Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Ocak 2017) () |
Âşık Alesker (Azerbaycan: Aşıq Ələsgər, 1821-1926), 19. yüzyıl Azerbaycan saz üstadlarının en önemli temsilcisi, Azerbaycan aşık edebiyatının klasiklerinden biridir.
| Âşık Alesker | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Alesker Almemmed oğlu 1821 , Revan Hanlığı |
| Ölüm | 1926 (104-105 yaşlarında) , SSCB |
| Takma ad | Âşık Alesker |
| Meslek | Halk ozanı |
| Milliyet | Azeri |
| Resmî site | |
1821 yılında bugünkü Ermenistan sınırları içerisinde kalan eski bir Türk yurdu olan, Basargeçer'in köyünde aşık şiirinin ve sazın vurgunu olan Alimemmed'in ailesinde dünyaya geldi. Alesker, 14-15 yaşlarında köyün zenginlerinden Kerbelayı Kurban'a hizmetçi olarak verildi. Onun kızı güzel Sehinbanı'yı sevdi, kızdan sevgisine karşılık aldı. Kerbelayi Kurban'm kardeşi Pullu Meherrem onların kavuşmasına imkân vermedi, Sehinbanı'yı oğlu Mustafa'ya aldı.
Bu olaydan sarsılan Alesker saz çalmaya, söz koşmaya başladı. Babası onu 16 yaşında Kizılvenkli Aşık Ali'ye uşak verdi. Alesker aşıklık sanatının sırlarını üstadı Ali'den öğrendi. Azerbaycan aşık kültürünü araştıranlardan Hümmet Alizade, onların 'üstat-çırak' münasebetleri konusunda şunları yazar: "Aşık Alesker, üstadı Aşık Ali ile düğün, nişan meclislerine gittiğinde bazen onun dediklerine kulak asmaz, kendi şiirlerini okurmuş. Alesker'in bu hareketi üstadının hoşuna gitmezmiş, bu hareketten vazgeçmesi için ona nasihatler verirmiş. Bir gün yine büyük bir düğün meclisinde üstatla çırak arasında bir sürtüşme olur. Aşık Ali'nin sözü Alesker'e dokunur, Alesker öfkelenir. Üstadı ile atışmayı kafaya koyar.
Üstat-çırak birbiri ile ters düşer. Meclis iki gruba ayrılır. Bir taraf Aşık Ali'yi savunurken diğer taraf Alesker'i müdafaa eder. Atışma süresince çok "herbe-zorbalar, üstatnameler, divaniler, teenisler ve dudak değmezler" söylenir. Nihayet Alesker açıkça ve şimdiye kadar hiçbir aşık tarafından karşılığı söylenemeyen "A yağa-yağa" teenisini söyler. Aşık Ali, Aşık Alesker'e cevap veremez; meclisi bırakıp gider. Bu hadiseden sonra Alesker, üstadından ayrılır, müstakil bir sanatkâr gibi aşıklığa başlar. Alesker, üstadını bağlaması neticesinde geniş kitle arasında daha büyük şöhret kazanır. Yakın ve uzak yerlerden çok çırak Elesker'in yanına gelir."
19. yy. ortalarına doğru artık Aşık Alesker bütün Kafkasya'da tanınan bir âşık oldu. Tiflis'te Rusça yayınlanan "Kavkaz" gazetesi 1851 yılında ondan, olağanüstü sesi, saz çalma mahareti ve söz koşma kabiliyeti olan bir sanatkâr olarak söz eder. Sevgilisi Sehinbanı'dan zorla ayrı bırakıldıktan sonra, Aşık Elesker 40 yaşına kadar bekâr kalmış, 1862 yılında, Kelbecer'in Yanşak köyünden olan Anahanım'la evlenmiştir. Alesker'in oğlu Aşık Talib de üstad bir aşık olarak tanınmıştır.
Alesker, aşık şiirinin bütün türlerini kapsayan zengin bir miras bırakıp gitmiştir. Hayatta olduğu donemde hiçbir kitabı yayınlanmadığından, şiirlerinin büyük bir kısmı kaybolmuştur. Şiirlerinin büyük kısmı sözlü gelenekte devam ettiği için onlar da yazıya alınmamış, zaman geçtikçe unutulmuş, hafızalardan silinmiştir.
1918 yılında Ermenistan'da iktidara gelen Taşnaklar, Azerbaycan Türklerini hedef alan katliamlara başlayınca, Aşık Alesker, ailesi ile birlikte Azerbaycan'ın Terter bölgesine yerleşmiştir. Burada bir müddet değirmencilik yapmış ve ihtiyar çağlarında yazdığı şiirlerinin birinde kendi durumundan acı acı yakınarak şöyle demiştir:
Dad senin elinden çerx-i kecmedar,
Üreyimde yüz dermansız yaram var,
Âşıq deyirmançı, ağa çarvadar,
Serraf gelsin bu bazarı dolaşırı.
Çağdaşlarının anlattıklarına göre Aşık Alesker, uzun boylu, alnı açık, iri yapılı, bedence çok sağlam ve kuvvetli bir adam olarak anlatılır. Kara gözleri, kalın, kara çatık kaşları, dolgun yüzü vardır.
Aşık Alesker 1921 yılında durumu nispeten düzelince yeniden, doğduğu köye, Ağkilse'ye dönmüş, lâkin yaşlılık ve hastalık yüzünden artık saz çalıp söz koşamamıştır. 1926 yılı Mart ayının 7 sinde 105 yaşında Ağkilse köyünde vefat etmiş, burada da defnedilmiştir. 1988 yılında Basarkeçer bölgesi Türk halkı göçe zorlanması ile buradaki Türkler yeniden topraklarını terk etmişlerdir.
Birçok eski Türk eserinin de olduğu gibi Aşık Alesker'in Ağkilse köyündeki mezarı da Ermeni güçleri tarafından tahrip edilerek yok edilmiştir.
Eserleri
- Aşıq Elesger Eserleri. Toplayanı ve tertib edeni Hümmet Alizade, Bakı, 1934, 1935, 1937, 1963.
- Aşıq Elesger. Toplayanı ve tertib edeni İslam Elesgerov. C. I-II, Bakı, 1971
- Azerbaycan Aşıqları ve El Şairleri, Cl, Bakı, 1987.
Kaynakça
- Celal Abdullayef; "Aşıg Elesger'e Kayıtmak Serti İle", Dil ve Edebiyyat Dergisi, 1(5), Bakü 1972.
- Musa Adîlof; "Aşıg Elesger'in Anadan Olmasının 150.illiyi", Dil ve Edebiyat Dergisi, Bakü 1972.
- İnayet Akyüz; İğdır Azerileri'nin Halk Edebiyatı Örnekleri, Erzurum 1968, (Mezuniyet tezi) *Hamid Arash; Aşıg Yaradıcılığı, Bakü 1960.
- Haver Arash; Âşık Elesker, İstanbul 1984.
- Paşa Efendiyev; Halgın Söz Xezinesi, Bakü 1985, 248-250. Aşig Elesger, Bakı 1963.
- Vaqif Veliycv; Azerbaycan Folkloru, Bakü 1985, 216-222.
- Azerbaycan Edebiyyah İncileri/Bayatı, Qoşma, Tecnis, Bakı 1988 105-109; 251-265; 470-481; 540-542; 558-561
- Aşıg Elesger, 2 cilt, Bakü 1972. (Elesker'in doğumunun 150. yılı münasebetiyle bir heyet tarafından hazırlanmıştır.)
- Aşıglar, Bakü 1960. Aşiglar, II. hisse, Bakü 1937.
- İ. Babayev, İ. İmran Aşrafoğlu vd.; Azerbaycan Şifahi Xaİ£ Ede-biyyatı, Bakü 1970.
- Pertev Naili Boratav; Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Ankara 1946.
- Hikmet Drzdaroğlu; "Âşık Elesger (1837-1926)", Fikirler, İzmir, S.,266-267,31 Mart 1944.
- Hikmet Dizdaroğlu; "Aşık Elesger'in Neşredilmemiş Şiirleri", Fikirler, 5.304-305, 310-311, 311-312, 316-317, 320-321, 322-323,1 Ocak 1946-1 Ekim 1946 (6 sayı).
- Paşa Efendiyev; Azerbaycan Şifahi Xalg Edebiyyah, Bakü 1981,211-222.
- İslam Elesgerov; Aşıq Elesger, Bakü 1956.
- İslam Elesgerov; "Aşığ Elesger Sen'etkarhğımn Be'zi Hu-susiyetleri", Dil ve Edebiyyat Dergisi, Bakü 1971.
- Himmet Elizade; Azerbaycan Aşıqları I, Bakü 1929; II, Bakı 1930.
- M. İbrahimof; Aşıq Poeziyasında Realizm, Bakü 1966.
- F. Qasımzade; Azerbaycan Edebiyatı Tarihi II. Cilt, Bakü 1960.
- Zeynelabidin Makas; Aşıq Elesger (Hayatı, Sanatı, Şiir ve Hikâyeleri), Erzurum 1974. (Mezuniyet tezi)
- Nizamettin Onk; "Büyük Ozanımız Göğçeli Elesker'in Hamayil Adına Deyişi", Azerbaycan, 13 (10-11-12/154-155-156), Ocak-Şubat-Mart 1965,11-12.
- Nizamettin Onk; "Göğçeli Âşık Elesker", Türk Dünyası Araştırmaları, (27), Aralık 1983, 269-284.
- Nizamettin Onk; Göğçeli Âşık Elesker, Adapazarı 1964.
- Nizamettin Onk- İslâm Eleskerzâde; Göğçeli Âşık Elesker, Ankara 1987.
- Osman Sarıvelli; Kudretli Şair Usta Sanatkâr, Bakı 1971.
- Sazım Sözüm, Bakü 1978.
- M. H. Tehmasib; Aşıg Elesger, Seçilmiş Şiirleri, Bakü 1972.
- Telli Saz Üstadları, Bakü 1964.
- Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 3, 21-22.
Ayrıca bakınız
Âşık Alesker hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Vikikaynak'ta belgeler |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Ocak 2017 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Asik Alesker Azerbaycan Asiq Elesger 1821 1926 19 yuzyil Azerbaycan saz ustadlarinin en onemli temsilcisi Azerbaycan asik edebiyatinin klasiklerinden biridir Asik AleskerDogumAlesker Almemmed oglu 1821 Revan HanligiOlum1926 104 105 yaslarinda SSCBTakma adAsik AleskerMeslekHalk ozaniMilliyetAzeriResmi sitehttp dede alesker com 1821 yilinda bugunku Ermenistan sinirlari icerisinde kalan eski bir Turk yurdu olan Basargecer in koyunde asik siirinin ve sazin vurgunu olan Alimemmed in ailesinde dunyaya geldi Alesker 14 15 yaslarinda koyun zenginlerinden Kerbelayi Kurban a hizmetci olarak verildi Onun kizi guzel Sehinbani yi sevdi kizdan sevgisine karsilik aldi Kerbelayi Kurban m kardesi Pullu Meherrem onlarin kavusmasina imkan vermedi Sehinbani yi oglu Mustafa ya aldi Bu olaydan sarsilan Alesker saz calmaya soz kosmaya basladi Babasi onu 16 yasinda Kizilvenkli Asik Ali ye usak verdi Alesker asiklik sanatinin sirlarini ustadi Ali den ogrendi Azerbaycan asik kulturunu arastiranlardan Hummet Alizade onlarin ustat cirak munasebetleri konusunda sunlari yazar Asik Alesker ustadi Asik Ali ile dugun nisan meclislerine gittiginde bazen onun dediklerine kulak asmaz kendi siirlerini okurmus Alesker in bu hareketi ustadinin hosuna gitmezmis bu hareketten vazgecmesi icin ona nasihatler verirmis Bir gun yine buyuk bir dugun meclisinde ustatla cirak arasinda bir surtusme olur Asik Ali nin sozu Alesker e dokunur Alesker ofkelenir Ustadi ile atismayi kafaya koyar Ustat cirak birbiri ile ters duser Meclis iki gruba ayrilir Bir taraf Asik Ali yi savunurken diger taraf Alesker i mudafaa eder Atisma suresince cok herbe zorbalar ustatnameler divaniler teenisler ve dudak degmezler soylenir Nihayet Alesker acikca ve simdiye kadar hicbir asik tarafindan karsiligi soylenemeyen A yaga yaga teenisini soyler Asik Ali Asik Alesker e cevap veremez meclisi birakip gider Bu hadiseden sonra Alesker ustadindan ayrilir mustakil bir sanatkar gibi asikliga baslar Alesker ustadini baglamasi neticesinde genis kitle arasinda daha buyuk sohret kazanir Yakin ve uzak yerlerden cok cirak Elesker in yanina gelir 19 yy ortalarina dogru artik Asik Alesker butun Kafkasya da taninan bir asik oldu Tiflis te Rusca yayinlanan Kavkaz gazetesi 1851 yilinda ondan olaganustu sesi saz calma mahareti ve soz kosma kabiliyeti olan bir sanatkar olarak soz eder Sevgilisi Sehinbani dan zorla ayri birakildiktan sonra Asik Elesker 40 yasina kadar bekar kalmis 1862 yilinda Kelbecer in Yansak koyunden olan Anahanim la evlenmistir Alesker in oglu Asik Talib de ustad bir asik olarak taninmistir Alesker asik siirinin butun turlerini kapsayan zengin bir miras birakip gitmistir Hayatta oldugu donemde hicbir kitabi yayinlanmadigindan siirlerinin buyuk bir kismi kaybolmustur Siirlerinin buyuk kismi sozlu gelenekte devam ettigi icin onlar da yaziya alinmamis zaman gectikce unutulmus hafizalardan silinmistir 1918 yilinda Ermenistan da iktidara gelen Tasnaklar Azerbaycan Turklerini hedef alan katliamlara baslayinca Asik Alesker ailesi ile birlikte Azerbaycan in Terter bolgesine yerlesmistir Burada bir muddet degirmencilik yapmis ve ihtiyar caglarinda yazdigi siirlerinin birinde kendi durumundan aci aci yakinarak soyle demistir Dad senin elinden cerx i kecmedar Ureyimde yuz dermansiz yaram var Asiq deyirmanci aga carvadar Serraf gelsin bu bazari dolasiri Cagdaslarinin anlattiklarina gore Asik Alesker uzun boylu alni acik iri yapili bedence cok saglam ve kuvvetli bir adam olarak anlatilir Kara gozleri kalin kara catik kaslari dolgun yuzu vardir Asik Alesker 1921 yilinda durumu nispeten duzelince yeniden dogdugu koye Agkilse ye donmus lakin yaslilik ve hastalik yuzunden artik saz calip soz kosamamistir 1926 yili Mart ayinin 7 sinde 105 yasinda Agkilse koyunde vefat etmis burada da defnedilmistir 1988 yilinda Basarkecer bolgesi Turk halki goce zorlanmasi ile buradaki Turkler yeniden topraklarini terk etmislerdir Bircok eski Turk eserinin de oldugu gibi Asik Alesker in Agkilse koyundeki mezari da Ermeni gucleri tarafindan tahrip edilerek yok edilmistir EserleriAsiq Elesger Eserleri Toplayani ve tertib edeni Hummet Alizade Baki 1934 1935 1937 1963 Asiq Elesger Toplayani ve tertib edeni Islam Elesgerov C I II Baki 1971 Azerbaycan Asiqlari ve El Sairleri Cl Baki 1987 KaynakcaCelal Abdullayef Asig Elesger e Kayitmak Serti Ile Dil ve Edebiyyat Dergisi 1 5 Baku 1972 Musa Adilof Asig Elesger in Anadan Olmasinin 150 illiyi Dil ve Edebiyat Dergisi Baku 1972 Inayet Akyuz Igdir Azerileri nin Halk Edebiyati Ornekleri Erzurum 1968 Mezuniyet tezi Hamid Arash Asig Yaradiciligi Baku 1960 Haver Arash Asik Elesker Istanbul 1984 Pasa Efendiyev Halgin Soz Xezinesi Baku 1985 248 250 Asig Elesger Baki 1963 Vaqif Veliycv Azerbaycan Folkloru Baku 1985 216 222 Azerbaycan Edebiyyah Incileri Bayati Qosma Tecnis Baki 1988 105 109 251 265 470 481 540 542 558 561 Asig Elesger 2 cilt Baku 1972 Elesker in dogumunun 150 yili munasebetiyle bir heyet tarafindan hazirlanmistir Asiglar Baku 1960 Asiglar II hisse Baku 1937 I Babayev I Imran Asrafoglu vd Azerbaycan Sifahi XaI Ede biyyati Baku 1970 Pertev Naili Boratav Halk Hikayeleri ve Halk Hikayeciligi Ankara 1946 Hikmet Drzdaroglu Asik Elesger 1837 1926 Fikirler Izmir S 266 267 31 Mart 1944 Hikmet Dizdaroglu Asik Elesger in Nesredilmemis Siirleri Fikirler 5 304 305 310 311 311 312 316 317 320 321 322 323 1 Ocak 1946 1 Ekim 1946 6 sayi Pasa Efendiyev Azerbaycan Sifahi Xalg Edebiyyah Baku 1981 211 222 Islam Elesgerov Asiq Elesger Baku 1956 Islam Elesgerov Asig Elesger Sen etkarhgimn Be zi Hu susiyetleri Dil ve Edebiyyat Dergisi Baku 1971 Himmet Elizade Azerbaycan Asiqlari I Baku 1929 II Baki 1930 M Ibrahimof Asiq Poeziyasinda Realizm Baku 1966 F Qasimzade Azerbaycan Edebiyati Tarihi II Cilt Baku 1960 Zeynelabidin Makas Asiq Elesger Hayati Sanati Siir ve Hikayeleri Erzurum 1974 Mezuniyet tezi Nizamettin Onk Buyuk Ozanimiz Gogceli Elesker in Hamayil Adina Deyisi Azerbaycan 13 10 11 12 154 155 156 Ocak Subat Mart 1965 11 12 Nizamettin Onk Gogceli Asik Elesker Turk Dunyasi Arastirmalari 27 Aralik 1983 269 284 Nizamettin Onk Gogceli Asik Elesker Adapazari 1964 Nizamettin Onk Islam Eleskerzade Gogceli Asik Elesker Ankara 1987 Osman Sarivelli Kudretli Sair Usta Sanatkar Baki 1971 Sazim Sozum Baku 1978 M H Tehmasib Asig Elesger Secilmis Siirleri Baku 1972 Telli Saz Ustadlari Baku 1964 Turk Dili ve Edebiyati Ansiklopedisi 3 21 22 Ayrica bakinizAzeri yazarlar listesi Dirili SurhayVikipedi nin kardes projelerinden Asik Alesker hakkinda daha fazla bilgi edininVikikaynak ta belgelerWikimedia Commons ta Asik Alesker ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir