Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
Fiyort, denizin buzul vadilerini basması sonucunda oluşan ve çoğunlukla iç kesimlere kadar sokulan; ince, uzun, genellikle çok derin ve kenarları çok dik körfez. Fiyortlar; genellikle Norveç, Grönland, Alaska gibi kuzey ülkelerinde görülen ilginç bir kıyı tipidir. Norveç'teki Sognefjord' un derinliği 1.234m, Şili'deki Messier kanalının derinliği ise 1.270m'dir. Bu fiyortlardan özellikle Norveç'tekiler dünyanın en güzel görünümlerini oluştururlar. Suya gömülü bu vadiler bu kadar derin olması, buzul kökenli olmalarıyla açıklanır. Bu vadilerde oluşan çok iri, kalın ve ağır buzulların, okyanus sularına karışmadan önce vadi tabanını deniz düzeyinin altına inecek kadar aşındırdığı sanılmaktadır. Buzullar eridikten sonra bu vadileri deniz suyu kaplamıştır. Fiyortların orta ve üst kesimleri denize açılan kesimlerinden genellikle daha sarptır. Bu durum, buzulların kaynaklarına yakın bölgelerde daha hızlı hareket etmesinden ve bu nedenle aşındırma etkisinin daha fazla olmasından ileri gelir. Fiyortları eşik bölgeleri sığdır bu nedenle de çoğunun dibinde, durgun su ve hidrojen sülfür içeren siyah çamur bulunur.
Buzul aşındırması U biçiminde vadileri oluşturduğundan fiyortlar çoğunlukla bu biçimdedir. U'nun alt kesimi su altında kaldığından, fiyortların duvarları su kıyısından dikey olarak yüzlerce metre yükseğe çıkabilir ve kıyı yakınlarında da su derinliği birkaç yüz metreyi bulabilir. Dünyanın en büyük çavlanlarından bazıları, bu tür fiyortların üstünden dökülen küçük akarsularca oluşturulur. Fiyortların genellikle kıvrımlı kanalları ve bazen de keskin köşeleri vardır. Tabanı buzul döküntüleriyle kaplı olan vadi çoğu durumda içerilerdeki dağlara kadar uzanır. Vadinin tepesinde bazen küçük bir buzul kalıntısı bulunur. Özgün vadiyi oluşturmuş olan akarsu, buzun ortadan kalmasından sonra çoğunlukla üst vadinin tabanında yeniden ortaya çıkar ve fiyordun ağzında bir delta yaratmaya başlar. Ancak asıl fiyordun sarp kıyılarında, pek eğimli yamaçlarında, tarım yapılamaz. Topraklar verimli olmadığı gibi iklim de elverişli değildir; vejetasyon dönemi kısa sürer. Ayrıca gemiler için doğal barınak işlevine sahip fiyordlar genellikle gemiciliğin, balıkçılığın gelişmesi açısından da önemlidir. Norveç ekonomisinde deniz teciminin, balıkçılığın bir numara yer tutmasında fiyordların birinci derecede önemi bulunmaktadır.
Galeri
-
![image]()
Geirangerfjord, Møre og Romsdal -
![image]()
Buz hareketi ile oyulmuş bir fiyort akan Doğu Grönland buzulu -
![image]()
Yeni Zelanda'nın Milford Sound -
![image]()
Killary Harbour, batı İrlanda -
![image]()
Norveç -
![image]()
Hırvatistan -
![image]()
Kaynakça
- ^ "fiyort." Türkçe Sözlük. Dil Derneği. Erişim tarihi: 25 Şubat 2015.
- ^ "fiyort." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 25 Şubat 2015
- ^ Güney, E, 2011, Yerbilim 2 jeomorfoloji, Literatür Yayınları, Yay.No.618, İstanbul.
 | Jeoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Coğrafî terim ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Nisan 2024 Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Fiyort haber gazete kitap akademik JSTOR Nisan 2024 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Fiyort denizin buzul vadilerini basmasi sonucunda olusan ve cogunlukla ic kesimlere kadar sokulan ince uzun genellikle cok derin ve kenarlari cok dik korfez Fiyortlar genellikle Norvec Gronland Alaska gibi kuzey ulkelerinde gorulen ilginc bir kiyi tipidir Norvec teki Sognefjord un derinligi 1 234m Sili deki Messier kanalinin derinligi ise 1 270m dir Bu fiyortlardan ozellikle Norvec tekiler dunyanin en guzel gorunumlerini olustururlar Suya gomulu bu vadiler bu kadar derin olmasi buzul kokenli olmalariyla aciklanir Bu vadilerde olusan cok iri kalin ve agir buzullarin okyanus sularina karismadan once vadi tabanini deniz duzeyinin altina inecek kadar asindirdigi sanilmaktadir Buzullar eridikten sonra bu vadileri deniz suyu kaplamistir Fiyortlarin orta ve ust kesimleri denize acilan kesimlerinden genellikle daha sarptir Bu durum buzullarin kaynaklarina yakin bolgelerde daha hizli hareket etmesinden ve bu nedenle asindirma etkisinin daha fazla olmasindan ileri gelir Fiyortlari esik bolgeleri sigdir bu nedenle de cogunun dibinde durgun su ve hidrojen sulfur iceren siyah camur bulunur Norvec NorvecTrolltunga Hordaland Norvec Buzul asindirmasi U biciminde vadileri olusturdugundan fiyortlar cogunlukla bu bicimdedir U nun alt kesimi su altinda kaldigindan fiyortlarin duvarlari su kiyisindan dikey olarak yuzlerce metre yuksege cikabilir ve kiyi yakinlarinda da su derinligi birkac yuz metreyi bulabilir Dunyanin en buyuk cavlanlarindan bazilari bu tur fiyortlarin ustunden dokulen kucuk akarsularca olusturulur Fiyortlarin genellikle kivrimli kanallari ve bazen de keskin koseleri vardir Tabani buzul dokuntuleriyle kapli olan vadi cogu durumda icerilerdeki daglara kadar uzanir Vadinin tepesinde bazen kucuk bir buzul kalintisi bulunur Ozgun vadiyi olusturmus olan akarsu buzun ortadan kalmasindan sonra cogunlukla ust vadinin tabaninda yeniden ortaya cikar ve fiyordun agzinda bir delta yaratmaya baslar Ancak asil fiyordun sarp kiyilarinda pek egimli yamaclarinda tarim yapilamaz Topraklar verimli olmadigi gibi iklim de elverisli degildir vejetasyon donemi kisa surer Ayrica gemiler icin dogal barinak islevine sahip fiyordlar genellikle gemiciligin balikciligin gelismesi acisindan da onemlidir Norvec ekonomisinde deniz teciminin balikciligin bir numara yer tutmasinda fiyordlarin birinci derecede onemi bulunmaktadir in Hordaland NorvecGaleriGeirangerfjord More og Romsdal Buz hareketi ile oyulmus bir fiyort akan Dogu Gronland buzulu Yeni Zelanda nin Milford Sound Killary Harbour bati Irlanda Norvec Hirvatistan Kerguelen AdalariKaynakca fiyort Turkce Sozluk Dil Dernegi Erisim tarihi 25 Subat 2015 fiyort Guncel Turkce Sozluk Turk Dil Kurumu Erisim 25 Subat 2015 Guney E 2011 Yerbilim 2 jeomorfoloji Literatur Yayinlari Yay No 618 Istanbul Jeoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Cografi terim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz