Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kızıl ili (Tuva Türkçesi:Кызыл кожуун; Rusça:Кызылский кожуун; İngilizce: Kyzylsky District) Tuva Cumhuriyetinin 17 il yönetiminden biri olup ülkenin merkezi de bu il sınırları içindedir. Yönetim merkezi Kaa-hem şehridir.
Kızıl ili Кызылский кожуун (Rusça) Кызыл кожуун (Tuva Türkçesi) | |
| Konum | |
 | |
| Yönetim | |
| Ülke: |  Rusya |
| Federâl Bölge: |  Tuva Cumhuriyeti |
| Genel bilgiler | |
| Nüfus: | |
| Diğer bilgiler | |
| Dili: | Tuva Türkçesi |
Sözkökü
Kızıl sözü kırmızı, kızıl anlamına gelmektedir. Kelime sözkökü olarak Türkçe menşelidir.
Coğrafya
Ülkenin orta kesiminde yer alan bölge Tuva havzası içindedir. Kuzeyde yer alır. Başlıca akarsuları - Biy-Hem, Kaa-Hem, Ulug-Hem, .
Tarih
Eski devirlerde Tuva arazisinde Saka (İskit) Türk Kağanlığı, Ulu Hun Türk Kağanlığı, Topa Türk Kağanlığı veya Tabgaç (To-ba) Devleti, Kök Türk Kağanlığı, Uygur Kağanlığı kurulmuş ve birçoğunun de merkez bölgesi Tuva havzası ve Tuva akarsuyu dolayları olmuştur.
Tuva Türklerinin toprak ev anlamında Por-Bajın adını verdikleri Tere-Höl (Teregöl) ortasında Uygur Kağanlığı devrinden kaldığı düşünülen eski bir mimari yapı vardır. 2007 yılında Rusya devlet başkanı ile Monako Prensi II. Albert Tuva'da Por-Bajın'da görüşmeler yapmışlar ve Yenisey nehri üzerinde yolculuk yapmışlardır. Tuva halkı Por-Bajın'ın turizm çalışması yapılmak üzere Monako prensliğine satıldığını düşünmektedir.
Nüfus
Toplam nüfus — 21,5 bin kişi(2002).
Beldeler ve mezralar
- Bayan-Kol beldesi, yönetim merkezi Bayan-Kol köyü;
- Kara-Haak beldesi, yönetim merkezi Kara-Haak köyü;
- Sukpak beldesi, yönetim merkezi Sukpak;
- Terlig-Haya beldesi, yönetim merkezi Terlig-Haya;
- Çelinoye beldesi, Tselinnoye köyü;
- Çerbi beldesi, yönetim merkezi Çerbi k.;
- Şambalıg beldesi, yönetim merkezi Şambalıg k.;
- Eleges-Aksı beldesi, yönetim merkezi Eleges-Aksı k.;
- Eerbek beldesi, yönetim merkezi Eerbek k.
- Üş-Beldir mezrası Kaa-Hem şehrine bağlıdır;
- Ottukdaş mezrası Bayan-Kol beldesine bağlıdır.
Ekonomi
Kaa-Hem'de — kömür madeni çıkarılmakta olup () işletilir, hayvancılık olarak koyun yetiştiriciliği önemli bir ekonomik gelirdir.
Yapılacak Şeyler
Üst-Elegest köyünde — Orta Çağ devrine ait Türk kökenli Uygur Kağanlığından kalmış bir kale vardır. Türk Tarihçilerinin ve Türk Kültür araştırmacılarının ilgisini çekecektir.
Kaynakça
Fotoğraf gelerisi
-
![image]()
Kızıl şehrinin eskileri-Yaşlılar -
![image]()
Başkent Kızılda ana cadde -
![image]()
Kızıl şehrindeki Ulug Kural (Büyük Kurultay) -
![image]()
Tuva Millî Müzesi -
![image]()
Kızıl şehrinde kültürel bir ög (ev) görünümü -
![image]()
Kızıl şehrinin bahadır oğulları -
![image]()
V. Kök-ool (Gök-Oğul) Müzik-Drama Tiyatrosu -
![image]()
M54 Federasyon yolundan Kızıl'a giriş
Dış bağlantılar
- Rusya haritası içinde Kızıl ve Tuva Cumhuriyeti12 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kizil ili Tuva Turkcesi Kyzyl kozhuun Rusca Kyzylskij kozhuun Ingilizce Kyzylsky District Tuva Cumhuriyetinin 17 il yonetiminden biri olup ulkenin merkezi de bu il sinirlari icindedir Yonetim merkezi Kaa hem sehridir Kizil ili Kyzylskij kozhuun Rusca Kyzyl kozhuun Tuva Turkcesi KonumKizil iliTuva Cumhuriyeti haritasi icinde Kizil iliYonetimUlke RusyaFederal Bolge Tuva CumhuriyetiGenel bilgilerNufus Diger bilgilerDili Tuva TurkcesiSozkokuKizil sozu kirmizi kizil anlamina gelmektedir Kelime sozkoku olarak Turkce menselidir CografyaUlkenin orta kesiminde yer alan bolge Tuva havzasi icindedir Kuzeyde yer alir Baslica akarsulari Biy Hem Kaa Hem Ulug Hem TarihEski devirlerde Tuva arazisinde Saka Iskit Turk Kaganligi Ulu Hun Turk Kaganligi Topa Turk Kaganligi veya Tabgac To ba Devleti Kok Turk Kaganligi Uygur Kaganligi kurulmus ve bircogunun de merkez bolgesi Tuva havzasi ve Tuva akarsuyu dolaylari olmustur Uygur Kaganligi devrinden kaldigi dusunulen Por Bajin Toprak Ev Tuva Turklerinin toprak ev anlaminda Por Bajin adini verdikleri Tere Hol Teregol ortasinda Uygur Kaganligi devrinden kaldigi dusunulen eski bir mimari yapi vardir 2007 yilinda Rusya devlet baskani ile Monako Prensi II Albert Tuva da Por Bajin da gorusmeler yapmislar ve Yenisey nehri uzerinde yolculuk yapmislardir Tuva halki Por Bajin in turizm calismasi yapilmak uzere Monako prensligine satildigini dusunmektedir NufusToplam nufus 21 5 bin kisi 2002 Beldeler ve mezralarBayan Kol beldesi yonetim merkezi Bayan Kol koyu Kara Haak beldesi yonetim merkezi Kara Haak koyu Sukpak beldesi yonetim merkezi Sukpak Terlig Haya beldesi yonetim merkezi Terlig Haya Celinoye beldesi Tselinnoye koyu Cerbi beldesi yonetim merkezi Cerbi k Sambalig beldesi yonetim merkezi Sambalig k Eleges Aksi beldesi yonetim merkezi Eleges Aksi k Eerbek beldesi yonetim merkezi Eerbek k Us Beldir mezrasi Kaa Hem sehrine baglidir Ottukdas mezrasi Bayan Kol beldesine baglidir EkonomiKaa Hem de komur madeni cikarilmakta olup isletilir hayvancilik olarak koyun yetistiriciligi onemli bir ekonomik gelirdir Yapilacak SeylerUst Elegest koyunde Orta Cag devrine ait Turk kokenli Uygur Kaganligindan kalmis bir kale vardir Turk Tarihcilerinin ve Turk Kultur arastirmacilarinin ilgisini cekecektir KaynakcaFotograf gelerisiKizil sehrinin eskileri Yaslilar Baskent Kizilda ana cadde Kizil sehrindeki Ulug Kural Buyuk Kurultay Tuva Milli Muzesi Kizil sehrinde kulturel bir og ev gorunumu Kizil sehrinin bahadir ogullari V Kok ool Gok Ogul Muzik Drama Tiyatrosu M54 Federasyon yolundan Kizil a girisDis baglantilarRusya haritasi icinde Kizil ve Tuva Cumhuriyeti12 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde