Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mikroekonomi teorisinde, arz ve talep arasındaki karşılıklı dengeye dayanan ekonomi modeli, rekabet içindeki piyasalardaki ürünlerin fiyatlarını ve satışlarını tanımlamak, açıklamak ve tahmin etmek için, Alfred Marshall ve Leon Walras tarafından geliştirilmiştir. Bu model sadece önemli görülen stilize edilmiş gerçekleri inceleyip teorinin gelişmesine yardım etmeyen gerçekleri bir kenara iterek (yani Ockham'ın Usturasını kullanarak) bilimsel hipotezlerin nasıl ortaya çıkarıldığına güzel bir örnektir. Bu nedenle belirsiz bir pazarı tanımlamak için kullanılan yaklaşımdır.
Tarihi
Tarihte, piyasadaki bir mal için gösterilen taleple o malın fiyatı arasındaki ters yönlü ilişkiye değindiği bilinen ilk kişi İbrahim ibn Edhem'dir (718-782). İbrahim ibn Edhem bir gün bir malın fiyatını sordu ve fiyatın pahalı olduğundan kendisine şikâyet edilmesi üzerine şöyle dedi; "Almamakla onu ucuzlatınız". Arz ve talep yasası 1776'da Adam Smith tarafından popüler hale getirilmiş bir ekonomik teoridir.[]
Talep Yasası
Talep yasası (The Law of Demand), bir piyasada bulunan satın alıcıların davranışlarını, yani taleplerini, açıklama hedefli bir teoriye dayanır. Bir mal için olan talep miktarını belirleyen en önemli unsurun o malın fiyatı olduğuna dayanır. Talep yasası o malın satın alıcıları tarafından istenen talep miktarı ile o malın mümkün piyasa fiyatları arasındaki ters yönlü kısmi ilişkiye verilen addır. Bir malın fiyatı arttıkça o mal piyasasında o maldan satın alınmak istenen miktar azalmakta, bir malın fiyatı azaldıkça o maldan alınmak istenen miktar artmaktadır. Unutulmamalıdır ki bir piyasada satın alıcıların o maldan ne kadar miktar satın alma davranışlarına, o malın kendi fiyatının yanında, (ortalama gelir, gelir dağılımı, diğer malların fiyatları, psikolojik etkenler gibi) başka değişkenler de tesir etmektedir. Bu talep miktarı ile malın kendi fiyatı arasındaki ters yönlü kısmı ilişkinin mal piyasasındaki diğer değişkenlerin değişmeden sabit kaldığının kabul edilmesinden kurulduğu devamlı olarak hatırlanmalıdır.
Bunu biraz matematiksel terimlerle açıklamak da mümkündür. i adlı malın piyasası içinde malın satın alıcılarının talep ettikleri miktar bir DMi değişkeni ile ifade edilir. Bu talep miktarını belirleyen bazı açıklayıcı etken değişkenler: Pi: i malının kendi fiyatı, Ps, Pc: diğer s ve c mallarının fiyatları, GO: ortalama gelir, GD: gelir dağılımı, U:ekenomik olmayan diğer değişkenler olsun. Bu halde satın alıcıların davranışı (D fonksiyon işareti ile gösterilen) bir talep fonksiyonu ile tanımlanır:
- i malı Talep Fonksiyonu: DMi = D( Pi, Ps, Pc, GO, GD, U )
İşte bu talep fonksiyonun ne şekilde olduğunu açıklamak için talep yasası geliştirilmiştir.
Malın kendi fiyatından başka diğer değişkenler (yani Ps, Pc, GO, GD, U) sabit tutulmuş olduğu kabul edilsin. O zaman talep miktarı DMi ile Pi arasındaki kismî ilişkiye talep yasası adı verilir. Bu kısmi ilişki birbirine ters yönlüdür; yani fiyat artarsa talep edilen miktar azalır ve fiyat azalınca talep edilen miktar çoğalır.
Tek bir mal piyasası içinde talep fonksiyonu olduğunu kabul etmek, piyasaların gözümlenmesinden sonra ortaya atılan pratik bir hipoteze dayandırılabilir. Fakat iktisatçılara bu hipotezi daha derin ayrıntılı tüketici (satın alıcı) davranışları teorisinden de çıkartmıslardır. Bunlardan birisi ikame etkisi (substitution effect) olur. Yine diğer her şey aynı kaldığı ve piyasada bulunan bir satın alıcı için piyasadaki malın fiyatının arttığı düşünülsün; bu halde rasyonel bir satın alıcı o malı istediği miktarda almayıp benzer malları daha fazla alacaktır, yani fiyatı artan maldan daha az alacak ve onu başka mallarla ikame edecektir. Talep edilen mallarla ikamesi olan mallara tercihinden kazanç fırsat maliyeti adı verilir.
Arz yasası
Arz Yasası (Law of Supply), malın fiyatı ile o malın arzı arasındaki pozitif ilişkiye arz yasası denir. Bir malın fiyatı yükseldikçe üretici firma o malı daha yüksek fiyatlardan satmak ister. Malın fiyatı düştükçe o malı daha düşük fiyatlardan satma eğilimi gösterir. Arz eğrisinin pozitif eğimli olması aslında artan marjinal maliyetler veya artan ortalama maliyetlerle açıklanır ki bu da üretim ve prodüktivite şartlarına bağlıdır.
Piyasa dengesi
Ekonomi ve MBA derslerinin ortak konularından biri olup serbest piyasadaki ürünlerin istek ve sunulan ürün miktarına göre düzenlenmiş ve (denge noktası ) yani arz ve talep eğrilerinin kesiştiği nokta olan denge fiyatının oluşmasını sağlayan teori olarak bilinir.
Piyasa dengesini açıklamak için dinamik inceleme gerekmektedir ve belirli bir dinamik şartın konulması gerekir. İktisatın gelişmesinde genel olarak iki türlü dinamik şart incelenmiştir:
Marshall dinamik şartı
Belirli bir piyasa fiyatında piyasada bulunan talep fazlalığına bakar ve fiyatın bu talep fazlalığına göre değişeceğini önerir.
- Belli bir piyasa fiyatında eğer talep miktar fazlalığı pozitif ise - yani talep miktarı arz miktarından fazla ise - o zaman (satıcıların tatmin edilmemiş talebi görüp daha fazla fiyat koyup kârlarını artırmak isteği dolayısıyla ve satın alıcıların tatmin edilmemiş talepleri olunca daha fazla fiyata razı olacakları için) malın fiyatı artar.
- Eğer talep miktar fazlalığı negatif ise - yani talep miktarı arz miktarından azsa - o zaman (satıcıların ellerindeki malı elden çıkartmak için fiyat indirecekleri ve piyasada arzın istekten çok yüksek olması nedeniyle alıcıların daha düşük fiyatlar teklif etmek isteyecekleri için) fiyat düşer.
- Hem satıcıların arz miktarı hem de alıcıların talep miktarı aynı zamanda tatmin edilmesi için belirli bir fiyatta talep fazlalığının sıfır olması - yani arz miktarı ile talep miktarının aynı olması - gerekmektedir.
Böylece Marshall dinamik şartına göre talep miktar fazlalığı "gösterge değişken" ve fiyat da "uyum sağlama değişkeni" olmakta ve piyasa bir denge noktasına gelmektedir.
Walras dinamik şartı
Walras belirli bir piyasa miktarındaki durumu inceler ve miktarda satıcıların istedigi arz fiyatı ile alıcıların teklif ettikleri talep fiyatı arasindaki talep fiyat fazlalığına bakar.
Bu talep fiyat fazlalığı pozitif ise, piyasada miktar artar ve negatif ise piyasada miktar azalır.
Bu Walras dinamik şartına göre talep fiyat fazlalığı "gösterge değişken" ve miktar" da "uyum sağlama değişkeni" olmaktadır. Piyasa denge noktasında talep fiyat fazlalığı sıfır olmakta yani arz fiyati ile talep fiyatı ayni olmakta ve hem satıcılar hem de alıcılar miktar değiştirmek istemektedirler.
Kaynakça
- ^ İmâm-ı Gazâlî; Kimyâ-yı Saâdet; "Açlığın Faydaları ve Tokluğun Zararları"; s. 403; terc. A. Fâruk Meyân; Bedir Yayınevi; İstanbul: 1981
- ^ . Milliyet. 9 Haziran 2021. 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021.
- ^ Bu biraz daha ileri matematikte DMi nin Piye göre kısmi türevidir; yani diğer etken değişkenler sabit ise fiyatta olan ufak bir değişmenin talep miktarinda ne yönde ufak bir değişmeye neden olacağını açıklar. Talep yasasına göre talep miktarı TMinin, malın kendi fiyati Piya göre, kısmi türevi negatif işaretlidir; yani biri artınca diğeri azalır.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mikroekonomi teorisinde arz ve talep arasindaki karsilikli dengeye dayanan ekonomi modeli rekabet icindeki piyasalardaki urunlerin fiyatlarini ve satislarini tanimlamak aciklamak ve tahmin etmek icin Alfred Marshall ve Leon Walras tarafindan gelistirilmistir Bu model sadece onemli gorulen stilize edilmis gercekleri inceleyip teorinin gelismesine yardim etmeyen gercekleri bir kenara iterek yani Ockham in Usturasini kullanarak bilimsel hipotezlerin nasil ortaya cikarildigina guzel bir ornektir Bu nedenle belirsiz bir pazari tanimlamak icin kullanilan yaklasimdir Arz ve talep teorisi Eger diger sartlar hic degismezse D1 her degisik fiyatta satin alicilarin talep miktari ile S her degisik fiyatta saticilarin arz etme miktarlarini gosterir Talep yasasi ile D egrisi miktar arttikca dusen ve arz yasasi dolayisiyla S egrisi miktar arttikca yukselen egrilerdir Iki egrinin kesistikleri nokta piyasa dengesidir Eger diger bir degisken degismesi suretiyle talep egrisi D2 ye kayarsa yeni bir denge noktasi ortaya cikar TarihiTarihte piyasadaki bir mal icin gosterilen taleple o malin fiyati arasindaki ters yonlu iliskiye degindigi bilinen ilk kisi Ibrahim ibn Edhem dir 718 782 Ibrahim ibn Edhem bir gun bir malin fiyatini sordu ve fiyatin pahali oldugundan kendisine sikayet edilmesi uzerine soyle dedi Almamakla onu ucuzlatiniz Arz ve talep yasasi 1776 da Adam Smith tarafindan populer hale getirilmis bir ekonomik teoridir kaynak belirtilmeli Talep YasasiTalep yasasi The Law of Demand bir piyasada bulunan satin alicilarin davranislarini yani taleplerini aciklama hedefli bir teoriye dayanir Bir mal icin olan talep miktarini belirleyen en onemli unsurun o malin fiyati olduguna dayanir Talep yasasi o malin satin alicilari tarafindan istenen talep miktari ile o malin mumkun piyasa fiyatlari arasindaki ters yonlu kismi iliskiye verilen addir Bir malin fiyati arttikca o mal piyasasinda o maldan satin alinmak istenen miktar azalmakta bir malin fiyati azaldikca o maldan alinmak istenen miktar artmaktadir Unutulmamalidir ki bir piyasada satin alicilarin o maldan ne kadar miktar satin alma davranislarina o malin kendi fiyatinin yaninda ortalama gelir gelir dagilimi diger mallarin fiyatlari psikolojik etkenler gibi baska degiskenler de tesir etmektedir Bu talep miktari ile malin kendi fiyati arasindaki ters yonlu kismi iliskinin mal piyasasindaki diger degiskenlerin degismeden sabit kaldiginin kabul edilmesinden kuruldugu devamli olarak hatirlanmalidir Bunu biraz matematiksel terimlerle aciklamak da mumkundur i adli malin piyasasi icinde malin satin alicilarinin talep ettikleri miktar bir DMi degiskeni ile ifade edilir Bu talep miktarini belirleyen bazi aciklayici etken degiskenler Pi i malinin kendi fiyati Ps Pc diger s ve c mallarinin fiyatlari GO ortalama gelir GD gelir dagilimi U ekenomik olmayan diger degiskenler olsun Bu halde satin alicilarin davranisi D fonksiyon isareti ile gosterilen bir talep fonksiyonu ile tanimlanir i mali Talep Fonksiyonu DMi D Pi Ps Pc GO GD U dd Iste bu talep fonksiyonun ne sekilde oldugunu aciklamak icin talep yasasi gelistirilmistir Malin kendi fiyatindan baska diger degiskenler yani Ps Pc GO GD U sabit tutulmus oldugu kabul edilsin O zaman talep miktari DMi ile Pi arasindaki kismi iliskiye talep yasasi adi verilir Bu kismi iliski birbirine ters yonludur yani fiyat artarsa talep edilen miktar azalir ve fiyat azalinca talep edilen miktar cogalir Tek bir mal piyasasi icinde talep fonksiyonu oldugunu kabul etmek piyasalarin gozumlenmesinden sonra ortaya atilan pratik bir hipoteze dayandirilabilir Fakat iktisatcilara bu hipotezi daha derin ayrintili tuketici satin alici davranislari teorisinden de cikartmislardir Bunlardan birisi ikame etkisi substitution effect olur Yine diger her sey ayni kaldigi ve piyasada bulunan bir satin alici icin piyasadaki malin fiyatinin arttigi dusunulsun bu halde rasyonel bir satin alici o mali istedigi miktarda almayip benzer mallari daha fazla alacaktir yani fiyati artan maldan daha az alacak ve onu baska mallarla ikame edecektir Talep edilen mallarla ikamesi olan mallara tercihinden kazanc firsat maliyeti adi verilir Arz yasasiArz Yasasi Law of Supply malin fiyati ile o malin arzi arasindaki pozitif iliskiye arz yasasi denir Bir malin fiyati yukseldikce uretici firma o mali daha yuksek fiyatlardan satmak ister Malin fiyati dustukce o mali daha dusuk fiyatlardan satma egilimi gosterir Arz egrisinin pozitif egimli olmasi aslinda artan marjinal maliyetler veya artan ortalama maliyetlerle aciklanir ki bu da uretim ve produktivite sartlarina baglidir Piyasa dengesiEkonomi ve MBA derslerinin ortak konularindan biri olup serbest piyasadaki urunlerin istek ve sunulan urun miktarina gore duzenlenmis ve denge noktasi yani arz ve talep egrilerinin kesistigi nokta olan denge fiyatinin olusmasini saglayan teori olarak bilinir Piyasa dengesini aciklamak icin dinamik inceleme gerekmektedir ve belirli bir dinamik sartin konulmasi gerekir Iktisatin gelismesinde genel olarak iki turlu dinamik sart incelenmistir Marshall dinamik sarti Belirli bir piyasa fiyatinda piyasada bulunan talep fazlaligina bakar ve fiyatin bu talep fazlaligina gore degisecegini onerir Belli bir piyasa fiyatinda eger talep miktar fazlaligi pozitif ise yani talep miktari arz miktarindan fazla ise o zaman saticilarin tatmin edilmemis talebi gorup daha fazla fiyat koyup karlarini artirmak istegi dolayisiyla ve satin alicilarin tatmin edilmemis talepleri olunca daha fazla fiyata razi olacaklari icin malin fiyati artar Eger talep miktar fazlaligi negatif ise yani talep miktari arz miktarindan azsa o zaman saticilarin ellerindeki mali elden cikartmak icin fiyat indirecekleri ve piyasada arzin istekten cok yuksek olmasi nedeniyle alicilarin daha dusuk fiyatlar teklif etmek isteyecekleri icin fiyat duser Hem saticilarin arz miktari hem de alicilarin talep miktari ayni zamanda tatmin edilmesi icin belirli bir fiyatta talep fazlaliginin sifir olmasi yani arz miktari ile talep miktarinin ayni olmasi gerekmektedir Boylece Marshall dinamik sartina gore talep miktar fazlaligi gosterge degisken ve fiyat da uyum saglama degiskeni olmakta ve piyasa bir denge noktasina gelmektedir Walras dinamik sarti Walras belirli bir piyasa miktarindaki durumu inceler ve miktarda saticilarin istedigi arz fiyati ile alicilarin teklif ettikleri talep fiyati arasindaki talep fiyat fazlaligina bakar Bu talep fiyat fazlaligi pozitif ise piyasada miktar artar ve negatif ise piyasada miktar azalir Bu Walras dinamik sartina gore talep fiyat fazlaligi gosterge degisken ve miktar da uyum saglama degiskeni olmaktadir Piyasa denge noktasindatalep fiyat fazlaligisifir olmakta yani arz fiyati ile talep fiyati ayni olmakta ve hem saticilar hem de alicilar miktar degistirmek istemektedirler Kaynakca Imam i Gazali Kimya yi Saadet Acligin Faydalari ve Toklugun Zararlari s 403 terc A Faruk Meyan Bedir Yayinevi Istanbul 1981 Milliyet 9 Haziran 2021 18 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ekim 2021 Bu biraz daha ileri matematikte DMi nin Piye gore kismi turevidir yani diger etken degiskenler sabit ise fiyatta olan ufak bir degismenin talep miktarinda ne yonde ufak bir degismeye neden olacagini aciklar Talep yasasina gore talep miktari TMinin malin kendi fiyati Piya gore kismi turevi negatif isaretlidir yani biri artinca digeri azalir