Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Van İsyanı, 1895 senesinin sonlarına doğru Ermeni komiteciler'in Kafkasya ile İran'dan Doğu Anadolu bölgesine yüklü miktarlarda silah ve cephanelik taşıyarak Van bölgesinde çıkardıkları isyanı ifade eder.
Ermeni komiteciler öncülüğünde çıkarılan isyan neticesinde bölgede yaşayan Ermeni ve Kürtler arasında sert çatışmalar yaşanmıştır. Kazım Karabekir'e göre 1895 senesinde Van dahilinde Ermeni - Kürt ilişkilerinin çok iyi seyrettiğini ancak aynı senenin sonunda Ermeni komiteciler tarafından Kürtler'in Ermeniler'e karşı kışkırtılması neticesinde ilişkiler tam aksi yönde gelişmiştir. 1895 senesinin sonlarına doğru Ermeni komiteciler, Van vilayetinde güçlü bir oluşum içerisine girmiş ve Kafkasya ile İran'dan yüklü miktarlarda silah ve cephanelik getirmişlerdir. Ayrıca Hınçak grubunun Taşnak grubu ile birleşmesi neticesinde komiteler arasındaki anlaşmazlıklar giderilmiştir. Ardından isyana öncülük edecek ve isyan hazırlıklarını tamamlamak üzere içlerinde Amerikan, Rus ve Bulgar uyrukluların da olduğu komite üyeleri Rusya ve İran'dan Van bölgesine gelerek isyan hazırlıklarına başlamışlardır. Aynı sene içerisinde komiteciler tarafından yöre halkı arasında husumetler yaratılıyor veyahut askerlere saldırılar düzenleniyordu. Bölgede komiteler tarafından bir isyan girişimi olduğunu fark eden Osmanlı Devleti, bölgeye Sadettin Paşa'yı göndererek bölgede yaratılmak istenen husumetlerin giderilmesini amaçlamıştır. Bölgede yaşanan husumetleri giderebilmek için Sadettin Paşa, Ermeni ile Kürt köylerini dolaşmış ve İstanbul'a gelişmeleri telgrafla rapor etmiştir. Ancak Osmanlı İdaresinin tüm çabalarına rağmen Ermeniler ile Kürtler arasındaki gerginlikler önlenememiş ve Kürtler'den oluşan Hamidiye alayları Ermeniler üzerine saldıralar gerçekleştirmiştir. Uzun süredir isyan hazırlığında bulunan Ermeni Komite üyeleri 5 Haziran 1896 yılında Van'da Hamidiye alaylarının Van ilindeki Ermenilere saldırmak üzere iken isyanı gerçekleştirdiler. Ermeni komite üyeleri Van'daki Ermeniler'in Hamidiye alaylarına karşı kendilerini savunabilmesi için tüm Ermenileri silahlarla donatmışlardı. Ateşli silahlar ile donatılmış Ermeniler, Kürtler'e karşılık vermiş ve saldırı sonrasında sivil zayiatı önlemişlerdir. Ermeni ihtilal kuvvetleri isyan sürecinde Avrupa'nın dikkatini tekrar Ermeni meselesine çekmek üzere çaba sarf ediyorlardı. Ermeniler'in, Hamidiye alayları ile girdikleri çatışmalar gittikçe yayılmış ve olaylar Adilcevaz ile Erciş'e de sıçramıştır. Ermeni ihtilalcileri Van'a doğru hareket ederken çevre Kürt aşiretlerine saldırmaları neticesinde büyük kayıplar yaşamış ve sayıları azalmıştır. Nitekim, İran'dan bekledikleri kuvvetlerde geri dönmüş ve zor duruma düşmüşlerdir. Ancak ilerleyen süreçte çatışmalar artmış ve isyan Abak, Erçek bölgelerine de yayılmıştır.
İsyanın yayılması üzerine Müşir Zeki Paşa, Erzincan'a gelerek Van üzerine 20 tabur asker sevk etmiş ve olaylar ancak 24 Haziran 1896 yılında kontrol altına alınmıştır. Ancak 10-15 Eylül 1896 yılında tekrar şiddetlenen olaylar üzerine özellikle Kürtler ile Ermeniler arasında uzun vadeli ve büyük çapta çatışmalar meydana gelmiştir. Sadettin Paşa'nın aktardığına göre Osmanlı birliklerinden 340 ölü 260 yaralı varken; Ermenilerden ise 219 ölü ve 69 yaralı mevcuttur. Ayrıca çatışmalar sonucunda 80 Ermeni'nin evi kullanılamaz hale gelmiştir. İngiliz konsolosunun ifadelerine göre Van isyanına öncülük eden ve halka zarar vermiş Ermeniler, İran'a sürülürken olaylarda suçsuz olduğu tespit edilen Ermeniler ise affedilmiştir. İngiltere'nin Van konsolosuna göre; kendisi tarafından Ermeniler'in defalarca uyarılmasına rağmen olaylara mani olamamış ve bu olaylar komiteciler'in tükenmek bilmeyen tahrikleri sebebi ile yaşanmıştır. Van'da yaşanacak olan isyanı önceden haber alan Osmanlı bu konu üzerine sınır boylarında Ermeniler'e gelebilecek yardımları önlemek açısından büyük çaba göstermiş ve gelecek olan yardım kuvvetlere mani olmuştur. Ayrıca yabancı devletler'in de olaya müdahale etmesini önlemiş ve bu meselenin uluslararası kamuoyuna yansımasına izin vermemiştir.
Kaynakça
- ^ Kazım Karabekir, "Kürt Meselesi" s.137, ISBN:
- ^ Mustafa Gül, “1896 Van Ermeni İsyanı ve Sonrasındaki Gelişmeler 21 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .”, OTAM(Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 21 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .), Ankara 1997, S.8, s.141.
- ^ Ergünöz Akçora, "Van ve Çevresinde Ermeni İsyanları (1896-1916)" İstanbul 1994, s.105. ISBN:
- ^ Sami Önal," Saadettin Paşa’nın Anıları, Ermeni Kürt Olayları (Van 1896)", İstanbul 2004, s.7-8. ISBN:
- ^ Ministère des affaires étrangères, op. cit., no. 212. M. P. Cambon, Ambassadeur de la Republique française à Constantinople, ŕ M. Hanotaux, Ministre des affaires étrangères, p. 239; et no. 215 p. 240.
- ^ Taha Niyazi Karaca, “19. Yüzyılda İngiltere’nin Ermeni Politikaları”, Tarihte Türkler ve Ermeniler (Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı ve Yabancı Devletler), S. 1,C. 10,TTK Yayınları, Ankara 2014, s. 221-262.
- ^ Justin McCarthy, Esat Arslan, Cemalettin Taşkıran, Ömer Turan, 1915 Van’da Ermeni İsyanı, İstanbul 2015, s. 85-86.
- ^ Ergünöz Akçora, "Van ve Çevresinde Ermeni İsyanları (1896-1916)" İstanbul 1994, s.118. ISBN:
- ^ "Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920) 24 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", s.63-65
- ^ Cevdet Küçük, “Van’daki Ermeni İsyanları”, Yakın Tarihimizde Van Uluslararası Sempozyumu, Van 1990, s.140.
- ^ Nurettin Birol, “1890-1901 Ermeni Olayları ve Halil Rıfat Paşa 19 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .”, Yeni Türkiye, S. 60 C. 3, Ankara 2014, s.37
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Van Isyani 1895 senesinin sonlarina dogru Ermeni komiteciler in Kafkasya ile Iran dan Dogu Anadolu bolgesine yuklu miktarlarda silah ve cephanelik tasiyarak Van bolgesinde cikardiklari isyani ifade eder Ermeni General Andranik Van isyaninda askerleri ile beraber Ermeni komiteciler onculugunde cikarilan isyan neticesinde bolgede yasayan Ermeni ve Kurtler arasinda sert catismalar yasanmistir Kazim Karabekir e gore 1895 senesinde Van dahilinde Ermeni Kurt iliskilerinin cok iyi seyrettigini ancak ayni senenin sonunda Ermeni komiteciler tarafindan Kurtler in Ermeniler e karsi kiskirtilmasi neticesinde iliskiler tam aksi yonde gelismistir 1895 senesinin sonlarina dogru Ermeni komiteciler Van vilayetinde guclu bir olusum icerisine girmis ve Kafkasya ile Iran dan yuklu miktarlarda silah ve cephanelik getirmislerdir Ayrica Hincak grubunun Tasnak grubu ile birlesmesi neticesinde komiteler arasindaki anlasmazliklar giderilmistir Ardindan isyana onculuk edecek ve isyan hazirliklarini tamamlamak uzere iclerinde Amerikan Rus ve Bulgar uyruklularin da oldugu komite uyeleri Rusya ve Iran dan Van bolgesine gelerek isyan hazirliklarina baslamislardir Ayni sene icerisinde komiteciler tarafindan yore halki arasinda husumetler yaratiliyor veyahut askerlere saldirilar duzenleniyordu Bolgede komiteler tarafindan bir isyan girisimi oldugunu fark eden Osmanli Devleti bolgeye Sadettin Pasa yi gondererek bolgede yaratilmak istenen husumetlerin giderilmesini amaclamistir Bolgede yasanan husumetleri giderebilmek icin Sadettin Pasa Ermeni ile Kurt koylerini dolasmis ve Istanbul a gelismeleri telgrafla rapor etmistir Ancak Osmanli Idaresinin tum cabalarina ragmen Ermeniler ile Kurtler arasindaki gerginlikler onlenememis ve Kurtler den olusan Hamidiye alaylari Ermeniler uzerine saldiralar gerceklestirmistir Uzun suredir isyan hazirliginda bulunan Ermeni Komite uyeleri 5 Haziran 1896 yilinda Van da Hamidiye alaylarinin Van ilindeki Ermenilere saldirmak uzere iken isyani gerceklestirdiler Ermeni komite uyeleri Van daki Ermeniler in Hamidiye alaylarina karsi kendilerini savunabilmesi icin tum Ermenileri silahlarla donatmislardi Atesli silahlar ile donatilmis Ermeniler Kurtler e karsilik vermis ve saldiri sonrasinda sivil zayiati onlemislerdir Ermeni ihtilal kuvvetleri isyan surecinde Avrupa nin dikkatini tekrar Ermeni meselesine cekmek uzere caba sarf ediyorlardi Ermeniler in Hamidiye alaylari ile girdikleri catismalar gittikce yayilmis ve olaylar Adilcevaz ile Ercis e de sicramistir Ermeni ihtilalcileri Van a dogru hareket ederken cevre Kurt asiretlerine saldirmalari neticesinde buyuk kayiplar yasamis ve sayilari azalmistir Nitekim Iran dan bekledikleri kuvvetlerde geri donmus ve zor duruma dusmuslerdir Ancak ilerleyen surecte catismalar artmis ve isyan Abak Ercek bolgelerine de yayilmistir Isyanin yayilmasi uzerine Musir Zeki Pasa Erzincan a gelerek Van uzerine 20 tabur asker sevk etmis ve olaylar ancak 24 Haziran 1896 yilinda kontrol altina alinmistir Ancak 10 15 Eylul 1896 yilinda tekrar siddetlenen olaylar uzerine ozellikle Kurtler ile Ermeniler arasinda uzun vadeli ve buyuk capta catismalar meydana gelmistir Sadettin Pasa nin aktardigina gore Osmanli birliklerinden 340 olu 260 yarali varken Ermenilerden ise 219 olu ve 69 yarali mevcuttur Ayrica catismalar sonucunda 80 Ermeni nin evi kullanilamaz hale gelmistir Ingiliz konsolosunun ifadelerine gore Van isyanina onculuk eden ve halka zarar vermis Ermeniler Iran a surulurken olaylarda sucsuz oldugu tespit edilen Ermeniler ise affedilmistir Ingiltere nin Van konsolosuna gore kendisi tarafindan Ermeniler in defalarca uyarilmasina ragmen olaylara mani olamamis ve bu olaylar komiteciler in tukenmek bilmeyen tahrikleri sebebi ile yasanmistir Van da yasanacak olan isyani onceden haber alan Osmanli bu konu uzerine sinir boylarinda Ermeniler e gelebilecek yardimlari onlemek acisindan buyuk caba gostermis ve gelecek olan yardim kuvvetlere mani olmustur Ayrica yabanci devletler in de olaya mudahale etmesini onlemis ve bu meselenin uluslararasi kamuoyuna yansimasina izin vermemistir Kaynakca Kazim Karabekir Kurt Meselesi s 137 ISBN 9786059850896 Mustafa Gul 1896 Van Ermeni Isyani ve Sonrasindaki Gelismeler 21 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde OTAM Ankara Universitesi Osmanli Tarihi Arastirma ve Uygulama Merkezi Dergisi 21 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ankara 1997 S 8 s 141 Ergunoz Akcora Van ve Cevresinde Ermeni Isyanlari 1896 1916 Istanbul 1994 s 105 ISBN 9789754981858 Sami Onal Saadettin Pasa nin Anilari Ermeni Kurt Olaylari Van 1896 Istanbul 2004 s 7 8 ISBN 9789751409379 Ministere des affaires etrangeres op cit no 212 M P Cambon Ambassadeur de la Republique francaise a Constantinople ŕ M Hanotaux Ministre des affaires etrangeres p 239 et no 215 p 240 Taha Niyazi Karaca 19 Yuzyilda Ingiltere nin Ermeni Politikalari Tarihte Turkler ve Ermeniler Ermeni Meselesinin Ortaya Cikisi ve Yabanci Devletler S 1 C 10 TTK Yayinlari Ankara 2014 s 221 262 Justin McCarthy Esat Arslan Cemalettin Taskiran Omer Turan 1915 Van da Ermeni Isyani Istanbul 2015 s 85 86 Ergunoz Akcora Van ve Cevresinde Ermeni Isyanlari 1896 1916 Istanbul 1994 s 118 ISBN 9789754981858 Osmanli Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve Iskani 1878 1920 24 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde s 63 65 Cevdet Kucuk Van daki Ermeni Isyanlari Yakin Tarihimizde Van Uluslararasi Sempozyumu Van 1990 s 140 Nurettin Birol 1890 1901 Ermeni Olaylari ve Halil Rifat Pasa 19 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yeni Turkiye S 60 C 3 Ankara 2014 s 37