Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çakı, ikiye katlanarak kesici ağzı sapı içine saklanan, böylece hem sapının kın vazifesi görmesi, hem de boyunun yarılanarak küçülmesi sayesinde daha cepte taşımaya uygun hale gelen küçük boyutlardaki bıçakların genel adıdır.
Tarihi
Bilinen en eski çakı, en azından erken Demir Çağı'na tarihlenmektedir. Avusturya'daki Hallstatt kültürü tipinde MÖ. 600-500 yıllarından kemik saplı bir çakı bulunmuştur.İber Yarımadasından yerli zanaatkârlar tarafından yapılmış ve Roma öncesi döneme ait katlanır bıçaklar bulunmuştur. Viking Çağı'ndan da birçok katlanır bıçak bulunmuştur; bazı yaylı sürtünmeli eklemli çakılar söz konusu ancak daha çok bıçağı açık tutmak için kilitli katlama bıçaklar kullanılmış gibi görünmektedir.
Yapısı
Aynen bıçakta olduğu gibi değişik ihtiyaçlara göre değişik çakılar tasarlanIp üretilmiş ve kullanılagelmiştir.
Çakının yapısında şu detaylar bulunabilir:
- Sap, kabza, çerçeve, iskelet ya da gövde de denir: çakının gövdesinin
- dışı el ile tutmaya uygun ergonomik yüzeyler, bazen onların altında madeni bir iskelet şeklinde,
- içi ise katlanan dilleri, yay, kilit ve diğer mekanizmaları ve bütün bunların arasında duran astar plakaları içeren bir boşluk şeklinde olur.
- Dil veya diller (sabit bıçaklarda namlu da denir):
- Dil tek olabilir, birden fazla olabilir. Bunlar yan yana, gövdenin karşı uçlarında ve hatta sırt sırta karşı yüzlerinde, tabi her dört şekilde birden de olabilirler. Genellikle her dilin açılıp kapanırken etrafında döndüğü bir kendi ekseni olur.
- Balisonglarda tek bir dil olur ve bu dilin dibindeki iki eksen etrafında sapın iki yanağı döndürülerek o dili çevreleyecek (kapalı) ya da o dile sap oluşturacak (açık) şekilde yan yana getirilip tutulurlar.
![image]()
Bir İsviçre ordu çakısı - Birden fazla amaca hizmet edebilmek için birden fazla dili ve bunların her biri için kullanım kolaylığı sağlayan mekanizmalar. Bunlar sayıca ve amaç bakımından o kadar farklı olabilirler ki bazı çakılarda bıçakla kesme işlemi varoluş sebebinin çok önemsiz bir parçası haline gelebilir (örnek: İsviçre ordu çakılarının kalınca modelleri).
- Dil/Namlu amaca uygun malzemeden üretilmiş, amaca uygun şekillendirilmiş ve amaca uygun bileğilenmiş olur.
- Malzemelerden sert çelik türleri kolay körelmez ama köreldiğinde bileğilemesi zaman alır, ayrıca kolay esnemez ama kolay çatlar veya kırılır. Buna karşılık yumuşak çelik türleri kolay körelir ama masatlayarak kolayca tekrar keser hale getirilir, ayrıca da şokta esner ya da bükülür, kolay kırılmaz. Bazen namlu, içi sert dışı yumuşak katmanlı çeliklerden yapılır ki en iyi özellikler bir arada olsun. Çelik türleri su ve asit etkisinde kaldıklarında küflenme veya lekelenme bakımından da değişiktirler.
- Dilin şekillendirilme çeşitleri de amaca uygunluk gerektirir. Namlunun sivri ucunun alta mı üste mi yakın olduğu, deliciliği, namlunun kesici ağzının düz mü göbekli/kavisli mi olduğu, namlu yanağının geniş mi dar mı olduğu, namlu yanağının düz mü (ing. flat grind) yoksa ustura tipi çukur mu (ing. hollow grind) olduğu, namlu sırtının kalın mı ince mi ya da neresinin kalın, neresinin ince olduğu (örn. başparmak ve işaret parmağı ile dibinden tutulabilir mi?), bileğileme işleminin ne kadar kolay veya zor olduğu, kapandığında keskin ağzının körelmemesi için mesafe sağlayan mahmuz, namlunun ve tüm çakının uzunluğu önemli noktalardır.
- Dilin/namlunun kesici ağzının kesici kenar boyu geometrisi/kesiti de amaca uygun olmalıdır. Kesici kenar düz mü dişlimidir? Düz ise keski gibi tek yandan mı, yoksa balta gibi iki yandan birden mi bileğilenmiştir? Bileğileme açısı nedir? Açı kenarları örn. düz bileği taşıyla yassı mı, yoksa zımparalı şeritle kavisli mi bileğilenmiştir? Ne kadar keskindir?
- Kapalı tutma: Katlanmış çakının kullanılmazken, istek dışı açılıp kendisine veya çevresine zarar vermesini önlemek amaçlı sabitleştirici düzenekler (ing. detent). Bunlar yaylı sürtünmeli eklem kilitleridir fakat az kuvvetle tutar, kararlı kuvvetle açma hamlesine engel olmayacak şekilde kuruludurlar.
- Açma: Katlanmış çakıyı kullanıma hazır hale getirmek için açma kolaylaştırıcı düzenekler:
- dili tutup çekmek için açıkta bırakılan genişçe namlu yanağı,
- bıçak yanağında tutunma / kibrit kanalı (ing. thumb groove / match strike) veya tırnak çiziği (ing. nail nick),
- bıçak yanağında parmak deliği (ing. thumb hole),
- bıçak yanağında iteleme çıkıntısı (ing. thumb stud),
- tetiklendiğinde dili eklem ekseni etrafında döndürüp açmaya yarayan eksen yakını çıkıntı (ing. flip)
- aynI yöntemi parmakla tetiklemek yerine çakıyı çıkarırken sivri ucu yukarıda duran namlunun sırtını cep kenarına takıp, ayni çekme hamlesi içinde açmaya da yarayan eklem ekseni yakını çengel çıkıntı (ing. snuggle tooth),
- çakı biraz açıldığında yardım eden gizli yay (ing. spring assist),
- tetiklendiğinde çakıyı kendisi açan kapayan yaylı (ing. automatic).
- Açık tutma: Açılmış çakı, kullanım sırasında istek dışı kapanıp sapı tutan ele, çevresine veya kesmekte olduğu malzemeye zarar vermesin diye sabitleştirici düzenekler. Bunlar kesici dilin açık durumdaki halinin daha güvenilirce sabit kalmasını sağlayan yaylı kilitlerdir. Çakı tekrar katlanacağında kolayca açılabilirler. Düğmeyle açılanlarda yanlışlıkla basılan düğme açamasın diye fazladan emniyet kilidi olanlar da vardır. En bilindik çeşitleri şunlardır (bu kilitlerden bazıları hala patent koruması altındadır):
- yaylı sürtünmeli eklem (en yaygın ve eski olanı), Bu düzen altı yönden sadece katlama yönüne harekete izin verir onda da kararlı bir kuvvet gerektirir.
- sırt kilidi: bu düzen çakı sırtındaki bir noktaya yüklenip kilidi açana kadar namluyu sabit tutar (ing. back lock),
- dönen bilezik: bu düzen çakı boynu ve namlu dibindeki bir bilezigi dogru açıya çevirene kadar namluyu sabit tutar (ing. collar lock),
- iskelet takozu: bu düzen çakı iskeletinin bir şeridinin namlu arkasına dayalı durumdan tettirene kadar namluyu sabit tutar (ing. frame lock),
- astar takozu: bu düzen çakı astar şeridini namlu arkasına dayalı durumdan tettirene kadar namluyu sabit tutar (ing. liner lock),
- astar kilidi: bu düzen çakı astar şeridini namluyla iskelet arasında eksenle yakın sıkışık durumdan tettirene kadar namluyu sabit tutar (ing. compression lock),
- eksen takozu: bu düzen kilit dügmesine basıp takozunu namlunun eksen etrafında dönmesine engel olmaktan kurtarana kadar namluyu sabit tutar (ing. axis lock),
- yaylı sürmeli eksen kilidi çeşitleri: bu düzenlerde kilit dügmesini çekip sürmesini namlunun eksen etrafında dönmesine engel olmaktan kurtarana kadar namluyu sabit tutar,
- Askı: Çakıyı cep kenarına tutturmak için iliştirilmiş çubuk
- İp: Sapı uzatan veya süsleyen veya ucundaki düğümden tutup cekerek çakıyı cepten kolay çıkarmaya yarayan veya elbiseye bağlayarak çakının düşüp kaybolmasını önleyecek ip düzeneği için delik veya iliştirilmiş halka
- Ekler: sap üzerindeki deliklere yerleştirilmiş iğne, cımbız, diş çöpü, kalem gibi başka edevat.
-
![image]()
Sırt kilitli çakı -
![image]()
İskelet takozu kilitli çakı -
![image]()
Astar takozu kilitli çakı -
![image]()
Eksen takozu kilitli çakı
Kaynakça
- ^ . 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2014.
- ^ Horváth, László; Kovács, Tibor; Szabó, Miklós (1987). Transdanubia I (Corpus of Celtic Finds in Hungary) (v. 1). Akademiai Kiado. ss. 38-41. ISBN .
- ^ Smith, Jordan. . eSaleKnives. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2013.
- ^ https://www.youtube.com/watch?v=2bqYc6naVTU How to use the Emerson Wave Feature (Namlu çengeli çakıyı cepten çıkarırken nasıl açar?)
- ^ https://www.youtube.com/watch?v=kpwFPiqKBOw How Spring Assisted Knives Work (çakıyı kapalı tutmaya ve kolay açmaya yaylı yardım mekanizması nasıl çalışır?)
- ^ https://www.youtube.com/watch?v=0XMpIJ5AspU 20 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . How an OTF switchblade works (Çakıyı açan kapayan yaylı susta nasıl çalışır?)
- ^ https://www.youtube.com/watch?v=lIDkcSMCdBg 14 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Ranking 10 strongest knife locks (10 Çakı kilidi sağlamlık sıralaması)
- ^ https://www.youtube.com/watch?v=ERxHUXAFVs4 11 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Pocket Knife Lock Strength Test II (Çakı kilit sağlamlık testi 2)
- ^ https://www.youtube.com/watch?v=clvoYnLMCLU How Slip Joints Work: Beginner Knife Knowledge (yaylı sürtünmeli eklemli çakılar nasıl çalışır; acemiler için çakı bilgisi)
 | Alet ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Caki ikiye katlanarak kesici agzi sapi icine saklanan boylece hem sapinin kin vazifesi gormesi hem de boyunun yarilanarak kuculmesi sayesinde daha cepte tasimaya uygun hale gelen kucuk boyutlardaki bicaklarin genel adidir Cesitli cakilarTarihiRoma cakisi orijinali ve modern kopyasi Bilinen en eski caki en azindan erken Demir Cagi na tarihlenmektedir Avusturya daki Hallstatt kulturu tipinde MO 600 500 yillarindan kemik sapli bir caki bulunmustur Iber Yarimadasindan yerli zanaatkarlar tarafindan yapilmis ve Roma oncesi doneme ait katlanir bicaklar bulunmustur Viking Cagi ndan da bircok katlanir bicak bulunmustur bazi yayli surtunmeli eklemli cakilar soz konusu ancak daha cok bicagi acik tutmak icin kilitli katlama bicaklar kullanilmis gibi gorunmektedir YapisiAynen bicakta oldugu gibi degisik ihtiyaclara gore degisik cakilar tasarlanIp uretilmis ve kullanilagelmistir Cakinin yapisinda su detaylar bulunabilir Sap kabza cerceve iskelet ya da govde de denir cakinin govdesinin disi el ile tutmaya uygun ergonomik yuzeyler bazen onlarin altinda madeni bir iskelet seklinde ici ise katlanan dilleri yay kilit ve diger mekanizmalari ve butun bunlarin arasinda duran astar plakalari iceren bir bosluk seklinde olur Dil veya diller sabit bicaklarda namlu da denir Dil tek olabilir birden fazla olabilir Bunlar yan yana govdenin karsi uclarinda ve hatta sirt sirta karsi yuzlerinde tabi her dort sekilde birden de olabilirler Genellikle her dilin acilip kapanirken etrafinda dondugu bir kendi ekseni olur Balisonglarda tek bir dil olur ve bu dilin dibindeki iki eksen etrafinda sapin iki yanagi dondurulerek o dili cevreleyecek kapali ya da o dile sap olusturacak acik sekilde yan yana getirilip tutulurlar Bir Isvicre ordu cakisi Birden fazla amaca hizmet edebilmek icin birden fazla dili ve bunlarin her biri icin kullanim kolayligi saglayan mekanizmalar Bunlar sayica ve amac bakimindan o kadar farkli olabilirler ki bazi cakilarda bicakla kesme islemi varolus sebebinin cok onemsiz bir parcasi haline gelebilir ornek Isvicre ordu cakilarinin kalinca modelleri Dil Namlu amaca uygun malzemeden uretilmis amaca uygun sekillendirilmis ve amaca uygun bilegilenmis olur Malzemelerden sert celik turleri kolay korelmez ama koreldiginde bilegilemesi zaman alir ayrica kolay esnemez ama kolay catlar veya kirilir Buna karsilik yumusak celik turleri kolay korelir ama masatlayarak kolayca tekrar keser hale getirilir ayrica da sokta esner ya da bukulur kolay kirilmaz Bazen namlu ici sert disi yumusak katmanli celiklerden yapilir ki en iyi ozellikler bir arada olsun Celik turleri su ve asit etkisinde kaldiklarinda kuflenme veya lekelenme bakimindan da degisiktirler Dilin sekillendirilme cesitleri de amaca uygunluk gerektirir Namlunun sivri ucunun alta mi uste mi yakin oldugu deliciligi namlunun kesici agzinin duz mu gobekli kavisli mi oldugu namlu yanaginin genis mi dar mi oldugu namlu yanaginin duz mu ing flat grind yoksa ustura tipi cukur mu ing hollow grind oldugu namlu sirtinin kalin mi ince mi ya da neresinin kalin neresinin ince oldugu orn basparmak ve isaret parmagi ile dibinden tutulabilir mi bilegileme isleminin ne kadar kolay veya zor oldugu kapandiginda keskin agzinin korelmemesi icin mesafe saglayan mahmuz namlunun ve tum cakinin uzunlugu onemli noktalardir Dilin namlunun kesici agzinin kesici kenar boyu geometrisi kesiti de amaca uygun olmalidir Kesici kenar duz mu dislimidir Duz ise keski gibi tek yandan mi yoksa balta gibi iki yandan birden mi bilegilenmistir Bilegileme acisi nedir Aci kenarlari orn duz bilegi tasiyla yassi mi yoksa zimparali seritle kavisli mi bilegilenmistir Ne kadar keskindir Kapali tutma Katlanmis cakinin kullanilmazken istek disi acilip kendisine veya cevresine zarar vermesini onlemek amacli sabitlestirici duzenekler ing detent Bunlar yayli surtunmeli eklem kilitleridir fakat az kuvvetle tutar kararli kuvvetle acma hamlesine engel olmayacak sekilde kuruludurlar Acma Katlanmis cakiyi kullanima hazir hale getirmek icin acma kolaylastirici duzenekler dili tutup cekmek icin acikta birakilan genisce namlu yanagi bicak yanaginda tutunma kibrit kanali ing thumb groove match strike veya tirnak cizigi ing nail nick bicak yanaginda parmak deligi ing thumb hole bicak yanaginda iteleme cikintisi ing thumb stud tetiklendiginde dili eklem ekseni etrafinda dondurup acmaya yarayan eksen yakini cikinti ing flip aynI yontemi parmakla tetiklemek yerine cakiyi cikarirken sivri ucu yukarida duran namlunun sirtini cep kenarina takip ayni cekme hamlesi icinde acmaya da yarayan eklem ekseni yakini cengel cikinti ing snuggle tooth caki biraz acildiginda yardim eden gizli yay ing spring assist tetiklendiginde cakiyi kendisi acan kapayan yayli ing automatic Acik tutma Acilmis caki kullanim sirasinda istek disi kapanip sapi tutan ele cevresine veya kesmekte oldugu malzemeye zarar vermesin diye sabitlestirici duzenekler Bunlar kesici dilin acik durumdaki halinin daha guvenilirce sabit kalmasini saglayan yayli kilitlerdir Caki tekrar katlanacaginda kolayca acilabilirler Dugmeyle acilanlarda yanlislikla basilan dugme acamasin diye fazladan emniyet kilidi olanlar da vardir En bilindik cesitleri sunlardir bu kilitlerden bazilari hala patent korumasi altindadir yayli surtunmeli eklem en yaygin ve eski olani Bu duzen alti yonden sadece katlama yonune harekete izin verir onda da kararli bir kuvvet gerektirir sirt kilidi bu duzen caki sirtindaki bir noktaya yuklenip kilidi acana kadar namluyu sabit tutar ing back lock donen bilezik bu duzen caki boynu ve namlu dibindeki bir bilezigi dogru aciya cevirene kadar namluyu sabit tutar ing collar lock iskelet takozu bu duzen caki iskeletinin bir seridinin namlu arkasina dayali durumdan tettirene kadar namluyu sabit tutar ing frame lock astar takozu bu duzen caki astar seridini namlu arkasina dayali durumdan tettirene kadar namluyu sabit tutar ing liner lock astar kilidi bu duzen caki astar seridini namluyla iskelet arasinda eksenle yakin sikisik durumdan tettirene kadar namluyu sabit tutar ing compression lock eksen takozu bu duzen kilit dugmesine basip takozunu namlunun eksen etrafinda donmesine engel olmaktan kurtarana kadar namluyu sabit tutar ing axis lock yayli surmeli eksen kilidi cesitleri bu duzenlerde kilit dugmesini cekip surmesini namlunun eksen etrafinda donmesine engel olmaktan kurtarana kadar namluyu sabit tutar Aski Cakiyi cep kenarina tutturmak icin ilistirilmis cubuk Ip Sapi uzatan veya susleyen veya ucundaki dugumden tutup cekerek cakiyi cepten kolay cikarmaya yarayan veya elbiseye baglayarak cakinin dusup kaybolmasini onleyecek ip duzenegi icin delik veya ilistirilmis halka Ekler sap uzerindeki deliklere yerlestirilmis igne cimbiz dis copu kalem gibi baska edevat Sirt kilitli caki Iskelet takozu kilitli caki Astar takozu kilitli caki Eksen takozu kilitli cakiKaynakca 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Haziran 2014 Horvath Laszlo Kovacs Tibor Szabo Miklos 1987 Transdanubia I Corpus of Celtic Finds in Hungary v 1 Akademiai Kiado ss 38 41 ISBN 978 963 05 3807 7 Smith Jordan eSaleKnives 26 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2013 https www youtube com watch v 2bqYc6naVTU How to use the Emerson Wave Feature Namlu cengeli cakiyi cepten cikarirken nasil acar https www youtube com watch v kpwFPiqKBOw How Spring Assisted Knives Work cakiyi kapali tutmaya ve kolay acmaya yayli yardim mekanizmasi nasil calisir https www youtube com watch v 0XMpIJ5AspU 20 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde How an OTF switchblade works Cakiyi acan kapayan yayli susta nasil calisir https www youtube com watch v lIDkcSMCdBg 14 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ranking 10 strongest knife locks 10 Caki kilidi saglamlik siralamasi https www youtube com watch v ERxHUXAFVs4 11 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pocket Knife Lock Strength Test II Caki kilit saglamlik testi 2 https www youtube com watch v clvoYnLMCLU How Slip Joints Work Beginner Knife Knowledge yayli surtunmeli eklemli cakilar nasil calisir acemiler icin caki bilgisi Alet ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz