Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kanlı 1 Mayıs veya 1 Mayıs Katliamı, 1 Mayıs 1977 günü Taksim Meydanı'nda kutlanan İşçi Bayramı'nda 34 kişinin hayatını kaybetmesi ve 136 kişinin de yaralanması ile sonuçlanan olaydır.
 1977 1 Mayıs'ı için hazırlanan, "dünyayı avuçlarında yükselten işçi" logosu | |
| Bölge | Taksim Meydanı, Beyoğlu, İstanbul, Türkiye |
|---|---|
| Koordinatlar | 41°02′13″K 28°59′09″D / 41.03694°K 28.98583°D |
| Tarih | 1 Mayıs 1977) 19.05 () |
| Hedef | Siviller |
Saldırı türü | Silahlı saldırı |
| Ölü | 34 |
| Yaralı | 136 |
| Şüpheliler | Kontrgerilla |
Arka plan
Türkiye'de 1 Mayıs İşçi Bayramı, ilk defa 1911 yılında Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde bulunan Selanik'te kutlanırken İstanbul'daki ilk kutlama 1912 yılında gerçekleştirildi. 1923 yılında 1 Mayıs'ın yasal olarak İşçi Bayramı ilan edilmesinden bir yıl sonra hükûmet, kutlamaların kitlesel olarak gerçekleştirilmesini yasakladı. 1925 yılında çıkarılan Takrir-i Sükûn Kanunu ile de İşçi Bayramı kutlamaları tamamen yasaklandı.
Cumhuriyet döneminde yükselişe geçen işçi hareketi tarafından uzun yıllar kutlanamayan 1 Mayıs, ilk defa 1976 yılında Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) öncülüğünde yüz bini aşkın kişinin katılımı ile Taksim Meydanı'nda gerçekleştirildi. 1977 yılına gelindiğinde ise Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu daha kitlesel bir kutlama için hazırlıklara başladı. Tertip Komitesi ile İstanbul Valiliği ve İstanbul Emniyeti arasında yapılan görüşmeler sonucu iç güvenliği DİSK'in, dışarıdan gelebilecek saldırılara karşı dış güvenliği ise emniyet güçlerinin sağlaması konusunda anlaştılar. Ulaşım kolaylığı ve merkezî konumu nedeniyle kutlama yerinin Taksim Meydanı olması konusunda da anlaşma sağlandı.
Bu süreçte, DİSK'in politikalarına karşı çıkan bazı Maoist gruplar da DİSK'in bu 1 Mayıs kutlamalarına katılmak istediklerini belirtmişlerdi. DİSK ise, kendi disiplinlerini bozacağını ve olay çıkaracağını düşündüğü bu grupların kutlamaya katılmalarını istemedi. Buna karşın söz konusu gruplar zorla da olsa Taksim Meydanı'na gireceklerini ilan ettiler. Bu koşullarda, 1 Mayıs öncesi dönemin gazetelerinin bazılarında 1 Mayıs'ta olayların çıkacağı, insanların ölebileceği yönünde köşe yazıları yayımlandı.
Olay
1 Mayıs 1977 günü İşçi Bayramı'nı kutlamak üzere çeşitli illerden İstanbul'a gelenler ile birlikte yüz binlerce kişi Taksim Meydanı'ndaki kutlamalara katıldı. Katılımın yüksek olması sebebiyle kortejlerin alana girmesi uzun sürdü, konuşmalar da uzadı.
Saat 19.00 sularında dönemin DİSK genel başkanı Kemal Türkler konuşmasının sonuna geldiğinde Saraçhane tarafından Taksim Meydanı'na doğru yürüyüşün sonunda Sular İdaresi arkasına kadar gelen Maocu gruplar, kordon oluşturmuş DİSK güvenlik görevlileriyle çatışmaya girerek ateş açmaya başladılar. Bunun ardından tüm Taksim Meydanı'nı saran silah sesleri duyulmaya başladı. Gerek DİSK gerekse kutlamaya katılan çeşitli kuruluşlardan Sular İdaresi binasının üstünden ve Intercontinental Oteli'nin (bugün ) üst katlarından ateş açıldığı iddialarında bulunuldu. Taksim Meydanı'nı dolduran kalabalık panik hâlinde kaçmaya çalışırken polis de ses bombaları ve panzerlerle kalabalığa müdahale etmeye başladı.
Meydandan kaçmak için Kazancı Yokuşu'na yönelen büyük bir kalabalık park edilmiş DİSK üyesi Teknik-İş Sendikasına ait bir kamyonun önünde sıkışınca burada birçok kişi ezildi. Sonuç olarak, 28 kişi ezilme ya da boğulma nedeniyle, 5 kişi silahla vurulma nedeniyle, 1 kişi de panzer altında kalarak toplamda 34 kişi yaşamını yitirdi, yaklaşık 130 kişi de yaralandı. DİSK'in yayımladığı listede ise 36 kişinin öldüğü belirtilmişti.
Sonraki gelişmeler
Olay sonrası 470 kişi göz altına alındı fakat hiçbirinin olayla ilgisi kurulamayarak serbest bırakıldılar. Tertip komitesi, bazı sendika ve sol gruplardan 98 kişi hakkındaki yargılamalar 14 yıl boyunca sürdü. Bu yargılamalardan kimse ceza almadı. Emniyet veya devlet yetkililerinden herhangi birinin yargılanmadığı dava zaman aşımına uğrayarak düştü. Bunun üzerine dava, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne taşındı. Bugüne kadar ateşi kimlerin açtığı tam olarak belirlenememiş ve olay aydınlatılamamıştır.
Konuyla ilgili yayınlar
- Korhan Atay, 1 Mayıs 1977 İşçi Bayramı Neden ve Nasıl Kana Bulandı? (Metis Yayınları, 2013)
- Nail Güreli, 1 Mayıs 1977 Türkiye Devrimcilerinin 'İki 1 Mayıs' Belgeseli (Ozan Yayıncılık, 2006)
- Barış Yetkin, Kırılma Noktası 1 Mayıs 1977 Olayı (Otopsi Yayınları, 2005)
Notlar
- ^ Bunlar arasında: Meral Özkol, Mültezim Oltulu (Mürtezim Örtülü), Ahmet Gözükara, Ziya Baki, Bayram Eği (Eyi), Diran Nigiz (Negis), Ramazan Sarı, Hacer İpek (Saman), Hamdi Toka, Nazan Ünaldı, Jale Yeşilnil, Bayram Çatak (Çıtak), Rasim Elmaz (Elmas), Mahmut Atilla Özbelen (Özveren), Leyla Altıparmak, Ercüment Gürkut, Kenan Çatak, Mustafa Elmas, Hatice Altun, Kahraman Alsancak, Kadriye Duman, Aleksandros Konteas (Kontuas), Hüseyin Kırgın, Mehmet Ali Genç, Ali Sıdal, Ömer Narman, Sibel Açıkalın, Garabet Ayhan, Hikmet Özkürkçü, Nazmi Arı, Kadir Balcı (Bağcı) ve Niyazi Darı bulunmaktaydı.
- ^ Bu listede ise; Ali Yeşilgül, Mustafa Ertan, Yücel Elbistanlı, Tevfik Beysoy, Bayram Sürücü, Özcan Gürkan ve Hülya Emecan bulunmaktaydı.
Kaynakça
- ^ a b c "Türkiye'de 1 Mayıs, 1 Mayıs'ta Taksim". Cumhuriyet Gazetesi. cumhuriyet.com.tr. 30 Nisan 2016. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
- ^ a b c d Mavioğlu, Ertuğrul (1 Mayıs 2007). "30 yıl sonra kanlı 1 Mayıs (3)". Radikal Gazetesi. radikal.com.tr. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
- ^ Arslan, Rengin (30 Nisan 2014). "1 Mayıs 1977: Yaşayanlar ve arşivler anlatıyor". BBC Türkçe. bbc.com. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
- ^ a b c "1 Mayıs nedir? İlk ne zaman kutlandı?". Milliyet Gazetesi. milliyet.com.tr. 1 Mayıs 2015. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
- ^ a b c d e Mavioğlu, Ertuğrul (30 Nisan 2017). "30 yıl sonra kanlı 1 Mayıs (2)". Radikal Gazetesi. radikal.com.tr. 5 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
- ^ "Police Crashes May Day Rally". Bianet (İngilizce). bianet.org. 1 Mayıs 2007. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
- ^ a b "1 Mayıs 1977 Neden ve Nasıl Kana Bulandı?". Bianet. bianet.org. 1 Mayıs 2013. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
Dış bağlantılar
- Ertuğrul Mavioğlu yazı dizisi; 1-2-3-4-5-6-7-8-9 (Radikal Gazetesi) 5 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Sosyalist Barikat Dergisi 12. Sayı "1 Mayıs 1977 Katliamı" 3 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kanli 1 Mayis veya 1 Mayis Katliami 1 Mayis 1977 gunu Taksim Meydani nda kutlanan Isci Bayrami nda 34 kisinin hayatini kaybetmesi ve 136 kisinin de yaralanmasi ile sonuclanan olaydir Kanli 1 Mayis1977 1 Mayis i icin hazirlanan dunyayi avuclarinda yukselten isci logosuBolgeTaksim Meydani Beyoglu Istanbul TurkiyeKoordinatlar41 02 13 K 28 59 09 D 41 03694 K 28 98583 D 41 03694 28 98583Tarih1 Mayis 1977 47 yil once 1977 05 01 19 05 UTC 3 HedefSivillerSaldiri turuSilahli saldiriOlu34Yarali136SuphelilerKontrgerillaKatliam yeriKatliamin yapildigi yerin Istanbul daki konumu Arka planTurkiye de 1 Mayis Isci Bayrami ilk defa 1911 yilinda Osmanli Imparatorlugu sinirlari icerisinde bulunan Selanik te kutlanirken Istanbul daki ilk kutlama 1912 yilinda gerceklestirildi 1923 yilinda 1 Mayis in yasal olarak Isci Bayrami ilan edilmesinden bir yil sonra hukumet kutlamalarin kitlesel olarak gerceklestirilmesini yasakladi 1925 yilinda cikarilan Takrir i Sukun Kanunu ile de Isci Bayrami kutlamalari tamamen yasaklandi Cumhuriyet doneminde yukselise gecen isci hareketi tarafindan uzun yillar kutlanamayan 1 Mayis ilk defa 1976 yilinda Devrimci Isci Sendikalari Konfederasyonu DISK onculugunde yuz bini askin kisinin katilimi ile Taksim Meydani nda gerceklestirildi 1977 yilina gelindiginde ise Devrimci Isci Sendikalari Konfederasyonu daha kitlesel bir kutlama icin hazirliklara basladi Tertip Komitesi ile Istanbul Valiligi ve Istanbul Emniyeti arasinda yapilan gorusmeler sonucu ic guvenligi DISK in disaridan gelebilecek saldirilara karsi dis guvenligi ise emniyet guclerinin saglamasi konusunda anlastilar Ulasim kolayligi ve merkezi konumu nedeniyle kutlama yerinin Taksim Meydani olmasi konusunda da anlasma saglandi Bu surecte DISK in politikalarina karsi cikan bazi Maoist gruplar da DISK in bu 1 Mayis kutlamalarina katilmak istediklerini belirtmislerdi DISK ise kendi disiplinlerini bozacagini ve olay cikaracagini dusundugu bu gruplarin kutlamaya katilmalarini istemedi Buna karsin soz konusu gruplar zorla da olsa Taksim Meydani na gireceklerini ilan ettiler Bu kosullarda 1 Mayis oncesi donemin gazetelerinin bazilarinda 1 Mayis ta olaylarin cikacagi insanlarin olebilecegi yonunde kose yazilari yayimlandi Olay1 Mayis 1977 gunu Isci Bayrami ni kutlamak uzere cesitli illerden Istanbul a gelenler ile birlikte yuz binlerce kisi Taksim Meydani ndaki kutlamalara katildi Katilimin yuksek olmasi sebebiyle kortejlerin alana girmesi uzun surdu konusmalar da uzadi Saat 19 00 sularinda donemin DISK genel baskani Kemal Turkler konusmasinin sonuna geldiginde Sarachane tarafindan Taksim Meydani na dogru yuruyusun sonunda Sular Idaresi arkasina kadar gelen Maocu gruplar kordon olusturmus DISK guvenlik gorevlileriyle catismaya girerek ates acmaya basladilar Bunun ardindan tum Taksim Meydani ni saran silah sesleri duyulmaya basladi Gerek DISK gerekse kutlamaya katilan cesitli kuruluslardan Sular Idaresi binasinin ustunden ve Intercontinental Oteli nin bugun ust katlarindan ates acildigi iddialarinda bulunuldu Taksim Meydani ni dolduran kalabalik panik halinde kacmaya calisirken polis de ses bombalari ve panzerlerle kalabaliga mudahale etmeye basladi Meydandan kacmak icin Kazanci Yokusu na yonelen buyuk bir kalabalik park edilmis DISK uyesi Teknik Is Sendikasina ait bir kamyonun onunde sikisinca burada bircok kisi ezildi Sonuc olarak 28 kisi ezilme ya da bogulma nedeniyle 5 kisi silahla vurulma nedeniyle 1 kisi de panzer altinda kalarak toplamda 34 kisi yasamini yitirdi yaklasik 130 kisi de yaralandi DISK in yayimladigi listede ise 36 kisinin oldugu belirtilmisti Sonraki gelismelerOlay sonrasi 470 kisi goz altina alindi fakat hicbirinin olayla ilgisi kurulamayarak serbest birakildilar Tertip komitesi bazi sendika ve sol gruplardan 98 kisi hakkindaki yargilamalar 14 yil boyunca surdu Bu yargilamalardan kimse ceza almadi Emniyet veya devlet yetkililerinden herhangi birinin yargilanmadigi dava zaman asimina ugrayarak dustu Bunun uzerine dava Avrupa Insan Haklari Mahkemesi ne tasindi Bugune kadar atesi kimlerin actigi tam olarak belirlenememis ve olay aydinlatilamamistir Konuyla ilgili yayinlarKorhan Atay 1 Mayis 1977 Isci Bayrami Neden ve Nasil Kana Bulandi Metis Yayinlari 2013 ISBN 9789753429078 Nail Gureli 1 Mayis 1977 Turkiye Devrimcilerinin Iki 1 Mayis Belgeseli Ozan Yayincilik 2006 ISBN 9789757891932 Baris Yetkin Kirilma Noktasi 1 Mayis 1977 Olayi Otopsi Yayinlari 2005 ISBN 9789944596688Notlar Bunlar arasinda Meral Ozkol Multezim Oltulu Murtezim Ortulu Ahmet Gozukara Ziya Baki Bayram Egi Eyi Diran Nigiz Negis Ramazan Sari Hacer Ipek Saman Hamdi Toka Nazan Unaldi Jale Yesilnil Bayram Catak Citak Rasim Elmaz Elmas Mahmut Atilla Ozbelen Ozveren Leyla Altiparmak Ercument Gurkut Kenan Catak Mustafa Elmas Hatice Altun Kahraman Alsancak Kadriye Duman Aleksandros Konteas Kontuas Huseyin Kirgin Mehmet Ali Genc Ali Sidal Omer Narman Sibel Acikalin Garabet Ayhan Hikmet Ozkurkcu Nazmi Ari Kadir Balci Bagci ve Niyazi Dari bulunmaktaydi Bu listede ise Ali Yesilgul Mustafa Ertan Yucel Elbistanli Tevfik Beysoy Bayram Surucu Ozcan Gurkan ve Hulya Emecan bulunmaktaydi Kaynakca a b c Turkiye de 1 Mayis 1 Mayis ta Taksim Cumhuriyet Gazetesi cumhuriyet com tr 30 Nisan 2016 4 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2017 a b c d Mavioglu Ertugrul 1 Mayis 2007 30 yil sonra kanli 1 Mayis 3 Radikal Gazetesi radikal com tr 4 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2017 Arslan Rengin 30 Nisan 2014 1 Mayis 1977 Yasayanlar ve arsivler anlatiyor BBC Turkce bbc com 4 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2017 a b c 1 Mayis nedir Ilk ne zaman kutlandi Milliyet Gazetesi milliyet com tr 1 Mayis 2015 4 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2017 a b c d e Mavioglu Ertugrul 30 Nisan 2017 30 yil sonra kanli 1 Mayis 2 Radikal Gazetesi radikal com tr 5 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2017 Police Crashes May Day Rally Bianet Ingilizce bianet org 1 Mayis 2007 4 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2017 a b 1 Mayis 1977 Neden ve Nasil Kana Bulandi Bianet bianet org 1 Mayis 2013 4 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2017 Dis baglantilarErtugrul Mavioglu yazi dizisi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Radikal Gazetesi 5 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sosyalist Barikat Dergisi 12 Sayi 1 Mayis 1977 Katliami 3 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde