Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kara Üüs Yazıtı veya E-39 numaralı Yazıt Hakasyanın kuzeyinde Krasnoyarsk Krayı sınırına yakın bölgede Yenisey vadisinde Kara Üüs (Öğüz) deresinde Biçiktig-Tag tepesinin sırtında bulunmuş olan yazıttır. Yazıttaki Eski Türkçe harfler türlü sebeplerle bozulduğu için açık bir şekilde okumak mümkün değildir.
Özellikler
1887 yılında, J.R. Aspelin tarafından Sülek yerleşimine yakın bir kayada bulunmuştur. Burada kaya üzerinde hem petroglifler hem de yazılar vardır. Eski Türkçe akarsu anlamına gelen Ögüz sözünün Hakas Türkçesindeki üüs şekli Rusçada ve ardından Batı dillerinde "İyus, yüs, yus" gibi yazımı sebebiyle Kara-Yüs yazıtı da olarak bilinir. İlk kez 1895 yılında Türkolog Radloff tarafından Kara-Yüs yazıtı olarak yayımlanmıştır.
Hakasça Biçiktig Tag (Yazılı dağ), Rusçada Sulek Pisanitsa denilen Sülek petroflifleri Hakasya'nın kuzeyinde Orconikidze aymağı (ilçesi) dolayında Üüs (nehir) vadisinde Arga-Pazı (Argabaşı) köyüne 18 km uzaklıkta yer almaktadır. Eski yazı ve çizim eserleri Sülek köyü yakınındaki Pisannaya dağı etrafında dağınık şekildedir. Sulek Pisanitsa, yaklaşık 600 metre yüksekliğinde, tamamen farklı dönemlere ait binlerce çizimle kaplı bir kayadır.
Çizimler gravür tekniğinde izli çizgilerle yapılmıştır. Bu çizgilerle çeşitli görüntüleri tasvir edilmiştir. At üstünde erler bir av sahnesini canlandırıyor. Erler avlanır vaziyette yaban hayvanlarına ok atıyorlar. XIX. yüzyıla kadar Hakasya topraklarında yaşamış olan develerin çizimleri bile var. Develer çizimde birbirlerini ısırıyor. Yaban domuzu ve leoparların şekilleri de var. İyi korunmuş çizimlerden biri, kaldırdığı elinde sopa gibi bir şey tutan at üzerinde bir eri tasvir ediyor. Bazı yerlerde kayaların üzerinde kırmızı lekeler vardır, bu lekeler çizimlerin daha iyi görünmesini sağlamak için Sovyet döneminde bir grup TV ekibinin burayı kızıl renge boyaması sonucudur. Böyle kalmış ve artık temizlenmiyor. Oyulmuş çizgilerin benzersiz görüntüleri vardır. Eski Türklerde mukaddes anne olarak bilinen Umay tanımıyla ilişkili olarak üç boynuzlu bir başlığı bulunmaktadır. Bu Köktürkler ve Uygurlar döneminde Türk ülkesinde kabul gören dinlerden Budizmin de etkisini andırmaktadır.
Takriben VIII-IX yüzyıllara ait olduğu sanılmaktadır. Yazılı kısım 6 satırdan oluşmuştur. Türk Bitig E-39 numaralı yazıt
Metin
- Bengü kaya
- İç ordu başı Andalıg öldü
- ...........
- İşitmedikçe varıp iç arada
- Sonsuz kaya
- Ancak işitip Bay-Apam devlete çok faydası oldu. Alp agu.
Kaynakça
- ^ Sülekteki Biçiktig Tag hakkında Hakasça malumatlar https://www.khakaschiry.ru/news/detail.php?ID=2467 14 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ek Okumalar:
- S. Ye. Malov, Yeniseyskaya pis'mennost' tyurkov, Moskva-Leningrad 1952
- Hüseyin Namık Orkun, Eski Türk Yazıtları, I-IV, İstanbul 1936-1941
- Wilhelm Radloff, Atlas der Alterthümer der Mongolei, Petersburg 1892
- Wilhelm Radloff, Die alttürkische Inschriften der Mongolei, St. Petersburg 1895
- Talât Tekin, "On a Misinterpreted Word in the Old Turkic Inscriptions", UAJb., c. 35IB (1964), ss. 134-144.
- Talât Tekin, A Grammar of Orkhon Turkic, Indiana University Publications: 69, Bloomington 1968
- D. D. Vasil’yev, Korpus tyurksikh runiçeskikh pamyatnikov basseyna yeniseya, Leningrad 1983
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kara Uus Yaziti veya E 39 numarali Yazit Hakasyanin kuzeyinde Krasnoyarsk Krayi sinirina yakin bolgede Yenisey vadisinde Kara Uus Oguz deresinde Biciktig Tag tepesinin sirtinda bulunmus olan yazittir Yazittaki Eski Turkce harfler turlu sebeplerle bozuldugu icin acik bir sekilde okumak mumkun degildir Ozellikler1887 yilinda J R Aspelin tarafindan Sulek yerlesimine yakin bir kayada bulunmustur Burada kaya uzerinde hem petroglifler hem de yazilar vardir Eski Turkce akarsu anlamina gelen Oguz sozunun Hakas Turkcesindeki uus sekli Ruscada ve ardindan Bati dillerinde Iyus yus yus gibi yazimi sebebiyle Kara Yus yaziti da olarak bilinir Ilk kez 1895 yilinda Turkolog Radloff tarafindan Kara Yus yaziti olarak yayimlanmistir Hakasca Biciktig Tag Yazili dag Ruscada Sulek Pisanitsa denilen Sulek petroflifleri Hakasya nin kuzeyinde Orconikidze aymagi ilcesi dolayinda Uus nehir vadisinde Arga Pazi Argabasi koyune 18 km uzaklikta yer almaktadir Eski yazi ve cizim eserleri Sulek koyu yakinindaki Pisannaya dagi etrafinda daginik sekildedir Sulek Pisanitsa yaklasik 600 metre yuksekliginde tamamen farkli donemlere ait binlerce cizimle kapli bir kayadir Cizimler gravur tekniginde izli cizgilerle yapilmistir Bu cizgilerle cesitli goruntuleri tasvir edilmistir At ustunde erler bir av sahnesini canlandiriyor Erler avlanir vaziyette yaban hayvanlarina ok atiyorlar XIX yuzyila kadar Hakasya topraklarinda yasamis olan develerin cizimleri bile var Develer cizimde birbirlerini isiriyor Yaban domuzu ve leoparlarin sekilleri de var Iyi korunmus cizimlerden biri kaldirdigi elinde sopa gibi bir sey tutan at uzerinde bir eri tasvir ediyor Bazi yerlerde kayalarin uzerinde kirmizi lekeler vardir bu lekeler cizimlerin daha iyi gorunmesini saglamak icin Sovyet doneminde bir grup TV ekibinin burayi kizil renge boyamasi sonucudur Boyle kalmis ve artik temizlenmiyor Oyulmus cizgilerin benzersiz goruntuleri vardir Eski Turklerde mukaddes anne olarak bilinen Umay tanimiyla iliskili olarak uc boynuzlu bir basligi bulunmaktadir Bu Kokturkler ve Uygurlar doneminde Turk ulkesinde kabul goren dinlerden Budizmin de etkisini andirmaktadir Takriben VIII IX yuzyillara ait oldugu sanilmaktadir Yazili kisim 6 satirdan olusmustur Turk Bitig E 39 numarali yazitMetinBengu kaya Ic ordu basi Andalig oldu Isitmedikce varip ic arada Sonsuz kaya Ancak isitip Bay Apam devlete cok faydasi oldu Alp agu Kaynakca Sulekteki Biciktig Tag hakkinda Hakasca malumatlar https www khakaschiry ru news detail php ID 2467 14 Subat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ek Okumalar S Ye Malov Yeniseyskaya pis mennost tyurkov Moskva Leningrad 1952 Huseyin Namik Orkun Eski Turk Yazitlari I IV Istanbul 1936 1941 Wilhelm Radloff Atlas der Alterthumer der Mongolei Petersburg 1892 Wilhelm Radloff Die altturkische Inschriften der Mongolei St Petersburg 1895 Talat Tekin On a Misinterpreted Word in the Old Turkic Inscriptions UAJb c 35IB 1964 ss 134 144 Talat Tekin A Grammar of Orkhon Turkic Indiana University Publications 69 Bloomington 1968 D D Vasil yev Korpus tyurksikh runiceskikh pamyatnikov basseyna yeniseya Leningrad 1983Dis baglantilar 1 Hakas Yerinin tarihi 2 Petroglifler ve yazit hakkinda 3 Hakasya daki tarihi yerler