Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zağanos Mehmed Paşa (ö. 1462, Balıkesir), II. Mehmed saltanatında 1453-1456 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. İstanbul'un Fethi'nden sonra sadrazamlığa getirilen ilk kişidir.
| Lala Zağanos Paşa | |
|---|---|
 | |
| 12. Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 1 Haziran 1453 - 1456 | |
| Hükümdar | II. Mehmed |
| Yerine geldiği | Çandarlı Halil Paşa |
| Yerine gelen | Veli Mahmud Paşa |
| 9. Osmanlı Kaptan-ı Deryâsı | |
| Görev süresi 1463-1466 | |
| Hükümdar | II. Mehmed |
| Yerine geldiği | Yakub Bey |
| Yerine gelen | Veli Mahmud Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | y. 1426 |
| Ölüm | 1469 (42-43 yaşlarında) Balıkesir, Osmanlı İmparatorluğu |
| Vatandaşlığı |  Osmanlı İmparatorluğu |
| Milliyeti | Arnavut |
| Evlilik(ler) | Sitti Nefise Hatun Fatma Hatun Anna Hatun |
| Çocuk(lar) | Mehmed Bey Ali Çelebi Hatice Hatun Selçuk Hatun Hamza Bey Ahmed Çelebi |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı | Osmanlı İmparatorluğu |
| Branşı |  Osmanlı donanması Osmanlı ordusu |
| Rütbesi | Kaptan-ı derya (1463-1466) |
| Çatışma/savaşları | İstanbul'un Fethi Belgrad Kuşatması Mora Seferi |
Hayatı
Rum devşirmesi olduğu bildirilmektedir. Bazı kaynaklar, İskender Bey veya Hamza Kastrioti gibi Hristiyan Arnavut soylu kökenli olduğundan bahseder.
Denizcilikte gözetleme için zağanos (keskin görüşlü, yırtıcı bir kuş) kullandığı için zağanos lakabıyla anılmıştır. Eğitimini Edirne Sarayı Enderun'da yapmıştır. Eğitiminden sonra ümera sınıfına dahil olmuştur. II. Murad, oğlu ve veliahtı olan Şehzade Mehmed'i Manisa sancakbeyi olarak gönderince önce Nişancı Mehmet Bey onun lalası olarak görevlendirilmiş ve çok geçmeden Zağanos Paşa'ya lalalık görevi verilmiştir ve Aralık 1449'da lalalık görevine atanmasına kadar bu görevi sürdürmüştür.
1443'te Şehzade Mehmed Edirne'ye çağrıldığı zaman Zağanos Paşa'ya vezirlik görevi verilmiştir. 1444'te ikinci zevce olarak II. Murad'in kızı ve Şehzade Mehmed'in ablası Fatma Sultan ile nikahlanmış ve "Damat" olarak anılmaya başlanmıştır. 1446'da vezirlikten azledilip Gelibolu sancakbeyi ve donanma komutanı olmuştur. Bir iddiaya göre, Sultan II. Murat tarafından sürgün edilmiştir, 1444-1452 yılları arasında Balıkesir'de sürgün hayatı yaşamıştır.
1451'de babası olan II. Murat ölünce II. Mehmed'in ikinci defa padişahlığa çıkması üzerine Edirne'ye dönmüş ve ikinci vezir tayin edilmiştir. İstanbul'un fethi sürecinde önemli görevler yüklenmiştir.
İstanbul'un fethi öncesinde Rumeli Hisarı'nı yaptırmış, İstanbul Kuşatması'nın en ateşli savunucularından olmuştur. Rumeli Hisarındaki 3 kulenin biri Halil Paşa, biri Sarıca Paşa, diğer güneydekine ise Zağanos Paşa adı verilerek Rumeli Hisarının yapımı sonrası diğer 2 paşa ile birlikte padişahça onurlandırılmıştır. Dehası ile Osmanlı donanmasının kara yolu ile Kasımpaşa’ya indirilmesini sağlamıştır. Bununla birlikte Ulubatlı Hasan'ın kendi komuta ettiği birlikte bulunduğu ve askerlerinin emri altındaki tünelci ve istihkamcılarının büyük yararlılıklar gösterdiği bilinmektedir.
İstanbul'un fethi'nden sonra azledilerek idam edilen Çandarlı Halil Paşa'nın yerine vezir-i azamlığa getirilmiştir.
Ancak 1456 yılında Fatih Sultan Mehmet ile birlikte sefere çıkan Zağanos Paşa ve Osmanlı ordusu, Belgrad Kuşatması'nda Sırbistan'ın her yanını fethetmesine karşın şehri alamayıp; şehri savunan János Hunyadi komutasındaki Macar ordusu ve Haçlı birliklerine yenilmiş ve ağır kayıplar neticesi kuşatmayı kaldırmak zorunda kalmıştır.
Bu başarısızlığın en büyük sorumlusu olarak Zağanos Paşa gösterilmiş ve Vezir-i Azamlıktan alınmıştır. Kızı sultanın hareminden dışlanmış ve her ikisi de Balıkesir'e sürgün gönderilmiştir. Balıkesir'e yerleşen Zağanos Paşa, vakıflar kurmuş cami, medrese, hamam yaptırmış ve şehrin çehresini değiştirmiştir. Bundan sonraki hayat hikâyesi ise tam net değildir.
Bir anlatıma göre; 1459'da ise Balıkesir'den geri çağrılmıştır. 1463'te gelişmeye başlayan Osmanlı Donanması'nın başına Kaptan-ı Derya olarak getirilmiştir. 1466 yılında ise Teselya ve Makedonya'ya vali olarak atanmıştır.
Hakkındaki bir başka iddiaya göre ise; 1461 yılında Trabzon'un fethine katılmıştır. Trabzon'un fethi esnasında Prenses Anna ile evlenmiştir.
1467-1469 yılları arasında ise Trabzon'da sancak beyliği yapmıştır.
Diğer bir iddia ise 1461'de Trabzon'un fethi sonrası 1462 yılında Balıkesir'de vefat ettiği yönündedir.
İstanbul'un fethinde, gemilerin karadan yürütülmesini sağlayan Türkmen tahta işçilerinin de Balıkesir'e yerleşmesine önayak olmuş ve Tahtacılar adı verilen Türkmen Kültürü'nün oluşmasında pay sahibi olmuştur. Vakfının faaliyetleri Cumhuriyet Dönemi'ne kadar sürmüş, bu dönemde vakfın mütevellisi olan (torunlarından) Aslıer Ailesi tarafından, sahiplik ve imtiyaz hakları Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ne devredilmiştir.
Zağanos sözcüğünün etimolojisi
Yaygın olarak bilinen kanı; "os" sözcüğünün Rumca"da "bey" anlamına geldiği, Rumeli Beylerbeyi iken yöre halkı tarafından "şahan-zahan (şahin)" kelimeleri ile birleştirilip "Zağanos" olarak okunduğudur (atalarından Evrenos Bey gibi). Halil Ethem Eldem'e göre Zağanos sözcüğü bir çeşit şahin anlamında olup, Farsça zağan sözcüğünden Osmanlıcaya geçmiştir. Mahmut Goloğlu ise Trabzon Rumcası’nda "martı" anlamına gelen zinos sözcüğüne bağlayıp, kaynak göstermeden sözcüğün eski Türkçe olduğunu iddia etmiştir.[]
Modern Türkçe sözlükte zağanos “bir cins doğan” olarak geçmekle birlikte, hangi dilden ödünç alındığı belirtilmemektedir. Farsça şahin sözcüğünün Rum ağzında bozulduktan sonra Türkçeye geçmiş formu olmalıdır.
Zağanos sözcüğünün Trabzon’da yengeç anlamında kullanılan zağana sözcüğü ile alakalı olabileceği akla gelebilir ki bu sözcük aynı zamanda yörede aksak yürüyen kişilere takılan bir lakaptır ama Paşa’nın adı Trabzon'un Fethi'nden öncesine dayanıyorsa bu önerme geçersizdir. Ayrıca Hun İmparatorunun büyük oğlunun da adıdır.
Eserleri
Zağanos Mehmet Paşa Balıkesir'de kendi ismini taşıyan Zağanos Paşa Camii'ni yaptırmıştır ve eşi Fatma Sultan ve kendisi bu caminin avlusunda bulunan türbede defnedilmiştir. Bundan başka yine Balıkesir'de camiye ek imaret, medrese yaptırmıştır. Bursa'da camii, mektep ve köprü; Edirne'de mescit ve Tokat'ta kütüphane yaptırmıştır.
Kaynakça
Dipnot
- ^ a b c d e Yalçınkaya, M. Alaaddin "Mehmed Paşa (Zağanos)", Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.174
- ^ a b c d Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.II say.426 sicilliosmani01sruoft
- ^ "Stavrides, p. 63". 18 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2022.
- ^ J. R. Melville Jones, The Siege of Constantinople 1453: Seven Contemporary Accounts, Hakkert, 1973, s. 7 21 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .: "Zagan Pasha"
- ^ . 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2013.
- ^ "Mimdap Internet sitesi". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2013.
Alıntı
- Yalçınkaya, M. Alaaddin "Mehmed Paşa (Zağanos)", Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.174
- Öztürk, Özhan. (2003), Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. 2 Cilt .İstanbul:Heyamola Yayıncılık .
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.II say.426 [1]
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (8. Bas.: 2003) Osmanlı Tarihi I. Cilt: Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beylikleri Hakkında bir Mukaddime ile Osmanlı Devleti'nin Kuruluşundan İstanbul'un Fethine Kadar, Ankara:Türk Tarih Kurumu . s.:430, 439, 441, 461-462, 473, 475, 499, 558,
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (8. Bas.: 1998) Osmanlı Tarihi II. Cilt: İstanbul'un Fethinden Kanunî Sultan Süleyman'ın Ölümüne Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu s.:146, 153, 155-157, 167.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Çandarlı (2.) Halil Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 1453 - 1456 | Sonra gelen: Veli Mahmud Paşa |
| Askerî görevi | ||
| Önce gelen: | Kaptan-ı Derya 1463 - 1466 | Sonra gelen: Veli Mahmud Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zaganos Mehmed Pasa o 1462 Balikesir II Mehmed saltanatinda 1453 1456 yillari arasinda sadrazamlik yapmis Osmanli devlet adamidir Istanbul un Fethi nden sonra sadrazamliga getirilen ilk kisidir Lala Zaganos Pasa12 Osmanli SadrazamiGorev suresi 1 Haziran 1453 1456Hukumdar II MehmedYerine geldigi Candarli Halil PasaYerine gelen Veli Mahmud Pasa9 Osmanli Kaptan i DeryasiGorev suresi 1463 1466Hukumdar II MehmedYerine geldigi Yakub BeyYerine gelen Veli Mahmud PasaKisisel bilgilerDogum y 1426Olum 1469 42 43 yaslarinda Balikesir Osmanli ImparatorluguVatandasligi Osmanli ImparatorluguMilliyeti ArnavutEvlilik ler Sitti Nefise Hatun Fatma Hatun Anna HatunCocuk lar Mehmed Bey Ali Celebi Hatice Hatun Selcuk Hatun Hamza Bey Ahmed CelebiAskeri hizmetiBagliligi Osmanli ImparatorluguBransi Osmanli donanmasi Osmanli ordusuRutbesi Kaptan i derya 1463 1466 Catisma savaslari Istanbul un Fethi Belgrad Kusatmasi Mora SeferiHayatiRum devsirmesi oldugu bildirilmektedir Bazi kaynaklar Iskender Bey veya Hamza Kastrioti gibi Hristiyan Arnavut soylu kokenli oldugundan bahseder Denizcilikte gozetleme icin zaganos keskin goruslu yirtici bir kus kullandigi icin zaganos lakabiyla anilmistir Egitimini Edirne Sarayi Enderun da yapmistir Egitiminden sonra umera sinifina dahil olmustur II Murad oglu ve veliahti olan Sehzade Mehmed i Manisa sancakbeyi olarak gonderince once Nisanci Mehmet Bey onun lalasi olarak gorevlendirilmis ve cok gecmeden Zaganos Pasa ya lalalik gorevi verilmistir ve Aralik 1449 da lalalik gorevine atanmasina kadar bu gorevi surdurmustur 1443 te Sehzade Mehmed Edirne ye cagrildigi zaman Zaganos Pasa ya vezirlik gorevi verilmistir 1444 te ikinci zevce olarak II Murad in kizi ve Sehzade Mehmed in ablasi Fatma Sultan ile nikahlanmis ve Damat olarak anilmaya baslanmistir 1446 da vezirlikten azledilip Gelibolu sancakbeyi ve donanma komutani olmustur Bir iddiaya gore Sultan II Murat tarafindan surgun edilmistir 1444 1452 yillari arasinda Balikesir de surgun hayati yasamistir 1451 de babasi olan II Murat olunce II Mehmed in ikinci defa padisahliga cikmasi uzerine Edirne ye donmus ve ikinci vezir tayin edilmistir Istanbul un fethi surecinde onemli gorevler yuklenmistir Istanbul un fethi oncesinde Rumeli Hisari ni yaptirmis Istanbul Kusatmasi nin en atesli savunucularindan olmustur Rumeli Hisarindaki 3 kulenin biri Halil Pasa biri Sarica Pasa diger guneydekine ise Zaganos Pasa adi verilerek Rumeli Hisarinin yapimi sonrasi diger 2 pasa ile birlikte padisahca onurlandirilmistir Dehasi ile Osmanli donanmasinin kara yolu ile Kasimpasa ya indirilmesini saglamistir Bununla birlikte Ulubatli Hasan in kendi komuta ettigi birlikte bulundugu ve askerlerinin emri altindaki tunelci ve istihkamcilarinin buyuk yararliliklar gosterdigi bilinmektedir Istanbul un fethi nden sonra azledilerek idam edilen Candarli Halil Pasa nin yerine vezir i azamliga getirilmistir Ancak 1456 yilinda Fatih Sultan Mehmet ile birlikte sefere cikan Zaganos Pasa ve Osmanli ordusu Belgrad Kusatmasi nda Sirbistan in her yanini fethetmesine karsin sehri alamayip sehri savunan Janos Hunyadi komutasindaki Macar ordusu ve Hacli birliklerine yenilmis ve agir kayiplar neticesi kusatmayi kaldirmak zorunda kalmistir Bu basarisizligin en buyuk sorumlusu olarak Zaganos Pasa gosterilmis ve Vezir i Azamliktan alinmistir Kizi sultanin hareminden dislanmis ve her ikisi de Balikesir e surgun gonderilmistir Balikesir e yerlesen Zaganos Pasa vakiflar kurmus cami medrese hamam yaptirmis ve sehrin cehresini degistirmistir Bundan sonraki hayat hikayesi ise tam net degildir Bir anlatima gore 1459 da ise Balikesir den geri cagrilmistir 1463 te gelismeye baslayan Osmanli Donanmasi nin basina Kaptan i Derya olarak getirilmistir 1466 yilinda ise Teselya ve Makedonya ya vali olarak atanmistir Hakkindaki bir baska iddiaya gore ise 1461 yilinda Trabzon un fethine katilmistir Trabzon un fethi esnasinda Prenses Anna ile evlenmistir 1467 1469 yillari arasinda ise Trabzon da sancak beyligi yapmistir Diger bir iddia ise 1461 de Trabzon un fethi sonrasi 1462 yilinda Balikesir de vefat ettigi yonundedir Istanbul un fethinde gemilerin karadan yurutulmesini saglayan Turkmen tahta iscilerinin de Balikesir e yerlesmesine onayak olmus ve Tahtacilar adi verilen Turkmen Kulturu nun olusmasinda pay sahibi olmustur Vakfinin faaliyetleri Cumhuriyet Donemi ne kadar surmus bu donemde vakfin mutevellisi olan torunlarindan Aslier Ailesi tarafindan sahiplik ve imtiyaz haklari Turkiye Cumhuriyeti Devleti ne devredilmistir Zaganos sozcugunun etimolojisiYaygin olarak bilinen kani os sozcugunun Rumca da bey anlamina geldigi Rumeli Beylerbeyi iken yore halki tarafindan sahan zahan sahin kelimeleri ile birlestirilip Zaganos olarak okundugudur atalarindan Evrenos Bey gibi Halil Ethem Eldem e gore Zaganos sozcugu bir cesit sahin anlaminda olup Farsca zagan sozcugunden Osmanlicaya gecmistir Mahmut Gologlu ise Trabzon Rumcasi nda marti anlamina gelen zinos sozcugune baglayip kaynak gostermeden sozcugun eski Turkce oldugunu iddia etmistir kaynak belirtilmeli Modern Turkce sozlukte zaganos bir cins dogan olarak gecmekle birlikte hangi dilden odunc alindigi belirtilmemektedir Farsca sahin sozcugunun Rum agzinda bozulduktan sonra Turkceye gecmis formu olmalidir Zaganos sozcugunun Trabzon da yengec anlaminda kullanilan zagana sozcugu ile alakali olabilecegi akla gelebilir ki bu sozcuk ayni zamanda yorede aksak yuruyen kisilere takilan bir lakaptir ama Pasa nin adi Trabzon un Fethi nden oncesine dayaniyorsa bu onerme gecersizdir Ayrica Hun Imparatorunun buyuk oglunun da adidir EserleriZaganos Mehmet Pasa Balikesir de kendi ismini tasiyan Zaganos Pasa Camii ni yaptirmistir ve esi Fatma Sultan ve kendisi bu caminin avlusunda bulunan turbede defnedilmistir Bundan baska yine Balikesir de camiye ek imaret medrese yaptirmistir Bursa da camii mektep ve kopru Edirne de mescit ve Tokat ta kutuphane yaptirmistir KaynakcaDipnot a b c d e Yalcinkaya M Alaaddin Mehmed Pasa Zaganos Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 2 s 174 ISBN 975 08 0072 9 a b c d Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C II say 426 sicilliosmani01sruoft Stavrides p 63 18 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2022 J R Melville Jones The Siege of Constantinople 1453 Seven Contemporary Accounts Hakkert 1973 s 7 21 Aralik 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zagan Pasha 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2013 Mimdap Internet sitesi 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2013 AlintiYalcinkaya M Alaaddin Mehmed Pasa Zaganos Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 2 s 174 ISBN 975 08 0072 9 Ozturk Ozhan 2003 Karadeniz Ansiklopedik Sozluk 2 Cilt Istanbul Heyamola Yayincilik ISBN 975 6121 00 9 Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C II say 426 1 Uzuncarsili Ismail Hakki 8 Bas 2003 Osmanli Tarihi I Cilt Anadolu Selcuklulari ve Anadolu Beylikleri Hakkinda bir Mukaddime ile Osmanli Devleti nin Kurulusundan Istanbul un Fethine Kadar Ankara Turk Tarih Kurumu ISBN 975 16 0011 1 s 430 439 441 461 462 473 475 499 558 Uzuncarsili Ismail Hakki 8 Bas 1998 Osmanli Tarihi II Cilt Istanbul un Fethinden Kanuni Sultan Suleyman in Olumune Kadar Ankara Turk Tarih Kurumu ISBN 975 16 0012 X s 146 153 155 157 167 Siyasi goreviOnce gelen Candarli 2 Halil Pasa Osmanli Sadrazami 1453 1456 Sonra gelen Veli Mahmud PasaAskeri goreviOnce gelen Kaptan i Derya 1463 1466 Sonra gelen Veli Mahmud Pasa