Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mescit Dağı, Erzurum ili sınırları içinde yer alan ve Türkiye'nin 3000 metrenin üstündeki dağlarındandır. 3255 metrelik zirvesi ile Çoruh Nehri'nin çıktığı dağ olan Mescit Dağı, Erzurum şehir merkezinin kuzeyinde yer alır.
| Mescit Dağı | |
|---|---|
 | |
| En yüksek noktası | |
| Yükseklik | 3.255 m (10.679 ft) |
| Listelenme | Ultra zirve |
| Koordinatlar | 40°22′13″K 41°11′14″D / 40.37028°K 41.18722°D |
| Coğrafya | |
| Konum | Tortum, Erzurum, Türkiye |
| Jeoloji | |
| Dağ türü | Tektonik |
  Türkiye' deki konumu | |
Oluşumu
Doğu Anadolu Bölgesi'nde Erzurum'un kuş uçuşu 50 km kadar kuzeyinde bulunan Mescit Dağı da, glasiyasyona uğramış olan dağlar arasındadır. Doğuda derin yarılmış Tortum Vadisi, güney batıda Karasu'ya kavuşan Baş Çayı (Serçeme) kuzeybatıda Çoruh'a karışan Çermeli Dereleri ile kuzeyde Çoruh Nehri'ne bağlı ana kolları açtığı derin yarılmış vadilerle sınırlanan Mescit Dağı, Alt Tersiyer andezit, trakiandezitlerden meydana gelmiştir.
Kuzey-güney yönünde yaklaşık 30 km uzunluğunda ve doğu-batı yönünde 20 km kadar genişliktedir.
Mescit Dağı Buzullaşması
Mescit Dağı, Pleistosen'in muhtemelen Würm buzullaşmasına uğramıştır. Glasiyasyon o zamanki akarsuların kabul havzalarına yerleşmiş ve Mescit Dağı'nın takriben 3100 metreye kadar olan kısımları buzullarla örtülmüştür. Özellikle Yedigöller, Viranşehir Gölleri ve Gökdere'nin kabul havzası kalınlığı 150–200 metreyi bulan, genişliği 2 km, uzunluğu 3–5 km arasında değişen buzullarla örtülmüştür. Bu buzulların aşındırılması sonucunda yukarıda bahsedilen büyük sirkler teşekkül etmiştir. Daha sonra Mescit Dağı kütlesi ikinci bir glasiyasyona uğramıştır. Bu glasiyasyon esnasında daha önce teşekkül etmiş olan büyük sirkler alanında muhtemelen birinci glasyasyondan sonra gelişen akarsuların kabul havzalarında karların birikmesi sonucunda buzullar teşekkül etmiş ve neticede bu buzullar küçük sirklerin açılmasını sağlamıştır. Bu duruma göre, iki safhalı bir glasisyon, ya iki ayrı buzul devresinde ya da bir buzul devresi ve onun bir stadiali ve tali devresi olarak kabul edilir.
Glasiyal Şekiller
Mescit Dağı üzerinde esas itibarıyla glasiyal aşındırma şekillerinden sirkler, sirk gölleri tekne vadiler ve nadiren sürgü ile hörgüç kayalara rastlanılmaktadır.
Sirkler
Dağ üzerinde beş adet büyük sirk ve bunların içerisine yerleşmiş bulunan çok sayıda küçük sirk ve sirk gölleri bulunmaktadır. Belli başlı büyük sirkler ve bunların içerisinde yerleşmiş olan küçük sirklerin özellikleri şöyledir:
Yedi Göller Sirki
Mescit Dağı zirvesinin hemen batısından başlayıp kuzeye doğru uzanan bu sirkin güneyde tabanı 2750 m olup, kuzeye doğru tedricen yükselerek 3100 m ye kadar çıkmaktadır. Bir bütün halinde Yedi göller ana sirkinin kuzey-güney yönünde uzunluğu 6 km, doğu-batı yönünde genişliği ise 2 km kadardır. Genel olarak sirkin tabanı ile onu çevreleyen yamaçlar arasındaki yükseklik farkı 150–200 m arasındadır. Taban kısmında organik madde bakımından zengin toprak ve çayır örtüsü ile kaplı olan bu geniş glasiyal tekne içerisinde 3 adet daimi, 10 adet de geçici sirk gölü bulunmaktadır. Bu tekne içerisinde 2740 m, 2795 m, 2860 m, 2875 m, 2945 m, 2975 m 3105 m yüksekliğinde olmak üzere basamaklar halinde dirilmiş yedi sirk bulunmaktadır. Özellikle kuzeyde bulunan sirklerin tabanı ile dayandığı kuzey yamaç arasında nispi yükseklik 100 m nin üzerindedir.
Yedi göller sirkinin kuzey kesimindeki yamaçları konjelifraksiyonla dikleşmiş durumdadır. Halen aktif halde devam eden parçalanmadan hasıl olan kaya blokları yamaçlar boyunca akmaktadır. Bu arada yamaçlarda birikmiş olan kalın kar örtüsü yaz başlarında sirk yataklarına doğru kaymaktadır.
Viranşehir gölleri
Mescit Dağı'nın güneybatısında Viranşehir deresinin kabul havzasında 2 km genişlikte ve 2 km kadar uzunlukta glasiyal çanak ve bunun içerisine yerleşmiş dokuz adet sirk gölü bulunmaktadır.
Diğer Glasiyal ve Periglasiyal Şekiller
Sözü edilen ana sirklerin açıldığı vadiler boyunca iyi gelişmiş glasiyal tekne vadiler görülmemektedir. Ancak Yedi göller ana sirk yatağının kuzeyinde uzanan Yedi göller deresinin üst kesiminde tipik sayılacak glasiyal tekne vadi gelişmiştir. Glasiyal tekne vadilerin iyi gelişmemiş olmamasının iki ana sebebe bağlayabiliriz:
1- Mescit Dağını vuku bulan glasiyasyon akarsuların kabul havzalarına yerleşen 'sirk galasiyasyonu' şeklinde olmuştur ve glasiyeler geniş alanlara yayılmamıştır. Bu yüzden sirklerden sarkan buzul kütleleri 'U' biçiminde vadileri oluşturacak büyüklükte olmamıştır.
2- Mescit Dağı'na sokulan derelerin eğimi çok fazla olduğundan veya dağlık kütlelerin yamaçlarında eğim çok fazla olduğundan veya dağlık kütlenin yamaçlarında eğim çok fazla olduğu için, akarsular tarafından vadiler çok şiddetli olarak kazılmış ve özellikle geriye doğru ilerleyen aşınım dalgası, glasiyal vadilerin tahrip edilmesine neden olmuştur. Gerçekten Yedi göller çayının vadisinde bu durum açık olarak görülmekte olup, glasiyal tekne vadi, buzulun geri çekildiği safhada fluvio-glasiyal akarsular ve ondan sonra hakim olan fluvial amillerle yarılmıştır. Arazi üzerinde yapılan gözlemlere göre, sirklerden sarkan buzullar, vadiler boyunca - km kadar ilerlemiş ve dar alanlarda glasiyal tekne vadiler açılmıştır.
Hörgüç kayalar, cilalı ve çirik kayalar dar alanlardadır. Ancak bu şekiller önemli ölçüde bozulmuştur. Sürgüler, büyük glasiyal çanaklar dahilinde sirkler arasında önemli ölçüde bulunmamaktadır.
Öte yandan, 3000 metreden yüksek kesimlerde kuvvetli eğimli yamaçlar boyunca şiddetli parçalanma (konjelifraksiyon) görülmektedir. Konjelifraksiyon mahsulü blok, halindeki taş ve çakıllar yamaç boyunca akmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mescit Dagi Erzurum ili sinirlari icinde yer alan ve Turkiye nin 3000 metrenin ustundeki daglarindandir 3255 metrelik zirvesi ile Coruh Nehri nin ciktigi dag olan Mescit Dagi Erzurum sehir merkezinin kuzeyinde yer alir Mescit DagiEn yuksek noktasiYukseklik3 255 m 10 679 ft ListelenmeUltra zirveKoordinatlar40 22 13 K 41 11 14 D 40 37028 K 41 18722 D 40 37028 41 18722 CografyaKonumTortum Erzurum TurkiyeJeolojiDag turuTektonikTurkiye deki konumuOlusumuDogu Anadolu Bolgesi nde Erzurum un kus ucusu 50 km kadar kuzeyinde bulunan Mescit Dagi da glasiyasyona ugramis olan daglar arasindadir Doguda derin yarilmis Tortum Vadisi guney batida Karasu ya kavusan Bas Cayi Serceme kuzeybatida Coruh a karisan Cermeli Dereleri ile kuzeyde Coruh Nehri ne bagli ana kollari actigi derin yarilmis vadilerle sinirlanan Mescit Dagi Alt Tersiyer andezit trakiandezitlerden meydana gelmistir Kuzey guney yonunde yaklasik 30 km uzunlugunda ve dogu bati yonunde 20 km kadar genisliktedir Mescit Dagi BuzullasmasiMescit Dagi Pleistosen in muhtemelen Wurm buzullasmasina ugramistir Glasiyasyon o zamanki akarsularin kabul havzalarina yerlesmis ve Mescit Dagi nin takriben 3100 metreye kadar olan kisimlari buzullarla ortulmustur Ozellikle Yedigoller Viransehir Golleri ve Gokdere nin kabul havzasi kalinligi 150 200 metreyi bulan genisligi 2 km uzunlugu 3 5 km arasinda degisen buzullarla ortulmustur Bu buzullarin asindirilmasi sonucunda yukarida bahsedilen buyuk sirkler tesekkul etmistir Daha sonra Mescit Dagi kutlesi ikinci bir glasiyasyona ugramistir Bu glasiyasyon esnasinda daha once tesekkul etmis olan buyuk sirkler alaninda muhtemelen birinci glasyasyondan sonra gelisen akarsularin kabul havzalarinda karlarin birikmesi sonucunda buzullar tesekkul etmis ve neticede bu buzullar kucuk sirklerin acilmasini saglamistir Bu duruma gore iki safhali bir glasisyon ya iki ayri buzul devresinde ya da bir buzul devresi ve onun bir stadiali ve tali devresi olarak kabul edilir Glasiyal SekillerMescit Dagi uzerinde esas itibariyla glasiyal asindirma sekillerinden sirkler sirk golleri tekne vadiler ve nadiren surgu ile horguc kayalara rastlanilmaktadir Sirkler Dag uzerinde bes adet buyuk sirk ve bunlarin icerisine yerlesmis bulunan cok sayida kucuk sirk ve sirk golleri bulunmaktadir Belli basli buyuk sirkler ve bunlarin icerisinde yerlesmis olan kucuk sirklerin ozellikleri soyledir Yedi Goller Sirki Mescit Dagi zirvesinin hemen batisindan baslayip kuzeye dogru uzanan bu sirkin guneyde tabani 2750 m olup kuzeye dogru tedricen yukselerek 3100 m ye kadar cikmaktadir Bir butun halinde Yedi goller ana sirkinin kuzey guney yonunde uzunlugu 6 km dogu bati yonunde genisligi ise 2 km kadardir Genel olarak sirkin tabani ile onu cevreleyen yamaclar arasindaki yukseklik farki 150 200 m arasindadir Taban kisminda organik madde bakimindan zengin toprak ve cayir ortusu ile kapli olan bu genis glasiyal tekne icerisinde 3 adet daimi 10 adet de gecici sirk golu bulunmaktadir Bu tekne icerisinde 2740 m 2795 m 2860 m 2875 m 2945 m 2975 m 3105 m yuksekliginde olmak uzere basamaklar halinde dirilmis yedi sirk bulunmaktadir Ozellikle kuzeyde bulunan sirklerin tabani ile dayandigi kuzey yamac arasinda nispi yukseklik 100 m nin uzerindedir Yedi goller sirkinin kuzey kesimindeki yamaclari konjelifraksiyonla diklesmis durumdadir Halen aktif halde devam eden parcalanmadan hasil olan kaya bloklari yamaclar boyunca akmaktadir Bu arada yamaclarda birikmis olan kalin kar ortusu yaz baslarinda sirk yataklarina dogru kaymaktadir Viransehir golleri Mescit Dagi nin guneybatisinda Viransehir deresinin kabul havzasinda 2 km genislikte ve 2 km kadar uzunlukta glasiyal canak ve bunun icerisine yerlesmis dokuz adet sirk golu bulunmaktadir Diger Glasiyal ve Periglasiyal SekillerSozu edilen ana sirklerin acildigi vadiler boyunca iyi gelismis glasiyal tekne vadiler gorulmemektedir Ancak Yedi goller ana sirk yataginin kuzeyinde uzanan Yedi goller deresinin ust kesiminde tipik sayilacak glasiyal tekne vadi gelismistir Glasiyal tekne vadilerin iyi gelismemis olmamasinin iki ana sebebe baglayabiliriz 1 Mescit Dagini vuku bulan glasiyasyon akarsularin kabul havzalarina yerlesen sirk galasiyasyonu seklinde olmustur ve glasiyeler genis alanlara yayilmamistir Bu yuzden sirklerden sarkan buzul kutleleri U biciminde vadileri olusturacak buyuklukte olmamistir 2 Mescit Dagi na sokulan derelerin egimi cok fazla oldugundan veya daglik kutlelerin yamaclarinda egim cok fazla oldugundan veya daglik kutlenin yamaclarinda egim cok fazla oldugu icin akarsular tarafindan vadiler cok siddetli olarak kazilmis ve ozellikle geriye dogru ilerleyen asinim dalgasi glasiyal vadilerin tahrip edilmesine neden olmustur Gercekten Yedi goller cayinin vadisinde bu durum acik olarak gorulmekte olup glasiyal tekne vadi buzulun geri cekildigi safhada fluvio glasiyal akarsular ve ondan sonra hakim olan fluvial amillerle yarilmistir Arazi uzerinde yapilan gozlemlere gore sirklerden sarkan buzullar vadiler boyunca km kadar ilerlemis ve dar alanlarda glasiyal tekne vadiler acilmistir Horguc kayalar cilali ve cirik kayalar dar alanlardadir Ancak bu sekiller onemli olcude bozulmustur Surguler buyuk glasiyal canaklar dahilinde sirkler arasinda onemli olcude bulunmamaktadir Ote yandan 3000 metreden yuksek kesimlerde kuvvetli egimli yamaclar boyunca siddetli parcalanma konjelifraksiyon gorulmektedir Konjelifraksiyon mahsulu blok halindeki tas ve cakillar yamac boyunca akmaktadir Ayrica bakinizTurkiye deki daglar listesi Turkiye deki yanardaglarKaynakca a b c d e f g Atalay i Mescit Dagi nin Glasiyal Morfolojisi