Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Azerice: Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası, Rusça: Азербайджанская Советская Социалистическая Республика - Azerbaycanskaya Sovetskaya Sotsialistiçeskaya Respublika), bugünkü Azerbaycan'dan önce 1920 yılında Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin yıkılması ve Kızıl Ordu'nun işgaliyle kurulan, 1920–1922 ile 1936–1991 yılları arasında varlığını sürdüren, Sovyetler Birliği'ni oluşturan 15 cumhuriyetten biridir.
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1920-1991 | |||||||||||||||
Slogan Бүтүн өлкәләрин пролетарлары, бирләшин! (Azerice) Bütün ölkələrin proletarları, birləşin! (transliterasyon) "Bütün ülkelerin işçileri, birleşin!" | |||||||||||||||
Millî marş (1920–1922) Azərbaycan marşı (1944–1991) Азәрбајҹан Совет Сосиалист Республикасынын Һимни Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının Himni "Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Marşı" | |||||||||||||||
 Sovyetler Birliği'ne bağlı Azerbaycan SSC'nin haritadaki konumu. | |||||||||||||||
| Tür | Sovyet cumhuriyeti | ||||||||||||||
| Başkent | Bakü | ||||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Azerice, Rusça | ||||||||||||||
| Resmî din | Devlet ateizmi | ||||||||||||||
| Demonim | Azerbaycanlı Sovyet | ||||||||||||||
| Hükûmet |
| ||||||||||||||
| Devlet başkanı | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Başbakan | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Yasama organı | Yüksek Sovyet | ||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Para birimi | Sovyet rublesi (SUR) | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
Tarih
SSCB’nin Transkafkasya cumhuriyetlerinden en büyüğü olan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bölgenin tek Türk kökenli halkını oluşturmaktaydı.
1826-1828 yılları arasında yapılan İran (Kaçar)-Rus Savaşı, İran'ın yenilgisiyle sonuçlandı. İran'ın Rus İmparatorluğu ile imzaladığı Türkmençay Antlaşması gereği Azerbaycan ikiye bölündü ve kuzey kısmı Rus İmparatorluğu'na bırakıldı. Lenin önderliğindeki 1917 Ekim Devrimi ile Rusya'da Bolşeviklerin iktidarı almasından sonra çıkan iç savaşla Ruslar bölgedeki etkinliğini yitirince 28 Mayıs 1918 tarihinde Kafkas İslam Ordusu'nun da desteğiyle bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan; Rusya’da iç savaşın bitmesi ve Bolşevik yönetimin kesin zaferini ilân etmesi sonrasında Sovyetler Birliği'nin bir üyesi olarak yerini almıştır.
Ekonomi
Petrol yatakları ile eski zamanlardan beri bilinen Bakü yöresi, SSCB döneminde de dünyanın başlıca petrol üretim merkezlerinden biri haline geldi. Azerbaycan'da üretilen petrol, 1923 yıldan itibaren istikrarlı bir şekilde artarak 1941 yılında 25.4 milyon tona ulaşmasıyla petrol üretiminde rekor kıran Sovyet ülkesinde, çıkarılan petrolün %75’ini teşkil ediyordu. İkinci Dünya Savaşı boyunca Azerbaycan'da petrol üretimi ise şöyledir: 1941'de 25.4, 1942'de 15.8, 1943'te 12.6, 1944'te 11.8 ve 1945'te 10.4 milyon ton. Enerji kaynaklarına hakim olmanın önemini kavrayan Hitler, II. Dünya Savaşı'nda, başta Bakü olmak üzere Kafkasların petrol yataklarını, "Edelweiss" diye adlandırılan planıyla ele geçirmeye çalıştı.
Hitler, Bakü petrolünü ele geçirmek için büyük mücadele vermiş olmasına karşın, başarılı olamayarak amacına ulaşamadı. Sovyetler Birliği'nin gelişmesinde önemli bir rol oynayan Azerbaycan petrolü, II. Dünya Savaşı boyunca her yıl cepheye ortalama 20 milyon ton petrol göndermiştir. Bu bakımdan savaşın kazanılmasında Azerbaycan petrolünün etkisi büyük olmuştur. 1944-45 yıllarında Bakü ve çevresinden çıkarılan petrol, Sovyetler Birliği'nde üretilen petrolün %75'ini teşkil ediyordu. Savaş yıllarında SSCB'nin petrol ihtiyacının tamamına yakın bir kısmının Azerbaycan tarafından karşılandığı göz önüne alındığında Azerbaycan'ın jeostratejik önemi daha fazla anlaşılmaktadır. Bu öneme binaen Bakü’ye çok sayıda insan yerleştirildi; bu nedenle SSCB döneminde Bakü, Azeri olduğu kadar aynı zamanda büyük bir Rus kenti durumundaydı.
SSCB'nin beşinci büyük kenti durumundaki Bakü'nün çevresindeki sanayi, yöredeki petrol üretimiyle bağlantılıydı. Bu yörede üretilen petrol 1900 yılında dünya petrol üretiminin yarısını karşılamaktaydı. Göreceli olarak bakıldığında sonraki dönemde yeni petrol kuyularının açılmasıyla azalmıştır.
SSCB döneminde bir başka önemli üretim ise, pamuktur. Kura ovalarında gerçekleştirilen yaygın sulama, başka türlü büyük ölçüde yarı-çorak bir görünüm taşıyacak olan bölgeye yeşillik katmaktadır. Koyun, sığır, domuz ve binek atı yetiştiriciliği, sulama yapılmayan bozkırlarda kış mevsiminde sürdürülebilir. Göçebe çobanlar, yaz aylarında hayvanları yüksek rakımlı otlaklara götürmektedirler. Transkafkasya'da yaygın olan meyve, tütün, çay üretimi ve bağcılık, Azerbaycan'da da yapılmaktaydı. Bütün bunlara eklenebilecek olan bir başkası, yüksek kalite havyar elde edilen mersin balığı başta olmak üzere, Hazar kıyısı boyunca yapılan balıkçılıktı.
Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesinin Genel Sekreterleri
| № | Resim | İsim (Doğum–Ölüm) | Görev Süresi | Siyasi Parti | |
|---|---|---|---|---|---|
| Başlangıç | Bitiş | ||||
| 1 |  | Sergey Kirov (1886–1934) | 24 Temmuz 1921 | 5 Ocak 1925 | Azerbaycan Komünist Partisi |
| 2 | Ruhulla Ahundov (1897–1938) | 5 Ocak 1925 | 21 Ocak 1926 | ||
| 3 |  | (1873–1966) | 21 Ocak 1926 | 11 Temmuz 1929 | |
| 4 |  | (1897–1938) | 11 Temmuz 1929 | 5 Ağustos 1930 | |
| 5 |  | (1893–1937) | 5 Ağustos 1930 | 7 Şubat 1933 | |
| 6 |  | (1894–1937) | 7 Şubat 1933 | 10 Aralık 1933 | |
| 7 |  | Mir Cafer Bağırov (1896–1956) | 10 Aralık 1933 | 6 Nisan 1953 | |
| 8 | | (1904–1970) | 6 Nisan 1953 | 17 Şubat 1954 | |
| 9 | | İmam Mustafayev (1910–1997) | 17 Şubat 1954 | 10 Temmuz 1959 | |
| 10 | | Veli Ahundov (1916–1986) | 10 Temmuz 1959 | 14 Temmuz 1969 | |
| 11 |  | Haydar Aliyev (1923–2003) | 14 Temmuz 1969 | 3 Aralık 1982 | |
| 12 | | Kamran Bağırov (1933–2000) | 3 Aralık 1982 | 21 Mayıs 1988 | |
| 13 | | Abdurrahman Vezirov (1930–2022) | 21 Mayıs 1988 | 25 Ocak 1990 | |
| 14 |  | Ayaz Mutallibov (1938–2022) | 25 Ocak 1990 | 14 Eylül 1991 | |
Bağımsızlık
Qorbaçov döneminde ortaya atılan Glasnost ve Perestroyka sonrası merkezi hükûmetin cumhuriyetler üzerindeki otoritesi de göreceli olarak azalmaya başladı. Bundan dolayı Baltık Cumhuriyetlerinde olduğu gibi Azerbaycan'da da bağımsızlık hareketleri görülmeye başlandı. Azerbaycan SSC'deki bağımsızlık hareketlerinden en önemlisi ülke tarihi açısından da milat niteliği taşıyan Kara Ocak olaylarıdır. 137 vatandaşının öldüğü bu olaylar sonrasında ülkedeki milliyetçilik rüzgârı güçlenmiş, çeşitli etnik çatışmalar sonucu bağımsızlık ilanı ve Karabağ Savaşı'na giden yola girilmiştir.
Eski Bayraklar
-
![image]()
1920 - 1921 -
![image]()
1921 - 1922 -
![image]()
1922 - 1924 (TSFSC dönemi) -
![image]()
1924 ilk bayrak (TSFSC dönemi) -
![image]()
1924 ikinci bayrak (TSFSC dönemi) -
![image]()
1929 (TSFSC dönemi) -
![image]()
1937 - 1940 -
![image]()
1940 - 1952 -
![image]()
(1952-1991)
Kaynakça
- ^ Swietochowski, Tadeusz, Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycanı 1905-1920, İstanbul, Bağlam, 1988. s.239-240
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Azerice Azerbaycan Sovet Sosialist Respublikasi Rusca Azerbajdzhanskaya Sovetskaya Socialisticheskaya Respublika Azerbaycanskaya Sovetskaya Sotsialisticeskaya Respublika bugunku Azerbaycan dan once 1920 yilinda Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti nin yikilmasi ve Kizil Ordu nun isgaliyle kurulan 1920 1922 ile 1936 1991 yillari arasinda varligini surduren Sovyetler Birligi ni olusturan 15 cumhuriyetten biridir Azerbaycan Sovyet Sosyalist CumhuriyetiAzәrbaјҹan Sovet Sosialist Respublikasy Azerice Azerbajdzhanskaya Sovetskaya Socialisticheskaya Respublika Rusca 1920 1991Bayrak 1956 1991 Arma 1978 1991 Slogan Bүtүn olkәlәrin proletarlary birlәshin Azerice Butun olkelerin proletarlari birlesin transliterasyon Butun ulkelerin iscileri birlesin Milli mars 1920 1922 Azerbaycan marsi 1944 1991 Azәrbaјҹan Sovet Sosialist Respublikasynyn Һimni Azerbaycan Sovet Sosialist Respublikasinin Himni Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Marsi source source track track track track track track track track track Sovyetler Birligi ne bagli Azerbaycan SSC nin haritadaki konumu TurSovyet cumhuriyetiBaskentBakuResmi dil ler Azerice RuscaResmi dinDevlet ateizmiDemonimAzerbaycanli SovyetHukumet1920 1990 Uniter Marksist Leninist tek parti Sovyet sosyalist cumhuriyeti 1990 1991 Uniter baskanlik cumhuriyetiDevlet baskani 1920Mirza Davud Huseynov ilk 1990 1991Ayaz Mutallibov son Basbakan 1920 1922Neriman Nerimanov ilk 1990 1991Hasan Hasanov son Yasama organiYuksek SovyetTarihce Kurulusu28 Nisan 1920 Transkafkasya SFSC nin parcasi olmasi30 Aralik 1922 Kara Ocak19 20 Ocak 1990 Dagilisi26 Aralik 1991Nufus 19897 037 867Para birimiSovyet rublesi SUR Onculler ArdillarAzerbaycan Demokratik CumhuriyetiDaglik Ermenistan CumhuriyetiTranskafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti AzerbaycanDaglik Karabag CumhuriyetiTarihSSCB nin Transkafkasya cumhuriyetlerinden en buyugu olan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bolgenin tek Turk kokenli halkini olusturmaktaydi 1826 1828 yillari arasinda yapilan Iran Kacar Rus Savasi Iran in yenilgisiyle sonuclandi Iran in Rus Imparatorlugu ile imzaladigi Turkmencay Antlasmasi geregi Azerbaycan ikiye bolundu ve kuzey kismi Rus Imparatorlugu na birakildi Lenin onderligindeki 1917 Ekim Devrimi ile Rusya da Bolseviklerin iktidari almasindan sonra cikan ic savasla Ruslar bolgedeki etkinligini yitirince 28 Mayis 1918 tarihinde Kafkas Islam Ordusu nun da destegiyle bagimsizligini ilan eden Azerbaycan Rusya da ic savasin bitmesi ve Bolsevik yonetimin kesin zaferini ilan etmesi sonrasinda Sovyetler Birligi nin bir uyesi olarak yerini almistir EkonomiPetrol yataklari ile eski zamanlardan beri bilinen Baku yoresi SSCB doneminde de dunyanin baslica petrol uretim merkezlerinden biri haline geldi Azerbaycan da uretilen petrol 1923 yildan itibaren istikrarli bir sekilde artarak 1941 yilinda 25 4 milyon tona ulasmasiyla petrol uretiminde rekor kiran Sovyet ulkesinde cikarilan petrolun 75 ini teskil ediyordu Ikinci Dunya Savasi boyunca Azerbaycan da petrol uretimi ise soyledir 1941 de 25 4 1942 de 15 8 1943 te 12 6 1944 te 11 8 ve 1945 te 10 4 milyon ton Enerji kaynaklarina hakim olmanin onemini kavrayan Hitler II Dunya Savasi nda basta Baku olmak uzere Kafkaslarin petrol yataklarini Edelweiss diye adlandirilan planiyla ele gecirmeye calisti Hitler Baku petrolunu ele gecirmek icin buyuk mucadele vermis olmasina karsin basarili olamayarak amacina ulasamadi Sovyetler Birligi nin gelismesinde onemli bir rol oynayan Azerbaycan petrolu II Dunya Savasi boyunca her yil cepheye ortalama 20 milyon ton petrol gondermistir Bu bakimdan savasin kazanilmasinda Azerbaycan petrolunun etkisi buyuk olmustur 1944 45 yillarinda Baku ve cevresinden cikarilan petrol Sovyetler Birligi nde uretilen petrolun 75 ini teskil ediyordu Savas yillarinda SSCB nin petrol ihtiyacinin tamamina yakin bir kisminin Azerbaycan tarafindan karsilandigi goz onune alindiginda Azerbaycan in jeostratejik onemi daha fazla anlasilmaktadir Bu oneme binaen Baku ye cok sayida insan yerlestirildi bu nedenle SSCB doneminde Baku Azeri oldugu kadar ayni zamanda buyuk bir Rus kenti durumundaydi SSCB nin besinci buyuk kenti durumundaki Baku nun cevresindeki sanayi yoredeki petrol uretimiyle baglantiliydi Bu yorede uretilen petrol 1900 yilinda dunya petrol uretiminin yarisini karsilamaktaydi Goreceli olarak bakildiginda sonraki donemde yeni petrol kuyularinin acilmasiyla azalmistir SSCB doneminde bir baska onemli uretim ise pamuktur Kura ovalarinda gerceklestirilen yaygin sulama baska turlu buyuk olcude yari corak bir gorunum tasiyacak olan bolgeye yesillik katmaktadir Koyun sigir domuz ve binek ati yetistiriciligi sulama yapilmayan bozkirlarda kis mevsiminde surdurulebilir Gocebe cobanlar yaz aylarinda hayvanlari yuksek rakimli otlaklara goturmektedirler Transkafkasya da yaygin olan meyve tutun cay uretimi ve bagcilik Azerbaycan da da yapilmaktaydi Butun bunlara eklenebilecek olan bir baskasi yuksek kalite havyar elde edilen mersin baligi basta olmak uzere Hazar kiyisi boyunca yapilan balikcilikti 1950 li yillarda Baku sehri 1920 yilina ait fotografin yer aldigi 1970 tarihli Sovyetler Birligi pulu Azerbaycan Komunist Partisi Merkez Komitesinin Genel Sekreterleri Resim Isim Dogum Olum Gorev Suresi Siyasi PartiBaslangic Bitis1 Sergey Kirov 1886 1934 24 Temmuz 1921 5 Ocak 1925 Azerbaycan Komunist Partisi2 Ruhulla Ahundov 1897 1938 5 Ocak 1925 21 Ocak 19263 1873 1966 21 Ocak 1926 11 Temmuz 19294 1897 1938 11 Temmuz 1929 5 Agustos 19305 1893 1937 5 Agustos 1930 7 Subat 19336 1894 1937 7 Subat 1933 10 Aralik 19337 Mir Cafer Bagirov 1896 1956 10 Aralik 1933 6 Nisan 19538 1904 1970 6 Nisan 1953 17 Subat 19549 Imam Mustafayev 1910 1997 17 Subat 1954 10 Temmuz 195910 Veli Ahundov 1916 1986 10 Temmuz 1959 14 Temmuz 196911 Haydar Aliyev 1923 2003 14 Temmuz 1969 3 Aralik 198212 Kamran Bagirov 1933 2000 3 Aralik 1982 21 Mayis 198813 Abdurrahman Vezirov 1930 2022 21 Mayis 1988 25 Ocak 199014 Ayaz Mutallibov 1938 2022 25 Ocak 1990 14 Eylul 1991BagimsizlikQorbacov doneminde ortaya atilan Glasnost ve Perestroyka sonrasi merkezi hukumetin cumhuriyetler uzerindeki otoritesi de goreceli olarak azalmaya basladi Bundan dolayi Baltik Cumhuriyetlerinde oldugu gibi Azerbaycan da da bagimsizlik hareketleri gorulmeye baslandi Azerbaycan SSC deki bagimsizlik hareketlerinden en onemlisi ulke tarihi acisindan da milat niteligi tasiyan Kara Ocak olaylaridir 137 vatandasinin oldugu bu olaylar sonrasinda ulkedeki milliyetcilik ruzgari guclenmis cesitli etnik catismalar sonucu bagimsizlik ilani ve Karabag Savasi na giden yola girilmistir Eski Bayraklar1920 1921 1921 1922 1922 1924 TSFSC donemi 1924 ilk bayrak TSFSC donemi 1924 ikinci bayrak TSFSC donemi 1929 TSFSC donemi 1937 1940 1940 1952 1952 1991 Kaynakca Swietochowski Tadeusz Musluman Cemaatten Ulusal Kimlige Rus Azerbaycani 1905 1920 Istanbul Baglam 1988 s 239 240