Morca düdeni

Morca düdeni, Taşeli Platosu'nda ve Mersin'in Anamur ilçesi sınırlarında yer alan 1276 m derinliğe erişmiş Türkiye'nin en derin 3. mağarasıdır.

Morca Düdeni

Araştırma tarihçesi

• Morca düdeni Aspeg ekibi Ender Usuloğlu tarafından 2012 yılında bölgedeki muhtar yardımıyla keşfedilmiştir.
• 2013 yılında İranlı mağaracılar ile gerçekleştirilen Çukurpınar Düdeni etkinliğinde -130 m derinliğe ve 350 m uzunluğa kadar araştırılmıştır. ve
• 2014 yılında ASPEG'in düzenlemiş olduğu Taşeli Yüzey tarama ve Çukurpınar Mağarası etkinliğinde devam eden araştırmalarda İranlı ve Türk mağaracıların öncülüğünde -447 m derinliğe ve 1033 m uzunluğa kadar araştırılmıştır.
• 2017 yılında tekrardan başlayan kısa süreli iki araştırmada -500 m derinliğe erişilmiştir.
• 2018 yılında yerli ve yabancı mağaracılar ile yapılan araştırmalar ile mağara, 919 metre derinliğe ve 2541 metre uzunluğa erişmiştir.
• 2019 yılında düzenlenen bir aylık ekspedisyon ile mağara -1000 m altına inmiştir. 15 yıl sonra 1000 metre altına inmiş 4. mağara olmuştur. Mağara, Türk ve Bulgar mağaracılar tarafından, -1210 m derinliğe ve 4068 m uzunluğa eriştirilmiş fakat döşeme malzemesinin kalmaması nedeniyle daha derine gidilememiştir. Mağarada -1040 metredeki fosil bir yan kola mağara kampı kurulmuş ve daha ilerisindeki araştırmalar için önemli bir kamp alanı olmuştur. Bu mağaraya bağlanma ihtimali olan mağaraların keşfi de gerçekleştirilmiştir.
• 2020 yılında ana kolda 1269 m derinlikte karşılaşılan sifona Ali Hakan Eğilmez tarafından dalış gerçekleştirilmiş fakat sifonun genişleyerek devam ettiğini belirtmiştir. 1167 m derinlikte bulunan bir yan kol ile 1 km kadar bir yan kol eklenmiş ve bu kollardan biriyle mağara -1276 m derinliğe erişmiştir. toplamda 5192 m uzunluğa erişmiştir.
• 2021 yılında mağarada yeni kollar keşfedilmiş ve haritalanmıştır. farklı kollarda tırmanışlar gerçekleştirilmiş ve bunun sonucunda mağara 5714m uzunluğa erişmiş ve mağara toplanmıştır.
• 2022 yılında gerçekleştirilen ekspedisyonda mağarada profesyonel mağara fotoğrafları çekilmiştir. -1120 metrede bulunan yan kolda hemen sifon öncesinde bulunan bir şafta 80m kadar tırmanış gerçekleştirilmiştir.

Jeolojik Özellikleri

Toplam 1276 m derinliğindeki Morca Düdeni, Alp Himalaya Orojenik kuşağında, Orta Toroslar’da bulunan Taşeli Platosu’nun güney kesiminde, Miyosen ve Jura-Kretase yaşlı kireç taşları dokanağında yer alır. Mağara, Geç Pliyosen-Kuvaterner döneminde Taşeli Platosu’nun yükselimine bağlı olarak vadoz kuşakta derinleşmiştir. En kurak mevsimde dahi 7 farklı kaynaktan beslenmektedir. Morca, 1429 m derinliğinde EGMA ile Çukurpınar düdenleri ile aynı plato üzerinde bulunmaktadır.

Biyolojik Özellikleri

Morca mağarasında bir sifonda yeni bir tür tatlı su karidesi tanımlanmıştır. İsmi Gammarus morcae olan bu tatlı su karidesi renksiz ve gözsüzdür. Dimorfik olan bu tür mağaraların biyoçeşitliliği ve evrim hakkında bilgiler sunmaktadır. İlk 2019 da örneklenmeye çalışıldı ancak başarılı olunamadı. 2022 yılında formaldehite alınarak örnekleme sağlandı. Bu şekilde steıromiktoskop ile tür tayini gerçekleştirildi. Ancak numuneler dna analizi için uygun olmadığı için genetik çalışmalar gerçekleştirilemedi.

Kaynakça

1. ^ Günhan, Ümit (14 Aralık 2021). . Mağaracılık Federasyonu. 14 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
2. ^ ^{a b} . issuu.com (İngilizce). 25 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
4. ^ "ÇUKURPINAR DÜDENİ 2013 YILI ULUSLARARASI ETKİNLİĞİ by Anadolu Speleoloji Grubu Derneği - Issuu". issuu.com (İngilizce). 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
5. ^ "ASPEG TAŞELİ PROJESİ ARA RAPORU 2012-2015 by Anadolu Speleoloji Grubu Derneği - Issuu". issuu.com (İngilizce). 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
6. ^ . issuu.com (İngilizce). 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
7. ^ . issuu.com (İngilizce). 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
8. ^ (İngilizce). 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
9. ^ "MORCA MAĞARA SİSTEMİ ULUSLARARASI ETKİNLİK RAPORU 2020 by Anadolu Speleoloji Grubu Derneği - Issuu". issuu.com (İngilizce). 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
10. ^ "Morca Mağara Sistemi Uluslararası Etkinlik Raporu 2021 by Anadolu Speleoloji Grubu Derneği - Issuu". issuu.com (İngilizce). 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
11. ^ Günhan, Ümit (1 Ocak 2022). "Morca Cave and its speleogenesis". Proceeding of the 18th UIS Congress - Volume II Explorations & History. 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
12. ^ Bilimma (11 Eylül 2023). . Bilimma Bilim Haberleri. 12 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2023. 

3 Eylül 2023 Amerikalı Mağaracının Kurtarılma Operasyonu

Keşif çalışması için 3 Eylül'de Morca Mağarası'na inen ve yaklaşık 1276 metre derinlikte mide kanaması geçiren Mark Dickey 9. gün mağaradan tahliye süreci başarıyla son buldu. Dickey kan kustuğunu ve bilincini korumakta zorlandığını belirtti. Başarıyla tamamlanan tahliye çalışmalarına, AFAD, UMKE, jandarma, Avrupa Mağara Kurtarma Derneği (ECRA) ve Türkiye Mağaracılık Federasyonu ekipleriyle beraber Türkiye dışında 8 ülkeden 196 arama kurtarma uzmanı katıldı.

1. ^ "ABD'li dağcı rahatsızlandığı mağaradan 9. günde çıkarıldı! İnanılmaz kurtarma operasyonu - TGRT Haber". Tgrt. 20 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.