Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sinemaskop, 1953 - 1967 yılları arasında kullanılmış olan bir geniş perde sinema formatıdır. Kelime, İngilizcede CinemaScope olarak geçer.
1953 yılına kadar sinemada bir standart haline gelmiş geleneksel çerçeve oranı olan 1.33:1 aşılmış ve Sinemaskop teknolojisi ile filmleri beyaz perdeye 2.66:1 gibi geniş bir çerçeve oranı ile yansıtmak mümkün olmuştur. 1950'li yıllarda henüz renklenmediği halde hızla yaygınlaşan televizyona kaptırılmış olan seyircinin sinema salonlarına geri döndürülebilmesi için geniş perde gibi yeni ve göz alıcı teknolojilere gereksinim doğmuştu. Sinemaskop Hollywood'un televizyona karşı açtığı savaşta ilk kullandığı silahlardan biriydi. Her ne kadar kısa bir süre sonra Sinemaskop sistemi de yerini daha gelişmiş başka sistemlere bırakacak olsa da, bu teknolojinin oluşturduğu temeller bugün bile hala geçerliliğini korumaktadır.
Teknolojinin temeli standart 35 mm film formatında değişiklik getirmiyordu, sadece çekimde ve projeksiyonda kullanılan özel anamorfik mercekler sayesinde görüntü yanlardan sıkıştırılmış bir şekilde negatife aktarılıyor, gösterim sırasında ise yine benzer anamorfik mercekler aracılığı ile sıkıştırılmış görüntü açılarak/yayılarak geniş ekrana yansıtılıyordu.
Tarihçe
Henri Chrétien adında bir Fransız astronomi profesörünün 1920'lerin sonunda geliştirdiği ve Anamorphoscope adı ile patentini aldığı teknolojinin haklarını 20th Century Fox şirketi satın alarak onu daha da geliştirdi. Zaten Fox şirketi de o yıllarda Fox Grandeur (1929-1931) adında başka bir geniş perde sistemi üzerinde deneysel çalışmalar yapıyordu ama sistem henüz kullanıma verilmekten çok uzaktı. Fox, Prof. Chrétien'in icadını satın alır almaz henüz başladıkları (1953) filminin çekimlerini durdurarak baştan CinemaScope tekniği ile çekmeye başladılar. Richard Burton, Jean Simmons ve 'un başrollerini paylaştıkları bu tarihi film CinemaScope çekilerek gösterime verilmiş ilk film olma unvanını kazandı. Gerçi bu teknikle ilk çekilen film () idi ama diğeri piyasaya daha önce çıkmıştı.
Fox şirketi CinemaScope lisansını başta Walt Disney olmak üzere Columbia, Warner Bros., , MGM gibi birçok büyük film stüdyosuna verdi. Walt Disney'in Jules Verne uyarlaması Denizler Altında 20.000 Fersah (1954) filmi bu teknikle çektikleri göz alıcı ilk yapımlardan biridir.
Başlarda tekniğin başarısından tam da emin olamayan film şirketleri, ne olur ne olmaz diyerek filmi eş zamanlı olarak bir de normal merceklerle çekiyorlardı. Fox şirketi ise sadece A - Filmlerinde Sinemaskop ticari adını kullanmayı yeğliyordu, siyah beyaz B -Film'lerini "RegalScope" adını verdikleri başka bir marka ile lisanslıyordu.
Sinemaskop tekniği ile çekilen en son film ise 1967 tarihli, Doris Day ve Richard Harris'in başrollerini oynadıkları filmi olmuştur.
Rakipleri
Sinemaskoptan önce de piyasada Cinerama ve 3-D gibi yüksek tanımlamalı başka sinema sistemleri de mevcuttu. Cinerama, sinemaskoptan fazlaca etkilenmedi, zira günümüzün IMAX sistemleri gibi sadece bazı özel salonlarda gösterilebilen kaliteye dayalı kendi janrında bir sistemdi. Oysa üç boyutlu sistem 3-D bundan oldukça fazla etkilendi, çünkü Fox şirketinin sinemaskop ile artık özel gözlüklere gereksinim kalmayacağıyla ilgili reklamları çok etkili olmuştu. Üstelik sinemaskop sistemi sinema salonlarına fazladan büyük bir maliyet getirmiyordu, mevcut projeksiyon cihazlarının önüne anamorfik merceği yerleştirmek yeterli oluyordu.
Sinemaskopun geniş perde görüntü sunan rakipleri iki gruba ayrılabilir. Bunlardan ilki tıpkı sinemaskop gibi anamorfik sistemler, diğeri ise düz sistemlerdi.
Anamorfik rakipleri
- ArriScope (Almanya)
- Cinepanoramic (Fransa)
- Cinescope (İtalya)
- Hammerscope (İngiltere)
- Naturama (ABD)
- Panavision (ABD)
- Todd-AO 35 (ABD) 1955
- Vistarama (ABD)
- WarnerScope (ABD)
Düz sistem rakipleri
- Cinerama (1952)
- Nisan 1953'te kısaca "Geniş Ekran" ("wide-screen") adı verilen teknik geldi. Bu teknik anamorfik değil düz film tekniğiydi, görüntü sıkıştılmıyor, film alttan ve üsten maskelenerek çerçeve oranı geniş ekran yapılıyordu.
- Techniscope
- VistaVision (1954) Paramount Pictures
- Superscope (1954)
Teknik sorunlar
Başlangıçta karşılaşılan en önemli sorun yanlardan sıkıştırılmış görüntü ekrana genişletilerek verilirken ortaya çıkan (kumlanma) ve yoğunluktaki düşüşe bağlı olarak parlaklıkta meydana gelen azalmaydı. Bu sorunu aşmak için önceleri daha büyük formatlı film kullanılması gündeme geldi. Carousel ve Kral ve Ben (The King and I) gibi filmler 35 yerine 55mm eninde negatiflere çekildiler ancak maliyet çok yükselmişti (Bu sisteme de Sinemaskop 55 adı verilmişti). Daha sonra çok düşük grenli yüksek kaliteli film şeritlerinin ve yüksek duruluktaki merceklerin üretilmesiyle bu sorun aşılabildi.
Sinemaskop merceklerinin bir kusuru da özellikle yakın çekimlerde ortaya çıkan "fıçılaşma tarzında bozunum" ya da bükülme oluşturmalarıydı (barrel distortion). Yakın çekimlerde veya telefoto ile yakınlaştırılmış çekimlerde oyuncuların suratları deforme oluyordu. Bu kusurdan kaçınmak için yönetmenler filmleri çoğunlukla geniş açılı panoramik çekimlerle doldurmayı yeğliyorlardı. Benzer nedenlerden dolayı bu teknik çizgi filmler için de çok uygun sayılmıyordu. Bununla birlikte Walt Disney Lady and the Tramp (1955) gibi bazı animasyon filmlerini sinemaskopla çekti.
Türkiye'de sinemaskop
Yönetmen ve kameraman İlhan Arakon (1916 - 2006) 1953 yılında ilk renkli Türk belgesel filmini ve ilk konulu Türk filminin çekimlerinin yanı sıra ilk sinemaskop film çekimini de gerçekleştirdi.
Ne çekimler sırasında ne de sinemalarda gösterilirken filme büyük bir maliyet bindirmemesine rağmen Türk sinemacılar sinemaskop tekniğine pek sıcak bakmadılar. 1970'lerde çevrilen birkaç film dışında Türk sinemasında bu teknikle çevrilmiş pek fazla film yoktur. Son yıllarda çevrilen filmlerden Organize İşler'de de Türk sinemasında ilk kez 1:2,35 sinemaskop gösterim formatı uygulandığı bildirilmiştir.
Filmlerinde sinemaskop kullanan Nuri Bilge Ceylan, 12 Nisan 2012'de 31. İstanbul Film Festivali kapsamında İKSV Salon’da verdiği sinema dersinde kendisine sorulan “Neden sinemaskop çekiyorsunuz?” sorusunu şöyle cevaplamıştır: “35 mm. çektiğim yıllarda sinemaskop çok pahalıydı. Ama dijitalle birlikte kolaylaştı, ucuzladı. Dijitalde tam olmuyor belki ama perspektifi farklı çünkü ona yakın bir etki oluyor. Seviyorum sinemaskopu. Sinemaya daha uygun buluyorum, portrelerde bile...”
Kaynakça
- widescreenmuseum.com10 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- filmsite.org, Film History of the 1950s 24 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- en:CinemaScope
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Kasım 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Kasım 2008.
- ^ . 29 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2008.
- ^ Emrah Kolukısa, "Nuri Bilge Ceylan ile 90 dakika," ntvmsnbc, 13 Nisan 2012, Çevrimiçi: http://www.ntvmsnbc.com/id/25340033/ 14 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim Tarihi: 14 Nisan 2012.
Dış bağlantılar
- widescreenmuseum.com10 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .'da geniş perde sistemleri
- Geniş perde sistemlerinin 1950'lerdeki kısa tarihi 24 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- widescreen.org 3 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Geniş perde sistemlerini anlatan bir site
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sinemaskop 1953 1967 yillari arasinda kullanilmis olan bir genis perde sinema formatidir Kelime Ingilizcede CinemaScope olarak gecer Filmde yanlardan sikistirilmis goruntu altta ekrana dagitilarak yayilarak yansitiliyor ve genis ekran goruntu elde ediliyordu ustte Yine standart 35mm film seridi kullaniliyordu CinemaScope tekniginde kullanilan anamorfik mercek sistemi En arkada yer alan mercegin oval sekli dikkat cekicidir 1953 yilina kadar sinemada bir standart haline gelmis geleneksel cerceve orani olan 1 33 1 asilmis ve Sinemaskop teknolojisi ile filmleri beyaz perdeye 2 66 1 gibi genis bir cerceve orani ile yansitmak mumkun olmustur 1950 li yillarda henuz renklenmedigi halde hizla yayginlasan televizyona kaptirilmis olan seyircinin sinema salonlarina geri dondurulebilmesi icin genis perde gibi yeni ve goz alici teknolojilere gereksinim dogmustu Sinemaskop Hollywood un televizyona karsi actigi savasta ilk kullandigi silahlardan biriydi Her ne kadar kisa bir sure sonra Sinemaskop sistemi de yerini daha gelismis baska sistemlere birakacak olsa da bu teknolojinin olusturdugu temeller bugun bile hala gecerliligini korumaktadir Teknolojinin temeli standart 35 mm film formatinda degisiklik getirmiyordu sadece cekimde ve projeksiyonda kullanilan ozel anamorfik mercekler sayesinde goruntu yanlardan sikistirilmis bir sekilde negatife aktariliyor gosterim sirasinda ise yine benzer anamorfik mercekler araciligi ile sikistirilmis goruntu acilarak yayilarak genis ekrana yansitiliyordu CinemaScope film karesinin diger bazi anamorfik olmayan duz sistem genis format teknikleri ile kiyaslanmasi TarihceHenri Chretien adinda bir Fransiz astronomi profesorunun 1920 lerin sonunda gelistirdigi ve Anamorphoscope adi ile patentini aldigi teknolojinin haklarini 20th Century Fox sirketi satin alarak onu daha da gelistirdi Zaten Fox sirketi de o yillarda Fox Grandeur 1929 1931 adinda baska bir genis perde sistemi uzerinde deneysel calismalar yapiyordu ama sistem henuz kullanima verilmekten cok uzakti Fox Prof Chretien in icadini satin alir almaz henuz basladiklari 1953 filminin cekimlerini durdurarak bastan CinemaScope teknigi ile cekmeye basladilar Richard Burton Jean Simmons ve un basrollerini paylastiklari bu tarihi film CinemaScope cekilerek gosterime verilmis ilk film olma unvanini kazandi Gerci bu teknikle ilk cekilen film idi ama digeri piyasaya daha once cikmisti Fox sirketi CinemaScope lisansini basta Walt Disney olmak uzere Columbia Warner Bros MGM gibi bircok buyuk film studyosuna verdi Walt Disney in Jules Verne uyarlamasi Denizler Altinda 20 000 Fersah 1954 filmi bu teknikle cektikleri goz alici ilk yapimlardan biridir Baslarda teknigin basarisindan tam da emin olamayan film sirketleri ne olur ne olmaz diyerek filmi es zamanli olarak bir de normal merceklerle cekiyorlardi Fox sirketi ise sadece A Filmlerinde Sinemaskop ticari adini kullanmayi yegliyordu siyah beyaz B Film lerini RegalScope adini verdikleri baska bir marka ile lisansliyordu Sinemaskop teknigi ile cekilen en son film ise 1967 tarihli Doris Day ve Richard Harris in basrollerini oynadiklari filmi olmustur RakipleriSinemaskoptan once de piyasada Cinerama ve 3 D gibi yuksek tanimlamali baska sinema sistemleri de mevcuttu Cinerama sinemaskoptan fazlaca etkilenmedi zira gunumuzun IMAX sistemleri gibi sadece bazi ozel salonlarda gosterilebilen kaliteye dayali kendi janrinda bir sistemdi Oysa uc boyutlu sistem 3 D bundan oldukca fazla etkilendi cunku Fox sirketinin sinemaskop ile artik ozel gozluklere gereksinim kalmayacagiyla ilgili reklamlari cok etkili olmustu Ustelik sinemaskop sistemi sinema salonlarina fazladan buyuk bir maliyet getirmiyordu mevcut projeksiyon cihazlarinin onune anamorfik mercegi yerlestirmek yeterli oluyordu Sinemaskopun genis perde goruntu sunan rakipleri iki gruba ayrilabilir Bunlardan ilki tipki sinemaskop gibi anamorfik sistemler digeri ise duz sistemlerdi Anamorfik rakipleri ArriScope Almanya Cinepanoramic Fransa Cinescope Italya Hammerscope Ingiltere Naturama ABD Panavision ABD Todd AO 35 ABD 1955 Vistarama ABD WarnerScope ABD 1950 lerin bir baska genis perde sistemi olan Todd AO nun kamerasi Kameranin yaninda unlu goruntu yonetmeni Robert Surtees goruluyor Duz sistem rakipleri Cinerama 1952 Nisan 1953 te kisaca Genis Ekran wide screen adi verilen teknik geldi Bu teknik anamorfik degil duz film teknigiydi goruntu sikistilmiyor film alttan ve usten maskelenerek cerceve orani genis ekran yapiliyordu Techniscope VistaVision 1954 Paramount Pictures Superscope 1954 Teknik sorunlarBaslangicta karsilasilan en onemli sorun yanlardan sikistirilmis goruntu ekrana genisletilerek verilirken ortaya cikan kumlanma ve yogunluktaki dususe bagli olarak parlaklikta meydana gelen azalmaydi Bu sorunu asmak icin onceleri daha buyuk formatli film kullanilmasi gundeme geldi Carousel ve Kral ve Ben The King and I gibi filmler 35 yerine 55mm eninde negatiflere cekildiler ancak maliyet cok yukselmisti Bu sisteme de Sinemaskop 55 adi verilmisti Daha sonra cok dusuk grenli yuksek kaliteli film seritlerinin ve yuksek duruluktaki merceklerin uretilmesiyle bu sorun asilabildi Sinemaskop merceklerinin bir kusuru da ozellikle yakin cekimlerde ortaya cikan ficilasma tarzinda bozunum ya da bukulme olusturmalariydi barrel distortion Yakin cekimlerde veya telefoto ile yakinlastirilmis cekimlerde oyuncularin suratlari deforme oluyordu Bu kusurdan kacinmak icin yonetmenler filmleri cogunlukla genis acili panoramik cekimlerle doldurmayi yegliyorlardi Benzer nedenlerden dolayi bu teknik cizgi filmler icin de cok uygun sayilmiyordu Bununla birlikte Walt Disney Lady and the Tramp 1955 gibi bazi animasyon filmlerini sinemaskopla cekti Turkiye de sinemaskopYonetmen ve kameraman Ilhan Arakon 1916 2006 1953 yilinda ilk renkli Turk belgesel filmini ve ilk konulu Turk filminin cekimlerinin yani sira ilk sinemaskop film cekimini de gerceklestirdi Ne cekimler sirasinda ne de sinemalarda gosterilirken filme buyuk bir maliyet bindirmemesine ragmen Turk sinemacilar sinemaskop teknigine pek sicak bakmadilar 1970 lerde cevrilen birkac film disinda Turk sinemasinda bu teknikle cevrilmis pek fazla film yoktur Son yillarda cevrilen filmlerden Organize Isler de de Turk sinemasinda ilk kez 1 2 35 sinemaskop gosterim formati uygulandigi bildirilmistir Filmlerinde sinemaskop kullanan Nuri Bilge Ceylan 12 Nisan 2012 de 31 Istanbul Film Festivali kapsaminda IKSV Salon da verdigi sinema dersinde kendisine sorulan Neden sinemaskop cekiyorsunuz sorusunu soyle cevaplamistir 35 mm cektigim yillarda sinemaskop cok pahaliydi Ama dijitalle birlikte kolaylasti ucuzladi Dijitalde tam olmuyor belki ama perspektifi farkli cunku ona yakin bir etki oluyor Seviyorum sinemaskopu Sinemaya daha uygun buluyorum portrelerde bile Kaynakcawidescreenmuseum com10 Eylul 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde filmsite org Film History of the 1950s 24 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde en CinemaScope Arsivlenmis kopya 1 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Kasim 2008 29 Ekim 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Kasim 2008 Emrah Kolukisa Nuri Bilge Ceylan ile 90 dakika ntvmsnbc 13 Nisan 2012 Cevrimici http www ntvmsnbc com id 25340033 14 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim Tarihi 14 Nisan 2012 Dis baglantilarwidescreenmuseum com10 Eylul 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde da genis perde sistemleri Genis perde sistemlerinin 1950 lerdeki kisa tarihi 24 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde widescreen org 3 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Genis perde sistemlerini anlatan bir site