Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alkanlar, (diğer bir deyişle Parafinler) sadece karbon (C) ve hidrojen (H) elementlerinin bulunduğu ve bu elementlerin birbirleriyle tekli bağ yaptığı doymuş alifatik organik bileşiklerin genel ismidir. Alkanlar birbirlerini 1 karbon ve 2 hidrojen ile takip eden bir homolog seri oluştururlar. Örneğin tek karbonlu metan, CH4 formülüne sahipken, çift karbonlu etan C2H6 kapalı formülüne sahiptir. Alkanlarda tüm atomlar tekli bağlarla birbirlerine bağlandığı ve Karbon atomunu bağlayabileceği en fazla Hidrojen atomunu bağladığından dolayı doymuş bileşikler kategorisine girerler. Doymuş hidrokarbonlardan olan alkanlar, CnH2n+2 n=1,2,3,.... genel formülüne sahiptir. Burada n'in 3 veya 3'ten büyük olması hâlinde sikloalkan denilen halkalı yapılar oluşabilmektedirler.
Alkanlardan bir hidrojen koparılmasıyla elde edilen gruba alkil grubu denir. Örneğin metandan bir hidrojen çıkarılırsa metil (CH3), etandan bir hidrojen çıkarılırsa etil (C2H5) elde edilir. Bu moleküller bir bağ daha yaparak hidrokarbon zincirine bağlanır.
Dallanmamış alkanlar
Hidrokarbon zincirindeki karbon atomlarının en fazla iki karbon atomuyla yapmış olduğu moleküllere dallanmamış alkan denir. Dallanmamış alkanların yapısında sadece birincil ve ikincil karbon atomları bulunur. Dallanmamış alkanlar homolog bir sıra oluştururlar.
Aşağıdaki tabelada ilk 14 n-Alkanın çeşitli fiziksel özelliklerini görebilmekteyiz.
| C | Adı | Kimyasal formül | Yanma noktası | Erime noktası | Kaynama noktası | Özkütle | [Top-Çubuk modeli] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Metan | CH4 | – | 90,65 K | 111,4 K | 0,667 kg/m³ |  |
| 2 | Etan | C2H6 | – | 90 K | 185 K | 1,212 kg/m³ |  |
| 3 | Propan | C3H8 | – | 85 K | 231 K | 1,83 kg/m³ |  |
| 4 | n-Bütan | C4H10 | – | 135 K | 272,5 K | 2,703 kg/m³ |  |
| 5 | n-Pentan | C5H12 | 224 K | 144 K | 309 K | 0,626 g/cm³ |  |
| 6 | C6H14 | 250 K | 178 K | 342 K | 0,659 g/cm³ |  | |
| 7 | C7H16 | 269 K | 182 K | 371 K | 0,684 g/cm³ |  | |
| 8 | C8H18 | 289 K | 216 K | 399 K | 0,703 g/cm³ |  | |
| 9 | C9H20 | 304 K | 222 K | 424 K | 0,718 g/cm³ |  | |
| 10 | C10H22 | 319 K | 243 K | 447 K | 0,73 g/cm³ |  | |
| 11 | C11H24 | 333 K | 248 K | 469 K | 0,74 g/cm³ |  | |
| 12 | C12H26 | 344 K | 263 K | 489 K | 0,75 g/cm³ |  |
Dallanmış alkanlar
Karbon atomunun bileşikteki sayısının artmasıyla, kovalent bağlarla birbirine bağlı olan atomların oluşturabileceği molekül, yapısal olarak çeşitlilik göstermektedir. Bu yüzden Karbon sayısı yüksek olan alkanlar karşımıza molekül formülleri aynı olmasına rağmen farklı yapılarla çıkmaktadırlar. Böyle bileşiklere yapı izomerleri denilmektedir.
Molekül formülü C4H10 olan bütan’da iki farklı yapıya rastlamaktayız. Bunlar n-bütan ve izo-bütan’dır.
Pentan üç farklı izomeri yapısıyla karşımıza çıkmaktadır.Pentanın izomer yapıları şunlardır: Bir zincir şeklinde ve dallanmamış yapısıyla n-Pentan, diğeri ikici Karbon atomunda tek bir dallanma gösteren yapısıyla izo-Pentan ve son olarak ikinci Karbonunda ikili dallanma gösteren neo-Pentan denir.
Karbon sayısının artmasıyla yapı izomerilerinin sayısı artmaktadır.
| Dallanmış Bazı Alkanlarda İsomeri Çeşitleri (Çubuk Modeli) | |||
|---|---|---|---|
| Genel Adı | n- | izo- | neo- |
| Propan |  | Bulunmamaktadır | Bulunmamaktadır |
| Bütan |  |  | Bulunmamaktadır |
| Pentan |  |  |  |
Sikloalkanlar
Sikloalkanlar dairesel yapı gösteren doymuş hidrojen ve karbonlardan oluşan bileşiklerdir. Sikloalkanlar aynı zamanda dallanma gösterebilirler. Dallanmamış sikloalkanların genel formülü CnH2n şeklinde olup homolog bir yapı oluştururlar. Burada n ≥ 3 şartı vardır.
Adlandırma
19. yüzyılın sonlarına değin organik kimyada yapılan adlandırmalarda genelde o bileşiğin kaynağını ya da kullanıldığı yeri belirtecek şekilde olmaktaydı. Bu eski adlar, diğer bir deyişle yaygın adlar, günümüzde halen ticarette kimyacılar ve organik kimyacılar tarafından kullanılmaktadır. Bu nedenle bazı bileşiklerin yaygın isimlerinin bilinmesi zorunludur.
Günümüzde kullanılan sistem 1892’de Uluslararası Teorik ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) tarafından önerilen bir sistemdir. Bu sistemde temel prensip her maddenin farklı bir isim alması üzerinedir. Bu yolla yedi milyar organik bileşik adlandırılmış ve ayrıca daha milyonlarca bileşiğin adlandırılmasına olanak vermektedir.
Dallanmamış alkanlarda adlandırma
Dallanmamış alkanlarda adlandırma yapılırken Hidrokarbon zincirindeki karbon sayısının latincedeki karşılığı alınıp sonuna –an takısının takılmasıyla yapılmaktadır. Aşağıdaki tabloda ilk 20 n-Alkanın Kimyasal(Genel) formüllerini ve IUPAC Adlandırmadaki isimlerini görebiliriz.
| Dallanmamış Alkanlarda IUPAC Adlandrılması | |||
|---|---|---|---|
| Genel Formülü | IUPAC Adı | Genel Formülü | IUPAC Adı |
| CH4 | Metan | C11H24 | Undekan |
| C2H6 | Etan | C12H26 | Dodekan |
| C3H8 | Propan | C13H28 | Tridekan |
| C4H10 | Bütan | C14H30 | Tetradekan |
| C5H12 | Pentan | C15H32 | Pentadekan |
| C6H14 | Heksan | C16H34 | Heksadekan |
| C7H16 | Heptan | C17H36 | Heptadekan |
| C8H18 | Oktan | C18H38 | Oktadekan |
| C9H20 | Nonan | C19H40 | Nanodekan |
| C10H22 | Dekan | C20H42 | Eiokoskan |
Dallanmış alkanlarda adlandırma
Alkanlarda en uzun karbon zinciri üzerinde başka bir grup bağlanmışsa buna dallanma denir ve sistematik adlandırmada belirtilmelidir. Dallanmış Alkanlarda adlandırma yapılırken dikkat edilecek kurallar aşağıda belirtilmiştir.
| Dallanmış Alkanların Adlandırılmasında Dikkat Edilecek Hususlar | ||
| 1 |  |  |
| 1a) | 1b) | |
| 2 |  |  |
| 2a) Maviyle İşaretlenmiş kısım Sübtitüent grubudur. | 2b)Maviyle İşaretlenmiş kısım Sübtitüent grubudur. | |
| 3 | | |
| 3a) 2-Metilheksan | 3b) 3-Metilheptan | |
| 4 |  |  |
| 4a) 3-Etil-4-metilheksan | 4b) 4-Etil-3-metilheksan | |
| 5 |  |  |
| 5a) 3-Etil-3-metilheksan | 5b) 3-Etil-3-metilheksan | |
| 6 |  |  |
| 6a) 2,2,4,4-Tetrametilheksan | 6b) 2,2,4-Trimetilheptan | |
| 7 |  |  |
| 7a) 2,4,5-Trimetil-3-propilheksan | 7b) 2,3,4,6-Tetrametil-5-propilheptan | |
| 8 |  |  |
| 8a) 2,3,5-Trimetilheksan | 8b) 2,3,6-Trimetilheptan | |
1- Dallanmaya uğramış en uzun karbon zinciri bulunur.Yandaki tabloda da görüldüğü gibi 1a kutusundaki Hidrokarbonzincirinde en uzun karbon zincirini bulmak o kadar zor değildir, çünkü iki eşit uzunluğundaki karbon zincirinden oluşmaktadır.Bu iki zincir arasında istediğimizi seçebiliriz. Yalnız 1b kutusundaki Hidrokarbon zincirinde biri 6 diğeri 7 karbondan olmak üzeri iki farklı uzunluğtaki karbon zincirinden oluşmaktadır. Bize gerekli olan en uzun zincir olduğundan 7 karbonlu olan seçilir.
2- Dallanmış grublara Sübstitüen denilmektedir.Hidrokarbon zinciri üzerinde bulunun karbonlar numaralandırılır. Numaralandırma yapılırken sübstitüent grubuna en yakın uçtan başlanılır.Yandaki tabloda 2a ve 2b'de gördüğümüz gibi numaralandırma yapılırken Karbon zincirinin sağından ya da solundan başlamak önemli değildir. Burada önemli olan Sübstitüent grubuna en yakın uçtan başlamaktır.
3- Alkanlardan bir hidrojenin koparılmasıyla Alkiller oluşur. Yani en basit Alkan olan Metandan (CH4) bir hidrojenin uzaklaştırılmasıyla Metil (CH3), etandan (C2H8) bir hidrojen koparılırsa etil (C2H7), propandan(C3H8) bir hidrojenin uzaklaştırılmasıyla propil(C3H7) vb. oluşur. Bu Alkil grupları adlandırılma yapılırken yerleri belirtilmelidirler. Bu yüzden Alkil grubu diğer bir deyişle Sübstitüentlerin yerini belirten rakam ve isim arasına eksi(-) işareti koyularak yazılır.
4- Eğer bir Karbon zinciri üzerinde birden fazla Sübstitüent diğer bir deyişle alkil grubu varsa bunların yerleri en uzun karbon zinciri üzerinden belirlenir ve alfabetik sıralanma göz önünde bulundurularak yazılır. Yazılırken alkil grupları arasına eksi (-) işareti konularak birbirlerinden ayrı yazılır.
5- Aynı karbon üzerinde iki tane sübstitüent varsa bunların numarası iki defa kullanılır.
6- En uzun karbon zincirinin üzerinde iki veya daha fazla sübstitüent varsa bunların sayıları di-, tri-, tetra-, penta-, şeklinde belirtilerek adın önüne yazılır.
7- Eğer Karbonhidrad zinciri iki eşit uzunluktaki zincirden oluşuyorsa üzerinde en fazla sübstitüent bulunan zincir seçilir. En sonunada en uzun karbon zincirindeki alkanın adı yazılır.
8- Eğer Karbonhidrat zincirindeki ilk dallanmalar her iki uca da eşit uzaklıktaysa,numaralandırma yapılırken rakamların toplamı en az olan numaralandırma seçilir.
Alkanların fiziksel özellikleri
Alkanları yapısında bulunan hidrojen ve karbon atomları birbirlerine kovalent bağlarıyla bağlıdırlar. Bundan dolayı alkanlar polarlıkları neredeyse yok denilecek kadar az olan moleküllerdir. Su moleküllerinde ise oksijen atomunun elektron çekme özelliği moleküldeki hidrojen atomunkinden çok yüksek olduğu için su molekülleri polarlaşma gösterir. Suyun polarlaşmış bir molekül ve alkanların polarlaşmamış bir molekül olduğundan alkanlar suda çözülmezler.
Dallanmamış alkanlarda zincirin uzamasıyla kaynama noktasında da bir artış gözlenmektedir. Bunun yanı sıra alkanların dallanması artıkça da bunların kaynama noktasında bir azalma olmaktadır. Dallanmamış alkanlarda zincirin uzamasıyla alkanların kütlesi daha da önemlisi molekülün yüzey alanı artmaktadır. Bununla doğrusal olarak da van der Waals Bağlarının kuvveti artmaktadır. Bu yüzden o molekülü bir arada tutan bağları koparmak için daha fazla enerji vermek zorunda kalıyoruz bu da kaynama noktasının artması demektir.
Dallanmış alkanlarda ise dallanma sonucu molekülün yüzeyinin küçülmesiyle kendi ve komşu moleküller arasındaki van der Waals bağlarının zayıflamasına sebep olurlar ve sonuç olarak dallanmış alkan moleküllerinde kaynama noktası düşmüş olur. Dallanmamış alkanlarda zincirin uzamasıyla düzenli artan artış erime noktası için görülmemektedir.
Alkanların yoğunluk bakımından organik bileşiklerde en küçük yoğunluğa sahip moleküllerdir. Ayrıca yoğunlukları suyunkinden küçük olduğundan suda yüzerler.
Alkanların doğadaki kaynakları
İhtiyacımızın büyük bir kısmını oluşturan petrol ve doğal gaz Karbon ve Hidrojen'den oluşmaktadır diğer bir deyişle alkanlardan oluşmaktadır. Alkanlar Petrolden iki şekilde elde edilmektedir. Bunların birincisi klasik bir yöntem olan damıtma diğeride son yüzyılda kullanılan Kraking yöntemidir.
 |  |  |
| Alkanların en büyük kaynağı Petrol | Alkanların başka büyük bir kaynağı olan doğal gaz | İnekler bakteriler yardımıyla Metan üretirler |
Damıtma yöntemi
Petrol saf madde olmayan bir karışımdır. Bu yüzden içindeki maddeler çeşitli kaynama noktalarına sahiptirler. Rafinelilerde bu yöntem kullanılarak petrolden çeşitli ürünler elde edilmektedir. Bu yöntemle Petrol çeşitli sıcaklıklara kadar ısıtılarak içeriğindeki maddeler ilk etapta buharlaştırılıp ve daha sonra yoğunlaştırılarak birbirlerinden ayrıştırılır. Bununla elde edilecek bir maddenin miktarı o maddenin karışım içindeki miktarıyla sınırlıdır.
Kraking
Petrol sanayisinin gelişmesiyle bazı petrol ürünlerine olan ihtiyacı artırmıştır. Bu yöntem kullanılarak petrolden ihtiyaca göre maddeler elde etme mümkündür. Katalizatörlerin ve ısının yardımıyla uzun Hidrokarbon zincirleri kırılarak daha küçük ve az dallanmış alkanlara çevrilmektedir. Bu işlem katalizatörsüzde yapılabilmektedir. Ancak katalizatörsüz yapılan işlemde düz zincirler halindeki alkanlar oluşmaktadır. Buda oktan bakımından zayıf kalmasına sebep olmakla beraber tercih edilmeyen bir işlemdir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ T.W Graham Solomons (Yazar), Craig B. Fryhle (Yazar),Güral Okay (Çeviri Editörü), Yılmaz Yıldırır (Çeviri Editörü) Organik Kimya, (Organik Chemsty), 7. Basımdan Çeviri, Literatür Yayıncılık 2002, . Sayfa 130.
- ^ Harold Hart (Autor), Leslie E. Craine (Autor), David J. Hart (Autor), Christopher M. Hadad (Autor); Nicole Kindler (Übersetzer): Organische Chemie, 3. Auflage, Wiley-VCH, Weinheim 2007, , S. 50.
- ^ T.W Graham Solamons( Yazar), Craig B. Fryhle (Yazar),Güral Okay (Çeviri Editörü), Yılmaz Yıldırır (Çeviri Editörü) Organik Kimya, ( Organik Chemsty), 7. Basımdan Çeviri, Literatür Yayıncılık 2002, . Sayfa 135
- ^ T.W Graham Solamons( Yazar), Craig B. Fryhle (Yazar),Güral Okay (Çeviri Editörü), Yılmaz Yıldırır (Çeviri Editörü) Organik Kimya, ( Organik Chemsty), 7. Basımdan Çeviri, Literatür Yayıncılık 2002, . Sayfa 136
- ^ T.W Graham Solamons (Yazar), Craig B. Fryhle (Yazar),Güral Okay (Çeviri Editörü), Yılmaz Yıldırır (Çeviri Editörü) Organik Kimya, (Organik Chemsty), 7. Basımdan Çeviri, Literatür Yayıncılık 2002, . Sayfa 136-138
- ^ Harold Hart (Autor), Leslie E. Craine (Autor), David J. Hart (Autor), Christopher M. Hadad (Autor); Nicole Kindler (Übersetzer): Organische Chemie, 3. Auflage, Wiley-VCH, Weinheim 2007, , S. 51-53
- ^ Harold Hart (Autor), Leslie E. Craine (Autor), David J. Hart (Autor), Christopher M. Hadad (Autor); Nicole Kindler (Übersetzer): Organische Chemie, 3. Auflage, Wiley-VCH, Weinheim 2007, , S. 57-60
- ^ T.W Graham Solomon (Yazar), Craig B. Fryhle (Yazar),Güral Okay (Çeviri Editörü), Yılmaz Yıldırır (Çeviri Editörü) Organik Kimya, ( Organik Chemsty), 7. Basımdan Çeviri, Literatür Yayıncılık 2002, . Sayfa 130
- ^ T.W Graham Solamons (Yazar), Craig B. Fryhle (Yazar), Güral Okay (Çeviri Editörü), Yılmaz Yıldırır (Çeviri Editörü) Organik Kimya, (Organik Chemsty), 7. Basımdan Çeviri, Literatür Yayıncılık 2002, . Sayfa 130
- ^ T.W Graham Solamons( Yazar), Craig B. Fryhle (Yazar),Güral Okay (Çeviri Editörü), Yılmaz Yıldırır (Çeviri Editörü) Organik Kimya, ( Organik Chemsty), 7. Basımdan Çeviri, Literatür Yayıncılık 2002, . Sayfa 131
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Alkanlar diger bir deyisle Parafinler sadece karbon C ve hidrojen H elementlerinin bulundugu ve bu elementlerin birbirleriyle tekli bag yaptigi doymus alifatik organik bilesiklerin genel ismidir Alkanlar birbirlerini 1 karbon ve 2 hidrojen ile takip eden bir homolog seri olustururlar Ornegin tek karbonlu metan CH4 formulune sahipken cift karbonlu etan C2H6 kapali formulune sahiptir Alkanlarda tum atomlar tekli baglarla birbirlerine baglandigi ve Karbon atomunu baglayabilecegi en fazla Hidrojen atomunu bagladigindan dolayi doymus bilesikler kategorisine girerler Doymus hidrokarbonlardan olan alkanlar CnH2n 2 n 1 2 3 genel formulune sahiptir Burada n in 3 veya 3 ten buyuk olmasi halinde sikloalkan denilen halkali yapilar olusabilmektedirler En Basit Alkan Olan Metanin Yapi Modeli Alkanlardan bir hidrojen koparilmasiyla elde edilen gruba alkil grubu denir Ornegin metandan bir hidrojen cikarilirsa metil CH3 etandan bir hidrojen cikarilirsa etil C2H5 elde edilir Bu molekuller bir bag daha yaparak hidrokarbon zincirine baglanir Dallanmamis alkanlarHidrokarbon zincirindeki karbon atomlarinin en fazla iki karbon atomuyla yapmis oldugu molekullere dallanmamis alkan denir Dallanmamis alkanlarin yapisinda sadece birincil ve ikincil karbon atomlari bulunur Dallanmamis alkanlar homolog bir sira olustururlar Asagidaki tabelada ilk 14 n Alkanin cesitli fiziksel ozelliklerini gorebilmekteyiz C Adi Kimyasal formul Yanma noktasi Erime noktasi Kaynama noktasi Ozkutle Top Cubuk modeli 1 Metan CH4 90 65 K 111 4 K 0 667 kg m Kugel Stab Modell von Methan2 Etan C2H6 90 K 185 K 1 212 kg m Kugel Stab Modell von Ethan3 Propan C3H8 85 K 231 K 1 83 kg m Kugel Stab Modell von Ethan4 n Butan C4H10 135 K 272 5 K 2 703 kg m Kugel Stab Modell von Butan5 n Pentan C5H12 224 K 144 K 309 K 0 626 g cm Kugel Stab Modell von Pentan6 C6H14 250 K 178 K 342 K 0 659 g cm Kugel Stab Modell von Hexan7 C7H16 269 K 182 K 371 K 0 684 g cm Kugel Stab Modell von Heptan8 C8H18 289 K 216 K 399 K 0 703 g cm Kugel Stab Modell von Octan9 C9H20 304 K 222 K 424 K 0 718 g cm Kugel Stab Modell von Nonan10 C10H22 319 K 243 K 447 K 0 73 g cm Kugel Stab Modell von Decan11 C11H24 333 K 248 K 469 K 0 74 g cm Kugel Stab Modell von Undecan12 C12H26 344 K 263 K 489 K 0 75 g cm Kugel Stab Modell von DodecanDallanmis alkanlarKarbon atomunun bilesikteki sayisinin artmasiyla kovalent baglarla birbirine bagli olan atomlarin olusturabilecegi molekul yapisal olarak cesitlilik gostermektedir Bu yuzden Karbon sayisi yuksek olan alkanlar karsimiza molekul formulleri ayni olmasina ragmen farkli yapilarla cikmaktadirlar Boyle bilesiklere yapi izomerleri denilmektedir Molekul formulu C4H10 olan butan da iki farkli yapiya rastlamaktayiz Bunlar n butan ve izo butan dir Pentan uc farkli izomeri yapisiyla karsimiza cikmaktadir Pentanin izomer yapilari sunlardir Bir zincir seklinde ve dallanmamis yapisiyla n Pentan digeri ikici Karbon atomunda tek bir dallanma gosteren yapisiyla izo Pentan ve son olarak ikinci Karbonunda ikili dallanma gosteren neo Pentan denir Karbon sayisinin artmasiyla yapi izomerilerinin sayisi artmaktadir Dallanmis Bazi Alkanlarda Isomeri Cesitleri Cubuk Modeli Genel Adi n izo neo Propan Bulunmamaktadir BulunmamaktadirButan BulunmamaktadirPentanSikloalkanlarSikloalkanlardan halkali alkanlar metil siklo propanin gosterimi Sikloalkanlar dairesel yapi gosteren doymus hidrojen ve karbonlardan olusan bilesiklerdir Sikloalkanlar ayni zamanda dallanma gosterebilirler Dallanmamis sikloalkanlarin genel formulu CnH2n seklinde olup homolog bir yapi olustururlar Burada n 3 sarti vardir Adlandirma19 yuzyilin sonlarina degin organik kimyada yapilan adlandirmalarda genelde o bilesigin kaynagini ya da kullanildigi yeri belirtecek sekilde olmaktaydi Bu eski adlar diger bir deyisle yaygin adlar gunumuzde halen ticarette kimyacilar ve organik kimyacilar tarafindan kullanilmaktadir Bu nedenle bazi bilesiklerin yaygin isimlerinin bilinmesi zorunludur Gunumuzde kullanilan sistem 1892 de Uluslararasi Teorik ve Uygulamali Kimya Birligi IUPAC tarafindan onerilen bir sistemdir Bu sistemde temel prensip her maddenin farkli bir isim almasi uzerinedir Bu yolla yedi milyar organik bilesik adlandirilmis ve ayrica daha milyonlarca bilesigin adlandirilmasina olanak vermektedir Dallanmamis alkanlarda adlandirma Dallanmamis alkanlarda adlandirma yapilirken Hidrokarbon zincirindeki karbon sayisinin latincedeki karsiligi alinip sonuna an takisinin takilmasiyla yapilmaktadir Asagidaki tabloda ilk 20 n Alkanin Kimyasal Genel formullerini ve IUPAC Adlandirmadaki isimlerini gorebiliriz Dallanmamis Alkanlarda IUPAC AdlandrilmasiGenel Formulu IUPAC Adi Genel Formulu IUPAC AdiCH4 Metan C11H24 UndekanC2H6 Etan C12H26 DodekanC3H8 Propan C13H28 TridekanC4H10 Butan C14H30 TetradekanC5H12 Pentan C15H32 PentadekanC6H14 Heksan C16H34 HeksadekanC7H16 Heptan C17H36 HeptadekanC8H18 Oktan C18H38 OktadekanC9H20 Nonan C19H40 NanodekanC10H22 Dekan C20H42 EiokoskanDallanmis alkanlarda adlandirma Alkanlarda en uzun karbon zinciri uzerinde baska bir grup baglanmissa buna dallanma denir ve sistematik adlandirmada belirtilmelidir Dallanmis Alkanlarda adlandirma yapilirken dikkat edilecek kurallar asagida belirtilmistir Dallanmis Alkanlarin Adlandirilmasinda Dikkat Edilecek Hususlar1 fremeless1a 1b 2 fremeless2a Mavi yle Isaretlenmis kisim Subtituent grubudur 2b Mavi yle Isaretlenmis kisim Subtituent grubudur 3 2 Metilheksan 3 Metilheptan3a 2 Metil heksan 3b 3 Metil heptan4 3 Etil 4 metilheksan 4 Etil 3 metilheksan4a 3 Etil 4 metil heksan 4b 4 Etil 3 metil heksan5 3 Etil 3 metilheksan 3 Etil 3 metilheptan5a 3 Etil 3 metil heksan 5b 3 Etil 3 metil heksan6 2 2 4 4 Tetrametilheksan 2 2 4 Trimetilheptan6a 2 2 4 4 Tetrametil heksan 6b 2 2 4 Trimetil heptan7 2 4 5 Trimetil 3 propilheksan 2 3 4 6 Tetrametil 5 propilheptan7a 2 4 5 Trimetil 3 propil heksan 7b 2 3 4 6 Tetrametil 5 propil heptan8 2 3 5 Trimetilheksan 2 3 6 Trimetilheptan8a 2 3 5 Trimetil heksan 8b 2 3 6 Trimetil heptan 1 Dallanmaya ugramis en uzun karbon zinciri bulunur Yandaki tabloda da goruldugu gibi 1a kutusundaki Hidrokarbonzincirinde en uzun karbon zincirini bulmak o kadar zor degildir cunku iki esit uzunlugundaki karbon zincirinden olusmaktadir Bu iki zincir arasinda istedigimizi secebiliriz Yalniz 1b kutusundaki Hidrokarbon zincirinde biri 6 digeri 7 karbondan olmak uzeri iki farkli uzunlugtaki karbon zincirinden olusmaktadir Bize gerekli olan en uzun zincir oldugundan 7 karbonlu olan secilir 2 Dallanmis grublara Substituen denilmektedir Hidrokarbon zinciri uzerinde bulunun karbonlar numaralandirilir Numaralandirma yapilirken substituent grubuna en yakin uctan baslanilir Yandaki tabloda 2a ve 2b de gordugumuz gibi numaralandirma yapilirken Karbon zincirinin sagindan ya da solundan baslamak onemli degildir Burada onemli olan Substituent grubuna en yakin uctan baslamaktir 3 Alkanlardan bir hidrojenin koparilmasiyla Alkiller olusur Yani en basit Alkan olan Metandan CH4 bir hidrojenin uzaklastirilmasiyla Metil CH3 etandan C2H8 bir hidrojen koparilirsa etil C2H7 propandan C3H8 bir hidrojenin uzaklastirilmasiyla propil C3H7 vb olusur Bu Alkil gruplari adlandirilma yapilirken yerleri belirtilmelidirler Bu yuzden Alkil grubu diger bir deyisle Substituentlerin yerini belirten rakam ve isim arasina eksi isareti koyularak yazilir 4 Eger bir Karbon zinciri uzerinde birden fazla Substituent diger bir deyisle alkil grubu varsa bunlarin yerleri en uzun karbon zinciri uzerinden belirlenir ve alfabetik siralanma goz onunde bulundurularak yazilir Yazilirken alkil gruplari arasina eksi isareti konularak birbirlerinden ayri yazilir 5 Ayni karbon uzerinde iki tane substituent varsa bunlarin numarasi iki defa kullanilir 6 En uzun karbon zincirinin uzerinde iki veya daha fazla substituent varsa bunlarin sayilari di tri tetra penta seklinde belirtilerek adin onune yazilir 7 Eger Karbonhidrad zinciri iki esit uzunluktaki zincirden olusuyorsa uzerinde en fazla substituent bulunan zincir secilir En sonunada en uzun karbon zincirindeki alkanin adi yazilir 8 Eger Karbonhidrat zincirindeki ilk dallanmalar her iki uca da esit uzakliktaysa numaralandirma yapilirken rakamlarin toplami en az olan numaralandirma secilir Alkanlarin fiziksel ozellikleriIlk 14 n Alkanin Kaynama ve Erime Noktalarini Gosteren Grafik Veriler Celsius cinsindendir Alkanlari yapisinda bulunan hidrojen ve karbon atomlari birbirlerine kovalent baglariyla baglidirlar Bundan dolayi alkanlar polarliklari neredeyse yok denilecek kadar az olan molekullerdir Su molekullerinde ise oksijen atomunun elektron cekme ozelligi molekuldeki hidrojen atomunkinden cok yuksek oldugu icin su molekulleri polarlasma gosterir Suyun polarlasmis bir molekul ve alkanlarin polarlasmamis bir molekul oldugundan alkanlar suda cozulmezler Dallanmamis alkanlarda zincirin uzamasiyla kaynama noktasinda da bir artis gozlenmektedir Bunun yani sira alkanlarin dallanmasi artikca da bunlarin kaynama noktasinda bir azalma olmaktadir Dallanmamis alkanlarda zincirin uzamasiyla alkanlarin kutlesi daha da onemlisi molekulun yuzey alani artmaktadir Bununla dogrusal olarak da van der Waals Baglarinin kuvveti artmaktadir Bu yuzden o molekulu bir arada tutan baglari koparmak icin daha fazla enerji vermek zorunda kaliyoruz bu da kaynama noktasinin artmasi demektir Dallanmis alkanlarda ise dallanma sonucu molekulun yuzeyinin kuculmesiyle kendi ve komsu molekuller arasindaki van der Waals baglarinin zayiflamasina sebep olurlar ve sonuc olarak dallanmis alkan molekullerinde kaynama noktasi dusmus olur Dallanmamis alkanlarda zincirin uzamasiyla duzenli artan artis erime noktasi icin gorulmemektedir Alkanlarin yogunluk bakimindan organik bilesiklerde en kucuk yogunluga sahip molekullerdir Ayrica yogunluklari suyunkinden kucuk oldugundan suda yuzerler Alkanlarin dogadaki kaynaklariIhtiyacimizin buyuk bir kismini olusturan petrol ve dogal gaz Karbon ve Hidrojen den olusmaktadir diger bir deyisle alkanlardan olusmaktadir Alkanlar Petrolden iki sekilde elde edilmektedir Bunlarin birincisi klasik bir yontem olan damitma digeride son yuzyilda kullanilan Kraking yontemidir Alkanlarin en buyuk kaynagi Petrol Alkanlarin baska buyuk bir kaynagi olan dogal gaz Inekler bakteriler yardimiyla Metan gazi uretirlerAlkanlarin en buyuk kaynagi Petrol Alkanlarin baska buyuk bir kaynagi olan dogal gaz Inekler bakteriler yardimiyla Metan uretirlerDamitma yontemi Petrol saf madde olmayan bir karisimdir Bu yuzden icindeki maddeler cesitli kaynama noktalarina sahiptirler Rafinelilerde bu yontem kullanilarak petrolden cesitli urunler elde edilmektedir Bu yontemle Petrol cesitli sicakliklara kadar isitilarak icerigindeki maddeler ilk etapta buharlastirilip ve daha sonra yogunlastirilarak birbirlerinden ayristirilir Bununla elde edilecek bir maddenin miktari o maddenin karisim icindeki miktariyla sinirlidir Kraking Petrol sanayisinin gelismesiyle bazi petrol urunlerine olan ihtiyaci artirmistir Bu yontem kullanilarak petrolden ihtiyaca gore maddeler elde etme mumkundur Katalizatorlerin ve isinin yardimiyla uzun Hidrokarbon zincirleri kirilarak daha kucuk ve az dallanmis alkanlara cevrilmektedir Bu islem katalizatorsuzde yapilabilmektedir Ancak katalizatorsuz yapilan islemde duz zincirler halindeki alkanlar olusmaktadir Buda oktan bakimindan zayif kalmasina sebep olmakla beraber tercih edilmeyen bir islemdir Ayrica bakinizSikloalkan Alken AlkinKaynakca T W Graham Solomons Yazar Craig B Fryhle Yazar Gural Okay Ceviri Editoru Yilmaz Yildirir Ceviri Editoru Organik Kimya Organik Chemsty 7 Basimdan Ceviri Literatur Yayincilik 2002 ISBN 975 8431 87 0 Sayfa 130 Harold Hart Autor Leslie E Craine Autor David J Hart Autor Christopher M Hadad Autor Nicole Kindler Ubersetzer Organische Chemie 3 Auflage Wiley VCH Weinheim 2007 ISBN 978 3 527 31801 8 S 50 T W Graham Solamons Yazar Craig B Fryhle Yazar Gural Okay Ceviri Editoru Yilmaz Yildirir Ceviri Editoru Organik Kimya Organik Chemsty 7 Basimdan Ceviri Literatur Yayincilik 2002 ISBN 975 8431 87 0 Sayfa 135 T W Graham Solamons Yazar Craig B Fryhle Yazar Gural Okay Ceviri Editoru Yilmaz Yildirir Ceviri Editoru Organik Kimya Organik Chemsty 7 Basimdan Ceviri Literatur Yayincilik 2002 ISBN 975 8431 87 0 Sayfa 136 T W Graham Solamons Yazar Craig B Fryhle Yazar Gural Okay Ceviri Editoru Yilmaz Yildirir Ceviri Editoru Organik Kimya Organik Chemsty 7 Basimdan Ceviri Literatur Yayincilik 2002 ISBN 975 8431 87 0 Sayfa 136 138 Harold Hart Autor Leslie E Craine Autor David J Hart Autor Christopher M Hadad Autor Nicole Kindler Ubersetzer Organische Chemie 3 Auflage Wiley VCH Weinheim 2007 ISBN 978 3 527 31801 8 S 51 53 Harold Hart Autor Leslie E Craine Autor David J Hart Autor Christopher M Hadad Autor Nicole Kindler Ubersetzer Organische Chemie 3 Auflage Wiley VCH Weinheim 2007 ISBN 978 3 527 31801 8 S 57 60 T W Graham Solomon Yazar Craig B Fryhle Yazar Gural Okay Ceviri Editoru Yilmaz Yildirir Ceviri Editoru Organik Kimya Organik Chemsty 7 Basimdan Ceviri Literatur Yayincilik 2002 ISBN 975 8431 87 0 Sayfa 130 T W Graham Solamons Yazar Craig B Fryhle Yazar Gural Okay Ceviri Editoru Yilmaz Yildirir Ceviri Editoru Organik Kimya Organik Chemsty 7 Basimdan Ceviri Literatur Yayincilik 2002 ISBN 975 8431 87 0 Sayfa 130 T W Graham Solamons Yazar Craig B Fryhle Yazar Gural Okay Ceviri Editoru Yilmaz Yildirir Ceviri Editoru Organik Kimya Organik Chemsty 7 Basimdan Ceviri Literatur Yayincilik 2002 ISBN 975 8431 87 0 Sayfa 131