Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
New Jersey, NJ ya da Türkçe adıyla Yeni Jersey, ABD'nin eyaletlerinden birisidir. Ülkenin doğu kıyısının orta kesimlerindeki eyalet New York, Pensilvanya ve Delaware ile komşudur. ABD'nin en küçük eyaletlerinden olan NJ, New York Manhattan adasına 2 tünel ve 1 asma köprüyle bağlanmıştır. Eyaletin bazı kesimleri coğrafi olarak New York ve Philadelphia metropolitan alanları içinde bulunmaktadır.
| New Jersey | |
|---|---|
 Bayrak  Mühür | |
 | |
| Ülke |  Amerika Birleşik Devletleri |
| Başkent | Trenton |
| En büyük şehir | Newark |
| İdare | |
| • Vali | (D) |
| • Vali vekili | Sheila Oliver (D) |
| • Üst meclis | |
| • Alt meclis | |
| • | Bob Menendez (D) Cory Booker (D) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 22.591,38 km² |
| • Kara | 19,047,34 km² (7.354,21 mil²) |
| • Su | 3,544,04 km² (1.368,36 mil²) |
| Rakım | 80 m |
| En yüksek nokta | 549,6 m (18.031 ft) |
| En alçak nokta | 0 m (0 ft) |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 9,288,994 |
| • Yoğunluk | 488/km² |
| Zaman dilimi | UTC-05.00 |
| • Yaz (YSU) | UTC-04.00 |
| ISO 3166 kodu | US-NJ |
Resmî site nj.gov | |
Yüz ölçümünün büyük bir bölümünün yeşilliklerle kaplı olması ve birçok orman barındırması sebebiyle Yeşil Eyalet veya tam kelime çevirisiyle Bahçe Eyalet (Garden State) takma ismi verilmiştir.
2800 yılı aşkın bir süredir Kızılderililere ev sahipliği yapan New Jersey'de Avrupalıların yerleşimleri 1600'lü yılların başlarına dayanır. Bölgeye ilk gelen Avrupalılar İsveç ve Hollanda'dan yola çıkmışlardı. Eyaletin ismi ise Manş Denizi'ndeki adalardan en büyüğü olan Jersey Adası'ndan gelmektedir. Daha sonra bölgenin kontrolünü ele geçiren İngilizler burayı New Jersey Kolonisi adıyla yönetmeye başladılar. Koloni Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında önemli savaşlara sahne oldu. George Washington koloni güçlerinin kışlık karargahını iki defa Morristown'da kurmuştu. 19. yüzyılda ise Paterson ve Trenton gibi şehirler Endüstri Devrimi'nin Kuzey Amerika'daki ilk odakları arasında yer aldılar. New Jersey'in Boston, New York, Philadelphia, Baltimore ve Washington gibi büyük metropollere yakın oluşu 1950'lerden bugüne kadar hızlı bir büyümeyi de ateşleyen olgu oldu. 2008 itibarıyla, New Jersey'de diğer tüm eyaletlerden daha fazla milyoner yaşamaktadır.
Coğrafi özellikler
New Jersey'in kuzey ve kuzeydoğusunda New York; doğusunda Atlas Okyanusu; güneyinde ve güneybatısında Delaware; ve batısında Pensilvanya bulunuyor.
Coğrafi özellikler ve nüfus dağılımı göz önünde bulundurulduğunda New Jersey'in beş bölgeye ayrılabileceği söylenebilir. Kuzeydoğu New Jersey, New York metropolitan alanı içinde kalır ve burada yaşayanların bir kısmı çalışmak için her gün New York'a giderler. Kuzeybatı New Jersey, kuzeydoğu bölgesine nazaran daha ormanlık, dağlık ve kırsal bir alandır. Atlantik sahili kesimi yaşam ve yerleşim özelliklerinin büyük kısmını Atlas Okyanusu sahilinden alır. Güneybatı New Jersey, Philadelphia metropolitan alanı içinde kalır ve 'nin bir parçasıdır. Beşinci kesim olan iç bölge ise eyaletin güney bölümünün iç kısımlarını kaplar ve büyük ölçüde karışık çam ve meşe ormanları ile kaplıdır. Bu kesimin nüfus yoğunluğu eyaletin diğer bölümlerine göre çok daha düşüktür.
Eyaletin en yüksek rakımına Montague'de 550 metre'de ulaşılır.
New Jersey'in başlıca akarsuları arasında Hudson Nehri, Delaware Irmağı, Raritan, Passaic, Hackensack, Rahway, Musconetcong, Mullica, Rancocas, Manasquan, Maurice ve Toms çayları sayılabilir.
İklim
New Jersey'e nispeten nemli bir karasal iklim hakimdir. Eyaletin güney ucunda ise nemli bir tropik-altı iklimden söz edilebilir.
Yazlar oldukça sıcak ve nemlidir. Bu mevsimde 26-30 °C ila 15-21 °C arasında değişen sıcaklıklar görülür. Her yaz 32 °C'yi aşan sıcaklıklara rastlanan 18-25 gün de yaşanır. New Jersey kışları çoğunlukla soğuk geçer. Eyaletin güney kısımlarında ise daha yumuşak bir kış yaşanır. Bahar ve güz aylarında ise değişken hava durumları gözlemlenebilir.
Eyalete düşen ortalama yıllık yağış miktarı 1100 mm civarındadır. Her ay yaklaşık 6-9 gün yağış görülür ve Kasım ortalarından Mart'a kadar toplamda 38 ila 78 cm arasında değişen kar yağışları yaşanır.
20. yüzyıl boyunca ve 21. yüzyılın şimdiye kadar geçen döneminde New Jersey'i etkisi altına alan çeşitli hava olayları arasında gibi tropik fırtınalar nadir de olsalar dikkat çekmektedir.
| New Jersey'deki çeşitli kentlerde ortalama yüksek ve düşük sıcaklıklar (°C) | |||||||||||||
| Şehir | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sussex | 1/-10 | 3/-9 | 8/-4 | 15/2 | 21/7 | 26/12 | 28/15 | 28/14 | 23/9 | 17/3 | 11/-1 | 4/-6 | |
| Newark | 3/-4 | 5/-3 | 10/1 | 16/7 | 22/12 | 27/18 | 29/21 | 28/20 | 24/16 | 18/9 | 12/4 | 6/-1 | |
| Atlantic City | 5/-2 | 6/-1 | 9/3 | 14/7 | 19/13 | 24/18 | 27/21 | 27/21 | 23/18 | 18/12 | 13/6 | 8/1 | |
| Cape May | 6/-3 | 6/-2 | 11/2 | 16/6 | 21/12 | 26/17 | 29/19 | 28/19 | 25/16 | 19/9 | 13/4 | 8/-1 | |
| Weather.com[1]23 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . | |||||||||||||
Tarih
Yaklaşık 180 milyon yıl önceki Jura Devrinde New Jersey Kuzey Afrika ile komşuydu. Apalaş Dağları Kuzey Amerika ile Afrika kıtalarının çarpışması sonucu ortaya çıktı. 18.000 yıl önce ise Buzul çağı sırasında buzullar New Jersey'e kadar ulaştı. Bu buzulların iklimin tekrar ısınmasıyla geri çekilmesi sırasında Passaik Buzul Gölü'nün yanı sıra birçok nehir ve bataklık da oluştu.
Avrupalılar bölgeye ayak bastıklarında New Jersey'de yerleşik gruplar kabileleriydi. Bu kabileler küçük çiftçilikle de uğraşan avcı-toplayıcı bir halktı. İlk karşılaştıkları Avrupalılar Hollandalı olan Lenape'lerin bunlarla ilişkileri genelde kürk ticareti temelinde gelişiyordu.
Koloni dönemi
İlk zamanlarından beri New Jersey etnik ve dini çeşitliliği ile dikkat çeken bir bölge olmuştur. Çeşitli Protestan gruplar eyalet sınırları içinde bir arada yaşarlar. Bu renkli yapının temellerinin atıldığı koloni döneminde New Jersey tarıma dayalı kırsal bir bölge olarak kaldı. Üstelik bu dönemde ticari ölçekte tarım faaliyetlerine de nadiren rastlanmıştır. Burlington ve Perth Amboy'un özellikle New York ve Philadelphia ile yapılan ticarette önemli rol oynayan limanlar olarak öne çıktığı dönemde eyaletin verimli toprakları ve dini açıdan toleransa dayalı siyasi tutumu hızlı bir nüfus artışını da beraberinde getirdi. Bunun bir sonucu olarak 1775 yılına gelindiğinde New Jersey'in nüfusu 120.000 seviyesine gelmişti.
17. yüzyılın başlarında bölge Hollanda'nın bir kolonisi halindeydi. Ancak 1664 yılında komutasındaki bir İngiliz filosu o günkü adıyla New Amsterdam limanına girip fazla direnişle karşılaşmadan bugünün New York'unu ele geçirdiğinde bölge tümüyle el değiştirdi ve İngiltere'nin bir kolonisi haline geldi.
Sonradan II. James adıyla İngiltere tahtına geçecek olan York Dükü Hudson nehri ile Delaware ırmağı arasında daha sonra New Jersey haline gelecek olan bölgenin idaresini ve 'e verdi.
Bu dönemde bölgeye yerleşimler genelde New England kolonisinden gelenlerden oluşuyordu. Genelde New York kolonisinin gölgesinde kalan bölge bu dönemde diğer koloniler kadar ön plana çıkmamıştır.
Bağımsızlık Savaşı dönemi
New Jersey İngiliz yönetimine karşı ayaklanan 13 koloni'den biridir. 2 Temmuz 1776'da kabul edilen anayasa ile eyalet bağımsızlığını ilan etmiştir.
New Jersey'i temsilen Richard Stockton, John Witherspoon, Francis Hopkinson, John Hart ve Abraham Clark, Amerika Birleşik Devletleri'nin Bağımsızlık Bildirgesi'ni imzalayan kişiler arasında yer almışlardır.
Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında İngiliz ve Amerikan orduları New Jersey'den defalarca geçmiş ve burada önemli çatışmalara girmişlerdir. 25 Aralık 1776'da George Washington komutasındaki Amerikan birlikleri Delaware ırmağını geçerek 'nde İngilizlere bağlı bir orduyu yenilgiye uğratmıştır. Yaklaşık bir hafta sonra da komutasındaki İngiliz birliklerinin durdurulduğu önemli bir zafer olarak Amerikan tarihindeki yerini almıştır.
1783 yazında Amerikan Kongresi Princeton, New Jersey'de toplanarak burayı dört aylığına ülkenin başkenti statüsüne getirmiştir. Kongrenin buradaki toplantısı sırasında bağımsızlık savaşını sona erdiren Paris Anlaşması'nın imzalandığı haberi ulaşmıştır.
New Jersey ABD Anayasasını onaylayan üçüncü eyalet olmuştur. 20 Kasım 1789'da ise 'ni ilk onaylayan eyalet yine New Jersey olmuştur.
19. yüzyıl
15 Şubat 1804'te köleliği kaldıran son kuzey eyaleti New Jersey oldu. 1844'te eyaletin ikinci anayasası kabul edildi ve yürürlüğe girdi. Bu anayasa ile ilçelerin sınırları ve statülerinde bazı değişiklikler yapıldı. 1776 anayasasına göre valinin yetkileri artırılmışsa da 1844 anayasası valiye ya da halka karşı sorumlu tutulmayan birçok resmî makam oluşturmasıyla valinin artırılan gücünü de dengelemiş oldu. Bu anayasaya göre vali arka arkaya iki kez seçilememek kaydıyla üç yıllık periyotlar için seçiliyordu.
Bağımsızlık savaşının aksine Amerikan İç Savaşı sırasında belli başlı muharebelerden hiçbiri eyalet sınırları dahilinde gerçekleşmedi. Buna rağmen 80.000 kadar New Jersey'linin Kuzey saflarında savaşa katıldığını da vurgulamak gerekir.
Endüstri Devrimi sırasında Paterson gibi şehirler büyüyüp geliştiler. Bu dönemden önce büyük ölçüde tarıma dayalı olan eyalet ekonomisi 19. yüzyıl ortalarından itibaren endüstri temelinde yeniden yapılanmaya gitti. Tekstil ve ipek endüstrilerini Thomas Edison'un icatlarını üreten imalat sanayi takip etti. Bu dönemde ulaşım ağı lokomotif ve buharlı gemilerin de kullanılmaya başlanması ile önemli ölçüde geliştirildi.
Demir madenciliği de 1800'lü yılların ortalarından sonlarına kadarki dönemde New Jersey için önemli bir sektördü. Mt. Hope, Mine Hill ve Rockaway Valley madenleri yeni yerleşim yerleri ve canlı bir ekonominin temellerini atarken aynı zamanda 'nın da inşası için en önemli etkenlerden biri oldu.
20. yüzyıl
İki dünya savaşı sırasında da New Jersey savaş sanayinin önemli merkezlerinden biriydi. Bu dönemlerde özellikle deniz araçları inşası en ön planda gelen endüstri kollarından biri haline geldi. Büyük savaş gemileri, kruvazörler ve destroyerler hep New Jersey'deki tersanelerde üretiliyorlardı. Bunların yanında yine New Jersey'de bulunan Fort Dix, Camp Merritt ve Camp Kilmer savaşa giden Amerikan askerlerine eğitim vermek ve çeşitli ihtiyaçlarını gidermek için kurulan askeri merkezlerdi. New Jersey Soğuk Savaş yıllarında da ABD savunması için önemli bir bölge olmaya devam etti. New York ve Philadelphia'yı korumayı amaçlayan 14 bataryası New Jersey'de bulunuyordu. Ayrıca New Jersey'deki tersaneler de ABD Deniz Kuvvetleri için önemlerini sürdürdüler.
New Jersey 1920'li yıllarda zengin ve canlı bir eyaletken 1929 Dünya Ekonomik Bunalımını takip eden dönemde bu zenginliğini büyük ölçüde yitirdi. Yine bu dönemde yakınlarında Hindenburg adlı zeplinin alev alması tarihe Hindenburg Felâketi adıyla geçti.
1960'larda ise ülke genelindeki siyah-beyaz çatışmasının yansımaları New Jersey'de de görüldü.
Demografik özellikler
| Yıllara göre nüfus verileri | |||
|---|---|---|---|
| Sayım yılı | Nüfus | %± | |
| 184.139 | |||
| 211.149 | 14.7% | ||
| 245.562 | 16.3% | ||
| 277.575 | 13.0% | ||
| 320.823 | 15.6% | ||
| 373.306 | 16.4% | ||
| 489.555 | 31.1% | ||
| 672.035 | 37.3% | ||
| 906.096 | 34.8% | ||
| 1.131.116 | 24.8% | ||
| 1.444.933 | 27.7% | ||
| 1.883.669 | 30.4% | ||
| 2.537.167 | 34.7% | ||
| 3.155.900 | 24.4% | ||
| 4.041.334 | 28.1% | ||
| 4.160.165 | 2.9% | ||
| 4.835.329 | 16.2% | ||
| 6.066.782 | 25.5% | ||
| 7.168.164 | 18.2% | ||
| 7.364.823 | 2.7% | ||
| 7.730.188 | 5.0% | ||
| 8.414.350 | 8.9% | ||
| {{{2.020}}} | |||
| Tahmin 2006 | 8.724.560 | 3.7% | |
Eyalet nüfusu
Resmî tahminlere göre 1 Temmuz 2006 itibarıyla New Jersey'in nüfusu 8.724.560'tir. Bu 2000 yılındaki sayıma göre %3,7'lik bir artışa tekabül eder. Doğal yollardan 254.766 kişi artan (705.812 doğum, 451.046 ölüm) nüfus göç yoluyla da 79.211 kişi yükselmiştir. ABD dışından ülkeye göç edenlerin sayısı 357.111 kişi iken, ülke içi göçlerle eyalet 277.900 sakinini yitirmiştir. Eyalette ABD dışında doğmuş 1.6 milyon kişi yaşamaktadır. Bu da toplam nüfusun %19.2'sidir.
2006 itibarıyla New Jersey ABD'nin en kalabalık 11. eyaletidir. Ancak küçük yüzölçümü nedeniyle nüfus yoğunluğu sıralamasında kilometrekareye düşen 453 kişi ile birinci sıradadır. Yine de bu yoğun nüfusun eyalet topraklarına homojen bir biçimde dağıldığını söylemek mümkün değildir.
Irk, etnisite ve köken
New Jersey dini ve etnik farklılıkların en yaygın olarak rastlandığı eyaletlerden biridir. New York'tan sonra en büyük Yahudi Amerikalı nüfusunu barındıran eyalette ayrıca Michigan'ın ardından en büyük Müslüman nüfus, oransal olarak en büyük üçüncü Doğu Asya kökenli nüfus ve yine oransal olarak en büyük üçüncü İtalya kökenli nüfus yaşamaktadır. Ayrıca siyahlar ve latin kökenli Amerikalılar da eyalet nüfusunun kayda değer yüzdelerini oluştururlar. Ayrıca en büyük ikinci Hindistan kökenli Amerikalı nüfusu da yine New Jersey'de yaşar.
Eyalet nüfusunun içinde şu kökenlerden gelenler en büyük beş grubu oluşturmaktadır: İtalya (%17,9), İrlanda (%15,9), Afrika (%13,6), Almanya (%12,6), Polonya (%6,9).
Newark ve Camden ülkedeki en fakir şehirler arasında yer alır. Ancak buna rağmen New Jersey'de hane başına düşen gelir medyanı ülkenin en yüksek ikinci değerine ulaşmaktadır. Bu durumun açıklaması New Jersey'in New York ve Philadelphia'nın banliyölerini kapsamasında yatar.
Eyalette farklı dilleri konuşan toplulukların dışa kapalı cemaatlerinin yaşadığı büyük boyutlu bölgelere rastlamak mümkündür. Bunlar arasında başta gelenleri sırasıyla:
- İspanyolca konuşulan Hudson County yerleşimleri, özellikle de .
- Brezilya Portekizcesi'nin yaygın biçimde konuşulduğu Newark.
- Hudson ve Essex County'de yoğun biçimde İtalyanca konuşulan bölgeler.
Eyalet nüfusunun %6,7'si 5, %24,8'i 18 yaşın altındadır. %13,2 ise 65 yaş ya da daha yukarıdadır. Nüfusun yaklaşık olarak %51,5'ini kadınlar oluşturmaktadır.
2000 yılındaki nüfus sayımına göre 5 yaşından büyük nüfusun %12,31'i İspanyolca, %1,48'i ise İtalyanca konuşmaktadır.
Din
| Dini Cemaat | % |
|---|---|
| Katolik | 34 |
| Evanjelik Protestan | 13 |
| Hiçbiri (Kendilerini bir dine yakın görmeyenler) | 12 |
| Ana Akım Protestan | 12 |
| Tarihsel Olarak Siyahi Protestan | 6 |
| Yahudi | 6 |
| Müslüman | 3 |
| Hindu | 3 |
| Agnostik | 3 |
| Ateist | 2 |
| Mormon | 1 |
| Ortodoks Hristiyan | 1 |
| Yehova Şahidi | 1 |
| Diğer Dünya Dinleri | 1 |
| Diğer Dünya İnançları | 1 |
| Bilmiyorum (Hangi dine ait olduklarını bilmeyenler) | 1 |
| Diğer Hristiyanlar | <1 |
| Budizm | <1 |
2010'da yayınlanan Association of Religion Data Archives (Din ve Veri Arşivleri Derneği) verilerine göre 3.235.290 kişi Roma Katolik Kilisesi'ne, 160.666 kişi İslam'a ve 138.052 kişi 'ne göre yaşamını sürdürmektedir.
Ekonomi
ABD İktisadi Analizler Bürosu New Jersey'in 2004 yılı eyalet gayrı safi hasılasını 416 milyar dolar olarak tahmin etmektedir. Eyalet aynı yıl kişi başına düşen gelir sıralamasında ise ülke ortalamasının %26 üzerindeki 41.636 dolar ile 50 eyalet arasında ikinci sıraya oturmuştur.Medyan hane gelirinde ise 66.752 dolar ile New Jersey birinci sıradadır.
Eyalet bütçesinin 1 Temmuz 2008'de başlayacak mali yılda 3 milyar dolara varan bir bütçe açığı ile karşı karşıya kalması beklenmektedir.
New Jersey'de yedi dilime göre %1,4 ila %8,97 arasında değişen oranlarda alınan gelir vergisinin yanı sıra %7 oranında da katma değer vergisi alınmaktadır. Bu vergi ilaç, bazı gıda maddeleri, kürk dışındaki giyim eşyaları, ayakkabılar ve evlerde kullanılan bazı kâğıt ürünlerinden alınmamaktadır. Eyalette 30 kadar belediye kentsel girişim alanı olarak belirlenmiştir ve buralarda KDV oranı %3,5'tir.
New Jersey'deki tüm gayrı menkullerden emlak vergisi alınmaktadır. Eyalette ayrıca uygulaması da mevcuttur.
New Jersey ABD'de federal hükûmete ödediği vergilerle federal hükûmetin bölgeye yaptığı harcamalar arasındaki farkın oransal olarak en yüksek olduğu eyalettir. 2005 mali yılında New Jersey'li vergi mükellefleri federal hükûmete 77 milyar dolar vergi verirken karşılığında sadece 55 milyar dolar tutarında federal hükûmet harcaması New Jersey'e yönelmişti.
Sanayi
New Jersey'nin ekonomisi çok yönlüdür ancak ilaç endüstrisi, biyoteknoloji, bilgi teknolojisi, finansal hizmetler, kimyasal geliştirme, telekomünikasyon, gıda işleme, elektrikli cihazlar, basım, yayıncılık ve turizm merkezlidir.
New Jersey'nin tarımsal ürünleri fidanlık ürünleri, atlar, sebzeler, meyveler, kuruyemişler, deniz ürünleri ve süt ürünleridir. Eyaletler arasında üretimde New Jersey yabanmersini ‘inde ikinci, kızılcık ve ıspanak‘ta üçüncü, dolmalık biber, şeftali ve marul’da dördüncü sıradadır. Eyalet, kuşkonmaz ekilen dördüncü en büyük dönümlük alanda hasat yapar.
New Jersey ekonomisinin temelini oluşturan sektörlerde bilim ve teknolojinin ağırlığı yüksektir. , Sanofi-Aventis, Novartis, Pfizer, , Wyeth, , Bristol-Myers Squibb ve gibi ilaç firmalarının; , Avaya, Alcatel-Lucent ve gibi telekomünikasyon şirketlerinin merkezleri New Jersey'dedir.
Eyaletin New York şehrine ve Philadelphia'ya yakın konumu nedeniyle konaklama alanında hizmet veren servis sektörü de gelişmiştir. Ayrıca perakende ticaret, eğitim ve gayrımenkul de yoğun faaliyet yaşanan alanlardır.
Newark Liberty Uluslararası Havalimanı ABD'nin yedinci en yoğun havaalanı olup dünyanın da en yoğun 20 havaalanı arasındadır.
Deniz nakliyatı da eyaletin stratejik konumu nedeniyle son derece gelişmiştir. Port Newark-Elizabeth Marine Terminali dünyanın ilk konteyner limanıydı ve hâlen de dünyanın en büyük konteyner limanları arasındadır.
Tabii kaynaklar
New Jersey'in en önemli tabii kaynağı çeşitli ticari merkezlere yakın konumudur. Gelişmiş ulaşım ağı sayesinde de ABD'deki tüketicilerin dörtte biri bir gecelik mesafede bulunmaktadır. Eyalet ayrıca Atlantic City gibi sahil yerleşimleri ile de turizm gelirleri sıralamasında 5. sıraya yerleşmiştir.
Üç yüzyılı aşkın bir süredir gelişen bölge buna rağmen hâlen yarı yarıya ormanlıktır. Kuzeydeki ormanlarda başlıca ağaç meşe, güneydeki ormanlarda ise çamdır. Jersey meşesi geçmişte gemi yapımında yoğun olarak kullanılmıştır.
Yer altı kaynakları açısından nispeten fakir olan eyalet buna karşın diğer eyaletlerden gelen madenlerin işlenmesi ve rafine edilmesi konusunda ilerlemiştir. Eyalette hâlen sürdürülen başlıca madencilik faaliyeti yakınlarındaki çinko üretimidir.
Eğitim
2020-2021 öğretim yılı itibarıyla eyalette 686 okul bölgesi faaliyetteydi. Bunlardan 599'u geleneksel devlet okulu bölgesi ve 87'si sözleşmeli okul bölgesiydi. New Jersey Eğitim Bakanlığı (NJDOE), 1.362.400 öğrencinin kayıt sayısıyla 2000'lerin başından bu yana en az sayıda öğrencinin bölge okullarına kaydolduğunu bildirdi. Ancak bu sayıya evde eğitim gören veya eyalet dışı okullara giden öğrenciler dahil değildir.
Kültür
Genel
New Jersey, bir ABD kültür bağı olarak önemli bir rol oynamaya devam etti. Her eyalet gibi, New Jersey'in de kendi , , ve vardır.
New Jersey, FM radyo, sinema kamerası, lityum pil, ampul, transistör’ler ve elektrikli tren gibi modern buluşların doğum yeridir. Diğer bazı New Jersey buluşları ise şunlardır: araba içinde izlenen sinema, ekili yabanmersini, , kartpostal, , fermuar, fonograf, (ingilizce:saltwater taffy), zeplin, çekirdeksiz karpuz, bir denizaltı’nın savaşta ilk kullanılması ve dondurma külahı.
Mutfak
New Jersey, bölgede geliştirilen Taylor Jambonu, sloppy joe sandviçleri, domatesli turtalar, ve Texas wieners sosisli sandviçleriyle tanınır. New York Şehrinin mutfağının North Jersey mutfağında etkisi vardır ve Philadelphia mutfağında Güney Jerseyi etkiler.
Diner'ler yani küçük ve ucuz lokantalar New Jersey için ikoniktir. Eyalet, birçok lokanta üreticisine ev sahipliği yapar ve dünyanın herhangi bir yerinden daha çok, 600'ün üzerinde lokantası vardır.
New Jersey eyalet şarkısı olmayan tek eyalettir. "I'm From New Jersey" birçok web sitesinde yanlış bir şekilde New Jersey eyalet şarkısı olarak listelenir, ancak 1996'da New Jersey Sanat Konseyi önerilerini 'ne sunduğunda bu bir yarışmacı bile değildi.
New Jersey, Amerikan kültüründe özellikle "Saturday Night Live" gibi New York merkezli televizyon programlarından gelen şakaların hedefidir. Akademisyen , bunu New Yorkluların New Jersey'nin 'nın başlangıcı olduğu görüşüne bağlıyor. İki büyük Doğu Kıyısı şehri, New York City ve Philadelphia arasında uzanan New Jersey Turnpike da bir neden olarak gösterili çünkü eyalette dolaşan insanlar yalnızca sanayi bölgelerini görebilirler. ve gibi realite televizyon şovları, New Jersey kültürünün klişeleşmiş görüşlerini güçlendirdi ancak Rockland'da söylenen "The Sopranos" ve Bruce Springsteen'in müziği imajı daha olumlu olarak dışa yansıtır.
Ulaşım
Karayolları
New Jersey Otoyolu ABD'nin en çok bilinen ve en kalabalık eyaletlerarası yollarındandır. Paralı bir yol olan New Jersey Otoyolu Delaware ile New York'u ve genel olarak da doğu kıyısını bağlar.
Garden State Bulvarı daha çok eyalet içi trafiğin yükünü taşır ve eyaletin kuzey sınırındaki Montvale'den başlayarak en güneyindeki Cape May'e kadar 277,5 km boyunca uzanır. New York metropolitan alanı bu yolla Atlantic City'ye bağlanır.
New Jersey New York'a çok sayıda köprü ve tünelle bağlıdır. George Washington Köprüsü dünyadaki en yüksek trafik yoğunluğu olan köprüler arasındadır ve New Jersey'i New York'ta Manhattan'ın üst kesimlerine bağlar. Lincoln Tüneli yine Manhattan'a ulaşır. Holland Tüneli de New Jersey'i Manhattan'a (bu kez aşağı kesimlerine) bağlayan bir diğer yoldur. New Jersey ayrıca 'na da üç köprüyle bağlıdır. Bu köprülerden ayrıca New Jersey'den New York'ta Brooklyn'e de ulaşım sağlar.
Havaalanları
Newark Liberty Uluslararası Havalimanı ABD'deki en yoğun havaalanlarından biridir. Bu havaalanı New York ve New Jersey Liman İdaresi tarafından işletilmektedir. Bu idarenin kontrolü altındaki diğer iki önemli havaalanı olan John F. Kennedy Uluslararası Havalimanı ve LaGuardia Havalimanı ile birlikte New York Metropolitan alanının ulaşım altyapısında önemli bir rol oynar. Continental Airlines şu an için Newark Liberty Uluslararası Havaalanının en önde gelen kullanıcısıdır ve havaalanındaki terminallerden birini tek başına işletmektedir. Bu havaalanı ayrıca United Airlines ve FedEx'e de kargo taşımacılığı alanında hizmet verir. Havaalanına komşu demiryolu istasyonuyla Amtrak ve trenlerine de kolay ulaşım imkânı bulunmaktadır.
Daha küçük ölçekli iki havaalanı, ve , New Jersey'de işleyen diğer önemli havaalanlarıdır. Ayrıca eyalette daha küçük havaalanları da özel ve ticari kullanımlar için hizmet vermektedir.
Demiryolu ve otobüs ağı
(NJ Transit) eyalet sathında geniş bir demiryolu ve otobüs şebekesi işletir. NJ Transit kamuya ait bir şirkettir ve Kuzey Jersey'deki bazı özel otobüs işletmelerinin birleşmesi ile oluşmuştur. 1980'lerin başlarında eyaletin kuzey ve orta kesimlerindeki yerleşimleri New York'a bağlayan banliyö trenleri işletmesini devralması ile çapı büyüyen şirket eyaletin değişik bölgelerine ulaşan 11 demiryolu hattı işletmektedir. NJ Transit trenlerinin varış noktası genellikle New York'taki ya da Hoboken'deki .
Liman idaresi de Hudson nehrini aşan hatlarla New Jersey'in kuzeyini New York'a bağlar. Bunun yanında eyaletin orta kesimlerinden ve Philadelphia yönüne uzan başka hatlar da işletmektedir.
Amtrak da New Jersey'i komşu eyaletlere ve ülkenin diğer köşelerine uzun mesafeli hatlarla bağlar. Bazı özel otobüs firmaları da eyalet bütçesinden aldıkları destekle faaliyetlerini sürdürmekte ve bilhassa Atlantic City odaklı kumarhane turizmine hizmet vermektedirler.
Feribotlar
New Jersey'de işleyen birçok feribot hattı mevcuttur. Delaware Irmağı ve Körfezi İdaresi Cape May-Lewes Feribot hattını işletir. Bu idareye bağlı feribotlar ayrıca New Jersey'de ile Delaware'deki ve arasında da çalışırlar. Delaware Irmağı Liman İdaresi de Camden ve Philadelphia'daki Penn's Landing arasında feribotlar işletir.
Hudson nehri üzerinde , , Hoboken ve 'da feribot terminalleri bulunur. Buralarla Manhattan arasında tarifeli feribot seferleri bulunmaktadır.
Anayasal yapı
Yürütme
Demokrat Parti'den New Jersey valisi olarak görev yapmaktadır. New Jersey'de uygulanan anayasal sistem uyarınca eyalet valisi ABD'deki tüm eyalet valileri arasında en güçlülerden biri olarak öne çıkmaktadır. Bunun nedeni de eyalette seçimle gelen ve çok sayıda hükûmet yetkilisini atama yetkisi bulunan tek kişinin vali olmasıdır. New Jersey anayasal sistemindeki bir gariplik sonucu valilik makamına vekalet ettikleri dönemlerde eyalet senatosu başkanlarının valinin şu anki siyasi erkinden daha da fazla güce sahip olmaları sıkça rastlanan bir durumdu. Bu vekiller hem valinin yetkilerini kullanabiliyor, hem de yasama erkinin yarısını oluşturan senatoyu da büyük ölçüde yönlendirebiliyorlardı. Bu duruma 2005 yılında referandumla kabul edilen bir anayasa değişikliği ile son verildi.
Valinin konağı Princeton yakınlarında bulunan 'dır.
New Jersey hâlen vali yardımcısı makamı bulunmayan az sayıda eyaletten biridir. Ancak 2005 yılındaki anayasa değişikliği ile bu makamın oluşturulması yoluna gidilmiştir. Bu değişiklik uyarınca 2010 yılı Ocak ayında vali ile birlikte seçilen ilk vali yardımcısı da göreve başlayacaktır.
Valiler dört yılda bir seçilir.
Yasama
1947 yılında kabul edilen mevcut iki kamaralı bir yasama organı kurmuştur. Üst kamara olan senato'nun 40 üyesi vardır. Alt kamara olan New Jersey Genel Meclisinin ise 80 üyesi bulunmaktadır. Eyaletteki 40 yasama bölgesinden her biri bir senatör ve iki meclis üyesi seçer. Meclis üyeleri tek sayılı yıllarda iki yıllığına seçilirlerken eyalet senatörleri 1, 3 ya da 7 ile biten yıllarda 2 ya da 4 yıllığına seçilirler.
Yargı
New Jersey Eyalet Anayasa Mahkemesi bir Başkan ile altı (6) üyeden oluşur. Başkan ve üyelerin tümü vali tarafından eyalet senatosu üyelerinin çoğunun görüşü ve oluru alınarak atanır. Hakimler yedi yıllık bir ilk atama döneminden sonra 70 yaşlarına kadar görev yapabilecekleri ikinci bir atama ile görevlerine devam edebilirler.
New Jersey'deki yargı faaliyetlerinin çoğunluğu şehir mahkemelerinde yürütülür. Buralarda görülen davalar trafik cezaları, basit suçlar ve medeni konuları kapsar. Daha ciddi suç ve hukuk davaları her ilçenin kendi yüksek mahkemesinde görülür ve orada yargılanır.
İdari bölümler ve belediyeler
New Jersey, 13'ü koloni döneminde oluşturulmuş 21 ilçeye ayrılmaktadır. Eyalet topraklarının tümü 1692'de ilçelere ayrılmış, daha sonra oluşturulan ilçeler de mevcut ilçelerin bölünmesi ile meydana getirilmiştir. Eyalette ayrıca 566 yerleşimde belediye örgütlenmesi bulunmaktadır. New Jersey ülkenin batı ve güneyindeki eyaletlerin aksine eyalet topraklarının tümü belediyelerin mücavir alanlarına ayrılmış bulunmaktadır.
Olaylar ve bilinmeyen şeyleri
New Jersey adına Megas XLR yazılmıştır.
Kaynakça
- ^ "2020 Census Apportionment Results". census.gov. Amerika Birleşik Devletleri Sayım Bürosu. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2021.
- ^ . 30 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2008.
- ^ . 15 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2008.
- ^ . 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2005.
- ^ "2006 Nüfus Tahminleri". 17 Mayıs 2007. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2007.
- ^ Migration Policy Institute. "Eyalet bazında yurtdışı doğumlular" (Microsoft Excel). 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından .
- ^ "Eyalet bazında ABD'deki Yahudi nüfus". 2002. 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Haziran 2007.
- ^ "ABD'deki Hindistan doğumlular". 1 Aralık 2003. 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından .
- ^ Census 2000 PHC-T-6. Population by Race and Hispanic or Latino Origin for the United States, Regions, Divisions, States, Puerto Rico, and Places of 100,000 or More Population: Table 2. Percent of Population by Race and Hispanic or Latino Origin, for the United States, Regions, Divisions, and States, and for Puerto Rico: 2000 28 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (10.6 )
- ^ Mapping Census 2000: The Geography of U.S. Diversity 18 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Microsoft Excel)
- ^ Ancestry: 2000 — Census 2000 Brief 3 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (468 )
- ^ . 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2008.
- ^ . 25 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ . Pew Forum. 15 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Din ve Veri Arşivleri Derneği. 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ . Archive.org. 17 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ (PDF). 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2008.
- ^ . 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2008.
- ^ "New Jersey Gayrı Menkul Raporu » NJ 3 milyar dolarlık bütçe açığı ile karşı karşıya.. Ufukta yeni vergiler yok mu?". 12 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2008.
- ^ . 13 Haziran 2017. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (24 Haziran 2010). "A Garden Crawl Through the Garden State". The New York Times. 27 Haziran 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2010.
Nowadays New Jersey ranks second among states in blueberry production, third in cranberries and spinach and fourth in bell peppers, peaches and head lettuce, the official state Web site, nj.gov, boasts.
- ^ "It's No Tomato, but a Stalk Gets Some Respect". The New York Times. 4 Mayıs 2012. 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2012.
... New Jersey harvests the fourth-largest number of acres dedicated to asparagus in the nation.
- ^ "Princeton University". . 9 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2018.
- ^ . www.greatschools.org. 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2022.
- ^ . www.nj.gov. 17 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2022.
- ^ . www.nj.gov. 17 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2022.
- ^ . Njinvent.njit.edu. 1 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2010.
- ^ "His Cones 'Original'". Sarasota Journal. 20 (130). 19 Kasım 1971. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Haziran 2014.
- ^ . 50states.com. 30 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2010.
- ^ . Aboutnewjersey.com. 11 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2010.
- ^ "Why does New Jersey get no respect?". CBS News. 16 Ocak 2011. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Nisan 2016.
- ^ a b Caffrey, Michelle (8 Temmuz 2014). "The Jersey Joke: Rutgers professor recounts long history of New Jersey as a punchline". . 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Nisan 2016.
- ^ Whelan, Aubrey (27 Temmuz 2010). "'Jersey Doesn't Stink' website defends state". The Philadelphia Inquirer. 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Nisan 2016.
- ^ George Washington köprüsü 75 yaşında 8 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ . 16 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2008.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
New Jersey NJ ya da Turkce adiyla Yeni Jersey ABD nin eyaletlerinden birisidir Ulkenin dogu kiyisinin orta kesimlerindeki eyalet New York Pensilvanya ve Delaware ile komsudur ABD nin en kucuk eyaletlerinden olan NJ New York Manhattan adasina 2 tunel ve 1 asma kopruyle baglanmistir Eyaletin bazi kesimleri cografi olarak New York ve Philadelphia metropolitan alanlari icinde bulunmaktadir New JerseyEyaletBayrakMuhurUlkeAmerika Birlesik DevletleriBaskentTrentonEn buyuk sehirNewarkIdare Vali D Vali vekiliSheila Oliver D Ust meclis Alt meclis Bob Menendez D Cory Booker D Yuzolcumu Toplam22 591 38 km Kara19 047 34 km 7 354 21 mil Su3 544 04 km 1 368 36 mil Rakim80 mEn yuksek nokta549 6 m 18 031 ft En alcak nokta0 m 0 ft Nufus 2020 Toplam9 288 994 Yogunluk488 km Zaman dilimiUTC 05 00 Yaz YSU UTC 04 00ISO 3166 koduUS NJResmi site nj gov Yuz olcumunun buyuk bir bolumunun yesilliklerle kapli olmasi ve bircok orman barindirmasi sebebiyle Yesil Eyalet veya tam kelime cevirisiyle Bahce Eyalet Garden State takma ismi verilmistir 2800 yili askin bir suredir Kizilderililere ev sahipligi yapan New Jersey de Avrupalilarin yerlesimleri 1600 lu yillarin baslarina dayanir Bolgeye ilk gelen Avrupalilar Isvec ve Hollanda dan yola cikmislardi Eyaletin ismi ise Mans Denizi ndeki adalardan en buyugu olan Jersey Adasi ndan gelmektedir Daha sonra bolgenin kontrolunu ele geciren Ingilizler burayi New Jersey Kolonisi adiyla yonetmeye basladilar Koloni Amerikan Bagimsizlik Savasi sirasinda onemli savaslara sahne oldu George Washington koloni guclerinin kislik karargahini iki defa Morristown da kurmustu 19 yuzyilda ise Paterson ve Trenton gibi sehirler Endustri Devrimi nin Kuzey Amerika daki ilk odaklari arasinda yer aldilar New Jersey in Boston New York Philadelphia Baltimore ve Washington gibi buyuk metropollere yakin olusu 1950 lerden bugune kadar hizli bir buyumeyi de atesleyen olgu oldu 2008 itibariyla New Jersey de diger tum eyaletlerden daha fazla milyoner yasamaktadir Cografi ozelliklerNew Jersey in kuzey ve kuzeydogusunda New York dogusunda Atlas Okyanusu guneyinde ve guneybatisinda Delaware ve batisinda Pensilvanya bulunuyor Cografi ozellikler ve nufus dagilimi goz onunde bulunduruldugunda New Jersey in bes bolgeye ayrilabilecegi soylenebilir Kuzeydogu New Jersey New York metropolitan alani icinde kalir ve burada yasayanlarin bir kismi calismak icin her gun New York a giderler Kuzeybati New Jersey kuzeydogu bolgesine nazaran daha ormanlik daglik ve kirsal bir alandir Atlantik sahili kesimi yasam ve yerlesim ozelliklerinin buyuk kismini Atlas Okyanusu sahilinden alir Guneybati New Jersey Philadelphia metropolitan alani icinde kalir ve nin bir parcasidir Besinci kesim olan ic bolge ise eyaletin guney bolumunun ic kisimlarini kaplar ve buyuk olcude karisik cam ve mese ormanlari ile kaplidir Bu kesimin nufus yogunlugu eyaletin diger bolumlerine gore cok daha dusuktur Eyaletin en yuksek rakimina Montague de 550 metre de ulasilir New Jersey in baslica akarsulari arasinda Hudson Nehri Delaware Irmagi Raritan Passaic Hackensack Rahway Musconetcong Mullica Rancocas Manasquan Maurice ve Toms caylari sayilabilir New Jersey in metropolitan alanlari ve idari bolumleri mavi tonlarla boyali ilceler New York yesil tonlarla boyali ilcelerse Philadelphia metropolitan alani icinde kalir Iklim New Jersey e nispeten nemli bir karasal iklim hakimdir Eyaletin guney ucunda ise nemli bir tropik alti iklimden soz edilebilir Yazlar oldukca sicak ve nemlidir Bu mevsimde 26 30 C ila 15 21 C arasinda degisen sicakliklar gorulur Her yaz 32 C yi asan sicakliklara rastlanan 18 25 gun de yasanir New Jersey kislari cogunlukla soguk gecer Eyaletin guney kisimlarinda ise daha yumusak bir kis yasanir Bahar ve guz aylarinda ise degisken hava durumlari gozlemlenebilir Eyalete dusen ortalama yillik yagis miktari 1100 mm civarindadir Her ay yaklasik 6 9 gun yagis gorulur ve Kasim ortalarindan Mart a kadar toplamda 38 ila 78 cm arasinda degisen kar yagislari yasanir 20 yuzyil boyunca ve 21 yuzyilin simdiye kadar gecen doneminde New Jersey i etkisi altina alan cesitli hava olaylari arasinda gibi tropik firtinalar nadir de olsalar dikkat cekmektedir New Jersey deki cesitli kentlerde ortalama yuksek ve dusuk sicakliklar C Sehir Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas AraSussex 1 10 3 9 8 4 15 2 21 7 26 12 28 15 28 14 23 9 17 3 11 1 4 6Newark 3 4 5 3 10 1 16 7 22 12 27 18 29 21 28 20 24 16 18 9 12 4 6 1Atlantic City 5 2 6 1 9 3 14 7 19 13 24 18 27 21 27 21 23 18 18 12 13 6 8 1Cape May 6 3 6 2 11 2 16 6 21 12 26 17 29 19 28 19 25 16 19 9 13 4 8 1Weather com 1 23 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde TarihYaklasik 180 milyon yil onceki Jura Devrinde New Jersey Kuzey Afrika ile komsuydu Apalas Daglari Kuzey Amerika ile Afrika kitalarinin carpismasi sonucu ortaya cikti 18 000 yil once ise Buzul cagi sirasinda buzullar New Jersey e kadar ulasti Bu buzullarin iklimin tekrar isinmasiyla geri cekilmesi sirasinda Passaik Buzul Golu nun yani sira bircok nehir ve bataklik da olustu Avrupalilar bolgeye ayak bastiklarinda New Jersey de yerlesik gruplar kabileleriydi Bu kabileler kucuk ciftcilikle de ugrasan avci toplayici bir halkti Ilk karsilastiklari Avrupalilar Hollandali olan Lenape lerin bunlarla iliskileri genelde kurk ticareti temelinde gelisiyordu Koloni donemi Ilk zamanlarindan beri New Jersey etnik ve dini cesitliligi ile dikkat ceken bir bolge olmustur Cesitli Protestan gruplar eyalet sinirlari icinde bir arada yasarlar Bu renkli yapinin temellerinin atildigi koloni doneminde New Jersey tarima dayali kirsal bir bolge olarak kaldi Ustelik bu donemde ticari olcekte tarim faaliyetlerine de nadiren rastlanmistir Burlington ve Perth Amboy un ozellikle New York ve Philadelphia ile yapilan ticarette onemli rol oynayan limanlar olarak one ciktigi donemde eyaletin verimli topraklari ve dini acidan toleransa dayali siyasi tutumu hizli bir nufus artisini da beraberinde getirdi Bunun bir sonucu olarak 1775 yilina gelindiginde New Jersey in nufusu 120 000 seviyesine gelmisti 17 yuzyilin baslarinda bolge Hollanda nin bir kolonisi halindeydi Ancak 1664 yilinda komutasindaki bir Ingiliz filosu o gunku adiyla New Amsterdam limanina girip fazla direnisle karsilasmadan bugunun New York unu ele gecirdiginde bolge tumuyle el degistirdi ve Ingiltere nin bir kolonisi haline geldi Sonradan II James adiyla Ingiltere tahtina gececek olan York Duku Hudson nehri ile Delaware irmagi arasinda daha sonra New Jersey haline gelecek olan bolgenin idaresini ve e verdi Bu donemde bolgeye yerlesimler genelde New England kolonisinden gelenlerden olusuyordu Genelde New York kolonisinin golgesinde kalan bolge bu donemde diger koloniler kadar on plana cikmamistir Bagimsizlik Savasi donemi Rutgers Universitesi 1766 da Queen s College adiyla temelleri atilan ve cesitli mimari stillerdeki binalara sahip bir kurumdur New Jersey Ingiliz yonetimine karsi ayaklanan 13 koloni den biridir 2 Temmuz 1776 da kabul edilen anayasa ile eyalet bagimsizligini ilan etmistir New Jersey i temsilen Richard Stockton John Witherspoon Francis Hopkinson John Hart ve Abraham Clark Amerika Birlesik Devletleri nin Bagimsizlik Bildirgesi ni imzalayan kisiler arasinda yer almislardir Amerikan Bagimsizlik Savasi sirasinda Ingiliz ve Amerikan ordulari New Jersey den defalarca gecmis ve burada onemli catismalara girmislerdir 25 Aralik 1776 da George Washington komutasindaki Amerikan birlikleri Delaware irmagini gecerek nde Ingilizlere bagli bir orduyu yenilgiye ugratmistir Yaklasik bir hafta sonra da komutasindaki Ingiliz birliklerinin durduruldugu onemli bir zafer olarak Amerikan tarihindeki yerini almistir 1783 yazinda Amerikan Kongresi Princeton New Jersey de toplanarak burayi dort ayligina ulkenin baskenti statusune getirmistir Kongrenin buradaki toplantisi sirasinda bagimsizlik savasini sona erdiren Paris Anlasmasi nin imzalandigi haberi ulasmistir New Jersey ABD Anayasasini onaylayan ucuncu eyalet olmustur 20 Kasim 1789 da ise ni ilk onaylayan eyalet yine New Jersey olmustur 19 yuzyil 15 Subat 1804 te koleligi kaldiran son kuzey eyaleti New Jersey oldu 1844 te eyaletin ikinci anayasasi kabul edildi ve yururluge girdi Bu anayasa ile ilcelerin sinirlari ve statulerinde bazi degisiklikler yapildi 1776 anayasasina gore valinin yetkileri artirilmissa da 1844 anayasasi valiye ya da halka karsi sorumlu tutulmayan bircok resmi makam olusturmasiyla valinin artirilan gucunu de dengelemis oldu Bu anayasaya gore vali arka arkaya iki kez secilememek kaydiyla uc yillik periyotlar icin seciliyordu Bagimsizlik savasinin aksine Amerikan Ic Savasi sirasinda belli basli muharebelerden hicbiri eyalet sinirlari dahilinde gerceklesmedi Buna ragmen 80 000 kadar New Jersey linin Kuzey saflarinda savasa katildigini da vurgulamak gerekir Endustri Devrimi sirasinda Paterson gibi sehirler buyuyup gelistiler Bu donemden once buyuk olcude tarima dayali olan eyalet ekonomisi 19 yuzyil ortalarindan itibaren endustri temelinde yeniden yapilanmaya gitti Tekstil ve ipek endustrilerini Thomas Edison un icatlarini ureten imalat sanayi takip etti Bu donemde ulasim agi lokomotif ve buharli gemilerin de kullanilmaya baslanmasi ile onemli olcude gelistirildi Demir madenciligi de 1800 lu yillarin ortalarindan sonlarina kadarki donemde New Jersey icin onemli bir sektordu Mt Hope Mine Hill ve Rockaway Valley madenleri yeni yerlesim yerleri ve canli bir ekonominin temellerini atarken ayni zamanda nin da insasi icin en onemli etkenlerden biri oldu 20 yuzyil Ozgurluk Heykeli ve Iki dunya savasi sirasinda da New Jersey savas sanayinin onemli merkezlerinden biriydi Bu donemlerde ozellikle deniz araclari insasi en on planda gelen endustri kollarindan biri haline geldi Buyuk savas gemileri kruvazorler ve destroyerler hep New Jersey deki tersanelerde uretiliyorlardi Bunlarin yaninda yine New Jersey de bulunan Fort Dix Camp Merritt ve Camp Kilmer savasa giden Amerikan askerlerine egitim vermek ve cesitli ihtiyaclarini gidermek icin kurulan askeri merkezlerdi New Jersey Soguk Savas yillarinda da ABD savunmasi icin onemli bir bolge olmaya devam etti New York ve Philadelphia yi korumayi amaclayan 14 bataryasi New Jersey de bulunuyordu Ayrica New Jersey deki tersaneler de ABD Deniz Kuvvetleri icin onemlerini surdurduler New Jersey 1920 li yillarda zengin ve canli bir eyaletken 1929 Dunya Ekonomik Bunalimini takip eden donemde bu zenginligini buyuk olcude yitirdi Yine bu donemde yakinlarinda Hindenburg adli zeplinin alev almasi tarihe Hindenburg Felaketi adiyla gecti 1960 larda ise ulke genelindeki siyah beyaz catismasinin yansimalari New Jersey de de goruldu Demografik ozelliklerYillara gore nufus verileriSayim yili Nufus 184 139 211 14914 7 245 56216 3 277 57513 0 320 82315 6 373 30616 4 489 55531 1 672 03537 3 906 09634 8 1 131 11624 8 1 444 93327 7 1 883 66930 4 2 537 16734 7 3 155 90024 4 4 041 33428 1 4 160 1652 9 4 835 32916 2 6 066 78225 5 7 168 16418 2 7 364 8232 7 7 730 1885 0 8 414 3508 9 2 020 Tahmin 20068 724 5603 7 Eyalet nufusu Resmi tahminlere gore 1 Temmuz 2006 itibariyla New Jersey in nufusu 8 724 560 tir Bu 2000 yilindaki sayima gore 3 7 lik bir artisa tekabul eder Dogal yollardan 254 766 kisi artan 705 812 dogum 451 046 olum nufus goc yoluyla da 79 211 kisi yukselmistir ABD disindan ulkeye goc edenlerin sayisi 357 111 kisi iken ulke ici goclerle eyalet 277 900 sakinini yitirmistir Eyalette ABD disinda dogmus 1 6 milyon kisi yasamaktadir Bu da toplam nufusun 19 2 sidir 2006 itibariyla New Jersey ABD nin en kalabalik 11 eyaletidir Ancak kucuk yuzolcumu nedeniyle nufus yogunlugu siralamasinda kilometrekareye dusen 453 kisi ile birinci siradadir Yine de bu yogun nufusun eyalet topraklarina homojen bir bicimde dagildigini soylemek mumkun degildir Irk etnisite ve koken New Jersey dini ve etnik farkliliklarin en yaygin olarak rastlandigi eyaletlerden biridir New York tan sonra en buyuk Yahudi Amerikali nufusunu barindiran eyalette ayrica Michigan in ardindan en buyuk Musluman nufus oransal olarak en buyuk ucuncu Dogu Asya kokenli nufus ve yine oransal olarak en buyuk ucuncu Italya kokenli nufus yasamaktadir Ayrica siyahlar ve latin kokenli Amerikalilar da eyalet nufusunun kayda deger yuzdelerini olustururlar Ayrica en buyuk ikinci Hindistan kokenli Amerikali nufusu da yine New Jersey de yasar Eyalet nufusunun icinde su kokenlerden gelenler en buyuk bes grubu olusturmaktadir Italya 17 9 Irlanda 15 9 Afrika 13 6 Almanya 12 6 Polonya 6 9 Newark ve Camden ulkedeki en fakir sehirler arasinda yer alir Ancak buna ragmen New Jersey de hane basina dusen gelir medyani ulkenin en yuksek ikinci degerine ulasmaktadir Bu durumun aciklamasi New Jersey in New York ve Philadelphia nin banliyolerini kapsamasinda yatar Eyalette farkli dilleri konusan topluluklarin disa kapali cemaatlerinin yasadigi buyuk boyutlu bolgelere rastlamak mumkundur Bunlar arasinda basta gelenleri sirasiyla Ispanyolca konusulan Hudson County yerlesimleri ozellikle de Brezilya Portekizcesi nin yaygin bicimde konusuldugu Newark Hudson ve Essex County de yogun bicimde Italyanca konusulan bolgeler New Jersey in nufus dagilimi Eyalet nufusunun 6 7 si 5 24 8 i 18 yasin altindadir 13 2 ise 65 yas ya da daha yukaridadir Nufusun yaklasik olarak 51 5 ini kadinlar olusturmaktadir 2000 yilindaki nufus sayimina gore 5 yasindan buyuk nufusun 12 31 i Ispanyolca 1 48 i ise Italyanca konusmaktadir Din New Jersey de cesitli dinlerin dagilimi 2014 Dini Cemaat Katolik 34Evanjelik Protestan 13Hicbiri Kendilerini bir dine yakin gormeyenler 12Ana Akim Protestan 12Tarihsel Olarak Siyahi Protestan 6Yahudi 6Musluman 3Hindu 3Agnostik 3Ateist 2Mormon 1Ortodoks Hristiyan 1Yehova Sahidi 1Diger Dunya Dinleri 1Diger Dunya Inanclari 1Bilmiyorum Hangi dine ait olduklarini bilmeyenler 1Diger Hristiyanlar lt 1Budizm lt 1 2010 da yayinlanan Association of Religion Data Archives Din ve Veri Arsivleri Dernegi verilerine gore 3 235 290 kisi Roma Katolik Kilisesi ne 160 666 kisi Islam a ve 138 052 kisi ne gore yasamini surdurmektedir EkonomiABD Iktisadi Analizler Burosu New Jersey in 2004 yili eyalet gayri safi hasilasini 416 milyar dolar olarak tahmin etmektedir Eyalet ayni yil kisi basina dusen gelir siralamasinda ise ulke ortalamasinin 26 uzerindeki 41 636 dolar ile 50 eyalet arasinda ikinci siraya oturmustur Medyan hane gelirinde ise 66 752 dolar ile New Jersey birinci siradadir Eyalet butcesinin 1 Temmuz 2008 de baslayacak mali yilda 3 milyar dolara varan bir butce acigi ile karsi karsiya kalmasi beklenmektedir New Jersey de yedi dilime gore 1 4 ila 8 97 arasinda degisen oranlarda alinan gelir vergisinin yani sira 7 oraninda da katma deger vergisi alinmaktadir Bu vergi ilac bazi gida maddeleri kurk disindaki giyim esyalari ayakkabilar ve evlerde kullanilan bazi kagit urunlerinden alinmamaktadir Eyalette 30 kadar belediye kentsel girisim alani olarak belirlenmistir ve buralarda KDV orani 3 5 tir New Jersey deki tum gayri menkullerden emlak vergisi alinmaktadir Eyalette ayrica uygulamasi da mevcuttur New Jersey ABD de federal hukumete odedigi vergilerle federal hukumetin bolgeye yaptigi harcamalar arasindaki farkin oransal olarak en yuksek oldugu eyalettir 2005 mali yilinda New Jersey li vergi mukellefleri federal hukumete 77 milyar dolar vergi verirken karsiliginda sadece 55 milyar dolar tutarinda federal hukumet harcamasi New Jersey e yonelmisti Sanayi Bogurtlen hasadi New Jersey nin ekonomisi cok yonludur ancak ilac endustrisi biyoteknoloji bilgi teknolojisi finansal hizmetler kimyasal gelistirme telekomunikasyon gida isleme elektrikli cihazlar basim yayincilik ve turizm merkezlidir New Jersey nin tarimsal urunleri fidanlik urunleri atlar sebzeler meyveler kuruyemisler deniz urunleri ve sut urunleridir Eyaletler arasinda uretimde New Jersey yabanmersini inde ikinci kizilcik ve ispanak ta ucuncu dolmalik biber seftali ve marul da dorduncu siradadir Eyalet kuskonmaz ekilen dorduncu en buyuk donumluk alanda hasat yapar New Jersey ekonomisinin temelini olusturan sektorlerde bilim ve teknolojinin agirligi yuksektir Johnson amp Johnson Sanofi Aventis Novartis Pfizer Merck Wyeth Bristol Myers Squibb ve gibi ilac firmalarinin Avaya Alcatel Lucent ve AT amp T gibi telekomunikasyon sirketlerinin merkezleri New Jersey dedir Eyaletin New York sehrine ve Philadelphia ya yakin konumu nedeniyle konaklama alaninda hizmet veren servis sektoru de gelismistir Ayrica perakende ticaret egitim ve gayrimenkul de yogun faaliyet yasanan alanlardir Newark Liberty Uluslararasi Havalimani ABD nin yedinci en yogun havaalani olup dunyanin da en yogun 20 havaalani arasindadir Deniz nakliyati da eyaletin stratejik konumu nedeniyle son derece gelismistir Port Newark Elizabeth Marine Terminali dunyanin ilk konteyner limaniydi ve halen de dunyanin en buyuk konteyner limanlari arasindadir Tabii kaynaklar New Jersey in en onemli tabii kaynagi cesitli ticari merkezlere yakin konumudur Gelismis ulasim agi sayesinde de ABD deki tuketicilerin dortte biri bir gecelik mesafede bulunmaktadir Eyalet ayrica Atlantic City gibi sahil yerlesimleri ile de turizm gelirleri siralamasinda 5 siraya yerlesmistir Uc yuzyili askin bir suredir gelisen bolge buna ragmen halen yari yariya ormanliktir Kuzeydeki ormanlarda baslica agac mese guneydeki ormanlarda ise camdir Jersey mesesi gecmiste gemi yapiminda yogun olarak kullanilmistir Yer alti kaynaklari acisindan nispeten fakir olan eyalet buna karsin diger eyaletlerden gelen madenlerin islenmesi ve rafine edilmesi konusunda ilerlemistir Eyalette halen surdurulen baslica madencilik faaliyeti yakinlarindaki cinko uretimidir EgitimNew Jersey deki en buyuk eyalet universitesi sistemi olan Rutgers Universitesi ndeki Old QueensBir Sarmasik Ligi universitesi ve dunyanin en onde gelen arastirma kurumlarindan biri olanPrinceton Universitesi ndeki Nassau Hall 18 yuzyilda kisa bir sure ABD kongre binasi ing Capitol olarak hizmet etti 2020 2021 ogretim yili itibariyla eyalette 686 okul bolgesi faaliyetteydi Bunlardan 599 u geleneksel devlet okulu bolgesi ve 87 si sozlesmeli okul bolgesiydi New Jersey Egitim Bakanligi NJDOE 1 362 400 ogrencinin kayit sayisiyla 2000 lerin basindan bu yana en az sayida ogrencinin bolge okullarina kaydoldugunu bildirdi Ancak bu sayiya evde egitim goren veya eyalet disi okullara giden ogrenciler dahil degildir KulturDowntown New Brunswick zenginlesen bir egitim ve kultur bolgesidirGenel New Jersey bir ABD kultur bagi olarak onemli bir rol oynamaya devam etti Her eyalet gibi New Jersey in de kendi ve vardir New Jersey FM radyo sinema kamerasi lityum pil ampul transistor ler ve elektrikli tren gibi modern buluslarin dogum yeridir Diger bazi New Jersey buluslari ise sunlardir araba icinde izlenen sinema ekili yabanmersini kartpostal fermuar fonograf ingilizce saltwater taffy zeplin cekirdeksiz karpuz bir denizalti nin savasta ilk kullanilmasi ve dondurma kulahi Mutfak New Jersey bolgede gelistirilen Taylor Jambonu sloppy joe sandvicleri domatesli turtalar ve Texas wieners sosisli sandvicleriyle taninir New York Sehrinin mutfaginin North Jersey mutfaginda etkisi vardir ve Philadelphia mutfaginda Guney Jerseyi etkiler Orange Essex Ilcesinde 1950 ler tarzi bir diner Diner ler yani kucuk ve ucuz lokantalar New Jersey icin ikoniktir Eyalet bircok lokanta ureticisine ev sahipligi yapar ve dunyanin herhangi bir yerinden daha cok 600 un uzerinde lokantasi vardir New Jersey eyalet sarkisi olmayan tek eyalettir I m From New Jersey bircok web sitesinde yanlis bir sekilde New Jersey eyalet sarkisi olarak listelenir ancak 1996 da New Jersey Sanat Konseyi onerilerini ne sundugunda bu bir yarismaci bile degildi New Jersey Amerikan kulturunde ozellikle Saturday Night Live gibi New York merkezli televizyon programlarindan gelen sakalarin hedefidir Akademisyen bunu New Yorklularin New Jersey nin nin baslangici oldugu gorusune bagliyor Iki buyuk Dogu Kiyisi sehri New York City ve Philadelphia arasinda uzanan New Jersey Turnpike da bir neden olarak gosterili cunku eyalette dolasan insanlar yalnizca sanayi bolgelerini gorebilirler ve gibi realite televizyon sovlari New Jersey kulturunun kliselesmis goruslerini guclendirdi ancak Rockland da soylenen The Sopranos ve Bruce Springsteen in muzigi imaji daha olumlu olarak disa yansitir UlasimKarayollari New Jersey in ana ulasim arterleri ve kentleriNew Jersey i New York a baglayan George Washington koprusu dunyanin arac trafigi acisindan en yogun koprulerindendir New Jersey Otoyolu ABD nin en cok bilinen ve en kalabalik eyaletlerarasi yollarindandir Parali bir yol olan New Jersey Otoyolu Delaware ile New York u ve genel olarak da dogu kiyisini baglar Garden State Bulvari daha cok eyalet ici trafigin yukunu tasir ve eyaletin kuzey sinirindaki Montvale den baslayarak en guneyindeki Cape May e kadar 277 5 km boyunca uzanir New York metropolitan alani bu yolla Atlantic City ye baglanir New Jersey New York a cok sayida kopru ve tunelle baglidir George Washington Koprusu dunyadaki en yuksek trafik yogunlugu olan kopruler arasindadir ve New Jersey i New York ta Manhattan in ust kesimlerine baglar Lincoln Tuneli yine Manhattan a ulasir Holland Tuneli de New Jersey i Manhattan a bu kez asagi kesimlerine baglayan bir diger yoldur New Jersey ayrica na da uc kopruyle baglidir Bu koprulerden ayrica New Jersey den New York ta Brooklyn e de ulasim saglar Havaalanlari Newark Liberty Uluslararasi Havalimani ABD deki en yogun havaalanlarindan biridir Bu havaalani New York ve New Jersey Liman Idaresi tarafindan isletilmektedir Bu idarenin kontrolu altindaki diger iki onemli havaalani olan John F Kennedy Uluslararasi Havalimani ve LaGuardia Havalimani ile birlikte New York Metropolitan alaninin ulasim altyapisinda onemli bir rol oynar Continental Airlines su an icin Newark Liberty Uluslararasi Havaalaninin en onde gelen kullanicisidir ve havaalanindaki terminallerden birini tek basina isletmektedir Bu havaalani ayrica United Airlines ve FedEx e de kargo tasimaciligi alaninda hizmet verir Havaalanina komsu demiryolu istasyonuyla Amtrak ve trenlerine de kolay ulasim imkani bulunmaktadir Daha kucuk olcekli iki havaalani ve New Jersey de isleyen diger onemli havaalanlaridir Ayrica eyalette daha kucuk havaalanlari da ozel ve ticari kullanimlar icin hizmet vermektedir Demiryolu ve otobus agi NJ Transit eyalet sathinda genis bir demiryolu ve otobus sebekesi isletir NJ Transit kamuya ait bir sirkettir ve Kuzey Jersey deki bazi ozel otobus isletmelerinin birlesmesi ile olusmustur 1980 lerin baslarinda eyaletin kuzey ve orta kesimlerindeki yerlesimleri New York a baglayan banliyo trenleri isletmesini devralmasi ile capi buyuyen sirket eyaletin degisik bolgelerine ulasan 11 demiryolu hatti isletmektedir NJ Transit trenlerinin varis noktasi genellikle New York taki ya da Hoboken deki Liman idaresi de Hudson nehrini asan hatlarla New Jersey in kuzeyini New York a baglar Bunun yaninda eyaletin orta kesimlerinden ve Philadelphia yonune uzan baska hatlar da isletmektedir Amtrak da New Jersey i komsu eyaletlere ve ulkenin diger koselerine uzun mesafeli hatlarla baglar Bazi ozel otobus firmalari da eyalet butcesinden aldiklari destekle faaliyetlerini surdurmekte ve bilhassa Atlantic City odakli kumarhane turizmine hizmet vermektedirler Feribotlar New Jersey de isleyen bircok feribot hatti mevcuttur Delaware Irmagi ve Korfezi Idaresi Cape May Lewes Feribot hattini isletir Bu idareye bagli feribotlar ayrica New Jersey de ile Delaware deki ve arasinda da calisirlar Delaware Irmagi Liman Idaresi de Camden ve Philadelphia daki Penn s Landing arasinda feribotlar isletir Hudson nehri uzerinde Hoboken ve da feribot terminalleri bulunur Buralarla Manhattan arasinda tarifeli feribot seferleri bulunmaktadir Anayasal yapiYurutme Demokrat Parti den New Jersey valisi olarak gorev yapmaktadir New Jersey de uygulanan anayasal sistem uyarinca eyalet valisi ABD deki tum eyalet valileri arasinda en guclulerden biri olarak one cikmaktadir Bunun nedeni de eyalette secimle gelen ve cok sayida hukumet yetkilisini atama yetkisi bulunan tek kisinin vali olmasidir New Jersey anayasal sistemindeki bir gariplik sonucu valilik makamina vekalet ettikleri donemlerde eyalet senatosu baskanlarinin valinin su anki siyasi erkinden daha da fazla guce sahip olmalari sikca rastlanan bir durumdu Bu vekiller hem valinin yetkilerini kullanabiliyor hem de yasama erkinin yarisini olusturan senatoyu da buyuk olcude yonlendirebiliyorlardi Bu duruma 2005 yilinda referandumla kabul edilen bir anayasa degisikligi ile son verildi Valinin konagi Princeton yakinlarinda bulunan dir New Jersey halen vali yardimcisi makami bulunmayan az sayida eyaletten biridir Ancak 2005 yilindaki anayasa degisikligi ile bu makamin olusturulmasi yoluna gidilmistir Bu degisiklik uyarinca 2010 yili Ocak ayinda vali ile birlikte secilen ilk vali yardimcisi da goreve baslayacaktir Valiler dort yilda bir secilir Yasama Trenton daki New Jersey Eyalet Meclisi binasi 1947 yilinda kabul edilen mevcut iki kamarali bir yasama organi kurmustur Ust kamara olan senato nun 40 uyesi vardir Alt kamara olan New Jersey Genel Meclisinin ise 80 uyesi bulunmaktadir Eyaletteki 40 yasama bolgesinden her biri bir senator ve iki meclis uyesi secer Meclis uyeleri tek sayili yillarda iki yilligina secilirlerken eyalet senatorleri 1 3 ya da 7 ile biten yillarda 2 ya da 4 yilligina secilirler Yargi New Jersey Eyalet Anayasa Mahkemesi bir Baskan ile alti 6 uyeden olusur Baskan ve uyelerin tumu vali tarafindan eyalet senatosu uyelerinin cogunun gorusu ve oluru alinarak atanir Hakimler yedi yillik bir ilk atama doneminden sonra 70 yaslarina kadar gorev yapabilecekleri ikinci bir atama ile gorevlerine devam edebilirler New Jersey deki yargi faaliyetlerinin cogunlugu sehir mahkemelerinde yurutulur Buralarda gorulen davalar trafik cezalari basit suclar ve medeni konulari kapsar Daha ciddi suc ve hukuk davalari her ilcenin kendi yuksek mahkemesinde gorulur ve orada yargilanir Idari bolumler ve belediyeler New Jersey 13 u koloni doneminde olusturulmus 21 ilceye ayrilmaktadir Eyalet topraklarinin tumu 1692 de ilcelere ayrilmis daha sonra olusturulan ilceler de mevcut ilcelerin bolunmesi ile meydana getirilmistir Eyalette ayrica 566 yerlesimde belediye orgutlenmesi bulunmaktadir New Jersey ulkenin bati ve guneyindeki eyaletlerin aksine eyalet topraklarinin tumu belediyelerin mucavir alanlarina ayrilmis bulunmaktadir Olaylar ve bilinmeyen seyleriNew Jersey adina Megas XLR yazilmistir Kaynakca 2020 Census Apportionment Results census gov Amerika Birlesik Devletleri Sayim Burosu 26 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2021 30 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Nisan 2008 15 Ocak 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Nisan 2008 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Aralik 2005 2006 Nufus Tahminleri 17 Mayis 2007 12 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Mayis 2007 Migration Policy Institute Eyalet bazinda yurtdisi dogumlular Microsoft Excel 30 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Eyalet bazinda ABD deki Yahudi nufus 2002 20 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Haziran 2007 ABD deki Hindistan dogumlular 1 Aralik 2003 9 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Census 2000 PHC T 6 Population by Race and Hispanic or Latino Origin for the United States Regions Divisions States Puerto Rico and Places of 100 000 or More Population Table 2 Percent of Population by Race and Hispanic or Latino Origin for the United States Regions Divisions and States and for Puerto Rico 2000 28 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 10 6 Mapping Census 2000 The Geography of U S Diversity 18 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Microsoft Excel Ancestry 2000 Census 2000 Brief 3 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde 468 1 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mayis 2008 25 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Ekim 2020 Pew Forum 15 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Din ve Veri Arsivleri Dernegi 19 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mayis 2021 Archive org 17 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mayis 2021 PDF 4 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Mayis 2008 10 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mayis 2008 New Jersey Gayri Menkul Raporu NJ 3 milyar dolarlik butce acigi ile karsi karsiya Ufukta yeni vergiler yok mu 12 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mayis 2008 13 Haziran 2017 4 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi 24 Haziran 2010 A Garden Crawl Through the Garden State The New York Times 27 Haziran 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Haziran 2010 Nowadays New Jersey ranks second among states in blueberry production third in cranberries and spinach and fourth in bell peppers peaches and head lettuce the official state Web site nj gov boasts It s No Tomato but a Stalk Gets Some Respect The New York Times 4 Mayis 2012 8 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mayis 2012 New Jersey harvests the fourth largest number of acres dedicated to asparagus in the nation Princeton University U S News amp World Report 9 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Eylul 2018 www greatschools org 11 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Haziran 2022 www nj gov 17 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Haziran 2022 www nj gov 17 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Haziran 2022 Njinvent njit edu 1 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Temmuz 2010 His Cones Original Sarasota Journal 20 130 19 Kasim 1971 1 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Haziran 2014 50states com 30 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Temmuz 2010 Aboutnewjersey com 11 Agustos 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Temmuz 2010 Why does New Jersey get no respect CBS News 16 Ocak 2011 17 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Nisan 2016 a b Caffrey Michelle 8 Temmuz 2014 The Jersey Joke Rutgers professor recounts long history of New Jersey as a punchline 24 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Nisan 2016 Whelan Aubrey 27 Temmuz 2010 Jersey Doesn t Stink website defends state The Philadelphia Inquirer 22 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Nisan 2016 George Washington koprusu 75 yasinda 8 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde 16 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mayis 2008