Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Serbest hatırlama, belleğin psikolojik açıdan çalışılmasında kullanılan temel bir paradigmadır. Bu modelde, katılımcılar her bir denemedeki ögelerin bir listesini inceler ve ardından onlardan ögeleri herhangi bir sırada hatırlamaları istenir (bu nedenle "serbest" hatırlama denir). Ögeler kişilere genellikle birer birer, kısa süreli olarak sunulur ve bu ögeler adlandırılabilen herhangi bir materyal grubundan seçilebilir. Hatırlama süresi tipik olarak birkaç dakika sürer ve sözlü veya yazılı hatırlamayı içerir. Standart model, listedeki son ögeden hemen sonra başlayan hatırlama süresini içerir; bu, gecikmiş serbest hatırlama (DFR) 'dan ayırt etmek için anında serbest hatırlama (IFR) olarak adlandırılabilir. Gecikmeli serbest hatırlama işleminde, listedeki son öge ile hatırlama sürecinin başlangıcı arasında dikkat dağıtıcı kısa bir süre yer alır. Bu bağlamda hem anında serbest hatırlama hem de gecikmeli serbest hatırlama, hatırlama testleri sırasında ortaya çıkan ilklik etkisi ve sonluk etkisi gibi belirli etkileri test etmek için kullanılmıştır.
Performans ölçümünde kullanılan metodoloji
Serbest hatırlama paradigmasındaki temel performans ölçütlerinden biri, liste uzunluğu, incelenen malzeme türü ve kelimeleri işlemek için kullanılan herhangi bir görev dahil olmak üzere bir dizi faktöre bağlı olarak, bir listeden hatırlanan kelime sayısıdır (örneğin, basit bir karar). Kişi, ögenin listedeki konumuna (seri konumu) göre hatırlanma olasılığını incelediğinde, listedeki ilk ve son ögelerin ortadaki ögelerden daha iyi hatırlandığını bulur (sırasıyla, ilklik ve sonluk ögeleri olarak da bilinir). İlklik etkisi genellikle sunum listelerinin başında görünen ögelere daha fazla dikkat edilmesi fikrinden gelir. Murdock, serbest hatırlamada seri pozisyon etkileri üzerine klasik bir çalışma sunmaktadır. Deneyinde Murdock, 103 katılımcıdan oluşan altı grup kullandı. Her gruba farklı liste uzunlukları ve sunum oranları kombinasyonları verildi. Grupların üçüne, kelime başına iki saniyelik bir sunum oranıyla on, on beş ve yirmi kelimelik listeler gösterildi. Diğer üç gruba yirmi, otuz ve kırk kelime içeren listeler her kelime için bir saniyelik sunum oranı ile gösterildi. Toplamda, rastgele seçilen ortak İngilizce kelimeleri içeren 80 liste vardı. Her listenin sunumundan sonra, deneklerden herhangi bir sırayla mümkün olduğunca çok kelime hatırlamaları istendi. Deney sonuçları tüm grupların hem ilklik etkilerini hem de sonluk etkilerini açığa vurduğunu göstermiştir. Sonluk etkileri listenin uzunluğuna bakılmaksızın sergilenmişti ve son sekiz seri pozisyonundaki kelimeler için en güçlüydü. İlklik etkisi ilk dört seri konuma yayıldı.
Sonluk etkisinin başka bir kanıtı, katılımcıların bir listenin hatırlanmasını başlatma şeklinde bulunur: çoğunlukla terminal (son) liste ögeleriyle başlarlar (sonluk etkisinin ilk hatırlanma olasılığındaki erken bir açıklama Hogan'da bulunabilir, 1975). Sonluk etkileri, terminal listesi ögelerinin diğer ögelere göre daha iyi hatırlanma eğiliminde olduğu fikrinden kaynaklanmaktadır. Bu özel etki, daha az prova edilen ögelerin neden bu kadar iyi hatırlanması gerektiğine dair spekülasyon nedeniyle çok fazla tartışma ve deney meydana getirdi. Bu etkiler için standart bir açıklama, birincil bellekten veya kısa süreli bellek tampon sisteminden çıktıları temsil etmeleridir.
Sonluk etkisi, kişilerin sondaki ögeleri diğer ögelere göre ne kadar daha iyi hatırladığını belitir. Ayrıca, Glenberg'in teorisi, hatırlatıcı ipuçlarının son öge için diğer ögelere oranla ne kadar etkili olduğunu dikkate alarak sonluk etkisini belirlemek için kullanılır. Serbest hatırlamada sonluk etkisini test etmek için çeşitli deneyler yapılabilir. Yaygın olarak kullanılan bir model, Rundus (1980) tarafından yapılan çeldirme-hatırlatma modelidir. Serbest hatırlama sürecindeki sonluk etkisini gösteren bir başka çalışmada ise deneklere birkaç farklı liste ve ardından hatırlama testleri uygulanır sonra onlara beklenmedik ve onlardan mümkün olduğunca çok kelimeyi hatırlamalarını isteyen bir test verilir. Sonuçlar, katılımcıların daha sonradan sunulan listelerdeki ögeleri daha iyi hatırladığını göstermektedir.
Dizisel hatırlama paradigması
İlişkisiz kelimelerden oluşan listeleri hatırlamanın en iyi yöntemini ele almak için de çalışmalar yapılmıştır. Serbest hatırlamanın aksine, dizisel hatırlama paradigması olarak bilinen başka bir çalışma türünde, katılımcılardan, test aşamasında akıllarına gelen ögeleri rastgele bir sırada hatırlamalarından ziyade, sunulan ögeleri doğru sıralarında hatırlamaları istenmektedir. Deneyler, serbest hatırlama ile karşılaştırıldığında, dizisel hatırlama öğrenme eğrisinin deneme sayısı ile doğrusal olarak arttığını göstermiştir. Bruner, Miller ve Zimmerman (1955) tarafından yapılan bir çalışmanın amacı, bu öğrenme farkının, katılımcının ögeleri gördüğü sıranın mı bir sonucu olduğunu ya da bunun yerine katılımcının hangi sırayla hatırlamasının istendiği sıraya mı bağlı olduğunu belirlemekti. Çalışma üç farklı koşulu içeriyordu: dizisel hatırlama, her denemeden önce rastgele hatırlanan ögelerden oluşan serbest hatırlama ve sıraları sabit olan ögelerden oluşan serbest hatırlama. Deneyde, dokuz üniversite öğrencisi 18 kelime dizisinde test edildi. Doğrusal dizisel hatırlama öğrenme eğrisine ek olarak, hatırlama serbest olduğunda, dizisel olduğundakinden daha fazla kelimenin unutulduğu bulunmuştur. Bu çalışma aynı zamanda geri çağırma türleri arasındaki farkın, öğrenene ögelerin sunulduğu sıraya değil, öğrenenin ögeleri hatırlamak zorunda olduğu sıraya bağlı olduğu fikrini desteklemiştir.
Belirli ögelerin hatırlanmasının göreli olasılığını incelemenin ötesinde, ögelerin hatırlanma süresince geriye getirilme sırasını incelemek mümkündür. Bir katılımcının çalıştığı bir grup ögeden bir ögeyi başarıyla hatırladığında, hatırlanan bir sonraki ögenin, çalışma kümesindeki komşu konumlardan gelmesinde göze çarpan bir eğilim vardır ve hatırlanan ögeden önceki ögelere göre takip eden ögeler için bir avantaj vardır. Bitişiklik etkisi olarak bilinen bu etki ilk olarak Michael J. Kahana karakterize edildi ve birçok serbest hatırlama deneyinde bu etkinin dayanıklı olduğu gösterildi.
Öznel organizasyon
Serbest hatırlama üzerine yapılan klasik çalışmalar, sıklıkla aynı ögeler kümesinin ardışık denemelerde göründüğü (fakat çoğunlukla ögelerin görünme sırasının denemeler arasında karıştırıldığı) çok denemeli serbest hatırlama paradigması üzerine odaklanmıştır. Paradigmanın bu versiyonunda, araştırmacılar belirli bir miktarda ögeyi öğrenmenin kaç deneme sürdüğüne odaklanırlar. Tulving (1968) ilk hatırlama sürecinde arka arkaya hatırlanan kelimelerin daha sonraki hatırlama süreçlerinde de arka arkaya hatırlanmaya yatkın olduğunu belirten öznel organizasyon fenomenini açıklar. Öznel organizasyona ek olarak, bu çok denemeli serbest hatırlama paradigmaları, hatırlama görevlerinde alıştırmanın etkisini incelemek için de kullanılmıştır. Çoklu denemeler sonucu ögeleri hatırlamadaki gelişme öğrenmeyi öğrenme etkisi (LTL) olarak adlandırılmıştır. Öge hatırlamada alıştırmanın sonuçlarını araştırmak üzere, serbest hatırlama ve sıralı hatırlamanın etkilerini karşılaştırmak için iki deney yapılmıştır. İlk deney, kelimelerin çoklu sunumlarından oluşmaktadır ve katılımcıların listeleri sıralı bir şekilde veya serbest hatırlama kullanarak hatırlamalarını gerektirmektedir. İkinci deneyde, her denemenin sunumdan sonra hatırlama testi ile devam ettiği, çoklu deneme bulunmaktadır. Katılımcılara listelerin her biri için beş deneme verilmiştir. Deneyin sonuçları, serbest hatırlamadaki öğrenmeyi öğrenme etkisini oluşturabilmek için katılımcılara çoklu sunum yerine çoklu deneme verilmesi gerektiğini göstermiştir.
Nörolojik süreçleri anlama
Serbest hatırlama çalışmaları nörolojik süreçler hakkındaki yeni anlayışa yer bırakmıştır. Özellikle, kısa süreli belleğin fenomenolojik açıklamasını yapmak üzere bu tür deneylerden elde edilen istatistik verilerden yararlanır. George A. Miller, özellikle kısa süreli bellekte, hafızanın sınırlamalarını ve hatırlamayı geliştirmekte etkin olan kategorilerin gücünü tanımlayan yaygın bilinen bir yazı yazmıştır. Kısa süreli bellek sınırlamasını “Sihirli Rakam Yedi, Artı veya Eksi İki” olarak adlandırıp popüler hale getirmiştir.
Kaynakça
- ^ Murdock, Bennet B. (1962). "The serial position effect of free recall". Journal of Experimental Psychology 64 (5): 482–488.
- ^ a b Greene, Robert L. (1986). "Sources of recency effects in free recall". Psychological Bulletin 99 (2): 221–28.
- ^ Waugh, Nancy C. (1961). "Free versus serial recall". Journal of Experimental Psychology 62 (5): 496–502.
- ^ Kahana, Michael J. (1996). "Associative retrieval processes in free recall". Memory & Cognition 24: 103–9.
- ^ Healey, M. K., Long, N. M., & Kahana, M. J. (2019). Contiguity in episodic memory. Psychonomic bulletin & review, 26(3), 699-720.
- ^ Dallet, Kent M. (1963). "Practice effects in free and ordered recall". Journal of Experimental Psychology 66 (1): 65–71
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Serbest hatirlama bellegin psikolojik acidan calisilmasinda kullanilan temel bir paradigmadir Bu modelde katilimcilar her bir denemedeki ogelerin bir listesini inceler ve ardindan onlardan ogeleri herhangi bir sirada hatirlamalari istenir bu nedenle serbest hatirlama denir Ogeler kisilere genellikle birer birer kisa sureli olarak sunulur ve bu ogeler adlandirilabilen herhangi bir materyal grubundan secilebilir Hatirlama suresi tipik olarak birkac dakika surer ve sozlu veya yazili hatirlamayi icerir Standart model listedeki son ogeden hemen sonra baslayan hatirlama suresini icerir bu gecikmis serbest hatirlama DFR dan ayirt etmek icin aninda serbest hatirlama IFR olarak adlandirilabilir Gecikmeli serbest hatirlama isleminde listedeki son oge ile hatirlama surecinin baslangici arasinda dikkat dagitici kisa bir sure yer alir Bu baglamda hem aninda serbest hatirlama hem de gecikmeli serbest hatirlama hatirlama testleri sirasinda ortaya cikan ilklik etkisi ve sonluk etkisi gibi belirli etkileri test etmek icin kullanilmistir Performans olcumunde kullanilan metodolojiSerbest hatirlama paradigmasindaki temel performans olcutlerinden biri liste uzunlugu incelenen malzeme turu ve kelimeleri islemek icin kullanilan herhangi bir gorev dahil olmak uzere bir dizi faktore bagli olarak bir listeden hatirlanan kelime sayisidir ornegin basit bir karar Kisi ogenin listedeki konumuna seri konumu gore hatirlanma olasiligini incelediginde listedeki ilk ve son ogelerin ortadaki ogelerden daha iyi hatirlandigini bulur sirasiyla ilklik ve sonluk ogeleri olarak da bilinir Ilklik etkisi genellikle sunum listelerinin basinda gorunen ogelere daha fazla dikkat edilmesi fikrinden gelir Murdock serbest hatirlamada seri pozisyon etkileri uzerine klasik bir calisma sunmaktadir Deneyinde Murdock 103 katilimcidan olusan alti grup kullandi Her gruba farkli liste uzunluklari ve sunum oranlari kombinasyonlari verildi Gruplarin ucune kelime basina iki saniyelik bir sunum oraniyla on on bes ve yirmi kelimelik listeler gosterildi Diger uc gruba yirmi otuz ve kirk kelime iceren listeler her kelime icin bir saniyelik sunum orani ile gosterildi Toplamda rastgele secilen ortak Ingilizce kelimeleri iceren 80 liste vardi Her listenin sunumundan sonra deneklerden herhangi bir sirayla mumkun oldugunca cok kelime hatirlamalari istendi Deney sonuclari tum gruplarin hem ilklik etkilerini hem de sonluk etkilerini aciga vurdugunu gostermistir Sonluk etkileri listenin uzunluguna bakilmaksizin sergilenmisti ve son sekiz seri pozisyonundaki kelimeler icin en gucluydu Ilklik etkisi ilk dort seri konuma yayildi Sonluk etkisinin baska bir kaniti katilimcilarin bir listenin hatirlanmasini baslatma seklinde bulunur cogunlukla terminal son liste ogeleriyle baslarlar sonluk etkisinin ilk hatirlanma olasiligindaki erken bir aciklama Hogan da bulunabilir 1975 Sonluk etkileri terminal listesi ogelerinin diger ogelere gore daha iyi hatirlanma egiliminde oldugu fikrinden kaynaklanmaktadir Bu ozel etki daha az prova edilen ogelerin neden bu kadar iyi hatirlanmasi gerektigine dair spekulasyon nedeniyle cok fazla tartisma ve deney meydana getirdi Bu etkiler icin standart bir aciklama birincil bellekten veya kisa sureli bellek tampon sisteminden ciktilari temsil etmeleridir Sonluk etkisi kisilerin sondaki ogeleri diger ogelere gore ne kadar daha iyi hatirladigini belitir Ayrica Glenberg in teorisi hatirlatici ipuclarinin son oge icin diger ogelere oranla ne kadar etkili oldugunu dikkate alarak sonluk etkisini belirlemek icin kullanilir Serbest hatirlamada sonluk etkisini test etmek icin cesitli deneyler yapilabilir Yaygin olarak kullanilan bir model Rundus 1980 tarafindan yapilan celdirme hatirlatma modelidir Serbest hatirlama surecindeki sonluk etkisini gosteren bir baska calismada ise deneklere birkac farkli liste ve ardindan hatirlama testleri uygulanir sonra onlara beklenmedik ve onlardan mumkun oldugunca cok kelimeyi hatirlamalarini isteyen bir test verilir Sonuclar katilimcilarin daha sonradan sunulan listelerdeki ogeleri daha iyi hatirladigini gostermektedir Dizisel hatirlama paradigmasiIliskisiz kelimelerden olusan listeleri hatirlamanin en iyi yontemini ele almak icin de calismalar yapilmistir Serbest hatirlamanin aksine dizisel hatirlama paradigmasi olarak bilinen baska bir calisma turunde katilimcilardan test asamasinda akillarina gelen ogeleri rastgele bir sirada hatirlamalarindan ziyade sunulan ogeleri dogru siralarinda hatirlamalari istenmektedir Deneyler serbest hatirlama ile karsilastirildiginda dizisel hatirlama ogrenme egrisinin deneme sayisi ile dogrusal olarak arttigini gostermistir Bruner Miller ve Zimmerman 1955 tarafindan yapilan bir calismanin amaci bu ogrenme farkinin katilimcinin ogeleri gordugu siranin mi bir sonucu oldugunu ya da bunun yerine katilimcinin hangi sirayla hatirlamasinin istendigi siraya mi bagli oldugunu belirlemekti Calisma uc farkli kosulu iceriyordu dizisel hatirlama her denemeden once rastgele hatirlanan ogelerden olusan serbest hatirlama ve siralari sabit olan ogelerden olusan serbest hatirlama Deneyde dokuz universite ogrencisi 18 kelime dizisinde test edildi Dogrusal dizisel hatirlama ogrenme egrisine ek olarak hatirlama serbest oldugunda dizisel oldugundakinden daha fazla kelimenin unutuldugu bulunmustur Bu calisma ayni zamanda geri cagirma turleri arasindaki farkin ogrenene ogelerin sunuldugu siraya degil ogrenenin ogeleri hatirlamak zorunda oldugu siraya bagli oldugu fikrini desteklemistir Belirli ogelerin hatirlanmasinin goreli olasiligini incelemenin otesinde ogelerin hatirlanma suresince geriye getirilme sirasini incelemek mumkundur Bir katilimcinin calistigi bir grup ogeden bir ogeyi basariyla hatirladiginda hatirlanan bir sonraki ogenin calisma kumesindeki komsu konumlardan gelmesinde goze carpan bir egilim vardir ve hatirlanan ogeden onceki ogelere gore takip eden ogeler icin bir avantaj vardir Bitisiklik etkisi olarak bilinen bu etki ilk olarak Michael J Kahana karakterize edildi ve bircok serbest hatirlama deneyinde bu etkinin dayanikli oldugu gosterildi Oznel organizasyonSerbest hatirlama uzerine yapilan klasik calismalar siklikla ayni ogeler kumesinin ardisik denemelerde gorundugu fakat cogunlukla ogelerin gorunme sirasinin denemeler arasinda karistirildigi cok denemeli serbest hatirlama paradigmasi uzerine odaklanmistir Paradigmanin bu versiyonunda arastirmacilar belirli bir miktarda ogeyi ogrenmenin kac deneme surdugune odaklanirlar Tulving 1968 ilk hatirlama surecinde arka arkaya hatirlanan kelimelerin daha sonraki hatirlama sureclerinde de arka arkaya hatirlanmaya yatkin oldugunu belirten oznel organizasyon fenomenini aciklar Oznel organizasyona ek olarak bu cok denemeli serbest hatirlama paradigmalari hatirlama gorevlerinde alistirmanin etkisini incelemek icin de kullanilmistir Coklu denemeler sonucu ogeleri hatirlamadaki gelisme ogrenmeyi ogrenme etkisi LTL olarak adlandirilmistir Oge hatirlamada alistirmanin sonuclarini arastirmak uzere serbest hatirlama ve sirali hatirlamanin etkilerini karsilastirmak icin iki deney yapilmistir Ilk deney kelimelerin coklu sunumlarindan olusmaktadir ve katilimcilarin listeleri sirali bir sekilde veya serbest hatirlama kullanarak hatirlamalarini gerektirmektedir Ikinci deneyde her denemenin sunumdan sonra hatirlama testi ile devam ettigi coklu deneme bulunmaktadir Katilimcilara listelerin her biri icin bes deneme verilmistir Deneyin sonuclari serbest hatirlamadaki ogrenmeyi ogrenme etkisini olusturabilmek icin katilimcilara coklu sunum yerine coklu deneme verilmesi gerektigini gostermistir Norolojik surecleri anlamaSerbest hatirlama calismalari norolojik surecler hakkindaki yeni anlayisa yer birakmistir Ozellikle kisa sureli bellegin fenomenolojik aciklamasini yapmak uzere bu tur deneylerden elde edilen istatistik verilerden yararlanir George A Miller ozellikle kisa sureli bellekte hafizanin sinirlamalarini ve hatirlamayi gelistirmekte etkin olan kategorilerin gucunu tanimlayan yaygin bilinen bir yazi yazmistir Kisa sureli bellek sinirlamasini Sihirli Rakam Yedi Arti veya Eksi Iki olarak adlandirip populer hale getirmistir Kaynakca Murdock Bennet B 1962 The serial position effect of free recall Journal of Experimental Psychology 64 5 482 488 a b Greene Robert L 1986 Sources of recency effects in free recall Psychological Bulletin 99 2 221 28 Waugh Nancy C 1961 Free versus serial recall Journal of Experimental Psychology 62 5 496 502 Kahana Michael J 1996 Associative retrieval processes in free recall Memory amp Cognition 24 103 9 Healey M K Long N M amp Kahana M J 2019 Contiguity in episodic memory Psychonomic bulletin amp review 26 3 699 720 Dallet Kent M 1963 Practice effects in free and ordered recall Journal of Experimental Psychology 66 1 65 71