Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kelebek etkisi bir sistemin başlangıç verilerindeki küçük değişikliklerin büyük ve öngörülemez sonuçlar doğurabilmesine verilen addır. Edward N. Lorenz'in çalışmalarından biri olan Kaos Teorisi ile ilgilidir. Daha sonralarda hava durumu ile ilgili verdiği şu örnek ile ünlenmiştir. Amazon Ormanları'nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD'de fırtına kopmasına neden olabilir. Farklı bir örnekle bu, bir kelebeğin kanat çırpması, Dünyanın yarısını dolaşabilecek bir kasırganın oluşmasına neden olabilir. Kelebek etkisini tam olarak anlayabilmek için kaos teorisini anlamak gerekir. Aralarındaki ilişkiyi bir analoji ile açıklayabiliriz; eğer kaos teorisini yan yana dizilmiş domino taşları olarak düşünürsek, kelebek etkisi birinci taşa dokunulmasıdır. Kaos teorisi, sürprizlerin, doğrusal olmayan ve öngörülemeyenlerin bilimidir. Doğal bilimlerin çoğu fiziksel ve kimyasal reaksiyonlar gibi tahmin edilebilecek olaylarla uğraşırken; kaos teorisi, türbülans, hava durumu, borsa gibi önceden tahmin edilemeyen ve kontrol etmenin imkansız olduğu doğrusal olmayan olaylarla ilgilenir. Kaos teorisi fraktal geometri ile açıklanabilir çünkü temellerinde yatan mantık aynıdır. Fraktal geometri, doğanın geometrisidir. Doğayı daha iyi anlayabilmemizi sağlar. 20. yüzyıla kadar Öklid geometrisi kullanılmıştır. Doğrusal şekiller, üçgenler, dikdörtgenler ve karelerle doğayı açıklamamız mümkün olmayınca fraktal geometri doğmuştur. Doğadaki ağaçlar, nehirler, bulutlar vs. fraktal şekiller oluştururlar ve doğadaki olaylar kaotik davranışlar sergiler. Doğayı anlayabilmek için fraktal geometriyi ve kaos teorisini anlamak gerekir. Fraktal terimi ilk defa Polonya asıllı matematikçi Benoit Mandelbrot (1924-2010) tarafından 1975 yılında ortaya atılmıştır. Fraktallar, büyükten küçüğe birbirine benzeyen birçok geometrik şeklin oluşturduğu, sonsuzluğa doğru giden, kompleks ve göz kamaştırıcı şekillerdir. Mandelbrot’un geliştirdiği Mandelbrot kümesi, sanal karmaşık sayıların kullanılmasıyla elde edilen fonksiyonları bilgisayar ortamında muhteşem fraktallara dönüştürülebilen kümedir.
Sonuç olarak kelebek etkisi fikri tüm insanlığı etkisi altına alan bir kavram olmuştur. İnsanlar kelebek etkisi analojisini sadece hava durumu gibi bilimsel olaylarda değil, aynı zamanda ekonomi, psikoloji, felsefe ve politika gibi başka alanlarda da kullanmaya başlamıştır. En çok kullanılan örneklerden biri de şudur:
Örneğin atmosferdeki karbondioksit (CO2) miktarının çok az miktarda artması bile büyük etkiler yaratacaktır çünkü karbondioksit gazı bir sera gazı olduğu için Dünya’nın ortalama yüzey sıcaklığının artmasına yani küresel ısınmaya sebep olmaktadır.
Kriptografide kelebek etkisi
Kriptografik öz işlevleri, girdinin boyutundan bağımsız olarak sabit değerli özler üretecek biçimde hazırlanırlar ve veri bütünlüğünün güvence altına alınmasında kullanılırlar. Bundan ötürü, verideki en küçük değişiklik, sonuç değerinin yarısından fazlasının değişmesine neden olur. Bu etkiye kriptografide "çığ etkisi" adı verilir.
Örnek olarak MD5 algoritmasının verinin bir harfinin değişmesine olan tepkisi şöyle özetlenebilir:
MD5("vikipedi") = 4b09635281e148f0163b041e3582ec74 Değişkenin baş harfini değiştirdiğimizde
MD5("Vikipedi") = 490678766826cc5a898d231a928464aa Kaynakça
- ^ . Evrim Ağacı. 9 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kelebek etkisi bir sistemin baslangic verilerindeki kucuk degisikliklerin buyuk ve ongorulemez sonuclar dogurabilmesine verilen addir Edward N Lorenz in calismalarindan biri olan Kaos Teorisi ile ilgilidir Daha sonralarda hava durumu ile ilgili verdigi su ornek ile unlenmistir Amazon Ormanlari nda bir kelebegin kanat cirpmasi ABD de firtina kopmasina neden olabilir Farkli bir ornekle bu bir kelebegin kanat cirpmasi Dunyanin yarisini dolasabilecek bir kasirganin olusmasina neden olabilir Kelebek etkisini tam olarak anlayabilmek icin kaos teorisini anlamak gerekir Aralarindaki iliskiyi bir analoji ile aciklayabiliriz eger kaos teorisini yan yana dizilmis domino taslari olarak dusunursek kelebek etkisi birinci tasa dokunulmasidir Kaos teorisi surprizlerin dogrusal olmayan ve ongorulemeyenlerin bilimidir Dogal bilimlerin cogu fiziksel ve kimyasal reaksiyonlar gibi tahmin edilebilecek olaylarla ugrasirken kaos teorisi turbulans hava durumu borsa gibi onceden tahmin edilemeyen ve kontrol etmenin imkansiz oldugu dogrusal olmayan olaylarla ilgilenir Kaos teorisi fraktal geometri ile aciklanabilir cunku temellerinde yatan mantik aynidir Fraktal geometri doganin geometrisidir Dogayi daha iyi anlayabilmemizi saglar 20 yuzyila kadar Oklid geometrisi kullanilmistir Dogrusal sekiller ucgenler dikdortgenler ve karelerle dogayi aciklamamiz mumkun olmayinca fraktal geometri dogmustur Dogadaki agaclar nehirler bulutlar vs fraktal sekiller olustururlar ve dogadaki olaylar kaotik davranislar sergiler Dogayi anlayabilmek icin fraktal geometriyi ve kaos teorisini anlamak gerekir Fraktal terimi ilk defa Polonya asilli matematikci Benoit Mandelbrot 1924 2010 tarafindan 1975 yilinda ortaya atilmistir Fraktallar buyukten kucuge birbirine benzeyen bircok geometrik seklin olusturdugu sonsuzluga dogru giden kompleks ve goz kamastirici sekillerdir Mandelbrot un gelistirdigi Mandelbrot kumesi sanal karmasik sayilarin kullanilmasiyla elde edilen fonksiyonlari bilgisayar ortaminda muhtesem fraktallara donusturulebilen kumedir Kelebek etkisi source source source source source source source source Kelebek etkisinin ayni alti kaydi ile deneysel gosterimi Her kayitta sarkac hemen hemen ayni baslangic kosuluyla baslar Baslangicta dinamiklerdeki farkliliklar algilanamaz ancak zamanla belirginlesir Sonuc olarak kelebek etkisi fikri tum insanligi etkisi altina alan bir kavram olmustur Insanlar kelebek etkisi analojisini sadece hava durumu gibi bilimsel olaylarda degil ayni zamanda ekonomi psikoloji felsefe ve politika gibi baska alanlarda da kullanmaya baslamistir En cok kullanilan orneklerden biri de sudur Ornegin atmosferdeki karbondioksit CO2 miktarinin cok az miktarda artmasi bile buyuk etkiler yaratacaktir cunku karbondioksit gazi bir sera gazi oldugu icin Dunya nin ortalama yuzey sicakliginin artmasina yani kuresel isinmaya sebep olmaktadir Kriptografide kelebek etkisiKriptografik oz islevleri girdinin boyutundan bagimsiz olarak sabit degerli ozler uretecek bicimde hazirlanirlar ve veri butunlugunun guvence altina alinmasinda kullanilirlar Bundan oturu verideki en kucuk degisiklik sonuc degerinin yarisindan fazlasinin degismesine neden olur Bu etkiye kriptografide cig etkisi adi verilir Ornek olarak MD5 algoritmasinin verinin bir harfinin degismesine olan tepkisi soyle ozetlenebilir MD5 vikipedi 4b09635281e148f0163b041e3582ec74 Degiskenin bas harfini degistirdigimizde MD5 Vikipedi 490678766826cc5a898d231a928464aaKaynakca Evrim Agaci 9 Mart 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Aralik 2021