Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Ünlülerin Nitelikleri | ||||
|---|---|---|---|---|
| İnce | Kalın | |||
| Düz | Yuvarlak | Düz | Yuvarlak | |
| Dar | i | ü | ı | u |
| Geniş | e | ö | a | o |
Ünlü daralması, Türkçede geniş ünlülerin dar ünlülere dönüşmesi şeklinde gerçekleşen bir ses olayıdır. a veya e ünlüleriyle biten bir fiile -yor eki getirildiğinde, fiilin son hecesindeki ünlü, ı, i, u veya ü ünlülerinden birine dönüşür:
- sakla + yor > saklıyor
- dile + yor > diliyor
- kutla + yor > kutluyor
- gözle + yor > gözlüyor
-yor ekinden önce gelen -ma/-me olumsuzluk eklerindeki a ve e ünlüleri her zaman daralır:
- yazma + yor > yazmıyor
- gelme + yor > gelmiyor
- koşma + yor > koşmuyor
- öpme + yor > öpmüyor
y kaynaştırma ünsüzünden önce gelen a ve e ünlüleri, telaffuz esnasında daralma eğilimi gösterebilir. Ancak bu durum yazılışa yansıtılmaz:
- anlayabilir ("anlıyabilir" değil)
- saklayarak ("saklıyarak" değil)
- boyayacak ("boyıycak" değil)
- dileyen
- kutlayalım
Aynı şekilde; gelecek zaman kipinde kullanılan -ecek/-acak eklerinin başındaki e ve a ünlüleri; konuşma dilinde daralsa bile, yazılışta daralması söz konusu değildir:
- gelecek ("gelicek" değil)
- olacak ("olucak" değil)
- seveceğim ("sevicem" değil)
- yapacaksın
Ancak "demek" ve "yemek" fiillerine y kaynaştırma ünsüzü geldiğinde e harfi hem okunuşta hem de yazılışta i'ye dönüşür:
- de + y + ecek > diyecek
- ye + y + en > yiyen
- de + y + e + lim > diyelim
- ye + y + ince > yiyince
TDK'nin önerisi, "de + y + ince" ve "de + y + ip" sözcüklerinin birer istisna olarak daraltılmadan bırakılmasıdır ("yiyince" ve "yiyip", ama "deyince" ve "deyip").
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Unlulerin NitelikleriInce KalinDuz Yuvarlak Duz YuvarlakDar i u i uGenis e o a o Unlu daralmasi Turkcede genis unlulerin dar unlulere donusmesi seklinde gerceklesen bir ses olayidir a veya e unluleriyle biten bir fiile yor eki getirildiginde fiilin son hecesindeki unlu i i u veya u unlulerinden birine donusur sakla yor gt sakliyor dile yor gt diliyor kutla yor gt kutluyor gozle yor gt gozluyor yor ekinden once gelen ma me olumsuzluk eklerindeki a ve e unluleri her zaman daralir yazma yor gt yazmiyor gelme yor gt gelmiyor kosma yor gt kosmuyor opme yor gt opmuyor y kaynastirma unsuzunden once gelen a ve e unluleri telaffuz esnasinda daralma egilimi gosterebilir Ancak bu durum yazilisa yansitilmaz anlayabilir anliyabilir degil saklayarak sakliyarak degil boyayacak boyiycak degil dileyen kutlayalim Ayni sekilde gelecek zaman kipinde kullanilan ecek acak eklerinin basindaki e ve a unluleri konusma dilinde daralsa bile yazilista daralmasi soz konusu degildir gelecek gelicek degil olacak olucak degil sevecegim sevicem degil yapacaksin Ancak demek ve yemek fiillerine y kaynastirma unsuzu geldiginde e harfi hem okunusta hem de yazilista i ye donusur de y ecek gt diyecek ye y en gt yiyen de y e lim gt diyelim ye y ince gt yiyince TDK nin onerisi de y ince ve de y ip sozcuklerinin birer istisna olarak daraltilmadan birakilmasidir yiyince ve yiyip ama deyince ve deyip