Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ukok Yaylası veya Ükek Yaylası (Kazak Türkçesi: Ükek / Үкек Үстірті, Kırgızca: Ükök, Moğolca: ухэг / Uheg) - Rusya Federasyonu, Altay Cumhuriyetinde Altay dağlarındaki bir yayla. Batısı Kazakistan ile sınırdır. Batıdan doğuya doğru 120 km'ye, güneyden kuzeye 65 km kadar bir alana yayılmıştır. Ükek yaylasının rakımı 2200–2600 m kadardır.
Sözkökü
Yaylanın adı Türk dilinde "büyük bir dağ veya düz tepeli büyük bir tepe" anlamına gelen ükek sözünden gelmektedir. Altay'ın ünlü araştırmacısı, botanikçi V. V. Sapozhnikov, Altay'daki Ükek'i şu şekilde tanımlar: "Doğu ucundan karlı dağ Ükek, bir masa gibi düz, yatay olarak kesilmiş bir zirve ile başlar, batısında da tamamen beyaz olan bir dizi keskin zirve uzanır.". S. Umurzakov, Kırgız Türkçesinde "ükök"un anlamının düz tepeli dağları, yani platoları belirtmek için kullanıldığına dikkat çekerek buna katılmaktadır. Moğolca "uheg" – kelimenin tam anlamıyla "uzun dolap", "çekmece"; "büyük dağ" veya büyük düz tepeli tepe. Orta Türk dilinin sözlüğü olan Divanı Lügati Türkte ise ükek; sandık, tabut ve şehrin etrafındaki savaş surları olarak açıklanmıştır.
Rölyef, İklim ve özellikler
Yayla boyunca Katın akarsuyunun kolları Argut, Ak Alaha, Kara Alaha, Kalgutı, Akköl, Yazıktör akarsuları akmaktadır. Güney ve doğusunda Buzlubulak, Kaljınköl, Zürlüköl, Karaköl adlı göller yerleşmiştir. Yaylada dağlık ve dağlık tundra bitkileri yetişmektedir. Yağış yıllık ortalaması yaklaşık miktarı 300 mm kadardır. Kışı soğuktur. Ocak ayının yıllık ortalama ısısı -24, -26 C, Temmuz ortalama sıcaklığı ise 10, 14 C kadardır. Ükek yaylasında genelde hayvan otlatılmaktadır.
Turizm
Platonun güney kesiminde, tundra-bozkır alanlarının korunduğu Ükek Tabiat Parkı bulunmaktadır. Yaylada yapılan arkeolojik kazılarda Pazırık kültürüne ait eşyalar bulunmuştur
Tabın-Bogdo-Ola (Beş Kutsal Dağ) dağ kavşağı Budistler için kutsaldır. Kutsal bir yer olarak Ükek Yaylası, Şamanizm ve pagan olanlar da dahil olmak üzere diğer dini görüşlere bağlı olan Altaylı Türkler arasında da görülür. 1990 yılında, Natalia Polosmak liderliğindeki bir keşif gezisi, daha sonra ortaya çıktığı gibi, 25-27 yaşlarında bir kızın mezar yerini keşfetti.
İlk kez, Altay entelijansiyasının temsilcileri, 1993 yılında N. V. Polosmak liderliğindeki bir grup Novosibirsk arkeologunun Ak-Alaha Nehri vadisindeki Ak-Alaha III höyüğünde bir buz merceğinde iyi korunmuş genç bir kadının mumyasını keşfetmesinden sonra platonun kutsallığını ilan etti. Bugün, bu mumya "Ukok Prensesi" veya "Altay Prensesi" olarak biliniyor, ancak gerçekte kadın Pazırık kültürüne ait toplumun orta katmanlarından geliyordu. 2012 yılına kadar mumya, Novosibirsk'teki Rusya Bilimler Akademisi Sibirya Şubesi Arkeoloji ve Etnografya Enstitüsü müzesindeydi. 2012 yılında prenses, Altay Cumhuriyeti Ulusal Müzesi'ne götürüldü. 1995 yılında kazılar sırasında Akademisyen V. I. Molodin de bir erkeğin mumyasını keşfetti. Toplamda, Ükek Platosu'nda 150'den fazla arkeolojik alan vardır ve çeşitli kronolojik dönemlere ait mezar höyükleri bulunmaktadır.
V. Molodin'in yerel basına verdiği röportajlardan birinde belirttiği gibi, mumyalar Pazırık döneminde (M.Ö. V-II. yüzyıllar) Altay'da yaşayan İskit kabilelerinin temsilcilerine aittir. Bilim adamları, mumyaların DNA'sını incelerken, o zamanlar Ükök platosunda yaşayan insanların "yakın akrabalarının" günümüz Kazak Türklerine ve Uygur Türklerine genetik yakınlığı bulunmuştur.
Bununla birlikte, Altay entelijansiyasının temsilcileri, mumyaların disiplinlerarası çalışmalarının sonuçlarıyla kategorik bir anlaşmazlık ifade ediyor. Örneğin, Altay Cumhuriyeti Ene Til (Ana dil) toplumunun başkanı Altay Türkleri'nden , Altaylıların eski zamanlarda Ükek platosunda yaşayan kabilelerin doğrudan torunları olduğunu defalarca belirtir. V. Kıdıyev ve V. Molodin'in "Ükek prensesi"nin en yakın genetik akrabalarının Altay Türkleri olduğunu ifade etmektedir.
Platoda mumyaların keşfedilmesinden sonra, Altay halkı, "arkeologların barbarlığını" ve "ulusal türbelere saygısızlığı" durdurma gerekçesiyle, Altay parlamentosunun, Devlet Meclisi'nin platodaki arkeolojik kazılara moratoryum getirmesini istedi. Ulusal Meclis bu talebi destekledi ve buna karşılık gelen 10 yıllık bir moratoryum uyguladı. 2006 yılında sona erdi. Temyiz başvurusunun yazarları, platonun Altaylılar için her zaman kutsal bir yer olduğunu ve Altaylıların, tüm yüzyıllarda Prenses Kadın olarak saygı duyulan "prenses" kurganının yerini bildiklerini bildirirler. Bu bağlamda, kazılardan hemen sonra, mumyanın Altay Cumhuriyeti'ne iade edilmesini talep etmeye başladılar ve hatta bazıları mumyanın yeniden gömülmesinde ısrar etti.
Bilim adamları, Ükek platosunda kazılara devam etmekte ısrar ediyorlar, çünkü arkeolojik alanlar, küresel ısınma ile ilişkili olan anıtları koruyan toprak altı buzunun erimesiyle tarihi unsurları tehdit ettiğini ifade etmektedirler.
Görüntüler
-
![image]()
Ükek yaylasından görünüm -
![image]()
Pazırık kurganında bulunmuş İskitler dönemi atlı Eski Türk askeri -
![image]()
Ükek prensesi mumyası
Ayrıca bakınız
Kaynakça
İlgili Literatür
- Sapozhnikov V. V. Altay'da. Moskova, Geografgiz Yayınları, 1949. 579 s. (Rusça).
- Galakhov V. P., Mukhametov R. M. Altay buzulları. - Novosibirsk: Nauka, 1999. - 136 sayfa.
- Rudoy A. N., Kiryanova M. R. Altay'ın Büyük Jeolojik Anıtlarının Bilimsel ve Rekreasyonel Değeri: Altay Buzul Parkı'nın Oluşturulmasına Doğru // Rus Coğrafya Derneği Bildirileri, 2004. — Vyp. 5, sayfa 61-69. ice.tsu.ru.
- Molodin V. I., Cheremisin D. V. Ukok Platosu'nun en eski petroglifleri. - Novosibirsk: Nauka, 1999. - 160 sayfa.
- Polosmak N. V. Ukok Binicileri. Novosibirsk, 2001. 336 s. (Rusça).
- Ukok, Avrasya'nın sunağıdır (tarihsel ve kültürel analiz). (monografiden bölümler: Rudoy A. N., Lysenkova Z. V., Rudsky V. V., Shishin M. Y. Ukok (geçmiş, şimdi, gelecek): Monografi. — Barnaul, Alt. Devlet Üniversitesi Yayınevi, 2000.- s. 35-59).
Dış bağlantılar
- Fotogaleri Ukuk — Altayda foto1 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Всероссийская Коалиция общественных и научных организаций «Сохраним Укок» 25 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ukok park 25 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Fotoğraflarla Ukok Yaylası'na yolculuk. daily-notes.ru. Erişim tarihi: 23 Aralık 2019.
- https://lenta.ru/articles/2010/02/03/ukoka Ükek Mücadelesi.
 | Rusya coğrafyası ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ukok Yaylasi veya Ukek Yaylasi Kazak Turkcesi Ukek Үkek Үstirti Kirgizca Ukok Mogolca uheg Uheg Rusya Federasyonu Altay Cumhuriyetinde Altay daglarindaki bir yayla Batisi Kazakistan ile sinirdir Batidan doguya dogru 120 km ye guneyden kuzeye 65 km kadar bir alana yayilmistir Ukek yaylasinin rakimi 2200 2600 m kadardir Ukok yaylasiSozkokuYaylanin adi Turk dilinde buyuk bir dag veya duz tepeli buyuk bir tepe anlamina gelen ukek sozunden gelmektedir Altay in unlu arastirmacisi botanikci V V Sapozhnikov Altay daki Ukek i su sekilde tanimlar Dogu ucundan karli dag Ukek bir masa gibi duz yatay olarak kesilmis bir zirve ile baslar batisinda da tamamen beyaz olan bir dizi keskin zirve uzanir S Umurzakov Kirgiz Turkcesinde ukok un anlaminin duz tepeli daglari yani platolari belirtmek icin kullanildigina dikkat cekerek buna katilmaktadir Mogolca uheg kelimenin tam anlamiyla uzun dolap cekmece buyuk dag veya buyuk duz tepeli tepe Orta Turk dilinin sozlugu olan Divani Lugati Turkte ise ukek sandik tabut ve sehrin etrafindaki savas surlari olarak aciklanmistir Rolyef Iklim ve ozelliklerYayla boyunca Katin akarsuyunun kollari Argut Ak Alaha Kara Alaha Kalguti Akkol Yaziktor akarsulari akmaktadir Guney ve dogusunda Buzlubulak Kaljinkol Zurlukol Karakol adli goller yerlesmistir Yaylada daglik ve daglik tundra bitkileri yetismektedir Yagis yillik ortalamasi yaklasik miktari 300 mm kadardir Kisi soguktur Ocak ayinin yillik ortalama isisi 24 26 C Temmuz ortalama sicakligi ise 10 14 C kadardir Ukek yaylasinda genelde hayvan otlatilmaktadir TurizmPlatonun guney kesiminde tundra bozkir alanlarinin korundugu Ukek Tabiat Parki bulunmaktadir Yaylada yapilan arkeolojik kazilarda Pazirik kulturune ait esyalar bulunmustur Tabin Bogdo Ola Bes Kutsal Dag dag kavsagi Budistler icin kutsaldir Kutsal bir yer olarak Ukek Yaylasi Samanizm ve pagan olanlar da dahil olmak uzere diger dini goruslere bagli olan Altayli Turkler arasinda da gorulur 1990 yilinda Natalia Polosmak liderligindeki bir kesif gezisi daha sonra ortaya ciktigi gibi 25 27 yaslarinda bir kizin mezar yerini kesfetti Ilk kez Altay entelijansiyasinin temsilcileri 1993 yilinda N V Polosmak liderligindeki bir grup Novosibirsk arkeologunun Ak Alaha Nehri vadisindeki Ak Alaha III hoyugunde bir buz merceginde iyi korunmus genc bir kadinin mumyasini kesfetmesinden sonra platonun kutsalligini ilan etti Bugun bu mumya Ukok Prensesi veya Altay Prensesi olarak biliniyor ancak gercekte kadin Pazirik kulturune ait toplumun orta katmanlarindan geliyordu 2012 yilina kadar mumya Novosibirsk teki Rusya Bilimler Akademisi Sibirya Subesi Arkeoloji ve Etnografya Enstitusu muzesindeydi 2012 yilinda prenses Altay Cumhuriyeti Ulusal Muzesi ne goturuldu 1995 yilinda kazilar sirasinda Akademisyen V I Molodin de bir erkegin mumyasini kesfetti Toplamda Ukek Platosu nda 150 den fazla arkeolojik alan vardir ve cesitli kronolojik donemlere ait mezar hoyukleri bulunmaktadir V Molodin in yerel basina verdigi roportajlardan birinde belirttigi gibi mumyalar Pazirik doneminde M O V II yuzyillar Altay da yasayan Iskit kabilelerinin temsilcilerine aittir Bilim adamlari mumyalarin DNA sini incelerken o zamanlar Ukok platosunda yasayan insanlarin yakin akrabalarinin gunumuz Kazak Turklerine ve Uygur Turklerine genetik yakinligi bulunmustur Bununla birlikte Altay entelijansiyasinin temsilcileri mumyalarin disiplinlerarasi calismalarinin sonuclariyla kategorik bir anlasmazlik ifade ediyor Ornegin Altay Cumhuriyeti Ene Til Ana dil toplumunun baskani Altay Turkleri nden Altaylilarin eski zamanlarda Ukek platosunda yasayan kabilelerin dogrudan torunlari oldugunu defalarca belirtir V Kidiyev ve V Molodin in Ukek prensesi nin en yakin genetik akrabalarinin Altay Turkleri oldugunu ifade etmektedir Platoda mumyalarin kesfedilmesinden sonra Altay halki arkeologlarin barbarligini ve ulusal turbelere saygisizligi durdurma gerekcesiyle Altay parlamentosunun Devlet Meclisi nin platodaki arkeolojik kazilara moratoryum getirmesini istedi Ulusal Meclis bu talebi destekledi ve buna karsilik gelen 10 yillik bir moratoryum uyguladi 2006 yilinda sona erdi Temyiz basvurusunun yazarlari platonun Altaylilar icin her zaman kutsal bir yer oldugunu ve Altaylilarin tum yuzyillarda Prenses Kadin olarak saygi duyulan prenses kurganinin yerini bildiklerini bildirirler Bu baglamda kazilardan hemen sonra mumyanin Altay Cumhuriyeti ne iade edilmesini talep etmeye basladilar ve hatta bazilari mumyanin yeniden gomulmesinde israr etti Bilim adamlari Ukek platosunda kazilara devam etmekte israr ediyorlar cunku arkeolojik alanlar kuresel isinma ile iliskili olan anitlari koruyan toprak alti buzunun erimesiyle tarihi unsurlari tehdit ettigini ifade etmektedirler GoruntulerUkek yaylasindan gorunum Pazirik kurganinda bulunmus Iskitler donemi atli Eski Turk askeri Ukek prensesi mumyasiAyrica bakinizAltay Cumhuriyeti Pazirik Kurgani Pazirik halisi Pazirik kulturu SakalarKaynakca Pospelov Evgeniy Mihaylovic Rusya nin cografi isimleri toponimik sozluk Moskova AST Astrel 2008 S 455 523 s ISBN 978 5 17 054966 5 Divanu Lugati t Turk Dizin U Vikikaynak tr wikisource org 18 Mart 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Mart 2024 Ilgili LiteraturSapozhnikov V V Altay da Moskova Geografgiz Yayinlari 1949 579 s Rusca Galakhov V P Mukhametov R M Altay buzullari Novosibirsk Nauka 1999 136 sayfa Rudoy A N Kiryanova M R Altay in Buyuk Jeolojik Anitlarinin Bilimsel ve Rekreasyonel Degeri Altay Buzul Parki nin Olusturulmasina Dogru Rus Cografya Dernegi Bildirileri 2004 Vyp 5 sayfa 61 69 ice tsu ru Molodin V I Cheremisin D V Ukok Platosu nun en eski petroglifleri Novosibirsk Nauka 1999 160 sayfa Polosmak N V Ukok Binicileri Novosibirsk 2001 336 s Rusca Ukok Avrasya nin sunagidir tarihsel ve kulturel analiz monografiden bolumler Rudoy A N Lysenkova Z V Rudsky V V Shishin M Y Ukok gecmis simdi gelecek Monografi Barnaul Alt Devlet Universitesi Yayinevi 2000 s 35 59 Dis baglantilarFotogaleri Ukuk Altayda foto1 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vserossijskaya Koaliciya obshestvennyh i nauchnyh organizacij Sohranim Ukok 25 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ukok park 25 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fotograflarla Ukok Yaylasi na yolculuk daily notes ru Erisim tarihi 23 Aralik 2019 https lenta ru articles 2010 02 03 ukoka Ukek Mucadelesi Rusya cografyasi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz