Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zerefşan Nehri (Türkçe: Zerefşan, Farsçada "Altın Saçan", Tacikçe: Дарёи Зарафшон), Orta Asya'da bulunan önemli bir nehirdir. Doğu Türkistan (Pamirlerde) sıradağlarının doğusundan kaynak alan Zerefşan nehri Özbekistan ve Tacikistan boyunca 877 km akarak Türkmenistan'ın Türkmenabad şehri yakınlarında (eskiden Ceyhun'a suyunu boşalttığı yerde) çöl kıyısında kaybolur. Çok sayıda Özbek şehri bu nehrin havzasına dahilinde uzanmaktadır.
Hidroloji
Zerefşan nehri havzası Tacikistan ve Özbekistan arasında yer almaktadır. Bir zamanlar Amu Derya (Ceyhun) nehri için kol (tributary) olan nehir artık sularının su yakalama alanının düşük rakımlı kısımlarında oluşturulmuş sulama sistemlerine aktarılması sonucu Ceyhun'u beslemez. Havza alanı konusunda çeşitli tahminler vardır ve Tacikistan'ın verilerine göre Tacikistan sınırlarında 17.700 km^2'ilk alan kaplar. Zerefşan havzasındaki Dupuli mevkiinde yıllık ortalama debi 4.86 km^3 ölçülmüştür. Yer altı sularının miktarı da Tacikistan kısmındaki havzada yıllık 3.289 x 10^6 m^3 olarak belirlenmiştir. Karaultepinsky, Kattakurgansky ve Kuyumazarsky gibi Özbekistan'ın sulama ve kullanım suyu rezervuarları nehrin akışını insan müdahalesiyle düzenlemektedir. Havzanın Özbekistan tarafından su kaynaklarının yüzde 96'sının sulama kaynaklı kullanıldığı tahmin edilmektedir. Tacikistan kısmında da ayni hidroelektrik santralinin yapımı planlanmaktadır. Havza bünyesindeki maden faaliyetleri ve yerleşim yerlerinin atıkları da her geçen gün Zerefşan Nehri adına ciddi bir problem olarak büyümektedir. Hane halkı ve endüstri yer altı sularının çokça tüketirken; tarımsal, beşeri, sınai ve kentsel faktörlerce suyun kalitesi de olumsuz etkilenmektedir.
Özellikleri ve su kullanımı
Zerefşan Nehri Orta Asya'da sınırlar aşan bir nehirdir ve oluşturduğu havza antik çağlardan beri tarım ve şehir uygarlıklarının geliştiği bir vaha konumunda olmuştur. Tacikistan'ın dağlık alanlarından doğan bu nehir Özbekistan'dan uzunca akıp geçer ve sonunda Kızılkum çölü civarlarında kaybolur. Keskin bir karasal iklim, yarı çöl hatta nehrin aşağısında çöl kuşağına sahip bir havza yaratır. Ana su kaynağı kar erimeleri olan Zerefşan Nehri, önemli nehir kollarına sahip değildir ve bünyesindeki su yoğun olarak tarımsal sulama için kullanılır. Bir zamanlar Aral Gölü havzasına dahil olan nehir artık Amu Derya'ya sularını boşaltmaz. Havza için yürürlüğe konan Sovyet dönemi gelişim planı ürün rekoltesini artırmak amacıyla geniş sulama faaliyetleri ortaya çıkarmak amacındaydı. Bu plan havzanın su kalitesi, ekolojisi ve biyo-çeşitliliği üzerinde neredeyse geri çevrilemez zararlara yol açmıştır. Nehrin su varlığının neredeyse tamamı sulama için kullanılmaktadır. Bugünlerde nehrin aşağı kısmındaki vahaların sulanması Amu Derya nehri aracılığıyla yapılmaktadır. Bu sorunun temel nedeni nehrin su kaynaklarının yanlış ve plansız kullanılmasıdır, zira sulama için çok fazla su alınması, yetersiz su yönetim planı ve tuzlu toprakların filtrasyonu adına suyun çekilmesi verilecek önemli örneklerdir. Orta Asya iklim değişikliği ve kuraklık adına kırılgan bir coğrafyadır ve bölgedeki tarımsal ve beşeri büyüme-refah ancak ve ancak suyun planlı kullanımı ve doğal süreçlerin iyileştirilmesine bağlıdır.
Ekolojik mücadele
Zerefşan havzası son yüzyılda insan etkisinin kötü bir örneği olarak ekolojik olarak ciddi bir çıkmaza sokulmuştur. Susuzluk ve var olan suyun kalitesindeki düşüş, toprağın tuz ve ağır metallerce doygun hale gelmesi bölgeyi tehdit eden başlıca tehlikelerdendir. Yapılan araştırmaya göre havzadaki toprakların yüzde 12'si yoğun tuzlu, yüzde 33'ü ise orta seviyede tuz miktarına sahiptir ve biyolojik mücadele için bitki ekimi yapılmadan evvel toprağın tuzdan temizlenmesi için çok daha fazla su gerekirken biyomücadeleyle bu daha optimum bir miktara çekilebilir. Toksik kirleticilerin devinimi (hareketi) hem toprağın kimyasal yapısı hem de kurak iklim şartları sayesinde oldukça kolaylaşmış ve sorun büyümüştür. Böylesi ağır çevre şartları altında bitkiler önemli problemlerle yüzleşmektedirler. Ağır metaller, sıkılaşmış toprak, uzun dönemli su kıtlığı ve tuzluluk gibi olumsuz şartlarla mücadele için tuzluluk ve kuraklığa toleranslı bitkilerin seçimi yapılmıştır ve bunlar halophytes olarak adlandırılan bitkilerdir. Bölgede yabani olarak yetişen bu yerli türler Salsola, Artemisia, Tamarisk, Alhagi gibi bitki cinsleridir. Bu bitkiler biyoenerji, hayvan yemi sektörü ve farklı alanlarda kullanılabilir.
Kaynakça
- ^ Kuzmina, E. Efimovna (2007). The Origin of the Indo-Iranians. Brill. s. 90. ISBN . 28 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
- ^ The Editors of Encyclopaedia Britannica, The Editors of Encyclopaedia Britannica. "Zeravshan river". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 1 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
- ^ Editors of UNECE, Editors of UNECE. "DRAINAGE BASIN OF THE ARAL SEA AND OTHER TRANSBOUNDARY WATERS IN CENTRAL ASIA" (PDF). www.unece.com. UNECE. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
- ^ Khujanazarov, T. . www.biosaline.com. ICBA. 1 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
- ^ KHUJANAZAROV, Temur. (PDF). nodaiweb.university.jp/. Tokya University of Agriculture. 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zerefsan Nehri Turkce Zerefsan Farscada Altin Sacan Tacikce Daryoi Zarafshon Orta Asya da bulunan onemli bir nehirdir Dogu Turkistan Pamirlerde siradaglarinin dogusundan kaynak alan Zerefsan nehri Ozbekistan ve Tacikistan boyunca 877 km akarak Turkmenistan in Turkmenabad sehri yakinlarinda eskiden Ceyhun a suyunu bosalttigi yerde col kiyisinda kaybolur Cok sayida Ozbek sehri bu nehrin havzasina dahilinde uzanmaktadir Zerefsan NehriHidrolojiZerefsan nehri havzasi Tacikistan ve Ozbekistan arasinda yer almaktadir Bir zamanlar Amu Derya Ceyhun nehri icin kol tributary olan nehir artik sularinin su yakalama alaninin dusuk rakimli kisimlarinda olusturulmus sulama sistemlerine aktarilmasi sonucu Ceyhun u beslemez Havza alani konusunda cesitli tahminler vardir ve Tacikistan in verilerine gore Tacikistan sinirlarinda 17 700 km 2 ilk alan kaplar Zerefsan havzasindaki Dupuli mevkiinde yillik ortalama debi 4 86 km 3 olculmustur Yer alti sularinin miktari da Tacikistan kismindaki havzada yillik 3 289 x 10 6 m 3 olarak belirlenmistir Karaultepinsky Kattakurgansky ve Kuyumazarsky gibi Ozbekistan in sulama ve kullanim suyu rezervuarlari nehrin akisini insan mudahalesiyle duzenlemektedir Havzanin Ozbekistan tarafindan su kaynaklarinin yuzde 96 sinin sulama kaynakli kullanildigi tahmin edilmektedir Tacikistan kisminda da ayni hidroelektrik santralinin yapimi planlanmaktadir Havza bunyesindeki maden faaliyetleri ve yerlesim yerlerinin atiklari da her gecen gun Zerefsan Nehri adina ciddi bir problem olarak buyumektedir Hane halki ve endustri yer alti sularinin cokca tuketirken tarimsal beseri sinai ve kentsel faktorlerce suyun kalitesi de olumsuz etkilenmektedir Ozellikleri ve su kullanimiZerefsan Nehri Orta Asya da sinirlar asan bir nehirdir ve olusturdugu havza antik caglardan beri tarim ve sehir uygarliklarinin gelistigi bir vaha konumunda olmustur Tacikistan in daglik alanlarindan dogan bu nehir Ozbekistan dan uzunca akip gecer ve sonunda Kizilkum colu civarlarinda kaybolur Keskin bir karasal iklim yari col hatta nehrin asagisinda col kusagina sahip bir havza yaratir Ana su kaynagi kar erimeleri olan Zerefsan Nehri onemli nehir kollarina sahip degildir ve bunyesindeki su yogun olarak tarimsal sulama icin kullanilir Bir zamanlar Aral Golu havzasina dahil olan nehir artik Amu Derya ya sularini bosaltmaz Havza icin yururluge konan Sovyet donemi gelisim plani urun rekoltesini artirmak amaciyla genis sulama faaliyetleri ortaya cikarmak amacindaydi Bu plan havzanin su kalitesi ekolojisi ve biyo cesitliligi uzerinde neredeyse geri cevrilemez zararlara yol acmistir Nehrin su varliginin neredeyse tamami sulama icin kullanilmaktadir Bugunlerde nehrin asagi kismindaki vahalarin sulanmasi Amu Derya nehri araciligiyla yapilmaktadir Bu sorunun temel nedeni nehrin su kaynaklarinin yanlis ve plansiz kullanilmasidir zira sulama icin cok fazla su alinmasi yetersiz su yonetim plani ve tuzlu topraklarin filtrasyonu adina suyun cekilmesi verilecek onemli orneklerdir Orta Asya iklim degisikligi ve kuraklik adina kirilgan bir cografyadir ve bolgedeki tarimsal ve beseri buyume refah ancak ve ancak suyun planli kullanimi ve dogal sureclerin iyilestirilmesine baglidir Ekolojik mucadeleZerefsan havzasi son yuzyilda insan etkisinin kotu bir ornegi olarak ekolojik olarak ciddi bir cikmaza sokulmustur Susuzluk ve var olan suyun kalitesindeki dusus topragin tuz ve agir metallerce doygun hale gelmesi bolgeyi tehdit eden baslica tehlikelerdendir Yapilan arastirmaya gore havzadaki topraklarin yuzde 12 si yogun tuzlu yuzde 33 u ise orta seviyede tuz miktarina sahiptir ve biyolojik mucadele icin bitki ekimi yapilmadan evvel topragin tuzdan temizlenmesi icin cok daha fazla su gerekirken biyomucadeleyle bu daha optimum bir miktara cekilebilir Toksik kirleticilerin devinimi hareketi hem topragin kimyasal yapisi hem de kurak iklim sartlari sayesinde oldukca kolaylasmis ve sorun buyumustur Boylesi agir cevre sartlari altinda bitkiler onemli problemlerle yuzlesmektedirler Agir metaller sikilasmis toprak uzun donemli su kitligi ve tuzluluk gibi olumsuz sartlarla mucadele icin tuzluluk ve kurakliga toleransli bitkilerin secimi yapilmistir ve bunlar halophytes olarak adlandirilan bitkilerdir Bolgede yabani olarak yetisen bu yerli turler Salsola Artemisia Tamarisk Alhagi gibi bitki cinsleridir Bu bitkiler biyoenerji hayvan yemi sektoru ve farkli alanlarda kullanilabilir Kaynakca Kuzmina E Efimovna 2007 The Origin of the Indo Iranians Brill s 90 ISBN 9789004160545 28 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Haziran 2020 The Editors of Encyclopaedia Britannica The Editors of Encyclopaedia Britannica Zeravshan river Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica inc 1 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Haziran 2020 Editors of UNECE Editors of UNECE DRAINAGE BASIN OF THE ARAL SEA AND OTHER TRANSBOUNDARY WATERS IN CENTRAL ASIA PDF www unece com UNECE 24 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Haziran 2020 KB1 bakim Fazladan yazi yazar listesi link Khujanazarov T www biosaline com ICBA 1 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Haziran 2020 KHUJANAZAROV Temur PDF nodaiweb university jp Tokya University of Agriculture 25 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Haziran 2020