Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hıyar veya salatalık (Cucumis sativus), kabakgiller (Cucurbitaceae) familyasından bir bitki türü ve meyvesine verilen ad. Ana yurdunun Kuzey Hindistan olduğu sanılan bitkinin tarımı çok eski dönemlerden beri yaygın olarak yapılmaktadır.
| Salatalık | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Salatalık bitkisi ve meyveleri | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Cucumis sativus L., Sp. Pl.: 1012 (1753).
| |||||||||||||||
Etimoloji
İtalyanca salata kelimesi "tuzlanmış sebze, turşu" anlamına gelmekte olup, Türkçeye de bu dilden girmiştir. İtalyanca sözcük Geç Latince aynı anlama gelen herba salata deyiminden türetilmiştir. Bu sözcük Latince "tuzlamak" anlamına gelen salare fiilinden +()t° ekiyle türetilmiştir. Salata kelimesi turşu anlamını kaybederek modern anlamına evrilmiş, ancak "turşuluk hıyar" manasında ki salatalık formu Türkçede orijinal anlamını korumuştur. Fransızca salade ile İngilizce salad kelimeleri de nihai olarak İtalyancadan ödünçlemedir.
Türkçede yer alan hıyar kelimesi Farsça aynı anlama gelen خيار (χiyār) sözcüğünden alıntıdır. Farsça sözcük Arapça "seçme, tercih" manasındaki χiyār kelimesinden alıntı olabilir; ancak bu bağlantının kesin olmadığı belirtilmiştir. Bir Türk dilinde kelimenin ilk kaydı Codex Cumanicus'da χear şekliyle yer almaktadır. Eski Anadolu Türkçesinde ki ilk kayıt adlı Farsça mesnevinin Türkçe çevirisinde görülür.
Morfolojik özellikleri
Hıyarın, sarılgan özellikteki ince yapılı ve boğumlu gövdesi, beş köşeli ya da 3-5 loplu tüylü yaprakları ve yaprakların koltuğundan çıkan tek eşeyli sarı çiçekleri vardır. Kimi zaman dikenli, parlak yeşil renkli bir kabukla örtülü ince uzun ve silindirimsi meyvelerinin içinde çok sayıda tohum bulunur.
Bu bitki her türlü iklimde yetişir fakat tundrada yetişemez. Bol su seven bu bitki kurak yerlerde yetişmez. İç anadoluda tarımı yaygındır. Gübre kullanımı ile verim artırılır. Zirai ilaç kullanılması doğa ve bitki için zararlıdır ve tavsiye edilmez.
Kullanımı
Besin değeri düşük bir meyve olan hıyar genelde kahvaltıda, salatalarda ve turşularda kullanılır. Bazik özellikteki özsuyu çeşitli kozmetik ürünlerinin bileşimine girer.
Besin değerleri
100 g taze hıyarın içerdiği besin değerleri şunlardır: 15 kalori; 0,9 g protein; 3,4 g karbonhidrat; 0 kolesterol; 0,1 g yağ; 0,5 g lif; 27 mg fosfor; 25 mg kalsiyum; 1,1 mg demir; 6 mg sodyum; 160 mg potasyum; 11 mg magnezyum; 250 IU A vitamini; 0,03 mg B1 vitamini; 0,04 mg B2 vitamini; 0,2 mg B3 vitamini; 0,042 mg B6 vitamini; 67 µg folik asit ve 11 mg C vitamini.
Üretimi
| Salatalık ve kornişon üretimi, 2019 | |
|---|---|
| Ülke | (milyon ton) |
 Çin | 70.3 |
 Türkiye | 1.9 |
 Rusya | 1.6 |
 Ukrayna | 1.0 |
 İran | 0.9 |
| 87.8 | |
2019 yılında dünya salatalık ve kornişon üretimi 88 milyon ton idi ve toplamın %80'i ile Çin üretimde liderdi.
Kaynakça
- ^ . Nişanyan Sözlük. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2021.
- ^ . Nişanyan Sözlük. 9 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2021.
- ^ a b . FAOSTAT of the United Nations. 2019. 12 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hiyar veya salatalik Cucumis sativus kabakgiller Cucurbitaceae familyasindan bir bitki turu ve meyvesine verilen ad Ana yurdunun Kuzey Hindistan oldugu sanilan bitkinin tarimi cok eski donemlerden beri yaygin olarak yapilmaktadir SalatalikSalatalik bitkisi ve meyveleriBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSube TracheophytaSinif MagnoliopsidaTakim CucurbitalesFamilya CucurbitaceaeCins CucumisTur C sativusIkili adlandirmaCucumis sativusL Sp Pl 1012 1753 Vikitur de Cucumis sativus ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Wikimedia Commons ta Cucumis sativus ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunurEtimolojiItalyanca salata kelimesi tuzlanmis sebze tursu anlamina gelmekte olup Turkceye de bu dilden girmistir Italyanca sozcuk Gec Latince ayni anlama gelen herba salata deyiminden turetilmistir Bu sozcuk Latince tuzlamak anlamina gelen salare fiilinden t ekiyle turetilmistir Salata kelimesi tursu anlamini kaybederek modern anlamina evrilmis ancak tursuluk hiyar manasinda ki salatalik formu Turkcede orijinal anlamini korumustur Fransizca salade ile Ingilizce salad kelimeleri de nihai olarak Italyancadan odunclemedir Turkcede yer alan hiyar kelimesi Farsca ayni anlama gelen خيار xiyar sozcugunden alintidir Farsca sozcuk Arapca secme tercih manasindaki xiyar kelimesinden alinti olabilir ancak bu baglantinin kesin olmadigi belirtilmistir Bir Turk dilinde kelimenin ilk kaydi Codex Cumanicus da xear sekliyle yer almaktadir Eski Anadolu Turkcesinde ki ilk kayit adli Farsca mesnevinin Turkce cevirisinde gorulur Morfolojik ozellikleriCiceklerin hem erkek hem de disi yapraklarin ve dairelerin olagan duzenine sahip bir salatalik dalini gorebilirsiniz Salatalik ciceklerinin her birinin sahip oldugu yapilar da gozlenmektedir Hiyarin sarilgan ozellikteki ince yapili ve bogumlu govdesi bes koseli ya da 3 5 loplu tuylu yapraklari ve yapraklarin koltugundan cikan tek eseyli sari cicekleri vardir Kimi zaman dikenli parlak yesil renkli bir kabukla ortulu ince uzun ve silindirimsi meyvelerinin icinde cok sayida tohum bulunur Bu bitki her turlu iklimde yetisir fakat tundrada yetisemez Bol su seven bu bitki kurak yerlerde yetismez Ic anadoluda tarimi yaygindir Gubre kullanimi ile verim artirilir Zirai ilac kullanilmasi doga ve bitki icin zararlidir ve tavsiye edilmez KullanimiBesin degeri dusuk bir meyve olan hiyar genelde kahvaltida salatalarda ve tursularda kullanilir Bazik ozellikteki ozsuyu cesitli kozmetik urunlerinin bilesimine girer Besin degerleri100 g taze hiyarin icerdigi besin degerleri sunlardir 15 kalori 0 9 g protein 3 4 g karbonhidrat 0 kolesterol 0 1 g yag 0 5 g lif 27 mg fosfor 25 mg kalsiyum 1 1 mg demir 6 mg sodyum 160 mg potasyum 11 mg magnezyum 250 IU A vitamini 0 03 mg B1 vitamini 0 04 mg B2 vitamini 0 2 mg B3 vitamini 0 042 mg B6 vitamini 67 µg folik asit ve 11 mg C vitamini UretimiSalatalik ve kornison uretimi 2019Ulke milyon ton Cin 70 3 Turkiye 1 9 Rusya 1 6 Ukrayna 1 0 Iran 0 9World 87 8Kaynak Birlesmis Milletler in i 2019 yilinda dunya salatalik ve kornison uretimi 88 milyon ton idi ve toplamin 80 i ile Cin uretimde liderdi Kaynakca Nisanyan Sozluk 7 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2021 Nisanyan Sozluk 9 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2021 a b FAOSTAT of the United Nations 2019 12 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Mayis 2021 Dis baglantilar