Yel Ata - Türk, Altay, Tatar ve Macar mitolojilerinde Rüzgâr Tanrısı. Cel (Çel, Şil, Cil) Ata da denir. Macarlar Szel Atya (Yel Ata) veya Szel Kraly (Yel Kralı) adı da verirler.
Diğer dillerde
- Özbekçe: Yel Ota
- Tatarca: Җил Әти or Җил Ата or Cil Ana
- Kazakça: Жел Ата
- Çuvaşça: Ҫил Атте or Ҫил Ашшĕ
- Başkurtça: Εл Атай
- Yakutça: Тыал Аҕа
- Türkmence: Ýel Ata
- Osmanlıca: يل آتا
- Kırgızca: Жел Ата
- Hakasça: Чил Аба or Чил Ада
- Balkarca: Джел Ата
- Macarca: Szél-Atya
Moğol kültüründeki Салхи Эцэг (Buryatça: Һалхин Эсэгэ, Oyratça: Салькн эцк, Altayca: Салкын Ада, Tuvaca: Салгын Ата) adlı varlıklar ile büyük benzerlikler gösterir. Bu sözcükler birebir Yel Atası anlamı taşır.
Özellikleri
Dünyadaki tüm fırtınaların, rüzgârların, kasırgaların, hortumların, tayfunların yöneticisi olan tanrıdır. Harman savurmak isteyen köylüler Yel Ata’yı yardıma çağırırlar. "Yel Ata, gel atına saman götür..." diye bağırırlar, o da atına saman götürebilmek için gelip harmanı savurur. O da samandan bir avuç alarak atına yem alarak götürürmüş. Atı rüzgâra dönüşür ve bir anda istediği yere ulaşır. Etrüsklerde Cel adlı bir yer altı Tanrısı vardır. Yel Ata’ya bağlı iyeler şunlardır.
- Holoruk/Holloruk İyesi: Hortum Ruhu.
- Kasırga/Gasırga İyesi: Tayfun Ruhu.
- Borağan/Burağan/Boran İyesi: Fırtına Ruhu.
Anadolu'nun güneyindeki Türkmenlerin başlıca ziyaret yerlerinden olan "Yel Baba" türbesinin adı da "yel" sözcüğüyle ilgilidir. "Al" ile aynı kökten gelen "yel" sözcüğü, hem eski, hem de yeni Türkçede "cin, kötü ruh" anlamlarında kullanılmıştır.
Diğer İsimleri
Türk, Altay, Moğol ve diğer Türk kökenli Orta Asya milletlerinde ve topluluklarında Rüzgâr Tanrısına şu isimler de verilir:
- Halhın Han: Bu adda dört Tanrı vardır, dört büyük rüzgârı yönetirler.
- Korıy Han: Rüzgârlara yön verir.
- Yatman Han: Rüzgârları estiren koruyucu ruhtur.
- Yalanaş Han: Esinti Tanrısı. Harman savuranlar ona dua ederler ve şarkı ile çağırırlar.
Etimoloji
(Yel/Yil/İl/Zel/Cel) kökünden türemiştir. Esinti anlamı vardır. Havanın yer değiştirmesi nedeniyle meydana gelen akım. Ruh, can, gizem gibi anlamlarla aynı kökten kaynaklanır. Rüzgâr, esinti demektir.
Kaynakça
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 608)
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 609)
Dış bağlantılar
- (Yel Baba)
- Dolgan ve Tofa Türkleri, Yaşar Kalafat 5 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Holoruk İyesi)
- Kuliylanı Kaysın 16 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Bkz. Şiir içindeki Yel Ata'ya seslenilen kısım)
Türk mitolojisi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yel Ata Turk Altay Tatar ve Macar mitolojilerinde Ruzgar Tanrisi Cel Cel Sil Cil Ata da denir Macarlar Szel Atya Yel Ata veya Szel Kraly Yel Krali adi da verirler Diger dillerde Ozbekce Yel Ota Tatarca Җil Әti or Җil Ata or Cil Ana Kazakca Zhel Ata Cuvasca Ҫil Atte or Ҫil Ashshĕ Baskurtca El Ataj Yakutca Tyal Aҕa Turkmence Yel Ata Osmanlica يل آتا Kirgizca Zhel Ata Hakasca Chil Aba or Chil Ada Balkarca Dzhel Ata Macarca Szel Atya Mogol kulturundeki Salhi Eceg Buryatca Һalhin Esege Oyratca Salkn eck Altayca Salkyn Ada Tuvaca Salgyn Ata adli varliklar ile buyuk benzerlikler gosterir Bu sozcukler birebir Yel Atasi anlami tasir OzellikleriDunyadaki tum firtinalarin ruzgarlarin kasirgalarin hortumlarin tayfunlarin yoneticisi olan tanridir Harman savurmak isteyen koyluler Yel Ata yi yardima cagirirlar Yel Ata gel atina saman gotur diye bagirirlar o da atina saman goturebilmek icin gelip harmani savurur O da samandan bir avuc alarak atina yem alarak gotururmus Ati ruzgara donusur ve bir anda istedigi yere ulasir Etrusklerde Cel adli bir yer alti Tanrisi vardir Yel Ata ya bagli iyeler sunlardir Holoruk Holloruk Iyesi Hortum Ruhu Kasirga Gasirga Iyesi Tayfun Ruhu Boragan Buragan Boran Iyesi Firtina Ruhu Anadolu nun guneyindeki Turkmenlerin baslica ziyaret yerlerinden olan Yel Baba turbesinin adi da yel sozcuguyle ilgilidir Al ile ayni kokten gelen yel sozcugu hem eski hem de yeni Turkcede cin kotu ruh anlamlarinda kullanilmistir Diger IsimleriTurk Altay Mogol ve diger Turk kokenli Orta Asya milletlerinde ve topluluklarinda Ruzgar Tanrisina su isimler de verilir Halhin Han Bu adda dort Tanri vardir dort buyuk ruzgari yonetirler Koriy Han Ruzgarlara yon verir Yatman Han Ruzgarlari estiren koruyucu ruhtur Yalanas Han Esinti Tanrisi Harman savuranlar ona dua ederler ve sarki ile cagirirlar Etimoloji Yel Yil Il Zel Cel kokunden turemistir Esinti anlami vardir Havanin yer degistirmesi nedeniyle meydana gelen akim Ruh can gizem gibi anlamlarla ayni kokten kaynaklanir Ruzgar esinti demektir Kaynakca Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 608 Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 609 Dis baglantilar Yel Baba Dolgan ve Tofa Turkleri Yasar Kalafat 5 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Holoruk Iyesi Kuliylani Kaysin 16 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bkz Siir icindeki Yel Ata ya seslenilen kisim Turk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz