Çesma (Rusça: Чесма), 1880'lerde Rus İmparatorluk Donanması için inşa edilen Yekaterina II sınıfının ikinci gemisi olan zırhlıdır. Adını, 1770'te gerçekleşen Çeşme Deniz Muharebesi'ndeki Rus zaferinden almakta olup planlanandan daha ağır inşa edildiğinden dolayı zırh kuşağının çoğu su hattının altında kalmıştı. Rus şirketleri, Donanma Genel Komutanlığının istediği gelişmiş zırh ve makineleri üretemediği için bu parçalar Birleşik Krallık ve Belçika'dan ithal edildi. Çesma, kariyerini Rus Karadeniz Filosu'nun bir parçası olarak geçirdi.
Çesma'yi tasvir eden bir taş baskı (1892) | |
Tarihçe | |
---|---|
Rus İmparatorluğu | |
Adı | Çeşme |
Adının geldiği yer/kişi | Çeşme Deniz Muharebesi |
İnşa eden | , Sivastopol |
Maliyet | 3.217.500 ruble |
Kızağa konuluşu | Haziran 1883 |
Denize indirilişi | 18 Mayıs 1886 |
Hizmet | 29 Mayıs 1889 |
Adının değişmesi | Envanterden Düşülmüş Araç No 4 (22 Nisan 1912) |
Liste dışı | 14 Ağustos 1907 |
Akıbet | 1920'lerin ortasında söküldü |
Genel karakteristik | |
Sınıf ve tipi | Yekaterina II sınıfı zırhlı |
Deplasman | 11.396 emperyal ton (11.579 t) |
Uzunluk | 339 ft 3 in (103,4 m) |
Genişlik | 68 ft 11 in (21,0 m) |
Su çekimi | 28 ft 10 in (8,8 m) |
Kurulu güç | 9.059 (ihp) (6.755 kW) |
İtme gücü |
|
Hız | 13,55 knot (25,09 km/sa; 15,59 mph) |
Menzil | 10 knot (19 km/sa; 12 mph) hızda 2.800 nmi (5.200 km; 3.200 mi) |
Kişi kapasitesi | 650-674 |
Silah donanımı |
|
Zırh |
|
Potemkin zırhlısının mürettebatı Haziran 1905'te isyan ettiğinde,Çesma'nın mürettebatı güvenilmez kabul edildiği için gemi Potemkin'in takibine katılmadı. Ancak Sinop, sığınma talebinde bulunan Potemkin'i Köstence'den Sivastopol'a çekerken Çesma da bu iki gemiye eşlik etti. Çesma, 14 Ağustos 1907'de envanterden düşülmeden önce Sivastopol liman yetkililerine teslim edildi. Donanma Bakanlığının kararıyla tamamen parçalanmadan önce gövdesi tam ölçekli zırh testleri için kullanıldı. Gemi gövdesi, 22 Nisan 1912'de Envanterden Düşülmüş Araç No 4 olarak adlandırıldı ve bir topçu hedefi olarak kullanıldı. Daha sonraları Karadeniz Filosunun muhripleri için bir torpido hedefi olarak kullanılan Çesma, Tendra Körfezi'nde batmasının ardından, 1920'lerin ortalarında hurda olarak parçalandı.
Tasarım ve özellikler
Çesma, Rus İmparatorluk Donanması için inşa edilen Yekaterina II sınıfının ikinci gemisiydi. Gemi; su hattında 101,1 m, tam boyda 103,4 m uzunluğunda, 21 m genişliğindeydi. Tasarlanan su çekimi 7,1 m olsa da tamamlandığında su çekimi 8,8 m olmuştu. Tasarlandığı haliyle tam yükte deplasmanı 10.181 ton iken tamamlandığında tam yük deplasmanı 11.579 tona ulaştı. Geminin planlanandan ağır olması sebebiyle su hattı zırh kuşağının çoğu su hattının altında kalmıştı.Çesma, Yekaterina II sınıfındaki dört gemi arasında en ağır olanıydı ve dayanıklılığı zayıftı.
Çesma, Belçika merkezli 'den ithal edilen iki adet 3 silindirli dikey bileşik buhar motoruna sahipti. Yine Cockerill'den ithal edilen on dört silindirik kazan motorlara buhar sağlıyordu. Motorların toplam tasarım gücü 9.000 nominal beygirgücü (6.700 kW) idi. Motorlar deniz denemelerinde 9.059 nominal beygirgücü (6.755 kW) üreterek gemiyi neredeyse 16 knot (30 km/sa; 18 mph) hıza ulaştırabilmekteydi. Tam yükte 900 emperyal ton (910 t) kömür taşıyabilen gemi;10 knot (19 km/sa; 12 mph) hızda 2.800 deniz mili (5.200 km; 3.200 mi), 14,5 knot (26,9 km/sa; 16,7 mph) hızda ise 1.367 deniz mili (2.532 km; 1.573 mi) menzile sahipti.
Geminin ana silahları kardeş gemilerinden farklıydı. Çesma, ikisi önde, yan yana ve biri kıçta olmak üzere ikiz barbetlere monte edilmiş altı adet 305 mm Model 1886 35 kalibre topa sahipti. Ön barbetlerin her biri pruva boyunca 30°, geminin bordalarına 35'er derece, yani toplamda 155° açıda bir atış alanına sahipti. Arka barbetler 202°'lik alana ateş edebiliyordu ve -2° ile +15° arasında değişen bir yükselim aralığına sahipti. Çesma'nın silahları dengelenmemiş döner tablalar üzerine monte edildiğinden silahlar aynı bordaya yöneltildiğinde geminin o tarafa yatmasına sebep oluyordu. Geminin tüm silahları bir bordaya yöneltildiğinde gemi 7,6° kadar o tarafa yatıyor ve döner tabla makinelerinin silahları ileri-geri konuma döndürmesini çok zorlaşıyordu. Bu sorun önceden tahmin edilmiş ve geminin yatmasına karşı koymak için gemiye dengeleme amaçlı su depoları eklenmişti; ancak depoların dolması iki saat sürdüğü için neredeyse tamamen işlevsizdiler. 1892'de dengeyi iyileştirmek üzere ekipmanlar döner platform üzerinde yeniden düzenlendiğinde sorun kısmen çözüldü ancak soruna yönelik daha kapsamlı çözümler ya çok pahalı ya da yetersiz görüldüğü için uygulanmadı. Gemi toplarının ateş hızı, nişan alma süresi de dahil olmak üzere her on beş ila on yedi dakikada bir salvo olarak belirtiliyordu. Gemi top başına altmış mermi taşıyordu. Ana toplar çok alçakta monte edilmişti ve ana güvertenin sadece 1,37 m üzerindeydi; pruva veya pupa üzerinden ateşlendiğinde güvertede hasara neden oluyordu. Toplar 331,7 kg ağırlığında "hafif" mermi veya 455 kg ağırlığında "ağır" mermiler ateşleyebiliyordu. Hafif merminin namlu çıkış hızı 640 m/s, ağır merminin ise 610 m/s idi. Hafif mermilerin maksimum menzili 15° yükselişte ateşlendiğinde 10.600 m'di. Toplar Krupp tasarımıydı, Rus İmparatorluğu tarafından lisans altında üretiliyordu.
Geminin yedi 152 mm 35 kalibre topunun biri gövdede kıç tarafına monte edilmiş bir muhafazada, gerisi ise geniş yan pivot yuvalarında monte edilmişti. Sekiz adet 47 mm beş namlulu Hotchkiss revolver top, gemiyi torpido botlarına karşı korumak üzere gövdedeki küçük kundaklara monte edilmişti. Dört 37 mm beş namlulu Hotchkiss revolver topları kumanda kulesine monte edilmişti. Yedi su üstü 356 mm torpido tüpü, her iki bordada bir tüp ileri hedeflere nişan alacak şekilde ileri, iki diğer tüp merkezi komuta kulesinin ön ve arka tarafına her bir yan tarafa nişan alacak şekilde monte edilmişti; yedinci tüp ise kıç tarafındaydı.
Hizmet geçmişi
1770'te gerçekleşen ve Rusya'nın zaferiyle sonuçlanan Çeşme Deniz Muharebesi'nden adını alan Çesma'nın inşasını Rus Denizcilik ve Ticaret Şirketi (RoPIT), Sivastopol'da gerçekleştirdi. 1883 Haziran'ının sonlarında inşa edilmeye başlanan gemi, 18 Mayıs 1886'da denize indirildi. 29 Mayıs 1889 itibarıyla geminin donatımı tamamlandı. Muhtemelen mekanik sorunlar nedeniyle 1895'te hareketsizdi. 1907 yılına kadar Karadeniz Filosu'nda görev yaptı. 1902'de küresel çekme denemeleri yaparken ertesi yıl yapılacak kazan değişimi esnasında yeniden inşası için planlar yapıldı. Bu kapsamda geminin bir güvertesinin çıkartılması, silahların iki çift toplu tarete monte edilmiş 12 inç 40 kalibre top ve Krupp zırhı ile kaplanmış bir zırhlı kaleye monteli on adet 6 inç 45 kalibre top ile değiştirilmesi planlanmıştı. Bu tasarı kapsamında geminin zırhı ve taretler sipariş edildi; ancak daha sonra çok pahalıya gelecek olması sebebiyle Çesma'nın yeniden inşası iptal edildi. Sipariş edilen zırh ve taretler, o esnada yapım aşamasında olan İoann Zlatoust ön dretnotunu donatmak için kullanıldı.
Potemkin zırhlısının mürettebatı Haziran 1905'te isyan ettiğinde, Çesma'nin mürettebatına güvenilmemesi ve onların da bu isyana katılması riski yüzünden gemi, Potemkin'in takibine katılmadı. Sonrasında Sinop zıhlısı, Potemkin'i sığınma talebinde bulunduğu Köstence'den Sivastopol'a çekerken bu gemilere eşlik etti.
Gemi, 14 Ağustos 1907'de envanterden çıkartılmadan önce Sivastopol liman yetkililerine teslim edildi. Donanma Bakanlığı, gemi tamamen sökülmeden önce gemi gövdesini tam ölçekli zırh denemeleri için kullanmaya karar verdi. Gemi gövdesi, 22 Nisan 1912'de Envanterden Düşülmüş Araç No 4 olarak adlandırıldı ve kullandığı zırhın etkinliğini ölçmek üzere bu sınıftaki gemilerin zırhının bir kopyasıyla donatıldı. Gemi atış alanına çekilerek götürüldü ve uzun menzilli top atışlarının geliş açısını simüle etmek amacıyla 7°'lik bir yatışa sahip olacak şekilde ayarlandı. Çesma için sipariş edilmiş topların monte edildiği İoann Zlatoust, gemiye 750 m mesafede demirleyerek 12 inç (305 mm), 8 inç (203 mm) ve 6 inç (152 mm) toplarından 15–16 km mesafeden atışları simule edecek şekilde düşük barut hakkıyla atışlar yaptı. Bu atışlarda Gangut sınıfı zırh plakalarını destekleyen yapısında ve güverte korumasında birtakım zayıflıkları ortaya çıkardı. Gangut sınıfı gemilerin inşaatı ilerlemiş durumda olduğu için bu bulgular gemilerin tasarımını güncellemekte kullanılamadı. Daha sonra gemi Karadeniz Filosunun muhripleri için bir torpido hedefi olarak görev yaptı. Hedef olarak kullanılan Çesma, Tendra Körfezi'nde batmasının ardından, 1920'lerin ortalarında hurda olarak parçalandı.
Notlar
Kaynakça
- Özel
- ^ a b Gardiner, s. 170.
- ^ a b McLaughlin, s. 21.
- ^ McLaughlin, s. 25.
- ^ McLaughlin, ss. 21, 29-30.
- ^ a b McLaughlin, ss. 26-27.
- ^ . 11 Eylül 2006. 22 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.
- ^ Lawrence, s. 147.
- ^ McLaughlin, ss. 26-28.
- ^ McLaughlin, ss. 21, 30.
- ^ a b c d e McLaughlin, s. 30.
- ^ McLaughlin, ss. 150, 157.
- ^ Lawrence, s. 213.
- ^ McLaughlin, ss. 247-248.
- Genel
- Gardiner, Robert (1979). Conway's All the World's Fighting Ships, 1960–1905 (İngilizce). Londra: Conway Maritime Press. ISBN .
- McLaughlin, Stephen (2003). Russian & Soviet Battleships (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN .
- Sondhaus, Lawrence (2001). Naval Warfare, 1815–1914 (İngilizce). New York: Routledge. ISBN .
Dış bağlantılar
- http://navsource.narod.ru/photos/01/005/index.html 22 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- http://web.ukonline.co.uk/aj.cashmore/russia/battleships/ieii/chesma.html 9 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cesma Rusca Chesma 1880 lerde Rus Imparatorluk Donanmasi icin insa edilen Yekaterina II sinifinin ikinci gemisi olan zirhlidir Adini 1770 te gerceklesen Cesme Deniz Muharebesi ndeki Rus zaferinden almakta olup planlanandan daha agir insa edildiginden dolayi zirh kusaginin cogu su hattinin altinda kalmisti Rus sirketleri Donanma Genel Komutanliginin istedigi gelismis zirh ve makineleri uretemedigi icin bu parcalar Birlesik Krallik ve Belcika dan ithal edildi Cesma kariyerini Rus Karadeniz Filosu nun bir parcasi olarak gecirdi Cesma yi tasvir eden bir tas baski 1892 TarihceRus ImparatorluguAdiCesmeAdinin geldigi yer kisiCesme Deniz MuharebesiInsa eden SivastopolMaliyet3 217 500 rubleKizaga konulusuHaziran 1883Denize indirilisi18 Mayis 1886Hizmet29 Mayis 1889Adinin degismesiEnvanterden Dusulmus Arac No 4 22 Nisan 1912 Liste disi14 Agustos 1907Akibet1920 lerin ortasinda sokulduGenel karakteristikSinif ve tipiYekaterina II sinifi zirhliDeplasman11 396 emperyal ton 11 579 t Uzunluk339 ft 3 in 103 4 m Genislik68 ft 11 in 21 0 m Su cekimi28 ft 10 in 8 8 m Kurulu guc9 059 ihp 6 755 kW Itme gucu2 saft dikey bilesik buhar motoru14 silindirik kazanHiz13 55 knot 25 09 km sa 15 59 mph Menzil10 knot 19 km sa 12 mph hizda 2 800 nmi 5 200 km 3 200 mi Kisi kapasitesi650 674Silah donanimi3 2 12 inc 305 mm top7 1 8 1 47 milimetre 1 9 in 5 namlulu revolver Hotchkiss top4 1 37 milimetre 1 5 in 5 namlulu revolver Hotchkiss top7 1 14 inc 356 mm torpido tupuZirhBilesik zirhKemer 8 16 in 203 406 mm Tabya 12 incGuverte 2 2 5 in 51 64 mm Silah kalkani 2 3 in 51 76 mm Kumanda kulesi 8 9 in 203 229 mm Potemkin zirhlisinin murettebati Haziran 1905 te isyan ettiginde Cesma nin murettebati guvenilmez kabul edildigi icin gemi Potemkin in takibine katilmadi Ancak Sinop siginma talebinde bulunan Potemkin i Kostence den Sivastopol a cekerken Cesma da bu iki gemiye eslik etti Cesma 14 Agustos 1907 de envanterden dusulmeden once Sivastopol liman yetkililerine teslim edildi Donanma Bakanliginin karariyla tamamen parcalanmadan once govdesi tam olcekli zirh testleri icin kullanildi Gemi govdesi 22 Nisan 1912 de Envanterden Dusulmus Arac No 4 olarak adlandirildi ve bir topcu hedefi olarak kullanildi Daha sonralari Karadeniz Filosunun muhripleri icin bir torpido hedefi olarak kullanilan Cesma Tendra Korfezi nde batmasinin ardindan 1920 lerin ortalarinda hurda olarak parcalandi Tasarim ve ozelliklerBrassey s Naval Annual 1896 da tasvir edildigi haliyle sag siluet ve guverte plani Cesma Rus Imparatorluk Donanmasi icin insa edilen Yekaterina II sinifinin ikinci gemisiydi Gemi su hattinda 101 1 m tam boyda 103 4 m uzunlugunda 21 m genisligindeydi Tasarlanan su cekimi 7 1 m olsa da tamamlandiginda su cekimi 8 8 m olmustu Tasarlandigi haliyle tam yukte deplasmani 10 181 ton iken tamamlandiginda tam yuk deplasmani 11 579 tona ulasti Geminin planlanandan agir olmasi sebebiyle su hatti zirh kusaginin cogu su hattinin altinda kalmisti Cesma Yekaterina II sinifindaki dort gemi arasinda en agir olaniydi ve dayanikliligi zayifti Cesma Belcika merkezli den ithal edilen iki adet 3 silindirli dikey bilesik buhar motoruna sahipti Yine Cockerill den ithal edilen on dort silindirik kazan motorlara buhar sagliyordu Motorlarin toplam tasarim gucu 9 000 nominal beygirgucu 6 700 kW idi Motorlar deniz denemelerinde 9 059 nominal beygirgucu 6 755 kW ureterek gemiyi neredeyse 16 knot 30 km sa 18 mph hiza ulastirabilmekteydi Tam yukte 900 emperyal ton 910 t komur tasiyabilen gemi 10 knot 19 km sa 12 mph hizda 2 800 deniz mili 5 200 km 3 200 mi 14 5 knot 26 9 km sa 16 7 mph hizda ise 1 367 deniz mili 2 532 km 1 573 mi menzile sahipti Geminin ana silahlari kardes gemilerinden farkliydi Cesma ikisi onde yan yana ve biri kicta olmak uzere ikiz barbetlere monte edilmis alti adet 305 mm Model 1886 35 kalibre topa sahipti On barbetlerin her biri pruva boyunca 30 geminin bordalarina 35 er derece yani toplamda 155 acida bir atis alanina sahipti Arka barbetler 202 lik alana ates edebiliyordu ve 2 ile 15 arasinda degisen bir yukselim araligina sahipti Cesma nin silahlari dengelenmemis doner tablalar uzerine monte edildiginden silahlar ayni bordaya yoneltildiginde geminin o tarafa yatmasina sebep oluyordu Geminin tum silahlari bir bordaya yoneltildiginde gemi 7 6 kadar o tarafa yatiyor ve doner tabla makinelerinin silahlari ileri geri konuma dondurmesini cok zorlasiyordu Bu sorun onceden tahmin edilmis ve geminin yatmasina karsi koymak icin gemiye dengeleme amacli su depolari eklenmisti ancak depolarin dolmasi iki saat surdugu icin neredeyse tamamen islevsizdiler 1892 de dengeyi iyilestirmek uzere ekipmanlar doner platform uzerinde yeniden duzenlendiginde sorun kismen cozuldu ancak soruna yonelik daha kapsamli cozumler ya cok pahali ya da yetersiz goruldugu icin uygulanmadi Gemi toplarinin ates hizi nisan alma suresi de dahil olmak uzere her on bes ila on yedi dakikada bir salvo olarak belirtiliyordu Gemi top basina altmis mermi tasiyordu Ana toplar cok alcakta monte edilmisti ve ana guvertenin sadece 1 37 m uzerindeydi pruva veya pupa uzerinden ateslendiginde guvertede hasara neden oluyordu Toplar 331 7 kg agirliginda hafif mermi veya 455 kg agirliginda agir mermiler atesleyebiliyordu Hafif merminin namlu cikis hizi 640 m s agir merminin ise 610 m s idi Hafif mermilerin maksimum menzili 15 yukseliste ateslendiginde 10 600 m di Toplar Krupp tasarimiydi Rus Imparatorlugu tarafindan lisans altinda uretiliyordu Geminin yedi 152 mm 35 kalibre topunun biri govdede kic tarafina monte edilmis bir muhafazada gerisi ise genis yan pivot yuvalarinda monte edilmisti Sekiz adet 47 mm bes namlulu Hotchkiss revolver top gemiyi torpido botlarina karsi korumak uzere govdedeki kucuk kundaklara monte edilmisti Dort 37 mm bes namlulu Hotchkiss revolver toplari kumanda kulesine monte edilmisti Yedi su ustu 356 mm torpido tupu her iki bordada bir tup ileri hedeflere nisan alacak sekilde ileri iki diger tup merkezi komuta kulesinin on ve arka tarafina her bir yan tarafa nisan alacak sekilde monte edilmisti yedinci tup ise kic tarafindaydi Hizmet gecmisiCesma hedef gemi olarak kullanilirken 1912 1770 te gerceklesen ve Rusya nin zaferiyle sonuclanan Cesme Deniz Muharebesi nden adini alan Cesma nin insasini Rus Denizcilik ve Ticaret Sirketi RoPIT Sivastopol da gerceklestirdi 1883 Haziran inin sonlarinda insa edilmeye baslanan gemi 18 Mayis 1886 da denize indirildi 29 Mayis 1889 itibariyla geminin donatimi tamamlandi Muhtemelen mekanik sorunlar nedeniyle 1895 te hareketsizdi 1907 yilina kadar Karadeniz Filosu nda gorev yapti 1902 de kuresel cekme denemeleri yaparken ertesi yil yapilacak kazan degisimi esnasinda yeniden insasi icin planlar yapildi Bu kapsamda geminin bir guvertesinin cikartilmasi silahlarin iki cift toplu tarete monte edilmis 12 inc 40 kalibre top ve Krupp zirhi ile kaplanmis bir zirhli kaleye monteli on adet 6 inc 45 kalibre top ile degistirilmesi planlanmisti Bu tasari kapsaminda geminin zirhi ve taretler siparis edildi ancak daha sonra cok pahaliya gelecek olmasi sebebiyle Cesma nin yeniden insasi iptal edildi Siparis edilen zirh ve taretler o esnada yapim asamasinda olan Ioann Zlatoust on dretnotunu donatmak icin kullanildi Potemkin zirhlisinin murettebati Haziran 1905 te isyan ettiginde Cesma nin murettebatina guvenilmemesi ve onlarin da bu isyana katilmasi riski yuzunden gemi Potemkin in takibine katilmadi Sonrasinda Sinop zihlisi Potemkin i siginma talebinde bulundugu Kostence den Sivastopol a cekerken bu gemilere eslik etti Gemi 14 Agustos 1907 de envanterden cikartilmadan once Sivastopol liman yetkililerine teslim edildi Donanma Bakanligi gemi tamamen sokulmeden once gemi govdesini tam olcekli zirh denemeleri icin kullanmaya karar verdi Gemi govdesi 22 Nisan 1912 de Envanterden Dusulmus Arac No 4 olarak adlandirildi ve kullandigi zirhin etkinligini olcmek uzere bu siniftaki gemilerin zirhinin bir kopyasiyla donatildi Gemi atis alanina cekilerek goturuldu ve uzun menzilli top atislarinin gelis acisini simule etmek amaciyla 7 lik bir yatisa sahip olacak sekilde ayarlandi Cesma icin siparis edilmis toplarin monte edildigi Ioann Zlatoust gemiye 750 m mesafede demirleyerek 12 inc 305 mm 8 inc 203 mm ve 6 inc 152 mm toplarindan 15 16 km mesafeden atislari simule edecek sekilde dusuk barut hakkiyla atislar yapti Bu atislarda Gangut sinifi zirh plakalarini destekleyen yapisinda ve guverte korumasinda birtakim zayifliklari ortaya cikardi Gangut sinifi gemilerin insaati ilerlemis durumda oldugu icin bu bulgular gemilerin tasarimini guncellemekte kullanilamadi Daha sonra gemi Karadeniz Filosunun muhripleri icin bir torpido hedefi olarak gorev yapti Hedef olarak kullanilan Cesma Tendra Korfezi nde batmasinin ardindan 1920 lerin ortalarinda hurda olarak parcalandi Notlar Bu maddede kullanilan tum tarihler Yeni Usul dur KaynakcaOzel a b Gardiner s 170 a b McLaughlin s 21 McLaughlin s 25 McLaughlin ss 21 29 30 a b McLaughlin ss 26 27 11 Eylul 2006 22 Aralik 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Ocak 2010 Lawrence s 147 McLaughlin ss 26 28 McLaughlin ss 21 30 a b c d e McLaughlin s 30 McLaughlin ss 150 157 Lawrence s 213 McLaughlin ss 247 248 GenelGardiner Robert 1979 Conway s All the World s Fighting Ships 1960 1905 Ingilizce Londra Conway Maritime Press ISBN 0 85177 133 5 McLaughlin Stephen 2003 Russian amp Soviet Battleships Ingilizce Annapolis Maryland Naval Institute Press ISBN 1 55750 481 4 Sondhaus Lawrence 2001 Naval Warfare 1815 1914 Ingilizce New York Routledge ISBN 0 415 21478 5 Dis baglantilarhttp navsource narod ru photos 01 005 index html 22 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca http web ukonline co uk aj cashmore russia battleships ieii chesma html 9 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde