Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
Zeki Bey (1866 Kayseri - 10 Temmuz 1911 İstanbul) Osmanlı bürokratı, gazeteci ve öğretmeni. Osmanlı basın tarihinin üçüncü basın şehidi, katilleri yakalanıp yargılanan ilk gazeteci.
Yaşamı
1866'da Kayseri'de doğdu. 3,5 yaşından itibaren özel öğretmenlerle eğitime başladı. Ailesiyle İstanbul'a geldi. Kocamustafapaşa Okulu'nun ardından 13 yaşında girdiği Galatasaray Lisesi'ni birincilikle bitirdi. Eğitimi sırasında ayrıca özel öğretmenlerden Arapça ve Farsça öğrendi. Mülkiye Mektebi'nden (Siyasal Bilgiler) birincilikle mezun oldu. Dışişleri Bakanlığı Tercüme Kalemi'nde tercüman olarak çalışmaya başladı. Görevini sürdürürken Mizancı Murat Bey'in aracılığıyla Düyunu Umumiye (Genel Borçlar) Komiserliği'nde önemli işler kalemi müdürlüğüne atandı. Devlet görevlerinin yanı sıra 25 yıl boyunca Mülkiye Mektebi, Mercan ve Vefa okullarında Fransızca öğretmenliği yaptı.
Gazeteciliği
Öğrenciliği döneminde siyaset, tarih, ekonomi, hesap ve mali konulara ilgi duyan Zeki Bey ilgilendiği tüm alanlarda uzman derecesinde bilgi sahibi oldu. Avrupa'da yayımlanan dergi ve gazeteleri takip ederek gazeteciliğe yöneldi. İlgisi Mülkiye Mektebi'nde Mizancı Murat Bey'in dikkatini çekmişti. İlk yazıları Mizan'da yayımlandı. Devlet memurluğunu sürdürdüğü için imza kullanmadığı yazılarında İttihat ve Terakki'yi şiddetle eleştirdi. Serbesti Gazetesinde de pek çok makalesi yayımlandı.
Düyunu Umumiye'deki görevi sırasında ülkeye sokulması yasak dergi ve gazeteleri takip ederek yerel basında sansürlenen gelişmeleri izledi. Bir yandan da çalıştığı kurumdaki yetkisini kullanarak arşivlerdeki belgeleri inceleyip şüpheli olayları derinlemesine araştırdı. Özellikle devlet borçlanmaları, kamunun sermayedarla ilişkilerini büyüteç altına aldı. Talebi üzerine, arkadaşı Mehmet Hayrettin'in kurduğu Şahrah (Anayol) gazetesinde araştırmalarının sonuçlarını sert eleştiriler biçiminde kaleme alması yolsuzluğa bulaşan çevrelerde rahatsızlık yarattı. Krom madeni imtiyazlarının verilmesi, devlet borçlanmalarındaki aksaklıklar, Osmanlı Bankası'na rakip olarak kurulan Türkiye Milli Bankası'na dönemin maliye bakanı Cavit Bey'in ortaklığı Zeki Bey'in büyüteç altına aldığı kritik konular arasındaydı. Açıkladığı bilgiler nedeniyle Cavit Bey bakanlıktan istifa etmek zorunda kaldı.
Zeki Bey, Şahrah'ta yayımlamak üzere belge toplamayı sürdürüyordu.
Ölümü
10 Temmuz 1911 gecesi Bakırköy'ün Cevizlik Mahallesi'nde arkadaşları Maliye Komisyonu Azası Abdurrahman Bey, emekli asker İsmail Paşa, Meclisi Kebiri Maarif azasından Hoca Şakir ve vergi katibi Hafız Sabri ile Hüban Sokağı'nda yürüyen Zeki Bey'e arkadan yaklaşan iki saldırgan silahlı saldırıda bulundu. Zeki Bey olay yerinde hayatını kaybetti. 45 yaşındaki gazeteci ertesi gün Yedikule ile Silivrikapı arasındaki Seyyid Nizam Dergah-ı Şerif'ine defnedildi. Cinayeti soruşturma gerekçesiyle Zeki Bey'in Düyûn-ı Umûmiye'deki odasında arama yapan güvenlik görevlileri, kişisel eşyalarının yanı sıra yayımlanmak üzere arşivlenen rüşvet belgelerine de el koydu. Daha sonra bu belgelerden ve kişisel eşyalardan haber alınamadı.
Katillerin yargılanması
Dört tanığın verdiği eşgaller doğrultusunda iki şüpheli 45 dakika sonra Yedikule'de yakalandı. Serez Mebusu Derviş Bey'in kardeşi Mustafa Nazım Bey ve çiftliğinin kahyası Çerkes Ahmet cinayet suçlamasıyla yargılandı. Çerkez Ahmet, yedi cinayetin ve iki hırsızlık olayının hükümlüsüydü. Her iki sanığın da İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin fedailer örgütünün üyesi olduğu ileri sürüldü. Tetiği kimin çektiği kesin olarak tespit edilememekle birlikte 21'inci duruşmada her ikisi de 15'er yıl kürek cezasına hüküm giydi. Zeki Bey'in avukatının mahkemede söyledikleri tarihe geçti: "Bu mahkeme yalnız merhum ve mağfur Zeki Bey'in katledilmesinden dolayı Serezli Nazım ve Çerkez Ahmet'in muhakemesi değil, belki hakikatte Milleti Osmaniye'nin hukuk-u mukaddese ve mubeccelesiyle (hukukun kutsallığına saygısı) İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin mübareze (savaşı) ve mücadelesidir."
Kaynaklar
- ^ "Mustafa Güncü, Zeki Bey Suikastı ve Basın, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2015". 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022.
2. Mustafa Baydar, Öldürülen Gazeteciler, Cumhuriyet gazetesi, 28 Temmuz 1967
3. Hıfzı Topuz, II. Mahmut'tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitapevi, 2003, s. 91 2 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
4. Bülent Tellan, Öldürülen Gazeteciler (1905-2017),Türkiye'de Kitle İletişimi (Dün - Bugün -Yarın), Editör: Korkmaz Alemdar, Ankara Gazeteciler Cemiyeti, 2017 1 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Bu maddenin konusu biyografiler icin kayda degerlik yonergelerini saglamayabilir Konudan bagimsiz ve guvenilir kaynaklar kullanarak maddeyi gelistirebilir ve kayda deger oldugunu ispat edebilirsiniz Maddenin kayda degerligi kanitlanamazsa Vikipedi nin silme politikasi geregince hizli silinmesi kayda degerligi tartismali ise silinmeye aday gosterilmesi yerinde olacaktir Kaynak ara Zeki Bey haber gazete kitap akademik JSTOR Bu madde Agustos 2022 tarihinden bu yana isaretli olarak durmaktadir Zeki Bey 1866 Kayseri 10 Temmuz 1911 Istanbul Osmanli burokrati gazeteci ve ogretmeni Osmanli basin tarihinin ucuncu basin sehidi katilleri yakalanip yargilanan ilk gazeteci Basin Sehidi Zeki BeyYasami1866 da Kayseri de dogdu 3 5 yasindan itibaren ozel ogretmenlerle egitime basladi Ailesiyle Istanbul a geldi Kocamustafapasa Okulu nun ardindan 13 yasinda girdigi Galatasaray Lisesi ni birincilikle bitirdi Egitimi sirasinda ayrica ozel ogretmenlerden Arapca ve Farsca ogrendi Mulkiye Mektebi nden Siyasal Bilgiler birincilikle mezun oldu Disisleri Bakanligi Tercume Kalemi nde tercuman olarak calismaya basladi Gorevini surdururken Mizanci Murat Bey in araciligiyla Duyunu Umumiye Genel Borclar Komiserligi nde onemli isler kalemi mudurlugune atandi Devlet gorevlerinin yani sira 25 yil boyunca Mulkiye Mektebi Mercan ve Vefa okullarinda Fransizca ogretmenligi yapti GazeteciligiOgrenciligi doneminde siyaset tarih ekonomi hesap ve mali konulara ilgi duyan Zeki Bey ilgilendigi tum alanlarda uzman derecesinde bilgi sahibi oldu Avrupa da yayimlanan dergi ve gazeteleri takip ederek gazetecilige yoneldi Ilgisi Mulkiye Mektebi nde Mizanci Murat Bey in dikkatini cekmisti Ilk yazilari Mizan da yayimlandi Devlet memurlugunu surdurdugu icin imza kullanmadigi yazilarinda Ittihat ve Terakki yi siddetle elestirdi Serbesti Gazetesinde de pek cok makalesi yayimlandi Duyunu Umumiye deki gorevi sirasinda ulkeye sokulmasi yasak dergi ve gazeteleri takip ederek yerel basinda sansurlenen gelismeleri izledi Bir yandan da calistigi kurumdaki yetkisini kullanarak arsivlerdeki belgeleri inceleyip supheli olaylari derinlemesine arastirdi Ozellikle devlet borclanmalari kamunun sermayedarla iliskilerini buyutec altina aldi Talebi uzerine arkadasi Mehmet Hayrettin in kurdugu Sahrah Anayol gazetesinde arastirmalarinin sonuclarini sert elestiriler biciminde kaleme almasi yolsuzluga bulasan cevrelerde rahatsizlik yaratti Krom madeni imtiyazlarinin verilmesi devlet borclanmalarindaki aksakliklar Osmanli Bankasi na rakip olarak kurulan Turkiye Milli Bankasi na donemin maliye bakani Cavit Bey in ortakligi Zeki Bey in buyutec altina aldigi kritik konular arasindaydi Acikladigi bilgiler nedeniyle Cavit Bey bakanliktan istifa etmek zorunda kaldi Zeki Bey Sahrah ta yayimlamak uzere belge toplamayi surduruyordu Olumu10 Temmuz 1911 gecesi Bakirkoy un Cevizlik Mahallesi nde arkadaslari Maliye Komisyonu Azasi Abdurrahman Bey emekli asker Ismail Pasa Meclisi Kebiri Maarif azasindan Hoca Sakir ve vergi katibi Hafiz Sabri ile Huban Sokagi nda yuruyen Zeki Bey e arkadan yaklasan iki saldirgan silahli saldirida bulundu Zeki Bey olay yerinde hayatini kaybetti 45 yasindaki gazeteci ertesi gun Yedikule ile Silivrikapi arasindaki Seyyid Nizam Dergah i Serif ine defnedildi Cinayeti sorusturma gerekcesiyle Zeki Bey in Duyun i Umumiye deki odasinda arama yapan guvenlik gorevlileri kisisel esyalarinin yani sira yayimlanmak uzere arsivlenen rusvet belgelerine de el koydu Daha sonra bu belgelerden ve kisisel esyalardan haber alinamadi Katillerin yargilanmasiDort tanigin verdigi esgaller dogrultusunda iki supheli 45 dakika sonra Yedikule de yakalandi Serez Mebusu Dervis Bey in kardesi Mustafa Nazim Bey ve ciftliginin kahyasi Cerkes Ahmet cinayet suclamasiyla yargilandi Cerkez Ahmet yedi cinayetin ve iki hirsizlik olayinin hukumlusuydu Her iki sanigin da Ittihat ve Terakki Cemiyeti nin fedailer orgutunun uyesi oldugu ileri suruldu Tetigi kimin cektigi kesin olarak tespit edilememekle birlikte 21 inci durusmada her ikisi de 15 er yil kurek cezasina hukum giydi Zeki Bey in avukatinin mahkemede soyledikleri tarihe gecti Bu mahkeme yalniz merhum ve magfur Zeki Bey in katledilmesinden dolayi Serezli Nazim ve Cerkez Ahmet in muhakemesi degil belki hakikatte Milleti Osmaniye nin hukuk u mukaddese ve mubeccelesiyle hukukun kutsalligina saygisi Ittihat ve Terakki Cemiyeti nin mubareze savasi ve mucadelesidir Kaynaklar Mustafa Guncu Zeki Bey Suikasti ve Basin Dokuz Eylul Universitesi Ataturk Ilkeleri ve Inkilap Tarihi Enstitusu 2015 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2022 2 Mustafa Baydar Oldurulen Gazeteciler Cumhuriyet gazetesi 28 Temmuz 1967 3 Hifzi Topuz II Mahmut tan Holdinglere Turk Basin Tarihi Remzi Kitapevi 2003 s 91 2 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde 4 Bulent Tellan Oldurulen Gazeteciler 1905 2017 Turkiye de Kitle Iletisimi Dun Bugun Yarin Editor Korkmaz Alemdar Ankara Gazeteciler Cemiyeti 2017 1 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde