Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Capoeira (ka-pu-ey-ra şeklinde okunur), Brezilyalı kölelerin muhtemelen 16. yüzyılda ortaya çıkardıkları; savaş sanatı, spor ve müzik içeren bir savaş sanatı.
Tanıtım
Brezilya Portekizcesi'nde kelime anlamı büyük ormanlarda küçük ağaçsız alandır. Dövüş sanatının adı da buradan gelmektedir.
Brezilya'da yaşayan Afrika asıllı kölelerin kendilerini savunmak için geliştirdikleri bu saldırı kökenli spor bugün Brezilya başta olmak üzere Dünya'nın 48 ülkesinde resmi olarak yapılmaktadır. Estetik görünümü ve katı formlara sahip olmayışı capoeirayı diğer savunma sanatlarından ayırır. Bazı insanlara göre Capoeira bir savaş sanatı, savunma sanatı ya da sadece bir dans olabilir. Brezilya'daki capoeiranın kökenlerini yaratan köleler için Capoeira 'Özgürlüğe giden yol' olarak kabul görmüş.
Capoeira, roda adı verilen insanlardan oluşan bir çember ya da yuvarlak daire ya da yarım daire içerisinde iki kişi ile belli stillerde ve ritimlerde oynanan bir oyundur. Bu oyunun adı jogodur. Roda çemberinin ve jogu oyununun belli töresel kuralları vardır. Roda, orkestrayı da içinde barındırır. Oyun müzik eşliğinde, saldırı ve savunma kavramları temel alınarak oynanır. Bu oyunda rakipler birbirlerine ağırlıklı olarak zihinsel ve bunun yanında fiziksel üstünlük sağlamaya çalışır.
Capoeira, angola ve regional adı verilen iki temel stil halinde oynanan bir oyundur. Her iki stilde de kurallar, oyunun anlamı ve amacının bilinmesi, uygulamaktan çok daha önemlidir.
Capoeira ile ilgilenen bir kişi, öncelikle bu kültürün gerçek felsefesini ve kurallarını öğrenebilmek için bir hocadan eğitim almalıdır.
Capoeiranın amacı, felsefesi, geleneksel kuralları, orkestrası, enstrüman, ritim ve şarkıları, oyunu ile bir bütündür. Capoeirada kurallar gelenekseldir ve çok önemlidir.
Tarihçe
Doğumu ve gelişimi
Portekizliler, 16. yy'ın 30'lu yıllarında, şeker pancarı üretimi için çalıştıklarından birçok işçiye ihtiyaç duymuşlardı. Bu yüzden, kendi yerlileri olan "Tupi" kızılderililerini köleleştirmeye çalıştılar.
Kızılderililer işçi değil, avcı olduklarından, o kadar yoğun bir tempoya ayak uyduramıyorlardı, ama buna karşın yine de köleleştirildiler. Portekizliler, köle kullanımında uzman olmalarına rağmen, kısa bir süre içinde yüzbinlerce kızılderili çeşitli nedenlerle ölmüş ve bu nedenle kilise kızılderililerin köleleştirilmesini yasaklamıştır.
Açık kalan işçi boşluğu bir şekilde doldurulması gerekmiştir. Bu düşünceyle hareket eden Portekizliler, kısa bir süre sonra, 1538 yılından sonra Afrika'dan Brezilya'ya 2-3 ile 18 milyon arasında bir sayıda köle getirtmeyi başarmıştır. Kölelerin çoğu, çok kötü şartlar altında kuzeydoğu Brezilya'daki şeker pancarı üretim sahalarında çalıştırılımıştır. Bu dönemde, birçok köle kaçmaya çalışmış, kaçarken veya kaçtıktan sonra "Capitães do mato" (ormanın kaptanları) tarafından yakalanıp çok büyük cezalara çarptırılmışladır. Capitães de mato'ya yakalanmadan kaçabilen köleler (o dönemde sayıları pek fazla değildi) yaşamlarını tehlikeli ormanlarda sürdürmek üzere kurdukları "quilombos" adı taşıyan köylere (topluluk) yönelmişlerdir. Kısa bir zaman sonra, Brezilya'nın ormanlarında birçok quilombos kurulmuştur.
Bunların başlangıcı 1690'lı yıllarda Palmares'in ormanlarında (bugünkü Alagoas) görülmüş ve sayıları sürekli artmıştır. Buna rağmen, quilombos sayısı Portekiz askerlerine karşı koyabilecek ölçüde gelişmemiştir. Bu durum, 14 Şubat 1630 yılında Hollandalılar'ın üçbine yakın askerle Portekiz ordusuna saldırmasıyla değişmiş ve köleler ayaklanarak kaçma imkânı bulabilmişlerdir. Palmarino'lulara katılan çok sayıda köle, Palmarino'luların kendilerine olan güvenlerini arttırmıştır.
1635 yılında, Quilombo'ların başına Gunga-Zumba (anlamı: büyük öncü) geçmiştir. Gunga-Zumba önderliği ele aldıktan sonra, Hollanda ve Portekiz askerleri birçok kez Palmarino'ya saldırı düzenlemiş, ama her seferinde başarısız olmuşlardır. 1667'den 1670'e kadar Pernambuco'nun güneyi Palmarino'luların egemenliğinde kalmıştır. 1676'da Pernambuco'nun o dönemki generali olan Pedro de Almedia, acımasızlığı ile ünlenen komutan, Fernão Carrilho'yu Palmarino'yu yerle bir etmesi için görevlendirmiştir. 1667'de Palmarino'ya saldırılmış ve kuşatma sonucunda Gunga-Zumba'nın Amaro'da bulunduğu ortaya çıkmıştır.
Komutan Fernão C. Gunga-Zumba'yı ele geçirebilme amacıyla Amaro'ya saldırmış, ama ayağından ağır bir yara almasına rağmen Gunga-Zumba kaçmayı başarmıştır.
1678'de Porto Calvo'ya geri dönen komutan, büyük ölçüde asker kaybetmesine rağmen, Portekiz halkı tarafından bir şampiyon gibi karşılanmıştır. Generalin elinde 200'den fazla Palmarino esiri bulunmasından dolayı, Gunga-Zumba'yla bir antlaşmaya varmaya çalışmış ve savaşlardan yorgun düşen Gunga-Zumba antlaşmayı kabul etmiştir. Bunun ardından, Gunga-Zumba yanına birçok Palmarino'luyu alarak Serinhaém'den 32 kilometre uzaklıkta bulunan Lucaû'daki bir rezerveye yerleşmiştir. Herkes Palmarino'luların yenildiğini düşünürken, kısa bir süre sonra halk yeniden ayaklanmış ve yeni kral, öncekilerden daha acımasız ve kararlı olan Zumbi başa geçmiştir.
İlk Quilombo'lar kurulmadan önce, tutsak dönemlerinde geliştirilen Capoeira, Gunga-Zumba'nın döneminde de kullanılmasına rağmen, en yoğun Zumbi'nin döneminde kullanılmıştır. Zumbi'yi yok etmek için birçok girişimde bulunulmuş ve sonra Pernambuco'nun generali, "yabani" lakabı takılmış Domingos Jorge Velho'yu Bandeirantes'in başına geçirerek, Zumbi'yi ve Palmarino'luları yakalamak üzere görevlendirmiştir. Birçok kez savaşa girilmesine rağmen, Velho her seferinde başarısız olmuş, ama pes etmemiştir. Pernambuco'nun zengin tabakası, Palmarino'lular yüzünden birçok köle kaybetmiş ve bunun sonucunda generale baskı yapmaya başlamışlardır. General, bunun üzerine 1694 yılında Velho'ya, Palmarino'ya karşı 9000 asker vermiştir. Bu savaş Palmarino tarihinde ikinci en büyük savaş olmuştur. Velho başarısız olmak üzereyken, Macaco (Palmarino'da bir quilombo)'nun önüne altı tane top getirtmiş ve Palmarino'luları geri çekilmeye zorlamıştır. Bu sistemi bir raya oturtarak, Velho tüm köyleri birer birer yıkmaya başlamıştır. Savaş bittikten sonra, Palmarino'luların çok azı hayatta kalmıştır ve bunlardan birisi de Zumbi'dir.
Kitaplarda anlatılana göre, Zumbi çok yakın bir arkadaşı olan Antônio Soares'in ihbarı üzerine öldürülmüştür, çünkü Soares Portekizlilerin tutsağı konumunda olduğundan, işkencelere daha fazla dayanamayarak Zumbi'yi ele vermiştir.
20 Kasım 1695'te Gongoro'da Zumbi Soares'le karşılaşmış ve sarıldıkları sırada, Soares Zumbi'nin karnına bir hançer saplamıştır. Aniden meydana çıkan Portekiz askerlerinden kaçmaya çalışırken, Zumbi bir kişiyi öldürmüş ve birçok kişiyi yaralamıştır.
Zumbi'nin ölümü ile Palmarino direnişi sona ermiştir. Palmarino'nun tarihi capoeiranın da tarihi olmuştur, çünkü siyah kölelerin ateşli silahlara karşı kullandıkları en büyük silahları capoeiraydı. Bundan dolayı, 13 Mayıs 1888 Brezilya'daki "abalição" (köleliğin kalkması)'dan sonra isyancıların vazgeçilmez silahı Capoeira da yasaklanmıştır. Bu engellere rağmen, siyah kültürün bir öğesi olan Capoeira hayatta kalmayı başarabilmiştir.
Vücutları silahlarıydı. Dansları ise kamufle. Bu gizlilik aynı zamanda da onların hayat felsefesi ve kültürü oldu.
Türleri
Angola, Regional ve Senzalaolmak üzere üç genel tarzı vardır. Bunların dışında berimbaudan çıkan belli ritimlere göre oynanan oyunlar vardır: banguela, iuna, muidinho gibi.
Angola
Angola, daha çok gelenekseldir ve Afrika mirasını yaşatan kültürdür. Yavaş bir ritimle yere yakın oynanır. Amaç kurnazlık ve çeviklikle rakibi alt etmektir. İlk capoeira örneklerine daha yakın olduğu varsayılır. Bu oyunun zorluğundan dolayı Mestrelerin (Ustaların) oyunu da denmektedir. Müzik yavaş başlar ve oyunda buna bağlı olarak yavaştır. Angola oyunları uzun sürer ve bu süre içerisinde müzik hızlanır. Müzikle birlikte oyun da hızlanır. Müziğin ritmi ve şarkının sözleri oyunun karakterini etkiler. Yavaştan hızlıya doğru giden sadece bedenin değil aklında sınırlarının zorlandığı, mandinga adı verilen kandırma, kurnazlık oyunlarının bulunduğu zengin bir tarzdır. Ayrıca en zengin orkestra Angola'da bulunur.
Regional
Mestre Bimba tarafından geliştirilen Capoeira sitilidir. Angola sitilinin dövüş tekniklerinde yetersiz kaldığını düşünerek Capoeira'nın dövüş tekniklerine ağırlık vererek jinga tekniğinden en sert tekniklerine kadar değiştirmiştir. Ayrıca geliştirdiği sequensa teknikleri ile öğrencilerin çok daha çabuk mezun olmalarını sağlamıştır. Regional dövüş teknikleri üzerine kurulmuştur ve akrobatik öğeler içermez, oldukça serttir.
Birçok Mestre Bimba'yı ve sitilini eleştirmiş, Sitilinin capoeiranın ruhuna aykırı olduğunu savunmuş ve şiddetle karşı çıkmıştır. Bunun üzerine M. Bimba bütün Mestrelere meydan okur ve müsabakaya çağırır. Gönüllü olan üç mestreden en fazla dayananı sadece 70 saniye ayakta kalabilmiştir…
Senzala
Bu stil Mestre Bimba'nın eleştirilerine karşı ve bu eleştirilerinde haklı çıkmasından sonra capoeiranın eski halini koruyarak pek çok mestre tarafından geliştirilen Regional ve Angola stilini birleştiren, bu günün modern capoeira'sı olarak nitelenen ve bu gün en fazla uygulanan capoeira sitilinden biri olmaktadır. Fakat ne yazık ki çok fazla Mestre Bimba'nın Regional stili ile karıştırılmaktadır.
Banguela
Bu sitilde Regional sitilinin bir oyunudur darbe ve vuruşlardan ziyade iki kişinin uyumu içinde uygulanır dövüş teknikleri kullanılsa da dövüşten uzaktır. Amaç dövüşten çok strateji ve uyumdur. vücutla yapılan dama ya da satranç gibi düşünülebilir.
İuna
İki capoeiristanında tüm yeteneklerini gösterebildiği karşılıklı tekniksel ve acrobatik kapışmanın yapıldığı, birinin yaptığı hareketi diğerinde yapmaya çalıştığı oyun stilidir ve bu oyunu sadece formado - Graduado (Mezun) veya daha üst seviyeye sahip capoeiristalar oynayabilir.
Miudinho
Mestre suassunanın yarattığı capoeristaların oyun oynama becerilerini sergilediği çok yakın oynanan bir oyundur
Capoeirada Seviyeler ve İlgili Terimler
- Batizado: Kelime anlamı vaftiz olan bu seremoni, capoeirada öğrencilerin okula alınması ve ilk corda(o)larını aldıkları büyük bir festivaldir. Genelde batizadolarda yeni öğrenciler corda(o) alırken, eski öğrencilerin de seviyeleri yükselir. Bunların gerçekleşmesi için öğrencinin genellikle yılda bir kez yapılan bu etkinliğe katılması gereklidir. Aksi takdirde seviye değişimleri ya da okula dahil olma işlemi gerçekleşmez. Bu törenler capoeiranın Afrika kökenlerinin temsilidir.
- Capoeirista: (Ka-pu-e-ris-ta şeklinde okunur) Capoeira yapan kişi.
- Corda(o): Öğrencilerin seviyelerini gösteren bir çeşit kemer sistemidir. Bazı okullar corda, bazıları cordao kullanmaktadır. Corda genellikle fabrika yapımı, aslen kirli beyaz olan ve daha sonradan Mestre tarafından seviye renklerine boyanan bir kemerdir. Cordao ise farklı renklerde iplerin alınıp öğrenciler tarafında örülmesiyle hazırlanan bir kemer çeşididir. Okuluna göre değişen kemer sistemlerinin renkleri de genel olarak iki grupta toplanabilir. Bir sistemde Brezilya bayrağının renkleri kullanılırken, diğer sistemde içinde sarı, turuncu, kırmızı, mor gibi her biri farklı anlam ifade eden bir renk çeşitlemesi bulunur. Bu durumda farklı okullarda seviyelerin gösterilmesinde bir standart bulunmamaktadır. Örneğin Mestre seviyesi bazı okullarda beyazken, bazı okullarda kırmızı ya da siyah olabilir.
- Formad(o)(a)/Graduad(o)(a): Bu seviyenin ismi de okuluna göre değişiklik göstermektedir. İlk hocalık seviyesidir. Öğrenci eğitmen yardımcılığını tamamlamış ve resmi bir eğitmen olmuştur. Yine sonundaki harf öğrencinin cinsiyetine göre değişir.
- Monitor(o)(a): Eğitimini tamamlamış öğrencilere verilen isimdir. Bu öğrenciler asistan olarak ders verebilirler. İsimlendirme de yine Portekizce cinsiyet kuralı geçerlidir.
- Instrutor(a): Formado(a)/Graduad(o)(a)dan sonra gelen eğitmenlik seviyesidir. Yine eğer eğitmen bayansa ismin sonuna 'a' eklenir.
- Professor(a): Contra Mestre/Mestrando'dan önceki hocalık seviyesidir. Eğer eğitmen bayansa sonuna 'a' eklenir. Bunun nedeni Latin kökenli bir dil olan Portekizce'nin nesne ve öznelere cinsiyet vermesi, fiileri buna göre çekmesidir.
- Contra Mestre ya da Mestrando: Okuluna göre ismi değişen bu seviye mestrenin bir altındaki derecedir ve mestreden sonraki en önemli mertebedir.
- Mestre: Capoeirada ulaşılan en yüksek mertebe. Mestre Acordeon ve Suassuna gibi büyük mestrelere Grand Mestre de denmektedir.
- Estagiero: Aktif olarak capoeira yapan kimsenin yani bir capoeiristanın grup değiştirmesi durumunda yeni girdiği grupta aldığı seviyedir. Karşılığı olarak direkt bir seviye yoktur. Yeni bağlandığı menstre veya contra mestre tarafından unvanı verilene kadar bu seviyede kalınır. Gruba tam geçiş sağlanınca o grupta karşılık gelen derecesine göre yeni bir unvan alır.
Capoeirada Kullanılan Müzik Aletleri
Capoeira müziğini yapan gruba Bataria denmektedir. Genelde batariada şu çalgılar bulunur:
- Agogo: Tahta, plastik ya da demirden olan agogo bir sopa aracılığıyla çalınan en temel ritim aletlerinden biridir. Eğer demirden yapılırsa ziller grubuna girebilir.
- Atabaque: (Atabaki ya da atabake şeklinde okunur.) Brezilyalı Afrikalılara özgü ve elle çalınan bir davuldur. Deri kısmı genelde manda derisinden yapılır, dekorasyon olarak da çoğunlukla tüylü bırakılmaktadır. Capoeiranın genel ritmini sağlamak için kullanılır. Ayrıca , ve danslarında da kullanılır.
- Berimbau: (Birimbau diye okunur) Capoeirada kullanılan en önemli müzik aletidir. Kökleri Afrika'ya kadar dayanmaktadır. Eski zamanlarda Capoeirista'ların (Capoeira yapan kişi) Berimbau'nun ucuna jilet, bıçak gibi keskin aletler yerleştirerek silah olarak da kullandıkları söylenir. Berimbau aslında çok basit bir formata dayanan ama oldukça farklı tınılar elde edebilen bir alettir. Ayrıca farklı tonlarıve görevleri olan berimbau'lar vardır. Berimbau altı parçadan oluşur. Bunlar:
- Arami: Bu aslında basit bir çelik teldir. Brezilya'lı capoeirista'lar bunu eski kamyon lastiklerinin içlerinden çıkarırlar. Bu tel daha sonra zımparalanarak temizlenir, ucuna atılan bir düğümle verga'ya bağlanarak yukarıdan gerilir. Böylece berimbau'u akor yapmış olursunuz.
- Baqueta: (Baketa diye okunur) Yine rotan, bambu gibi ağaçların arta kalan, daha ince parçalarından yontularak yapılan bu parça bir çeşit bagettir ve aramiye vurularak berimbau'un asıl sesini verir.
- Cabaça: (Kabasa diye okunur) Bu parça bildiğimiz kabağın kurutulup içinin oyulmasıyla yapılır. Arkasına açılan iki deliğe bağlanan bir iple berimbau'a eklenir.
- Caxixi: (Kaşişi diye okunur) Caxixi sepet gibi örülen sonra içine koyulan bilumum fasulye, boncuk gibi şeylerle sallanarak müziğe ses katan bir parçadır.
- Dobrao: Dobrao metal bir para olabileceği gibi deniz kenarında bulunan, elinizin rahat edeceği büyüklükte bir taş da olabilir. Bu parça berimbau çalınırken aramiye değer ve bu şekilde "nota" oluşturur.
- Verga: Berimbau'nun "gövde" kısmıdır. Bambu, rotan gibi çok yumuşak olmayan, eğilme kapasitesi olan ama kolay kırılmayan ağaçlardan yapılır. Genelde bir metre civarında bir uzunlukta olur.
Aslında fakir Brezilya halkının sokaktan toplayıp yapabilecekleri kadar basit tutulan bu müzik aletini, her öğrencinin kendisinin yapması adettendir ve capoeira eğitiminin bir parçasıdır.
- Pandeiro: Genel anlamda Türk tefini andıran bu müzik aletinin teften en büyük farkı zillerinin daha büyük olması, daha ağır bir metalden yapılması ve tınlamayı en aza indirmek için zillerinin dışa dönük değil, içe dönük olmasıdır.
Maculelê ve Samba de Roda
Maculelê ve Samba de Roda aslında doğrudan capoeira olmayıp zamanla capoeiraya eklenip onun bir parçası olmuş danslardır. Maculelê, capoeira çemberinin ("Roda"- Hoda diye okunur) içinde aslen facâo adı verilen bıçaklarla ama genellikle sopalarla yapılan bir çeşit eşli danstır.
Çemberin sambası şeklinde çevrilebilecek olan samba de roda ise Brezilya'lıları samba dansının capoeiradan sonra yapılan ve yine eşli olarak Çemberin içinde oynanan bir çeşididir. Dövüşün bittiğini ve artık beraber dans edip eğlenme zamanı geldiğini belirtir. Özellikle capoeira felsefesindeki kardeşlik ve anlayışın göstergesidir.
Kaynakça
- Bu madde kısmen İngilizce Wikipedi "Capoeira" [1]14 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve Almanca Wikipedia "Capoeira" [2]13 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. maddeleri kaynaklıdır.
Dış kaynaklar
- Capoeira, Nestor (2003) The Little Capoeira Book 2.ed., Berkeley: North Atlantic Books, ,
- Capoeira, Nestor (2012) Capoeira: Roots of the Dance-Fight-Game Berkeley:North Atlantic Books. . (İngilizce)
- Poncianinho, Mestre ve Almeida, Ponciano (2007), Capoeira: The Essential Guide to Mastering the Art. New Holland. (İngilizce)
- Almeida, Bira "Mestre Acordeon" (1986) Capoeira: A Brazilian Art Form. Berkeley: North Atlantic Books. . (İngilizce)
- Downey, Greg (2005) Learning Capoeira: Lessons in cunning from an Afro-Brazilian art, Oxford: Oxford University Press. (İngilizce)
- Merrell, Floyd (2005), Capoeira and Candomblé: Conformity and Resistance in Brazil. Princeton: Markus Wiener. (İngilizce).
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Capoeira ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Capoeiralist websitesinde dünyadaki değişik ǘlkelerde (bu arada Türkiye'de) bulunan Capoeira okul ve gruplarının listesi, Online: (İngilizce)
- YouTube websitesinde "Capoeira Song" grubunda bulunan çeşitli değişik Capoeira şarkılarının sözleri ve söylenmeleri, Online: [4]20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Capoeira ka pu ey ra seklinde okunur Brezilyali kolelerin muhtemelen 16 yuzyilda ortaya cikardiklari savas sanati spor ve muzik iceren bir savas sanati Capoeira veya Savas Dansi Ressam Johann Moritz Rugendas yapim 1825 yayin 1835 TanitimBrezilya Portekizcesi nde kelime anlami buyuk ormanlarda kucuk agacsiz alandir Dovus sanatinin adi da buradan gelmektedir Brezilya da yasayan Afrika asilli kolelerin kendilerini savunmak icin gelistirdikleri bu saldiri kokenli spor bugun Brezilya basta olmak uzere Dunya nin 48 ulkesinde resmi olarak yapilmaktadir Estetik gorunumu ve kati formlara sahip olmayisi capoeirayi diger savunma sanatlarindan ayirir Bazi insanlara gore Capoeira bir savas sanati savunma sanati ya da sadece bir dans olabilir Brezilya daki capoeiranin kokenlerini yaratan koleler icin Capoeira Ozgurluge giden yol olarak kabul gormus Capoeira roda adi verilen insanlardan olusan bir cember ya da yuvarlak daire ya da yarim daire icerisinde iki kisi ile belli stillerde ve ritimlerde oynanan bir oyundur Bu oyunun adi jogodur Roda cemberinin ve jogu oyununun belli toresel kurallari vardir Roda orkestrayi da icinde barindirir Oyun muzik esliginde saldiri ve savunma kavramlari temel alinarak oynanir Bu oyunda rakipler birbirlerine agirlikli olarak zihinsel ve bunun yaninda fiziksel ustunluk saglamaya calisir Capoeira angola ve regional adi verilen iki temel stil halinde oynanan bir oyundur Her iki stilde de kurallar oyunun anlami ve amacinin bilinmesi uygulamaktan cok daha onemlidir Capoeira ile ilgilenen bir kisi oncelikle bu kulturun gercek felsefesini ve kurallarini ogrenebilmek icin bir hocadan egitim almalidir Capoeiranin amaci felsefesi geleneksel kurallari orkestrasi enstruman ritim ve sarkilari oyunu ile bir butundur Capoeirada kurallar gelenekseldir ve cok onemlidir TarihceGunumuzde CapoeiraDogumu ve gelisimi Portekizliler 16 yy in 30 lu yillarinda seker pancari uretimi icin calistiklarindan bircok isciye ihtiyac duymuslardi Bu yuzden kendi yerlileri olan Tupi kizilderililerini kolelestirmeye calistilar Kizilderililer isci degil avci olduklarindan o kadar yogun bir tempoya ayak uyduramiyorlardi ama buna karsin yine de kolelestirildiler Portekizliler kole kullaniminda uzman olmalarina ragmen kisa bir sure icinde yuzbinlerce kizilderili cesitli nedenlerle olmus ve bu nedenle kilise kizilderililerin kolelestirilmesini yasaklamistir Acik kalan isci boslugu bir sekilde doldurulmasi gerekmistir Bu dusunceyle hareket eden Portekizliler kisa bir sure sonra 1538 yilindan sonra Afrika dan Brezilya ya 2 3 ile 18 milyon arasinda bir sayida kole getirtmeyi basarmistir Kolelerin cogu cok kotu sartlar altinda kuzeydogu Brezilya daki seker pancari uretim sahalarinda calistirilimistir Bu donemde bircok kole kacmaya calismis kacarken veya kactiktan sonra Capitaes do mato ormanin kaptanlari tarafindan yakalanip cok buyuk cezalara carptirilmisladir Capitaes de mato ya yakalanmadan kacabilen koleler o donemde sayilari pek fazla degildi yasamlarini tehlikeli ormanlarda surdurmek uzere kurduklari quilombos adi tasiyan koylere topluluk yonelmislerdir Kisa bir zaman sonra Brezilya nin ormanlarinda bircok quilombos kurulmustur Bunlarin baslangici 1690 li yillarda Palmares in ormanlarinda bugunku Alagoas gorulmus ve sayilari surekli artmistir Buna ragmen quilombos sayisi Portekiz askerlerine karsi koyabilecek olcude gelismemistir Bu durum 14 Subat 1630 yilinda Hollandalilar in ucbine yakin askerle Portekiz ordusuna saldirmasiyla degismis ve koleler ayaklanarak kacma imkani bulabilmislerdir Palmarino lulara katilan cok sayida kole Palmarino lularin kendilerine olan guvenlerini arttirmistir 1635 yilinda Quilombo larin basina Gunga Zumba anlami buyuk oncu gecmistir Gunga Zumba onderligi ele aldiktan sonra Hollanda ve Portekiz askerleri bircok kez Palmarino ya saldiri duzenlemis ama her seferinde basarisiz olmuslardir 1667 den 1670 e kadar Pernambuco nun guneyi Palmarino lularin egemenliginde kalmistir 1676 da Pernambuco nun o donemki generali olan Pedro de Almedia acimasizligi ile unlenen komutan Fernao Carrilho yu Palmarino yu yerle bir etmesi icin gorevlendirmistir 1667 de Palmarino ya saldirilmis ve kusatma sonucunda Gunga Zumba nin Amaro da bulundugu ortaya cikmistir Komutan Fernao C Gunga Zumba yi ele gecirebilme amaciyla Amaro ya saldirmis ama ayagindan agir bir yara almasina ragmen Gunga Zumba kacmayi basarmistir 1678 de Porto Calvo ya geri donen komutan buyuk olcude asker kaybetmesine ragmen Portekiz halki tarafindan bir sampiyon gibi karsilanmistir Generalin elinde 200 den fazla Palmarino esiri bulunmasindan dolayi Gunga Zumba yla bir antlasmaya varmaya calismis ve savaslardan yorgun dusen Gunga Zumba antlasmayi kabul etmistir Bunun ardindan Gunga Zumba yanina bircok Palmarino luyu alarak Serinhaem den 32 kilometre uzaklikta bulunan Lucau daki bir rezerveye yerlesmistir Herkes Palmarino lularin yenildigini dusunurken kisa bir sure sonra halk yeniden ayaklanmis ve yeni kral oncekilerden daha acimasiz ve kararli olan Zumbi basa gecmistir Martelo do Chao Ilk Quilombo lar kurulmadan once tutsak donemlerinde gelistirilen Capoeira Gunga Zumba nin doneminde de kullanilmasina ragmen en yogun Zumbi nin doneminde kullanilmistir Zumbi yi yok etmek icin bircok girisimde bulunulmus ve sonra Pernambuco nun generali yabani lakabi takilmis Domingos Jorge Velho yu Bandeirantes in basina gecirerek Zumbi yi ve Palmarino lulari yakalamak uzere gorevlendirmistir Bircok kez savasa girilmesine ragmen Velho her seferinde basarisiz olmus ama pes etmemistir Pernambuco nun zengin tabakasi Palmarino lular yuzunden bircok kole kaybetmis ve bunun sonucunda generale baski yapmaya baslamislardir General bunun uzerine 1694 yilinda Velho ya Palmarino ya karsi 9000 asker vermistir Bu savas Palmarino tarihinde ikinci en buyuk savas olmustur Velho basarisiz olmak uzereyken Macaco Palmarino da bir quilombo nun onune alti tane top getirtmis ve Palmarino lulari geri cekilmeye zorlamistir Bu sistemi bir raya oturtarak Velho tum koyleri birer birer yikmaya baslamistir Savas bittikten sonra Palmarino lularin cok azi hayatta kalmistir ve bunlardan birisi de Zumbi dir Kitaplarda anlatilana gore Zumbi cok yakin bir arkadasi olan Antonio Soares in ihbari uzerine oldurulmustur cunku Soares Portekizlilerin tutsagi konumunda oldugundan iskencelere daha fazla dayanamayarak Zumbi yi ele vermistir 20 Kasim 1695 te Gongoro da Zumbi Soares le karsilasmis ve sarildiklari sirada Soares Zumbi nin karnina bir hancer saplamistir Aniden meydana cikan Portekiz askerlerinden kacmaya calisirken Zumbi bir kisiyi oldurmus ve bircok kisiyi yaralamistir Zumbi nin olumu ile Palmarino direnisi sona ermistir Palmarino nun tarihi capoeiranin da tarihi olmustur cunku siyah kolelerin atesli silahlara karsi kullandiklari en buyuk silahlari capoeiraydi Bundan dolayi 13 Mayis 1888 Brezilya daki abalicao koleligin kalkmasi dan sonra isyancilarin vazgecilmez silahi Capoeira da yasaklanmistir Bu engellere ragmen siyah kulturun bir ogesi olan Capoeira hayatta kalmayi basarabilmistir Vucutlari silahlariydi Danslari ise kamufle Bu gizlilik ayni zamanda da onlarin hayat felsefesi ve kulturu oldu TurleriCapoeira hareketlerinden biri Angola Regional ve Senzalaolmak uzere uc genel tarzi vardir Bunlarin disinda berimbaudan cikan belli ritimlere gore oynanan oyunlar vardir banguela iuna muidinho gibi Angola Angola daha cok gelenekseldir ve Afrika mirasini yasatan kulturdur Yavas bir ritimle yere yakin oynanir Amac kurnazlik ve ceviklikle rakibi alt etmektir Ilk capoeira orneklerine daha yakin oldugu varsayilir Bu oyunun zorlugundan dolayi Mestrelerin Ustalarin oyunu da denmektedir Muzik yavas baslar ve oyunda buna bagli olarak yavastir Angola oyunlari uzun surer ve bu sure icerisinde muzik hizlanir Muzikle birlikte oyun da hizlanir Muzigin ritmi ve sarkinin sozleri oyunun karakterini etkiler Yavastan hizliya dogru giden sadece bedenin degil aklinda sinirlarinin zorlandigi mandinga adi verilen kandirma kurnazlik oyunlarinin bulundugu zengin bir tarzdir Ayrica en zengin orkestra Angola da bulunur Regional Mestre Bimba group 2022 Mestre Bimba tarafindan gelistirilen Capoeira sitilidir Angola sitilinin dovus tekniklerinde yetersiz kaldigini dusunerek Capoeira nin dovus tekniklerine agirlik vererek jinga tekniginden en sert tekniklerine kadar degistirmistir Ayrica gelistirdigi sequensa teknikleri ile ogrencilerin cok daha cabuk mezun olmalarini saglamistir Regional dovus teknikleri uzerine kurulmustur ve akrobatik ogeler icermez oldukca serttir Bircok Mestre Bimba yi ve sitilini elestirmis Sitilinin capoeiranin ruhuna aykiri oldugunu savunmus ve siddetle karsi cikmistir Bunun uzerine M Bimba butun Mestrelere meydan okur ve musabakaya cagirir Gonullu olan uc mestreden en fazla dayanani sadece 70 saniye ayakta kalabilmistir Senzala Bu stil Mestre Bimba nin elestirilerine karsi ve bu elestirilerinde hakli cikmasindan sonra capoeiranin eski halini koruyarak pek cok mestre tarafindan gelistirilen Regional ve Angola stilini birlestiren bu gunun modern capoeira si olarak nitelenen ve bu gun en fazla uygulanan capoeira sitilinden biri olmaktadir Fakat ne yazik ki cok fazla Mestre Bimba nin Regional stili ile karistirilmaktadir Capoeira regional animasyonBanguela Bu sitilde Regional sitilinin bir oyunudur darbe ve vuruslardan ziyade iki kisinin uyumu icinde uygulanir dovus teknikleri kullanilsa da dovusten uzaktir Amac dovusten cok strateji ve uyumdur vucutla yapilan dama ya da satranc gibi dusunulebilir Iuna Iki capoeiristaninda tum yeteneklerini gosterebildigi karsilikli tekniksel ve acrobatik kapismanin yapildigi birinin yaptigi hareketi digerinde yapmaya calistigi oyun stilidir ve bu oyunu sadece formado Graduado Mezun veya daha ust seviyeye sahip capoeiristalar oynayabilir Miudinho Mestre suassunanin yarattigi capoeristalarin oyun oynama becerilerini sergiledigi cok yakin oynanan bir oyundurCapoeirada Seviyeler ve Ilgili TerimlerBatizado Kelime anlami vaftiz olan bu seremoni capoeirada ogrencilerin okula alinmasi ve ilk corda o larini aldiklari buyuk bir festivaldir Genelde batizadolarda yeni ogrenciler corda o alirken eski ogrencilerin de seviyeleri yukselir Bunlarin gerceklesmesi icin ogrencinin genellikle yilda bir kez yapilan bu etkinlige katilmasi gereklidir Aksi takdirde seviye degisimleri ya da okula dahil olma islemi gerceklesmez Bu torenler capoeiranin Afrika kokenlerinin temsilidir Capoeirista Ka pu e ris ta seklinde okunur Capoeira yapan kisi Corda o Ogrencilerin seviyelerini gosteren bir cesit kemer sistemidir Bazi okullar corda bazilari cordao kullanmaktadir Corda genellikle fabrika yapimi aslen kirli beyaz olan ve daha sonradan Mestre tarafindan seviye renklerine boyanan bir kemerdir Cordao ise farkli renklerde iplerin alinip ogrenciler tarafinda orulmesiyle hazirlanan bir kemer cesididir Okuluna gore degisen kemer sistemlerinin renkleri de genel olarak iki grupta toplanabilir Bir sistemde Brezilya bayraginin renkleri kullanilirken diger sistemde icinde sari turuncu kirmizi mor gibi her biri farkli anlam ifade eden bir renk cesitlemesi bulunur Bu durumda farkli okullarda seviyelerin gosterilmesinde bir standart bulunmamaktadir Ornegin Mestre seviyesi bazi okullarda beyazken bazi okullarda kirmizi ya da siyah olabilir Formad o a Graduad o a Bu seviyenin ismi de okuluna gore degisiklik gostermektedir Ilk hocalik seviyesidir Ogrenci egitmen yardimciligini tamamlamis ve resmi bir egitmen olmustur Yine sonundaki harf ogrencinin cinsiyetine gore degisir Monitor o a Egitimini tamamlamis ogrencilere verilen isimdir Bu ogrenciler asistan olarak ders verebilirler Isimlendirme de yine Portekizce cinsiyet kurali gecerlidir Instrutor a Formado a Graduad o a dan sonra gelen egitmenlik seviyesidir Yine eger egitmen bayansa ismin sonuna a eklenir Professor a Contra Mestre Mestrando dan onceki hocalik seviyesidir Eger egitmen bayansa sonuna a eklenir Bunun nedeni Latin kokenli bir dil olan Portekizce nin nesne ve oznelere cinsiyet vermesi fiileri buna gore cekmesidir Contra Mestre ya da Mestrando Okuluna gore ismi degisen bu seviye mestrenin bir altindaki derecedir ve mestreden sonraki en onemli mertebedir Mestre Capoeirada ulasilan en yuksek mertebe Mestre Acordeon ve Suassuna gibi buyuk mestrelere Grand Mestre de denmektedir Estagiero Aktif olarak capoeira yapan kimsenin yani bir capoeiristanin grup degistirmesi durumunda yeni girdigi grupta aldigi seviyedir Karsiligi olarak direkt bir seviye yoktur Yeni baglandigi menstre veya contra mestre tarafindan unvani verilene kadar bu seviyede kalinir Gruba tam gecis saglaninca o grupta karsilik gelen derecesine gore yeni bir unvan alir Capoeirada Kullanilan Muzik AletleriBerimabu cesitleriBerimabu nun diger parcalari caxixi dobrao ve baqueta Capoeira muzigini yapan gruba Bataria denmektedir Genelde batariada su calgilar bulunur Agogo Tahta plastik ya da demirden olan agogo bir sopa araciligiyla calinan en temel ritim aletlerinden biridir Eger demirden yapilirsa ziller grubuna girebilir Atabaque Atabaki ya da atabake seklinde okunur Brezilyali Afrikalilara ozgu ve elle calinan bir davuldur Deri kismi genelde manda derisinden yapilir dekorasyon olarak da cogunlukla tuylu birakilmaktadir Capoeiranin genel ritmini saglamak icin kullanilir Ayrica ve danslarinda da kullanilir Berimbau Birimbau diye okunur Capoeirada kullanilan en onemli muzik aletidir Kokleri Afrika ya kadar dayanmaktadir Eski zamanlarda Capoeirista larin Capoeira yapan kisi Berimbau nun ucuna jilet bicak gibi keskin aletler yerlestirerek silah olarak da kullandiklari soylenir Berimbau aslinda cok basit bir formata dayanan ama oldukca farkli tinilar elde edebilen bir alettir Ayrica farkli tonlarive gorevleri olan berimbau lar vardir Berimbau alti parcadan olusur Bunlar Arami Bu aslinda basit bir celik teldir Brezilya li capoeirista lar bunu eski kamyon lastiklerinin iclerinden cikarirlar Bu tel daha sonra zimparalanarak temizlenir ucuna atilan bir dugumle verga ya baglanarak yukaridan gerilir Boylece berimbau u akor yapmis olursunuz Baqueta Baketa diye okunur Yine rotan bambu gibi agaclarin arta kalan daha ince parcalarindan yontularak yapilan bu parca bir cesit bagettir ve aramiye vurularak berimbau un asil sesini verir Cabaca Kabasa diye okunur Bu parca bildigimiz kabagin kurutulup icinin oyulmasiyla yapilir Arkasina acilan iki delige baglanan bir iple berimbau a eklenir Caxixi Kasisi diye okunur Caxixi sepet gibi orulen sonra icine koyulan bilumum fasulye boncuk gibi seylerle sallanarak muzige ses katan bir parcadir Dobrao Dobrao metal bir para olabilecegi gibi deniz kenarinda bulunan elinizin rahat edecegi buyuklukte bir tas da olabilir Bu parca berimbau calinirken aramiye deger ve bu sekilde nota olusturur Verga Berimbau nun govde kismidir Bambu rotan gibi cok yumusak olmayan egilme kapasitesi olan ama kolay kirilmayan agaclardan yapilir Genelde bir metre civarinda bir uzunlukta olur Aslinda fakir Brezilya halkinin sokaktan toplayip yapabilecekleri kadar basit tutulan bu muzik aletini her ogrencinin kendisinin yapmasi adettendir ve capoeira egitiminin bir parcasidir Pandeiro Genel anlamda Turk tefini andiran bu muzik aletinin teften en buyuk farki zillerinin daha buyuk olmasi daha agir bir metalden yapilmasi ve tinlamayi en aza indirmek icin zillerinin disa donuk degil ice donuk olmasidir Maculele ve Samba de RodaAtabaque Maculele ve Samba de Roda aslinda dogrudan capoeira olmayip zamanla capoeiraya eklenip onun bir parcasi olmus danslardir Maculele capoeira cemberinin Roda Hoda diye okunur icinde aslen facao adi verilen bicaklarla ama genellikle sopalarla yapilan bir cesit esli danstir Cemberin sambasi seklinde cevrilebilecek olan samba de roda ise Brezilya lilari samba dansinin capoeiradan sonra yapilan ve yine esli olarak Cemberin icinde oynanan bir cesididir Dovusun bittigini ve artik beraber dans edip eglenme zamani geldigini belirtir Ozellikle capoeira felsefesindeki kardeslik ve anlayisin gostergesidir KaynakcaBu madde kismen Ingilizce Wikipedi Capoeira 1 14 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi ve Almanca Wikipedia Capoeira 2 13 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi maddeleri kaynaklidir Dis kaynaklarCapoeira Nestor 2003 The Little Capoeira Book 2 ed Berkeley North Atlantic Books ISBN 978 1 55643 440 2 Capoeira Nestor 2012 Capoeira Roots of the Dance Fight Game Berkeley North Atlantic Books ISBN 978 1 58394 637 4 Ingilizce Poncianinho Mestre ve Almeida Ponciano 2007 Capoeira The Essential Guide to Mastering the Art New Holland ISBN 978 1 84537 761 8 Ingilizce Almeida Bira Mestre Acordeon 1986 Capoeira A Brazilian Art Form Berkeley North Atlantic Books ISBN 0 938190 30 X Ingilizce Downey Greg 2005 Learning Capoeira Lessons in cunning from an Afro Brazilian art Oxford Oxford University Press ISBN 0195176987 Ingilizce Merrell Floyd 2005 Capoeira and Candomble Conformity and Resistance in Brazil Princeton Markus Wiener ISBN 1 55876 349 X Ingilizce Dis baglantilarWikimedia Commons ta Capoeira ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Capoeiralist websitesinde dunyadaki degisik ǘlkelerde bu arada Turkiye de bulunan Capoeira okul ve gruplarinin listesi Online Ingilizce YouTube websitesinde Capoeira Song grubunda bulunan cesitli degisik Capoeira sarkilarinin sozleri ve soylenmeleri Online 4 20 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde