Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Nisan 2020) () |
Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir. Bu maddedeki yazım ve noktalama yanlışları ya da anlatım bozuklukları giderilmelidir. (Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır. |
Zihin felsefesi, zihin, zihinsel olaylar, zihinsel işlevler, zihinsel özellikler, bilinç ve bunların fiziksel bedenle, özellikle beyinle ilişkilerini inceleyen felsefenin bir alt araştırma koludur. Bedenin zihinle ilişkisi bakımından , zihnin doğası ve onun fiziksel bedenle ilişkili olup olmadığı gibi diğer sorunlara rağmen, zihin felsefesinin merkezinde yer alan bir sorun olarak görülmektedir.
Zihin felsefesinden önce, zihnin tanımlanması gerekir. Zihin, insan beyninin düşünme, algılama, muhakeme etme, duygu, davranışla ilgili süreçleri kapsayan etkinliklerinin toplamıdır. Ruhbilim felsefesiyle ortak konuları varsa da zihin felsefesinin özellikle uğraştığı kavramlar farklıdır. Günümüzde dil felsefesiyle birlikte en aktif felsefe dalı zihin felsefesidir. Bazı felsefeciler, zihin felsefesinin aynı zamanda beyin felsefesi olduğunu ileri sürmüşlerdir.
Guttenplan bir zihin haritası çıkarmıştır. Ona göre zihin ülkesinin üç temel unsuru vardır: Deneyimlemek, Tutum Takınmak ve Eylemek. Ona göre bütün zihinsel içerik(Anlam Coğrafyası) bu üç kategoride toplanır. Örneğin "Sıcak bir bardağı hissetmek", "Deneyimleme"ye girer; "Politik tartışmadan uzak durmak" "Tutum Takınma"ya, "Araba Kullanmak" ise "Eylemek" zihinsel coğrafyasının alanına girer. İnsanda bu üç kategori dışına taşan herhangi bir kavram, eylem ve tutum bulunmamaktadır.
İkicilik (dualism) ve tekçilik (monism) zihin-beden sorununun çözümüne yönelik iki büyük düşünce ekolüdür. İkicilik, Platon, Aristoteles ve Hint felsefesindeki Sankhya ve Yoga ekollerine kadar geri götürülebilir. Ancak sorun en kesin olarak 17. yüzyılda Descartes tarafından formüle edildi. Töz ikiciler (substance dualist) zihnin bağımsız bir töze sahip olduğunu savunurlar. Nitelik ikiciler (property dualist) ise zihnin farklı özelliklere sahip olmakla birlikte ayrı bir tözü olmadığını iddia ederler.
Tekçilik bircilik bağlamında, materyalizmle başlayacak olursak, burada öncelikle eleyici materyalizmi görüyoruz. Zihin diye bir şeyin, zihnin bileşensel öğelerini meydana getirdiği düşünülen duyum, imge, algı, duygu ya da düşünce gibi şeylerin hiçbir şekilde var olmadığını öne süren eleyici maddeciliğe göre, duygu, düşünce ve algı benzeri şeylerin varoluşuna inanan kimseler yanılmaktadır, zira bu türden şeylerle ilgili konuşma anlamsız olup, modası geçmiş ve bilimsel bakımdan yararsız teorilerin bir parçasını meydana getirmektedir. Aynı bircilik ve dolayısıyla materyalizm çerçevesi içinde, eleyici materyalizmin söz konusu zihin anlayışına alternatif bir zihin anlayışı geliştiren indirgeyici materyalizm, duyum, imge, algı, düşünce, duygu türünden şey ya da zihin hallerinin, gerçekte var olmakla birlikte, hareket halindeki maddenin daha karmaşık formlarından başka bir şey olmadığını öne sürer. İndirgeyici materyalizm, kendi içinde ikiye ayrılmaktadır. Başka bir deyişle, indirgeyici materyalizme, duyumların, imgelerin, düşüncenin, ne olduğu sorulursa, bize burada, indirgeyici materyalizmin iki ayrı türü olarak, iki alternatif karşılık verilir. Bunlardan davranışçılık olarak bilinen birincisi, duyum, imge, düşünce türünden terimlerin, insan benzeri yüksek düzeyden hayvanların vücutlarının davranış ya da hareketlerine gönderme yapmaktadır. Başka bir deyişle, davranışçılığa göre, zihne, zihin hallerine ve zihinsel faaliyetlere gönderimde bulunan terimler davranışsal terimlerle analiz edilmek durumunda olup, zihinle ilgili her terim davranış bildiren bir terimle tam bir eşanlamlılık sergiler. İndirgeyici materyalizmin ikinci türü merkezi hal teorisidir. Özdeşlik teorisi olarak da bilinen bu anlayışa göre, zihin halleri ve zihinsel faaliyetler beden içindeki bir takım hal ve faaliyetlerle özdeştir. Daha doğru bir deyişle, zihin halleri ve zihnin faaliyetler merkezi sinir sistemi ya da beynin halleri veya hareketleriyle özdeşlik gösterir. Yine söz konusu bircilik veya materyalist bircilik bağlamında materyalist bir panpsişizmi ifade eden ve insanda psişik bir madde ya da bir tür zihinsel malzeme bulunduğunu, insanın zihinsel güç ve yetilerinin bu maddenin artması ya da azalması oranında geliştiğini, karmaşıklaştığını ya da zayıfladığını öne süren zihin görüşüne zihinsel malzeme teorisi, buna karşılık zihni biyolojik evrim süreci içinde ortaya çıkan yeni bir öğe ya da ürün olarak gören doğurucu evrim görüşüne tümüyle karşıt olan ve bireysel zihinlerin, baştan beri maddi atomlarla birlikte var olmuş olan zihin parçacıklarının bir birleşiminin sonucu olduğunu savunan metafizik öğretiye zihin tozu öğretisi adı verilmektedir. Yalnızca madde var olduğu için, tinsel ya da zihinsel olanın hiçbir şekilde varolmadığını öne süren bu materyalist yaklaşım karşısında, maddenin varolmadığını, fakat salt zihin ya da zihinlerin var olduğunu öne süren ve dolayısıyla, zaman zaman maddesizcilik olarak da tanımlanan idealist yaklaşım bulunmaktadır. Burada da iki yaklaşım söz konusudur: Bunlardan nesnel idealizm olarak bilinen ve Fichte, Schelling, Hegel ve Bradley gibi düşünürler tarafından savunulan öğretiye göre, gerçeklik, var olan her şeyi kapsayan, kucaklayıcı tek bir zihinden meydana gelmektedir.Buna karşın, Berkeley tarafından savunulmuş olan öznel idealizme göre, gerçeklik, nesnel idealizmde olduğu gibi, her şeyi kucaklayan bir zihinden değil de, bir zihinler toplamından, yani tanrısal zihinle sonlu zihinler çokluğundan meydana gelmektedir ve bu gerçeklikte maddi olan hiçbir şeye yer yoktur. Nötr Öğretiler: Gerçeklik bakımından ne madde ya da bedenin, ne de zihnin temel olduğunu öne süren bu nötr öğretilerin başında Spinoza’nın zihin öğretisi meydana gelmektedir. Spinoza’ya göre, zihin ve madde ya da beden, gerçeklik bakımından her ikisinin de gerisinde ve temelinde yer alan bir tözün tezahür ya da görünümlerinden başka hiçbir şey değildir. Spinoza’nın bu görüşünün daha modern bir versiyonu, yüzyılımızda, gündelik dil felsefesinin ünlü temsilcilerinden biri olan P.Strawson tarafından öne sürülmüştür. Bazıları katışıksız bir biçimde maddi olup, bazıları da kişilere karşılık gelen bir tözler çokluğundan söz eden Strwson’a göre, kişiler hem zihinsel ve hem de fiziki niteliklere sahip olduğunu savunan bu görüş, zihinsel olanla fiziki olan arasındaki farklılığı niteliksel bir farklılığa indirger. Aynı nötr zihinler bağlamında, biraz daha farklı bir yaklaşım pragmatist düşünür W. James’la, E.Mach, R.Carnap ve A.E.Ayer gibi pozitivistler tarafından benimsenmiştir. Birtakım tikel öğelerin, yani tecrübe ya da deneyimlerin varlığından söz eden bu yaklaşıma göre, bu tecrübeler birbirlerine, örneğin bellek ve çağrışım yasalarıyla bağlandıkları zaman da maddi nesneleri meydana getirirler. Bir kişinin zihninin, salt onun deney ya da tecrübelerinin toplamından ibaret olduğunu öne süren bu yaklaşım, zihinsel olanla maddi ya da fiziki olan arasındaki farklılığı, nötr tikeller, yani tecrübeler arasındaki farklılığa indirger.
Kaynakça
- ^ Ahmet Cevizci:Felsefe Sözlüğü/ Paradigma Yayınları 2005
- CHOMSKY, Noam (2001), Dil ve Zihin, (Çeviren : Ahmet KOCAMAN), Ayraç Yayınları.
- CHURCHLAND, Paul (2011), Madde ve Bilinç-Zihin Felsefesine Güncel Bir Bakış, (Çeviren; Berkay ERSÖZ), Alfa Yayınları.
- DENNETT, Daniel C.; HOFSTADTER, Douglas(2009), Aklın G'özü Benlik ve Ruh Üzerine Hayaller ve Düşünceler, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
- GELLATLY, Angus (2010), Zihin ve Beyin, (Çeviren: Duygu AKIN), NTV Yayınları.
- GUTTENPLAN Samuel (1996) (ed.), A Companion to the Philosophy of Mind, s.6-27, Blackwell
- GÜNDAY, Şeref (2002), Zihin Felsefesi, Asa Yayınevi.
- SEARLE, John R. (2006), Zihin Dil Toplum, (Çeviren: Alaaddin TURAL) Litera Yayınları.
- SEARLE, John R. (2004), Zihnin Yeniden Keşfi (Zihin Felsefesi), (Çeviren: Muhittin MACİT), Litera Yayınları.
- SCHAFFER, Jerome A. (2005), Zihin Felsefesi, (Çeviren: Turan KOÇ), İz Yayıncılık.
Dış bağlantılar
- Felsefe Ekibi 21 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Internet Encyclopedia of Philosophy 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Zihin Felsefesi-Dil Bilimi Sitesinde 14 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
 | Felsefe ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Nisan 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu maddenin iceriginin Turkcelestirilmesi veya Turkce dilbilgisi ve kurallari dogrultusunda duzeltilmesi gerekmektedir Bu maddedeki yazim ve noktalama yanlislari ya da anlatim bozukluklari giderilmelidir Yabanci sozcukler yerine Turkce karsiliklarinin kullanilmasi karakter hatalarinin duzeltilmesi dilbilgisi hatalarinin duzeltilmesi vs Duzenleme yapildiktan sonra bu sablon kaldirilmalidir Zihin felsefesi zihin zihinsel olaylar zihinsel islevler zihinsel ozellikler bilinc ve bunlarin fiziksel bedenle ozellikle beyinle iliskilerini inceleyen felsefenin bir alt arastirma koludur Bedenin zihinle iliskisi bakimindan zihnin dogasi ve onun fiziksel bedenle iliskili olup olmadigi gibi diger sorunlara ragmen zihin felsefesinin merkezinde yer alan bir sorun olarak gorulmektedir Cesitli zihinsel faaliyetleri beynin belirli yerleriyle eslestiren 1894 tarihli bir cizim Zihin felsefesinden once zihnin tanimlanmasi gerekir Zihin insan beyninin dusunme algilama muhakeme etme duygu davranisla ilgili surecleri kapsayan etkinliklerinin toplamidir Ruhbilim felsefesiyle ortak konulari varsa da zihin felsefesinin ozellikle ugrastigi kavramlar farklidir Gunumuzde dil felsefesiyle birlikte en aktif felsefe dali zihin felsefesidir Bazi felsefeciler zihin felsefesinin ayni zamanda beyin felsefesi oldugunu ileri surmuslerdir Guttenplan bir zihin haritasi cikarmistir Ona gore zihin ulkesinin uc temel unsuru vardir Deneyimlemek Tutum Takinmak ve Eylemek Ona gore butun zihinsel icerik Anlam Cografyasi bu uc kategoride toplanir Ornegin Sicak bir bardagi hissetmek Deneyimleme ye girer Politik tartismadan uzak durmak Tutum Takinma ya Araba Kullanmak ise Eylemek zihinsel cografyasinin alanina girer Insanda bu uc kategori disina tasan herhangi bir kavram eylem ve tutum bulunmamaktadir Ikicilik dualism ve tekcilik monism zihin beden sorununun cozumune yonelik iki buyuk dusunce ekoludur Ikicilik Platon Aristoteles ve Hint felsefesindeki Sankhya ve Yoga ekollerine kadar geri goturulebilir Ancak sorun en kesin olarak 17 yuzyilda Descartes tarafindan formule edildi Toz ikiciler substance dualist zihnin bagimsiz bir toze sahip oldugunu savunurlar Nitelik ikiciler property dualist ise zihnin farkli ozelliklere sahip olmakla birlikte ayri bir tozu olmadigini iddia ederler Tekcilik bircilik baglaminda materyalizmle baslayacak olursak burada oncelikle eleyici materyalizmi goruyoruz Zihin diye bir seyin zihnin bilesensel ogelerini meydana getirdigi dusunulen duyum imge algi duygu ya da dusunce gibi seylerin hicbir sekilde var olmadigini one suren eleyici maddecilige gore duygu dusunce ve algi benzeri seylerin varolusuna inanan kimseler yanilmaktadir zira bu turden seylerle ilgili konusma anlamsiz olup modasi gecmis ve bilimsel bakimdan yararsiz teorilerin bir parcasini meydana getirmektedir Ayni bircilik ve dolayisiyla materyalizm cercevesi icinde eleyici materyalizmin soz konusu zihin anlayisina alternatif bir zihin anlayisi gelistiren indirgeyici materyalizm duyum imge algi dusunce duygu turunden sey ya da zihin hallerinin gercekte var olmakla birlikte hareket halindeki maddenin daha karmasik formlarindan baska bir sey olmadigini one surer Indirgeyici materyalizm kendi icinde ikiye ayrilmaktadir Baska bir deyisle indirgeyici materyalizme duyumlarin imgelerin dusuncenin ne oldugu sorulursa bize burada indirgeyici materyalizmin iki ayri turu olarak iki alternatif karsilik verilir Bunlardan davraniscilik olarak bilinen birincisi duyum imge dusunce turunden terimlerin insan benzeri yuksek duzeyden hayvanlarin vucutlarinin davranis ya da hareketlerine gonderme yapmaktadir Baska bir deyisle davranisciliga gore zihne zihin hallerine ve zihinsel faaliyetlere gonderimde bulunan terimler davranissal terimlerle analiz edilmek durumunda olup zihinle ilgili her terim davranis bildiren bir terimle tam bir esanlamlilik sergiler Indirgeyici materyalizmin ikinci turu merkezi hal teorisidir Ozdeslik teorisi olarak da bilinen bu anlayisa gore zihin halleri ve zihinsel faaliyetler beden icindeki bir takim hal ve faaliyetlerle ozdestir Daha dogru bir deyisle zihin halleri ve zihnin faaliyetler merkezi sinir sistemi ya da beynin halleri veya hareketleriyle ozdeslik gosterir Yine soz konusu bircilik veya materyalist bircilik baglaminda materyalist bir panpsisizmi ifade eden ve insanda psisik bir madde ya da bir tur zihinsel malzeme bulundugunu insanin zihinsel guc ve yetilerinin bu maddenin artmasi ya da azalmasi oraninda gelistigini karmasiklastigini ya da zayifladigini one suren zihin gorusune zihinsel malzeme teorisi buna karsilik zihni biyolojik evrim sureci icinde ortaya cikan yeni bir oge ya da urun olarak goren dogurucu evrim gorusune tumuyle karsit olan ve bireysel zihinlerin bastan beri maddi atomlarla birlikte var olmus olan zihin parcaciklarinin bir birlesiminin sonucu oldugunu savunan metafizik ogretiye zihin tozu ogretisi adi verilmektedir Yalnizca madde var oldugu icin tinsel ya da zihinsel olanin hicbir sekilde varolmadigini one suren bu materyalist yaklasim karsisinda maddenin varolmadigini fakat salt zihin ya da zihinlerin var oldugunu one suren ve dolayisiyla zaman zaman maddesizcilik olarak da tanimlanan idealist yaklasim bulunmaktadir Burada da iki yaklasim soz konusudur Bunlardan nesnel idealizm olarak bilinen ve Fichte Schelling Hegel ve Bradley gibi dusunurler tarafindan savunulan ogretiye gore gerceklik var olan her seyi kapsayan kucaklayici tek bir zihinden meydana gelmektedir Buna karsin Berkeley tarafindan savunulmus olan oznel idealizme gore gerceklik nesnel idealizmde oldugu gibi her seyi kucaklayan bir zihinden degil de bir zihinler toplamindan yani tanrisal zihinle sonlu zihinler coklugundan meydana gelmektedir ve bu gerceklikte maddi olan hicbir seye yer yoktur Notr Ogretiler Gerceklik bakimindan ne madde ya da bedenin ne de zihnin temel oldugunu one suren bu notr ogretilerin basinda Spinoza nin zihin ogretisi meydana gelmektedir Spinoza ya gore zihin ve madde ya da beden gerceklik bakimindan her ikisinin de gerisinde ve temelinde yer alan bir tozun tezahur ya da gorunumlerinden baska hicbir sey degildir Spinoza nin bu gorusunun daha modern bir versiyonu yuzyilimizda gundelik dil felsefesinin unlu temsilcilerinden biri olan P Strawson tarafindan one surulmustur Bazilari katisiksiz bir bicimde maddi olup bazilari da kisilere karsilik gelen bir tozler coklugundan soz eden Strwson a gore kisiler hem zihinsel ve hem de fiziki niteliklere sahip oldugunu savunan bu gorus zihinsel olanla fiziki olan arasindaki farkliligi niteliksel bir farkliliga indirger Ayni notr zihinler baglaminda biraz daha farkli bir yaklasim pragmatist dusunur W James la E Mach R Carnap ve A E Ayer gibi pozitivistler tarafindan benimsenmistir Birtakim tikel ogelerin yani tecrube ya da deneyimlerin varligindan soz eden bu yaklasima gore bu tecrubeler birbirlerine ornegin bellek ve cagrisim yasalariyla baglandiklari zaman da maddi nesneleri meydana getirirler Bir kisinin zihninin salt onun deney ya da tecrubelerinin toplamindan ibaret oldugunu one suren bu yaklasim zihinsel olanla maddi ya da fiziki olan arasindaki farkliligi notr tikeller yani tecrubeler arasindaki farkliliga indirger Kaynakca Ahmet Cevizci Felsefe Sozlugu Paradigma Yayinlari 2005 CHOMSKY Noam 2001 Dil ve Zihin Ceviren Ahmet KOCAMAN Ayrac Yayinlari CHURCHLAND Paul 2011 Madde ve Bilinc Zihin Felsefesine Guncel Bir Bakis Ceviren Berkay ERSOZ Alfa Yayinlari DENNETT Daniel C HOFSTADTER Douglas 2009 Aklin G ozu Benlik ve Ruh Uzerine Hayaller ve Dusunceler Bogazici Universitesi Yayinevi GELLATLY Angus 2010 Zihin ve Beyin Ceviren Duygu AKIN NTV Yayinlari GUTTENPLAN Samuel 1996 ed A Companion to the Philosophy of Mind s 6 27 Blackwell GUNDAY Seref 2002 Zihin Felsefesi Asa Yayinevi SEARLE John R 2006 Zihin Dil Toplum Ceviren Alaaddin TURAL Litera Yayinlari SEARLE John R 2004 Zihnin Yeniden Kesfi Zihin Felsefesi Ceviren Muhittin MACIT Litera Yayinlari SCHAFFER Jerome A 2005 Zihin Felsefesi Ceviren Turan KOC Iz Yayincilik Dis baglantilarFelsefe Ekibi 21 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Internet Encyclopedia of Philosophy 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zihin Felsefesi Dil Bilimi Sitesinde 14 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Felsefe ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz