Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Haziran 2022) () |
Geri bildirim, geri dönüş veya geri besleme, bir sürecin basamaklarındaki bir değişimin önceki bir basamağa etki etmesi ve neden-sonuç ilişkisi içerisinde bir döngü oluşturması olayına denir. Burada süreç sıcaklık ayarlı bir soba gibi fiziksel olabileceği gibi kan şekeri döngüsü gibi biyolojik, hatta paradokslarda olduğu gibi tamamen soyut olabilir.
Geri beslemenin amacı ve örnekleri
Geri besleme kavramına biyoloji, iktisat, psikoloji, mühendislik gibi birçok alanda rastlandığı için tüm bu alanları kapsayan bir tanımını yapmak güçtür. Fakat tüm bu alanlarda geri besleme neden-sonuç ilişkisinin yanında sonucun da nedeni etkilemesi şeklinde gözlenir. Bu yüzden geri beslemenin olduğu yerlerde döngüsel bir süreç vardır. Örneğin bir hayvan popülasyonunda avcıların sayısının artması sonucunda av sayısı azalır. Av sayısının azalmasıyla avcılar besin sıkıntısı yaşar ve avcı sayısı azalır. Bu süreçte azalan av sayısı avcı sayısına geri besleme yapmış ve avcı sayısını azaltmıştır. Geri besleme mekanizmasının olduğu süreçlerde ilk göze çarpan şey sürecin kendini düzenlenlediğidir. Av-avcı ilişkisinde av sayısı sürekli azalamaz ya da avcı sayısı sürekli artamaz. Doğada birçok yerde bu gibi geri besleme örneklerine rastlanabilir. Fakat geri besleme mekanizmasının günümüzde bu denli olmasının sebebi uygulamalarıdır. Zaten geri besleme (feedback) terimi 1860'lı yıllarda mekanik olaylar hakkında kullanılmaya başlamıştır.
Kendini düzenleyebilme ve kararlılık kavramları her alandan mühendislerin en çok ilgilendiği konuların başında gelir. Ürettikleri nesnelerin farklı şartlarda aynı şekilde çalışmayı sürdürmesini ve dış faktörlerden etkilenmemesini isterler. Gerektiğinde ise sürece kolayca müdahale etmek isteyen mühendisler bu sorunları çoğu zaman geri besleme sistemleri kullanarak aşarlar. Kontrol mühendisliği bu alanla ilgilenen disiplinler arası bir mühendislik dalıdır.
Uygulamaları
Makine Mühendisliği
Makine mühendisliği, geri besleme mekanizmalarının ilk kullanıldığı alandır. Antik roma ve yunan su saatlerinde su akışını sabit tutmak için akış valfi örnekleri görülebilir. Cornellus Drebbel (1572-1633) sobalarda sıcaklık kontrolü için termostatlı sistemler geliştirmiştir.
James Wattın buhar türibinin hızını kontrol etmek için geliştirdiği sistem (centrifuge regulator) dönüm noktası olmuş, Endüstri Devrimine yön veren icatlardan biri olmuştur. Daha sonra tarafından bu sistemin matematiksel modeli oluşturulmuştur. Bu sistemde motora giden yakıt,bir valfe bağlıdır .Bu valfin ise motorun çıkışından bir eksen etrafında dönen kürelere bağlıdır. Motorun hızı azaldığında kürelerin dönüş hızı düşer ve yakıt valfi aşağı iner. Bu durumda motora daha çok yakıt gider ve motor hızlanır. Eğer motor fazla hızlanırsa kürelerin dönüş hızı artar valf yukarı kalkar, motora giden yakıt azalır ve motor yavaşlar.
Mekanik kontrol, mikroişlemcilerin ve sensörlerin gelişmesyle elektronik kontrol sistemleri tarafından daha kolay yapılmaya başlanmış ve mekanik kontrol sistemleri çoğu yerde yerini elektronik kontrol donanımlarına bırakmıştır.
Elektronik Mühendisliği
Geri besleme, elektronik amfilerde, osilatörlerde, mantık devrelerinde yaygın olarak kullanılır. Bu devrelerde negatif ve pozitif geribildirim çıkış sinyalinin fazı ile ayarlanır. Eğer çıkış sinyali girişle birleşmeden önce ters çevirilmişse (180 faz farkı varsa) kontrol döngüsü negatif geri beslemelidiraksi halde pozitif geri beslemelidir. Negatif geri besleme istenmeyen sapmaları engelleyerek sistemlerin stabilitesini artırmak için sıklıkla kullanılır. Pozitif geri besleme ise daha nadir kullanılır. Buna ilginç bir örnek ise negatif direnç devresidir. Bu devrenin akım/voltaj grafiğine bakıldığında negatif eğim görülür. Bu bir devre elemanının negatif direnci olması (-5Ω gibi) olarak yorumlanabilir. Bu direnç normal bir direnç gibi güç tüketmez, devreye güç sağlar. Bu düzenek sinyal üreteçlerinin neredeyse ideal üreteçler gibi davranmalarını sağlamak için kullanılır.
Konserlerde bazen nedensiz gibi duran tiz cızırtılar oluşur. Bu rahatsız edici ses uzun süre sürebilir. Bu aslında bir elektro-akustik geri beslemedir. Ses kolonunun yakınına bulunan bir mikrofon sesi elektriksel olarak ses kolonuna iletir ve yükseltilen ses tekrar mikrofon tarafından toplanır. Eğer bu döngünün kazancı yeterince büyükse ses kolonunun maksimum yüksek güçte cızırtı verebilir.
Bunun dışında -gelişen sensör teknolojisinin de yardımıyla- elektronik olmayan sistemler hakkında elde edilen bilgi elektronik olarak daha rahat işlendiğinden elektronik devreler ve geri besleme sistemleri kimyasal, mekanik termal ve diğer süreçlerin kontrolünde de kullanılır.
Biyoloji
Ekosistemlerde, Biyosferde hatta organizmanın kendi içinde birçok parametre çok hassas değerler arasında olmalıdır. Ekosistemdeki birkaç derecelik artış birçok canlı türünün sonu olabilir ya da kan pH'ındaki 0,5 lik bir yükseliş ölümle sonuçlanabilir. Bu yüzden biyosistemlerde hem pozitif hem negatif geri beslemenin görüldüğü çok hassas mekanizmalar mevcuttur. İnsanda kan pH dengesi su dengesi, bu sistemlere örnektir. Biyokimyasal olarak enzimlerin ve hormonların işleyişinde; ekosistemde av-avcı döngüsünde geri besleme görülür.
Risk Değerlendirilmesi ve Yönetimi
Risk değerlendirmesi ve yönetimindeki son aşama geri besleme aşamasıdır. Geri besleme aşamasının uygulanmasının temel amacı, risk yönetim ekibi tarafından değerlendirme ve kontrol aşamalarında yapılan uygulamaların uygun ve yerinde olduğunu teyit etmektir. Bunun için, kontrol ve değerlendirme aşamalarında yapılan veya planlanan işlerin ve önlemlerin gerçekleştirilmesinin takibini yapmak, zamanla değişime uğrayan risk etki değerlerini ve kontrol uygulamalarını yeniden düzenlemek ve daha önceden tanımlanmamış olan yeni riskleri tanımlamaktır.
Geri besleme bir tür kontrol mekanizmasıdır ve süreci etkinleştirir.
Geri beslemenin risk değerlendirmesi ve yönetimi sürecine kazandırdıkları:
- Risk yönetiminin amacına ulaşıp ulaşmadığını ortaya koyar.
- Risk yönetimi uygulamasının başarılı olup olmadığını ortaya koyar.
- Geri beslemenin doğru bir şekilde algılanıp algılanmadığını ortaya koyar.
- Risk yönetimi sürecinin hangi aşamada niçin başarısız olunduğunu ortaya koyar.
- Elde edilen bulgular sayesinde bir sonraki uygulamada kullanılabilecek bilgileri sağlar.
- Bir sonraki uygulamada sürecin doğru bilgilerle yeniden oluşturulmasını sağlar.
Eğitim
Kısmen değerlendirme prosedürlerinde geribildirimin hızlandırıcı rolü ve öğrenci davranışlarını şekillendirmesi nedeniyle araştırmacılar ve uygulayıcılar, geri bildirimin öğrencinin öğrenmesi ve gelişiminde hayati bir rol oynadığı konusunda hemfikirdir. Geri bildirim, öğrencilerin öğrenme hedefini anlamalarına yardımcı olarak öğrenme sürecini daha hızlı ve daha etkili hale getirir, öğrencilere hedefle ilgili durumları ve ilerlemeleri ve hedefe doğru ilerlemek ve mevcut boşluğu kapatmak için sonraki eylemler hakkında bir fikir verir. Geri bildirimin nihai amacı, öğrencileri öğretmenden bağımsız hale getirmek ve kendi kendini düzenleyen yaşam boyu öğrenenler olmak için geliştirmektir.
Geri besleme çeşitleri
Sistem teorisinde, iki tür geri besleme vardır:
Negatif geri besleme, kendi kendini dengeleyen (self-correcting). Bunun anlamı sistemin iki unsurundan biri (sebep veya sonuç) değiştiğinde, sistem değişikliğe karşı direnç gösterir ve eski haline geri dönmeye çalışır.
Negatif geri besleme, dengeleyici döngüdür. Değişkenlerini bir dengeye ulaştırmaya çalışır. Kontrolcü ya da hedef arayışlıdır.
Pozitif geri besleme, kendi kendini güçlendiren (self-reinforcing). Bunun anlamı sistemin iki unsurundan biri değiştiğinde, sistem içi etkileşimler, bu değişikliğin giderek artmasına sebep olur.
Pozitif geri besleme, pekiştirici döngüdür. Değişkenlerin sürekli olarak aynı yönde ve de artan şekilde değişmesini sağlar, Kısır döngüdür.
Kaynakça
- ^ Hattie, John; Timperley, Helen (2007). "The Power of Feedback". Review of Educational Research. American Educational Research Association (AERA). 77 (1): 81-112. doi:10.3102/003465430298487. ISSN 0034-6543.
- ^ Sadler, D. Royce (2010). "Beyond feedback: developing student capability in complex appraisal". Assessment & Evaluation in Higher Education. Informa UK Limited. 35 (5): 535-550. doi:10.1080/02602930903541015. ISSN 0260-2938.
- ^ Sadler, D. Royce (1989). "Formative assessment and the design of instructional systems". Instructional Science. Springer Science and Business Media LLC. 18 (2): 119-144. doi:10.1007/bf00117714. ISSN 0020-4277.
- ^ Iraj, Hamideh; Fudge, Anthea; Faulkner, Margaret; Pardo, Abelardo; Kovanović, Vitomir (13 Mart 2020). Understanding students' engagement with personalised feedback messages. New York, NY, USA: ACM. doi:10.1145/3375462.3375527.
- ^ Iraj, Hamideh; Fudge, Anthea; Khan, Huda; Faulkner, Margaret; Pardo, Abelardo; Kovanović, Vitomir (5 Kasım 2021). "Narrowing the Feedback Gap: Examining Student Engagement with Personalized and Actionable Feedback Messages". Journal of Learning Analytics. 8 (3): 101-116. doi:10.18608/jla.2021.7184. ISSN 1929-7750. 19 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2022.
- ^ Carless, David (2006). "Differing perceptions in the feedback process". Studies in Higher Education. Informa UK Limited. 31 (2): 219-233. doi:10.1080/03075070600572132. ISSN 0307-5079.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Geri bildirim haber gazete kitap akademik JSTOR Haziran 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Geri bildirim geri donus veya geri besleme bir surecin basamaklarindaki bir degisimin onceki bir basamaga etki etmesi ve neden sonuc iliskisi icerisinde bir dongu olusturmasi olayina denir Burada surec sicaklik ayarli bir soba gibi fiziksel olabilecegi gibi kan sekeri dongusu gibi biyolojik hatta paradokslarda oldugu gibi tamamen soyut olabilir en genis anlamda iki olay birbirini karsilikli etkiliyorsa geri besleme mevcutttur Geri beslemenin amaci ve ornekleriOrnek bir Turlerden birinin artmasi azalmasi zamanla digerinin de artmasina azalmasina sebep olmustur Geri besleme kavramina biyoloji iktisat psikoloji muhendislik gibi bircok alanda rastlandigi icin tum bu alanlari kapsayan bir tanimini yapmak guctur Fakat tum bu alanlarda geri besleme neden sonuc iliskisinin yaninda sonucun da nedeni etkilemesi seklinde gozlenir Bu yuzden geri beslemenin oldugu yerlerde dongusel bir surec vardir Ornegin bir hayvan populasyonunda avcilarin sayisinin artmasi sonucunda av sayisi azalir Av sayisinin azalmasiyla avcilar besin sikintisi yasar ve avci sayisi azalir Bu surecte azalan av sayisi avci sayisina geri besleme yapmis ve avci sayisini azaltmistir Geri besleme mekanizmasinin oldugu sureclerde ilk goze carpan sey surecin kendini duzenlenledigidir Av avci iliskisinde av sayisi surekli azalamaz ya da avci sayisi surekli artamaz Dogada bircok yerde bu gibi geri besleme orneklerine rastlanabilir Fakat geri besleme mekanizmasinin gunumuzde bu denli olmasinin sebebi uygulamalaridir Zaten geri besleme feedback terimi 1860 li yillarda mekanik olaylar hakkinda kullanilmaya baslamistir Kendini duzenleyebilme ve kararlilik kavramlari her alandan muhendislerin en cok ilgilendigi konularin basinda gelir Urettikleri nesnelerin farkli sartlarda ayni sekilde calismayi surdurmesini ve dis faktorlerden etkilenmemesini isterler Gerektiginde ise surece kolayca mudahale etmek isteyen muhendisler bu sorunlari cogu zaman geri besleme sistemleri kullanarak asarlar Kontrol muhendisligi bu alanla ilgilenen disiplinler arasi bir muhendislik dalidir UygulamalariMakine Muhendisligi Watt in motor hizini ayarlamak icin kullandigi duzenek Yakit vanasi motorun kendisi tarafindan cevirilen kurelere baglidir Watt in buhar turbini 1788 Makine muhendisligi geri besleme mekanizmalarinin ilk kullanildigi alandir Antik roma ve yunan su saatlerinde su akisini sabit tutmak icin akis valfi ornekleri gorulebilir Cornellus Drebbel 1572 1633 sobalarda sicaklik kontrolu icin termostatli sistemler gelistirmistir James Wattin buhar turibinin hizini kontrol etmek icin gelistirdigi sistem centrifuge regulator donum noktasi olmus Endustri Devrimine yon veren icatlardan biri olmustur Daha sonra tarafindan bu sistemin matematiksel modeli olusturulmustur Bu sistemde motora giden yakit bir valfe baglidir Bu valfin ise motorun cikisindan bir eksen etrafinda donen kurelere baglidir Motorun hizi azaldiginda kurelerin donus hizi duser ve yakit valfi asagi iner Bu durumda motora daha cok yakit gider ve motor hizlanir Eger motor fazla hizlanirsa kurelerin donus hizi artar valf yukari kalkar motora giden yakit azalir ve motor yavaslar Mekanik kontrol mikroislemcilerin ve sensorlerin gelismesyle elektronik kontrol sistemleri tarafindan daha kolay yapilmaya baslanmis ve mekanik kontrol sistemleri cogu yerde yerini elektronik kontrol donanimlarina birakmistir Elektronik Muhendisligi Negatif direnc devresi Bu devre opampa pozifif geri besleme yapilarak olusturulur Girdi olan Vs in opmapin pozitif ucuna cikisla geri besleme olusturacak sekilde baglandigina dikkat ediniz Geri besleme elektronik amfilerde osilatorlerde mantik devrelerinde yaygin olarak kullanilir Bu devrelerde negatif ve pozitif geribildirim cikis sinyalinin fazi ile ayarlanir Eger cikis sinyali girisle birlesmeden once ters cevirilmisse 180 faz farki varsa kontrol dongusu negatif geri beslemelidiraksi halde pozitif geri beslemelidir Negatif geri besleme istenmeyen sapmalari engelleyerek sistemlerin stabilitesini artirmak icin siklikla kullanilir Pozitif geri besleme ise daha nadir kullanilir Buna ilginc bir ornek ise negatif direnc devresidir Bu devrenin akim voltaj grafigine bakildiginda negatif egim gorulur Bu bir devre elemaninin negatif direnci olmasi 5W gibi olarak yorumlanabilir Bu direnc normal bir direnc gibi guc tuketmez devreye guc saglar Bu duzenek sinyal ureteclerinin neredeyse ideal uretecler gibi davranmalarini saglamak icin kullanilir Konserlerde bazen nedensiz gibi duran tiz cizirtilar olusur Bu rahatsiz edici ses uzun sure surebilir Bu aslinda bir elektro akustik geri beslemedir Ses kolonunun yakinina bulunan bir mikrofon sesi elektriksel olarak ses kolonuna iletir ve yukseltilen ses tekrar mikrofon tarafindan toplanir Eger bu dongunun kazanci yeterince buyukse ses kolonunun maksimum yuksek gucte cizirti verebilir Bunun disinda gelisen sensor teknolojisinin de yardimiyla elektronik olmayan sistemler hakkinda elde edilen bilgi elektronik olarak daha rahat islendiginden elektronik devreler ve geri besleme sistemleri kimyasal mekanik termal ve diger sureclerin kontrolunde de kullanilir Biyoloji Ekosistemlerde Biyosferde hatta organizmanin kendi icinde bircok parametre cok hassas degerler arasinda olmalidir Ekosistemdeki birkac derecelik artis bircok canli turunun sonu olabilir ya da kan pH indaki 0 5 lik bir yukselis olumle sonuclanabilir Bu yuzden biyosistemlerde hem pozitif hem negatif geri beslemenin goruldugu cok hassas mekanizmalar mevcuttur Insanda kan pH dengesi su dengesi bu sistemlere ornektir Biyokimyasal olarak enzimlerin ve hormonlarin isleyisinde ekosistemde av avci dongusunde geri besleme gorulur Risk Degerlendirilmesi ve Yonetimi Risk degerlendirmesi ve yonetimindeki son asama geri besleme asamasidir Geri besleme asamasinin uygulanmasinin temel amaci risk yonetim ekibi tarafindan degerlendirme ve kontrol asamalarinda yapilan uygulamalarin uygun ve yerinde oldugunu teyit etmektir Bunun icin kontrol ve degerlendirme asamalarinda yapilan veya planlanan islerin ve onlemlerin gerceklestirilmesinin takibini yapmak zamanla degisime ugrayan risk etki degerlerini ve kontrol uygulamalarini yeniden duzenlemek ve daha onceden tanimlanmamis olan yeni riskleri tanimlamaktir Geri besleme bir tur kontrol mekanizmasidir ve sureci etkinlestirir Geri beslemenin risk degerlendirmesi ve yonetimi surecine kazandirdiklari Risk yonetiminin amacina ulasip ulasmadigini ortaya koyar Risk yonetimi uygulamasinin basarili olup olmadigini ortaya koyar Geri beslemenin dogru bir sekilde algilanip algilanmadigini ortaya koyar Risk yonetimi surecinin hangi asamada nicin basarisiz olundugunu ortaya koyar Elde edilen bulgular sayesinde bir sonraki uygulamada kullanilabilecek bilgileri saglar Bir sonraki uygulamada surecin dogru bilgilerle yeniden olusturulmasini saglar Egitim Kismen degerlendirme prosedurlerinde geribildirimin hizlandirici rolu ve ogrenci davranislarini sekillendirmesi nedeniyle arastirmacilar ve uygulayicilar geri bildirimin ogrencinin ogrenmesi ve gelisiminde hayati bir rol oynadigi konusunda hemfikirdir Geri bildirim ogrencilerin ogrenme hedefini anlamalarina yardimci olarak ogrenme surecini daha hizli ve daha etkili hale getirir ogrencilere hedefle ilgili durumlari ve ilerlemeleri ve hedefe dogru ilerlemek ve mevcut boslugu kapatmak icin sonraki eylemler hakkinda bir fikir verir Geri bildirimin nihai amaci ogrencileri ogretmenden bagimsiz hale getirmek ve kendi kendini duzenleyen yasam boyu ogrenenler olmak icin gelistirmektir Geri besleme cesitleriSistem teorisinde iki tur geri besleme vardir Pozitif geri besleme Negatif geri besleme kendi kendini dengeleyen self correcting Bunun anlami sistemin iki unsurundan biri sebep veya sonuc degistiginde sistem degisiklige karsi direnc gosterir ve eski haline geri donmeye calisir Negatif geri besleme dengeleyici dongudur Degiskenlerini bir dengeye ulastirmaya calisir Kontrolcu ya da hedef arayislidir Risk Degerlendirmesi Negatif Geri Besleme Pozitif geri besleme kendi kendini guclendiren self reinforcing Bunun anlami sistemin iki unsurundan biri degistiginde sistem ici etkilesimler bu degisikligin giderek artmasina sebep olur Pozitif geri besleme pekistirici dongudur Degiskenlerin surekli olarak ayni yonde ve de artan sekilde degismesini saglar Kisir dongudur Kaynakca Hattie John Timperley Helen 2007 The Power of Feedback Review of Educational Research American Educational Research Association AERA 77 1 81 112 doi 10 3102 003465430298487 ISSN 0034 6543 Sadler D Royce 2010 Beyond feedback developing student capability in complex appraisal Assessment amp Evaluation in Higher Education Informa UK Limited 35 5 535 550 doi 10 1080 02602930903541015 ISSN 0260 2938 Sadler D Royce 1989 Formative assessment and the design of instructional systems Instructional Science Springer Science and Business Media LLC 18 2 119 144 doi 10 1007 bf00117714 ISSN 0020 4277 Iraj Hamideh Fudge Anthea Faulkner Margaret Pardo Abelardo Kovanovic Vitomir 13 Mart 2020 Understanding students engagement with personalised feedback messages New York NY USA ACM doi 10 1145 3375462 3375527 Iraj Hamideh Fudge Anthea Khan Huda Faulkner Margaret Pardo Abelardo Kovanovic Vitomir 5 Kasim 2021 Narrowing the Feedback Gap Examining Student Engagement with Personalized and Actionable Feedback Messages Journal of Learning Analytics 8 3 101 116 doi 10 18608 jla 2021 7184 ISSN 1929 7750 19 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Nisan 2022 Carless David 2006 Differing perceptions in the feedback process Studies in Higher Education Informa UK Limited 31 2 219 233 doi 10 1080 03075070600572132 ISSN 0307 5079