Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adige Habze veya Çerkes Habzesi (Çerkesçe: Адыгэ Хабзэ; alternatif yazılışlarıyla Xabze veya Khabze), Çerkes halkının töresi, ahlâk yasası ve dünya görüşüdür. Çerkes geleneklerine göre, bir Çerkes Habze tarafından tanımlanan bir dizi kurala göre yaşamak zorundadır: doğum, yetiştirilme, evlilik, boşanma, ölüm ve cenaze, konuşma ve selamlaşma, nezaket, saygı ve ziyafetler dahil olmak üzere her şeyi Habze kuralları denetler. Adige Habze'nin ana kurallarından bazıları, yaşlılara ve kadınlara gösterilen ekstra saygı, dürüstlük, onur ve cesaretin önemini içerir.
Kökleri binlerce yıllık geleneğe dayanan Habze, gelişmekte ve genellikle bir thamade (bölgesel yaşlı) tarafından yönetilen Çerkes toplumunun ihtiyaçlarına uyacak şekilde yeniden düzenlenmektedir. Çerkesya'da thamadeler 50 yılda bir toplanıp Habze'yi güncelliyorlardı.
Çoğu Çerkes topluluğunda, yerel bir Çerkes derneği ("Hase") vardır. Bu derneklerin amacı, Çerkeslere Çerkesçe konuşabilecekleri, Çerkes kültürel faaliyetlerde bulunabilecekleri ve Habze kanunlarını öğrenebilecekleri rahat bir ortam sağlamaktır. Bu dernekler yerel ve bölgesel bazda koordine edilir ve Dünya Çerkes Birliği aracılığıyla uluslararası iletişim kurar.
Etimoloji
"Xabze", "xı" (evren) ve "bze" (dil) kelimelerinin Çerkesçe bileşiğidir. Bu nedenle, anlamı kabaca "evrenin dili" gibi bir anlama gelmektedir. Bu konsept Dharma'ya benzetilebilir. Bu kelime, zamanla Çerkes dilinde "kural, adet, örf" gibi anlamlar kazanmıştır. Habze'nin savaş kanunları Buşido ile de kıyaslanabilir.
Adetler
Habze'nin uygulanışı
Habze geleneğinde iki tür amel vardır: Psape (iyi işler) ve Haynape (kötü işler). Bu terimler sevap ve günah kavramlarıyla karşılaştırılabilir. Haynape işlemek suçtur. Habze toplumsal ve ahlaki bir koddur ve MÖ 3000 civarında ortaya çıkmaya başladığı düşünülmektedir. Habze'ye karşı hareket edenlere uygulanabilecek en basit yaptırım, onları toplumdan dışlamaktır. Birini toplumdan dışlamak, cenazesine, düğününe katılmamak, varlığını tamamen yok saymak ağır bir cezadır ve bu nedenle Çerkesler bu yaptırımdan kaçınmak için Habze geleneklerini sürdürürler. Habze'nin bu caydırıcı etkisi Çerkes toplumunun yaşayışında diğer milletlere benzemeyen uygulamaları da beraberinde getirmiştir.
Onur
Geçmiş ve gelecek, sosyal, kültürel, ahlaki ve dini birçok yönden birbirine bağlanmıştır. İnsan tarafından yaratılan her şey tarihin emanetidir. Buna giyim ve üretim araçları, ev eşyaları, ev idaresi ve hatta ünlü Kabardey atı (Adige: Адыгэш) ve ulusal bayramlar dahildir. Habze, tüm Çerkeslere cesaret, güvenilirlik ve cömertliğin öğretilmesini gerektirir. Hırs, aç gözlülük, zenginlik ve gösteriş Habze kanununa göre ayıp sayılır.
Habze aynı zamanda başkalarını aldatmaktan kaçınmakla da ilgilidir. Başkalarının işlerine karışmak bir suç sayılır. Habze'ye göre güçlü olanlara boyun eğmek korkaklık ve suçtur. Güçlüler için ise zayıflara yardım etmek bir sorumluluktur. Habze uygulayan bir kişinin amacı, olabildiğince onurlu yaşamaktır. Çerkes toplumunda Habze'ye uygun davranan birey toplumda saygınlık kazanır, toplumsal olaylarda kendisine danışılır. Habze'yi iyi bilmek ve uygulamak Çerkesler için çok önemlidir.
Ayrıntılar
Habze gelenekleri hayatın en küçük ayrıntılarını bile düzenler. Bir Habze geleneği, odaya birisi girdiğinde ayağa kalkılmasını ve giren kişiye yer vermesini zorunlu kılar. Yaşlıların ve kadınların huzurunda saygı. Kadınlara özellikle saygı duyulur ve kadınların huzurunda kavga edilmez. Bir kadın, ihtilaflı ailelerin veya kişilerin barışmasını talep edebilir ve onlar da onun bu talebine uymak zorundadır.
Diğer Habze gelenekleri, bireylerin cinsiyetlerine ve yaşlarına göre yürüme sırasını belirler. Genç erkekler her zaman kadınların ve yaşlıların solunda olmak zorundadır. Tarihsel olarak, sakallarla ilgili de kurallar vardı. Bir komutan askerinin sakalına bakıp evli olup olmadığını, çocuğu olup olmadığını anlayabilirdi. Buna göre ailesi olanlar savunmaya alınırdı. Çerkesler ev sahibini misafirin kölesi gibi görürler. Misafir, sadece ev sahibi ailenin misafiri değil, aynı zamanda tüm köyün ve klanın misafiridir. Düşmanlar bile eve girse misafir kabul edilir ve onlara karşı misafirperverlik kutsal bir görevdir. Bu Evliya Çelebi tarafından da bildirilmiştir.
Thamade
Habze'deki kilit figürlerden biri, toplumu yönetme sorumluluğunu taşıyan kişi olan ve genellikle bir yaşlı olan "Thamade" (Adigece: Тхьаматэ (Thamate)) olarak bilinen kişidir. Kelime anlamı olarak thamade "Tanrı'nın adamı" anlamına gelmektedir. Büyük bir suç işlemediği sürece, cinsiyet fark etmeksizin hemen hemen her Çerkes sonunda bu statüye ulaşacaktır. Her Çerkes toplumunun bir thamadesi vardır, yemek masasından devlete kadar.
Din ve Habze ilişkisi
Çerkesler İslâm'ı kabul etmeden önce Habze, Çerkeslerin yerli dininin bir parçasıydı. Habze'ye uymayanların tanrıların gazabına uğradığına inanılırdı. Önemli bir unsur, ataların ruhuydu. Ahirette fiziksel acı veya zevk kavramı yoktur: ruha manevi tatmin veya pişmanlık verilir. Bu nedenle, insanın dünyevi varoluşunun amacı ruhun mükemmelliğidir. Ataların ruhları anma gerektirir: cenaze şölenleri düzenlenir ve ölü ruhların anılması için kurban veya anma yemeği hazırlıkları uygulanır ve dağıtılır.
Çerkeslerin Müslüman oluşunun ardından yavaş yavaş Habze Çerkes dininden ayrılıp sekülerleşmeye başladı. Çerkes filozof ve thamade Jabağı Qazanoqo, Habze'yi İslâm ile çelişmeyecek şekilde düzenlemesiyle bilinir. Bugün Habze ve İslâm arasında neredeyse hiçbir çelişki yoktur.
Habzeci Hareket
Sovyet rejiminin düşüşünden sonra, Habzeci dünya görüşünün canlanması Çerkes aydınlar tarafından desteklendi. 9 Aralık 2010'da, tanınmış bir Habze savunucusu olan Arsen Tsipinov, Çerkes olmayan İslamcılar tarafından mürted olmakla suçlanarak öldürüldü.
11 Mayıs 2018'de Habze ile ilgili "الادية هابزة-العادات الشركسية" veya "Адыгэ хабзэ" başlıklı bir kitap yayınlandı. Çerkes dil uzmanı Zarema Madin Gutchetl tarafından yazıldı ve Nancy Hatkh tarafından tercüme edildi. Nahit Serbes de Habze ile ilgili kitaplar yazdı.
Haziran 2019'de Habze savunucusu Martin Kochesoko Rus hükûmeti tarafından hapis cezasına çarptırıldı. Çerkes milliyetçiler çeşitli protestolar ve internet üzerinden kampanyalar düzenleyerek Rus hükûmetine baskı uyguladıktan sonra ceza affedildi.
Temmuz 2020'de Soçi’ye yakın Adler’de inşa edilen ve Çerkes soykırımında rol oynayan liderleri yücelten anıtın Habzeci Çerkesler tarafından yıkılmasından rahatsız olan Rusya Devlet televizyonu sunucusu Mikhail Leontiev, programında konuyu yorumlarken Çerkesler hakkında hakaret ve aşağılama içeren ve yeni bir Çerkes katliamını öne süren ifadeler kullandı. Rusya devlet şirketleri Gazprom ve Rumsfelt’in yöneticileri ve çeşitli siyasetçiler kaldırılan anıt üzerinden Çerkeslere ağır hakaretler içeren açıklamalar yaptı. Rus teknoloji tasarımcısı Artemy Lebedev Çerkeslere yönelik ağır hakaretler ve yeni soykırım imalarının bulunduğu açıklamalarda bulundu. Hemen ardından Lebedev’e Rusya’da üst düzey nişanlardan olan “Vatan Liyakat Nişanı” verilmesi bu kişilerin devlet tarafından korunduğu şüphesini uyandırdı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Kadir I. Natho (18 Şubat 2015). Adyghe Khabze: Book I (İngilizce). ISBN .
- ^ a b c d Nahit Serbes (21 Mart 2016). Benim Yolum Xabze. ISBN .
- ^ "«Хабзисты». Кто они?". 15 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ocak 2020.
- ^ Khabze.info. Khabze: the religious system of Circassians 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ . 2018. 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d Kazemzadeh, Hamed (2018). The Circassian Question; The formation of linguistic and cultural identity in the Caucasus from the mid-nineteenth century to modern times (PDF) (Tez). Uniwersytet Warszawski. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2024.
- ^ Saltık, Turabi (2000). Tarihsel Mücadele Sürecinde Adığeler, Abhazlar, Alanlar (Osetinler), Çeçenler. Berfin Yayınları.
- ^ Jonty, Yamisha. Circassians United
- ^ Besleney, Zeynel Abidin (2016). Türkiye'de Çerkes diasporasının siyasi tarihi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. ISBN . 5 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2024.
- ^ Jonty, Yamisha. Profile of the Diaspora: A Global Community
- ^ a b c d Khabze.info. Khabze: the religious system of Circassians 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Khabze.info. What is Khabze? 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b . 2018. 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Kadkoy, Bater. "The Life and Legacy of Kadir Natho" (PDF). Circassian Times. 23 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Mart 2023.
- ^ Kadkoy, Bater. "The Life and Legacy of Kadir Natho" (PDF). Circassian Times. 23 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Mart 2023.
- ^ Nahit Serbes (1 Mayıs 2012). Yaşayan Efsane Xabze. ISBN .
- ^ Evliya Çelebi. Seyahatnâme (PDF). 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Mart 2023.
- ^ Налоев З.М. (2009). Этюды по истории культуры адыгов.
- ^ Авраам Шмулевич. Хабзэ против Ислама. Промежуточный манифест.
- ^ Paul Golbe. Window on Eurasia: Circassians Caught Between Two Globalizing "Mill Stones", Russian Commentator Says. On Windows on Eurasia, January 2013.
- ^ Central Asia-Caucasus Analyst 7 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Vol. 3, No. 4. 21-03-2011. p.4
- ^ Central Asia-Caucasus Analyst 7 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Vol. 3, No. 4. 21-03-2011. p.4
- ^ North Caucasus Insurgency Admits Killing Circassian Ethnographer 21 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Caucasus Report, 2010. Retrieved 24-09-2012.
- ^ Valery Dzutsev. High-profile Murders in Kabardino-Balkaria Underscore the Government’s Inability to Control Situation in the Republic 7 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Eurasia Daily Monitor, volume 8, issue 1, 2011. Retrieved 24-09-2012.
- ^ . www.facebook.com (İngilizce). 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020.
- ^ "Benim Yolum Xabze". 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2016.
- ^ . OC Media. 2019. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "MARTİN KOCHESOKO'YA HEMEN ŞİMDİ ÖZGÜRLÜK!". Kayserikafder. 2019.[]
- ^ "Martin KOCHESOKO'ya Hemen Şimdi Özgürlük!". Jineps Gazetesi. 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ "MARTİN KOCHESOKO ARTIK SERBEST!". Eskafder, resmi açıklama. 2019. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ . 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Артемий Лебедев набросился на обиженного Чичваркина из-за "колхозного" сайта". lenta.ru. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2018.
- ^ "Артемий Лебедев надеется, что Украина избавится от позорной власти". РИА Новости (Rusça). 2017. 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2018.
- ^ ntv.ru. "Артемию Лебедеву запретили въезд на Украину". NTV.RU (İngilizce). 4 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2018.
- ^ "Soykırım çağrısı yaptı, liyakat nişanı aldı". 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından .
Kaynakça
- Т. М. Катанчиев. Адыгэ кхабзэ как кабардинское обыхное право. Эль-Фа, 2001
- University of Michigan (1999). Reference Library of Arab America: Countries & ethnic groups, Kuwait to United Arab Emirates. . ss. 570-571. ISBN . 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ocak 2020.
- Bullough, Oliver (4 Mart 2010). Let Our Fame Be Great: Journeys among the defiant people of the Caucasus. Penguin Books. ss. 35-. ISBN . 19 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ocak 2020.
Dış bağlantılar
- Xabze Portalı 15 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- California Adyghe Khasa Çerkes Derneği15 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Adige Habze veya Cerkes Habzesi Cerkesce Adyge Habze alternatif yazilislariyla Xabze veya Khabze Cerkes halkinin toresi ahlak yasasi ve dunya gorusudur Cerkes geleneklerine gore bir Cerkes Habze tarafindan tanimlanan bir dizi kurala gore yasamak zorundadir dogum yetistirilme evlilik bosanma olum ve cenaze konusma ve selamlasma nezaket saygi ve ziyafetler dahil olmak uzere her seyi Habze kurallari denetler Adige Habze nin ana kurallarindan bazilari yaslilara ve kadinlara gosterilen ekstra saygi durustluk onur ve cesaretin onemini icerir Habze nin sembolu cekic hac Thaps Kokleri binlerce yillik gelenege dayanan Habze gelismekte ve genellikle bir thamade bolgesel yasli tarafindan yonetilen Cerkes toplumunun ihtiyaclarina uyacak sekilde yeniden duzenlenmektedir Cerkesya da thamadeler 50 yilda bir toplanip Habze yi guncelliyorlardi Cogu Cerkes toplulugunda yerel bir Cerkes dernegi Hase vardir Bu derneklerin amaci Cerkeslere Cerkesce konusabilecekleri Cerkes kulturel faaliyetlerde bulunabilecekleri ve Habze kanunlarini ogrenebilecekleri rahat bir ortam saglamaktir Bu dernekler yerel ve bolgesel bazda koordine edilir ve Dunya Cerkes Birligi araciligiyla uluslararasi iletisim kurar EtimolojiEvren ile birlik olmak Habze felsefesinin parcasidir Xabze xi evren ve bze dil kelimelerinin Cerkesce bilesigidir Bu nedenle anlami kabaca evrenin dili gibi bir anlama gelmektedir Bu konsept Dharma ya benzetilebilir Bu kelime zamanla Cerkes dilinde kural adet orf gibi anlamlar kazanmistir Habze nin savas kanunlari Busido ile de kiyaslanabilir AdetlerHabze nin uygulanisi Habze geleneginde iki tur amel vardir Psape iyi isler ve Haynape kotu isler Bu terimler sevap ve gunah kavramlariyla karsilastirilabilir Haynape islemek suctur Habze toplumsal ve ahlaki bir koddur ve MO 3000 civarinda ortaya cikmaya basladigi dusunulmektedir Habze ye karsi hareket edenlere uygulanabilecek en basit yaptirim onlari toplumdan dislamaktir Birini toplumdan dislamak cenazesine dugunune katilmamak varligini tamamen yok saymak agir bir cezadir ve bu nedenle Cerkesler bu yaptirimdan kacinmak icin Habze geleneklerini surdururler Habze nin bu caydirici etkisi Cerkes toplumunun yasayisinda diger milletlere benzemeyen uygulamalari da beraberinde getirmistir Cekic hac ayni zamanda Cerkeslerin antik caglarda inandigi tanri olan Tha icin de kullanilabilir Onur Gecmis ve gelecek sosyal kulturel ahlaki ve dini bircok yonden birbirine baglanmistir Insan tarafindan yaratilan her sey tarihin emanetidir Buna giyim ve uretim araclari ev esyalari ev idaresi ve hatta unlu Kabardey ati Adige Adygesh ve ulusal bayramlar dahildir Habze tum Cerkeslere cesaret guvenilirlik ve comertligin ogretilmesini gerektirir Hirs ac gozluluk zenginlik ve gosteris Habze kanununa gore ayip sayilir Habze ayni zamanda baskalarini aldatmaktan kacinmakla da ilgilidir Baskalarinin islerine karismak bir suc sayilir Habze ye gore guclu olanlara boyun egmek korkaklik ve suctur Gucluler icin ise zayiflara yardim etmek bir sorumluluktur Habze uygulayan bir kisinin amaci olabildigince onurlu yasamaktir Cerkes toplumunda Habze ye uygun davranan birey toplumda sayginlik kazanir toplumsal olaylarda kendisine danisilir Habze yi iyi bilmek ve uygulamak Cerkesler icin cok onemlidir Ayrintilar Habze gelenekleri hayatin en kucuk ayrintilarini bile duzenler Bir Habze gelenegi odaya birisi girdiginde ayaga kalkilmasini ve giren kisiye yer vermesini zorunlu kilar Yaslilarin ve kadinlarin huzurunda saygi Kadinlara ozellikle saygi duyulur ve kadinlarin huzurunda kavga edilmez Bir kadin ihtilafli ailelerin veya kisilerin barismasini talep edebilir ve onlar da onun bu talebine uymak zorundadir Diger Habze gelenekleri bireylerin cinsiyetlerine ve yaslarina gore yurume sirasini belirler Genc erkekler her zaman kadinlarin ve yaslilarin solunda olmak zorundadir Tarihsel olarak sakallarla ilgili de kurallar vardi Bir komutan askerinin sakalina bakip evli olup olmadigini cocugu olup olmadigini anlayabilirdi Buna gore ailesi olanlar savunmaya alinirdi Cerkesler ev sahibini misafirin kolesi gibi gorurler Misafir sadece ev sahibi ailenin misafiri degil ayni zamanda tum koyun ve klanin misafiridir Dusmanlar bile eve girse misafir kabul edilir ve onlara karsi misafirperverlik kutsal bir gorevdir Bu Evliya Celebi tarafindan da bildirilmistir Thamade Habze deki kilit figurlerden biri toplumu yonetme sorumlulugunu tasiyan kisi olan ve genellikle bir yasli olan Thamade Adigece Thamate Thamate olarak bilinen kisidir Kelime anlami olarak thamade Tanri nin adami anlamina gelmektedir Buyuk bir suc islemedigi surece cinsiyet fark etmeksizin hemen hemen her Cerkes sonunda bu statuye ulasacaktir Her Cerkes toplumunun bir thamadesi vardir yemek masasindan devlete kadar Din ve Habze iliskisi Cerkesler Islam i kabul etmeden once Habze Cerkeslerin yerli dininin bir parcasiydi Habze ye uymayanlarin tanrilarin gazabina ugradigina inanilirdi Onemli bir unsur atalarin ruhuydu Ahirette fiziksel aci veya zevk kavrami yoktur ruha manevi tatmin veya pismanlik verilir Bu nedenle insanin dunyevi varolusunun amaci ruhun mukemmelligidir Atalarin ruhlari anma gerektirir cenaze solenleri duzenlenir ve olu ruhlarin anilmasi icin kurban veya anma yemegi hazirliklari uygulanir ve dagitilir Cerkeslerin Musluman olusunun ardindan yavas yavas Habze Cerkes dininden ayrilip sekulerlesmeye basladi Cerkes filozof ve thamade Jabagi Qazanoqo Habze yi Islam ile celismeyecek sekilde duzenlemesiyle bilinir Bugun Habze ve Islam arasinda neredeyse hicbir celiski yoktur Habzeci HareketSovyet rejiminin dususunden sonra Habzeci dunya gorusunun canlanmasi Cerkes aydinlar tarafindan desteklendi 9 Aralik 2010 da taninmis bir Habze savunucusu olan Arsen Tsipinov Cerkes olmayan Islamcilar tarafindan murted olmakla suclanarak olduruldu 11 Mayis 2018 de Habze ile ilgili الادية هابزة العادات الشركسية veya Adyge habze baslikli bir kitap yayinlandi Cerkes dil uzmani Zarema Madin Gutchetl tarafindan yazildi ve Nancy Hatkh tarafindan tercume edildi Nahit Serbes de Habze ile ilgili kitaplar yazdi Haziran 2019 de Habze savunucusu Martin Kochesoko Rus hukumeti tarafindan hapis cezasina carptirildi Cerkes milliyetciler cesitli protestolar ve internet uzerinden kampanyalar duzenleyerek Rus hukumetine baski uyguladiktan sonra ceza affedildi Temmuz 2020 de Soci ye yakin Adler de insa edilen ve Cerkes soykiriminda rol oynayan liderleri yucelten anitin Habzeci Cerkesler tarafindan yikilmasindan rahatsiz olan Rusya Devlet televizyonu sunucusu Mikhail Leontiev programinda konuyu yorumlarken Cerkesler hakkinda hakaret ve asagilama iceren ve yeni bir Cerkes katliamini one suren ifadeler kullandi Rusya devlet sirketleri Gazprom ve Rumsfelt in yoneticileri ve cesitli siyasetciler kaldirilan anit uzerinden Cerkeslere agir hakaretler iceren aciklamalar yapti Rus teknoloji tasarimcisi Artemy Lebedev Cerkeslere yonelik agir hakaretler ve yeni soykirim imalarinin bulundugu aciklamalarda bulundu Hemen ardindan Lebedev e Rusya da ust duzey nisanlardan olan Vatan Liyakat Nisani verilmesi bu kisilerin devlet tarafindan korundugu suphesini uyandirdi Ayrica bakinizCerkes Mitolojisi Abhaz Yerli Dini Yunan Mitolojisi Antik Yunan FelsefesiKaynakca a b Kadir I Natho 18 Subat 2015 Adyghe Khabze Book I Ingilizce ISBN 1514434601 a b c d Nahit Serbes 21 Mart 2016 Benim Yolum Xabze ISBN 9786059801232 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Habzisty Kto oni 15 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ocak 2020 Khabze info Khabze the religious system of Circassians 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2018 12 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c d Kazemzadeh Hamed 2018 The Circassian Question The formation of linguistic and cultural identity in the Caucasus from the mid nineteenth century to modern times PDF Tez Uniwersytet Warszawski 30 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 30 Ocak 2024 Saltik Turabi 2000 Tarihsel Mucadele Surecinde Adigeler Abhazlar Alanlar Osetinler Cecenler Berfin Yayinlari erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Jonty Yamisha Circassians United Besleney Zeynel Abidin 2016 Turkiye de Cerkes diasporasinin siyasi tarihi Istanbul Bilgi Universitesi Yayinlari ISBN 978 605 399 442 8 5 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2024 Jonty Yamisha Profile of the Diaspora A Global Community a b c d Khabze info Khabze the religious system of Circassians 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Khabze info What is Khabze 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b 2018 12 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Kadkoy Bater The Life and Legacy of Kadir Natho PDF Circassian Times 23 Mart 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Mart 2023 Kadkoy Bater The Life and Legacy of Kadir Natho PDF Circassian Times 23 Mart 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Mart 2023 Nahit Serbes 1 Mayis 2012 Yasayan Efsane Xabze ISBN 9786055738884 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Evliya Celebi Seyahatname PDF 20 Mart 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Mart 2023 Naloev Z M 2009 Etyudy po istorii kultury adygov Avraam Shmulevich Habze protiv Islama Promezhutochnyj manifest Paul Golbe Window on Eurasia Circassians Caught Between Two Globalizing Mill Stones Russian Commentator Says On Windows on Eurasia January 2013 Central Asia Caucasus Analyst 7 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vol 3 No 4 21 03 2011 p 4 Central Asia Caucasus Analyst 7 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vol 3 No 4 21 03 2011 p 4 North Caucasus Insurgency Admits Killing Circassian Ethnographer 21 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Caucasus Report 2010 Retrieved 24 09 2012 Valery Dzutsev High profile Murders in Kabardino Balkaria Underscore the Government s Inability to Control Situation in the Republic 7 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Eurasia Daily Monitor volume 8 issue 1 2011 Retrieved 24 09 2012 www facebook com Ingilizce 22 Mart 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Haziran 2020 Benim Yolum Xabze 6 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Nisan 2016 OC Media 2019 3 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi MARTIN KOCHESOKO YA HEMEN SIMDI OZGURLUK Kayserikafder 2019 olu kirik baglanti Martin KOCHESOKO ya Hemen Simdi Ozgurluk Jineps Gazetesi 2019 16 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan MARTIN KOCHESOKO ARTIK SERBEST Eskafder resmi aciklama 2019 7 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan 5 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Artemij Lebedev nabrosilsya na obizhennogo Chichvarkina iz za kolhoznogo sajta lenta ru 4 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2018 Artemij Lebedev nadeetsya chto Ukraina izbavitsya ot pozornoj vlasti RIA Novosti Rusca 2017 21 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2018 ntv ru Artemiyu Lebedevu zapretili vezd na Ukrainu NTV RU Ingilizce 4 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2018 Soykirim cagrisi yapti liyakat nisani aldi 7 Mart 2021 tarihinde kaynagindan KaynakcaT M Katanchiev Adyge khabze kak kabardinskoe obyhnoe pravo El Fa 2001 University of Michigan 1999 Reference Library of Arab America Countries amp ethnic groups Kuwait to United Arab Emirates ss 570 571 ISBN 978 0 7876 4178 8 16 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ocak 2020 Bullough Oliver 4 Mart 2010 Let Our Fame Be Great Journeys among the defiant people of the Caucasus Penguin Books ss 35 ISBN 978 0 14 195622 0 19 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ocak 2020 Dis baglantilarXabze Portali 15 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde California Adyghe Khasa Cerkes Dernegi15 Agustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde