Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ney (Fransızca telaffuz: , Farsça: نی; diğer dillerde: nai, nye, nay, gagri tuiduk, karghy tuiduk), üflemeli çalgıdır. Kaşgarlı Mahmut, Divân-ı Lügati't-Türk adlı Türk kültür ve dilini anlatan eserinde, sagu denilen, "erler" için düzenlenen, ölüm, erdem ve acıları anlatan törenlerde kullanıldığını aktarmıştır.
| Ney | |
|---|---|
 Ney | |
| Diğer adları | Nay |
| Türü | Nefesli çalgı |
| ? | |
| Yaratıcısı | ? |
| Geliştirilmesi | ? |
| Çalma aralığı | ? |
| İlişkili çalgılar | Tanbur, Bendir, Ud |
| Önemli müzisyenler | Niyazi Sayın, Aka Gündüz Kutbay, Sencer Derya, Sadrettin Özçimi, Salih Bilgin |
| Üreticiler | ? |
"Ney", içi boş tüpü olan her şeyi ifade eden Farsçaya bir kelimedir Farsçaya nâ veya nay (kamış) adını almıştır.Farsçaya toplumunda da üflemeli çalgıların hemen tümü için kullanılan mizmâr sözcüğü (nefes borusu, ses organı anlamında) ney için de kullanılmıştır. Türkçede ise hemen her zaman ney olarak anılmıştır. Romanya’da nayu olarak adlandırılır.
Sümer toplumunda MÖ 5000 yıllarından itibaren kullanıldığı sanılan bu çalgıya ait elimizdeki en eski bulgu, MÖ 3000-2800 yıllarından kalan bugün Amerika'da Philadelphia Üniversitesi Müzesi'nde sergilenen neydir. Çalgının o dönemlerde de dinsel törenlerde kullanıldığı sanılmaktadır.
Yapımı
Kargı denilen bir çeşit budaklı kamıştan yapılır. Bu kamışın tür olarak Latince ismi arundo donax'tır. Türkiye'de güneydoğu, Akdeniz ve Ege bölgelerinde yetişir. Ayrıca Mısır (Nil nehri civarı), Suriye (Asi nehri civarı) ve Kuzey Kıbrıs'tan da neylik kamış toplanmaktadır. Akortlarına göre çeşitli boylarda olan ney, dokuz boğumdan meydana gelmiştir. Üzerinde altısı üstte biri altta olmak üzere 7 delik mevcuttur. Bu delikler, açkı ile delinerek elde edilir.
Neye son yüzyıllarda eklenmiş üflemeyi kolaylaştırıcı önemli bir bölüm de başparedir. Başpareler manda boynuzundan, , şimşir gibi bazı sert ağaçlardan ve son zamanlarda yaygınlaşan delrin denilen bir cins sert plastikten yapılır. Alt kalite neylerin başparelerinde normal plastik, PVC gibi malzemeler de kullanılmakla birlikte bir profesyonel için sayılan dört malzeme önerilmektedir.
Manda boynuzu başparenin kalitesini belirleyen en önemli etmenler: boynuzun doğal ömrünün sonlarında ölmüş bir mandadan alınmış olması, yapısında çatlak ve kırık olmayacak şekilde sıkı olması ve ölçülere uygun olarak özenle hazırlanıp doğru şekilde cilalanmış olmasıdır.
Bir neyin düzgün akortlu olabilmesi için 9 adet boğumdan oluşması ve bu boğumların her birinin birbirlerine eşit olması şarttır ki böyle bir kamışın sazlıkta bulunması çok enderdir. Bu sebeple ney yapımcıları perde deliklerini açarken kaydırma denilen bir yöntem kullanarak neyin akordunu istenilen frekanslarda ayarlamaktadırlar. İdeal ölçülerde bir neyin fiyatı çok yüksektir ve bulunması çok zordur.
Profesyonel kalitede bir neyde aranacak özellikler; kamışın sarı renkli ve sık lifli olması, çok kalın ya da ince olmaması, boğum genişliklerinin ve boylarının orantılı biçimde azalmasıdır. Neyin kalın veya ince olması, inebildiği en kalın sesi ve çıkabildiği en tiz sesleri etkilemektedir.
Mesnevi'de Ney
Mesnevi ilk 18 beytinde neyden bahseder, sonraki 6 cildinde de bunu açıklar. Burada ney sembolü altından bir dünya görüşü ve bir medeniyet anlatılır. Neyzen olmakla bu dünya görüşünü öğrenmeye de talip olmak da ilişkilendirilmektedir.
Ney çeşitleri
Başlıca 13 çeşit ney vardır. Kısadan uzuna doğru ana ahenk ve ara ahenk (mabeyn) ney çeşitleri aşağıdaki gibidir:
| Ney Çeşidi | Ortalama Boyu | Karar Perdesi (Osmanlıca) | Karar Perdesi (Türkçe) | Karar perdesi (Batı musıkisi) |
|---|---|---|---|---|
| Bolahenk nısfiye | 520 mm | Hüseyni | La | E / Mi |
| Bolahenk-süpürde mabeyni | 550 mm | Hisar | Sol diyez | E♭ / Mi bemol |
| Süpürde ney | 580 mm | Neva | Sol | D / Re |
| Müstahsen | 620 mm | Nim Hicaz | Fa diyez | C♯ / Do diyez |
| Yıldız ney | 665 mm | Çargah | Fa | C / Do |
| Kız ney | 710 mm | Buselik | Mi | B / Si |
| Kız-mansur mabeyni | 745 mm | Dik Kürdi | Mi bemol | B♭ / Si bemol |
| Mansur ney | 780 mm | Dügah | Re | A / La |
| Mansur-şah mabeyni | 820 mm | Zirgüle | Do diyez | G♯ / Sol diyez |
| Şah ney | 860 mm | Rast | Do | G / Sol |
| Davud ney | 910 mm | Irak | Si | F♯ / Fa diyez |
| Davud-bolahenk Mabeyni | 970 mm | Acem Aşiran | Si bemol | F / Fa |
| Bolahenk Ney | 1 m 40 mm | Hüseyni Aşiran | La | E / Mi |
Not: Neylerin uzunlukları yaklaşık ölçülerdir. Kamış çapına ve hacmine bağlı olarak bu oranlar artı ya da eksi değişkenlik gösterirler.
Neylerin boyları uzadıkça ses elde edilmesi, kontrolü ve parmakların perdelere rahatça ulaşıp kıvrak hareket edebilmesi zorlaşmaktadır. Bu nedenle neye yeni başlayacak bir kişiye mansur veya kız neyi gibi orta-üst uzunlukta neyler tavsiye edilmektedir. Bu neylerde hakimiyet sağlayan kişi daha kısa neylerde kolayca başarılı olabilir. Şah ney günümüzde bazı usta neyzenler tarafından solo olarak kullanılmakta, Davud ney çok nadiren kullanılmakta, Davud-Bolahenk Mabeyni ile Bolahenk neyler ise hemen hiç kullanılmamaktadırlar. Klasik Osmanlı Musıkisi icracıları genellikle mansur, kız, yıldız ve sipürde ahenklerinde icra ettiklerinden bu ahenklerdeki neyler en çok kullanılanlardır.
İcrası
Parmaklar
| Perde | Parmaklar | Piyano notası (Kız Ney'in en pes aşırımı) |
|---|---|---|
| Neva | x[a] ○ ● ○ ○ ● ○ | D - Re (Sol) |
| Nim hicaz | x ● ○ ○ ○ ● ○ | C# - Do diyez (Fa diyez) |
| Çargah | x ● ● ○ ○ ● ○ | C - Do (Fa) |
| Segah | x ● ● ● ○ ● ○ | B - Si (Mi) |
| Kürdi | x ● ● ● ● ○ ○ | B♭ - Si bemol (Mi bemol) |
| Dügah | x ● ● ● ● ● ○ | A - La (Re) |
| Rast | x ● ● ● ● ● ● | G - Sol (Do) |
Ney icra olanakları açısından zengin ve teknik yönden güç bir çalgıdır. Neyden sağlıklı bir ses çıkarılması bu çalgıya yeni başlayan birinin karşılaşacağı ilk engeldir. Kişisel seçime bağlı olarak sağ ya da sol üflemeyi seçtikten sonra neyzen adayının kendi dudak ve diş yapısına uygun dudak pozisyonunu ve üfleme açısını deneme yanılma yoluyla bulması ve bu pozisyonu pürüzsüz bir ses çıkartacak şekilde oturtması ilk aşamada kazanılması gereken bir beceridir. Bu sebeple neyden çıkarılması en kolay ses olan neva sesi yani bütün parmaklar açık iken çıkarılabilen en pes ses üzerine yoğunlaşılmalıdır.
Daha sonra perdeler gittikçe kapatılarak peste doğru nim hicaz, çargah, segah, kürdi, dügah ve rast sesleri sürekli üflemek suretiyle oturtulmalı, her durumda hatasız çıkartılabilir hale getirilmelidir. Bu aşamadan sonra neyzen adayı zor yolu seçerek dem sesler denilen ve acem aşiran perdesinden aşağıya doğru pestleşen perdelere yoğunlaşabilir ya da nevadan tiz perdeleri ekleyerek ses üflemeye devam edebilir.
Deliklerin belli ölçülerde kapatılması ve üfleme açısının içe veya dışarı çevrilmesi ile Türk Sanat Müziğindeki 9 komalık sistemdeki ara sesler icra edilebilmektedir.
Neyde eser icra edilmesi, aşılması kişinin yeteneğine göre ortalama iki, üç ya da dört yıl süren teknik zorlukların ortadan kalkmasından sonra anlam kazanır. Çünkü teknik zorlukları aşmamış bir neyzen adayının ses rengi, müzikalite, nüanslar ve ney tavrı gibi ileri aşama noktalarda başarı göstermesi beklenemez. Bu süreç geride kalana kadar bazı icrası kolay eserler etüd olarak çalışılabilir.
Ney keman gibi perdesiz bir çalgıdır; Yani nefes ve parmakların ince ayarlı hareketleriyle belli aradaki her frekansı üretebilir. Hangi frekansı çıkaracağını kulağıyla bilmeyenler zorlanacaktır. Öğrenilmesi bu yüzden güç bir çalgı olduğu için müzik konusunda yeteri kadar bilgi ve beceri birikimi olmayan birinin mutlaka bir eğitmen gözetiminde çalışması gerekir.
- a x: Aşiran deliğinin kapalı
Sesler
| Nefes | Parmaklar | Hertz | Nota |
|---|---|---|---|
 | ● ● ● ● ● ● ● | 587 | La |
| ● ● ● ● ● ● ○ | 660 | Si |
| ● ● ● ● ○ ● ○ | 739 | Do |
| ● ● ● ○ ○ ● ○ | 783 | Re |
| ● ○ ● ○ ○ ● ○ | 880 | Mi |
 | ○ ● ○ ● ○ ● ○ | 927 | Fa |
 | ○ ○ ○ ● ○ ● ○ | 1043 | Sol |
 | ● ● ● ● ● ● ● | 1174 | La |
| ● ● ● ● ● ● ○ | 1321 | Si |
| ● ● ● ● ○ ● ○ | - | Do |
| ● ● ● ○ ○ ● ○ | 1566 | Re] |
 | ● ● ● ● ● ● ● | 1761 | Mi |
| ● ○ ● ○ ○ ● ○ | 1761 | Mi |
| ● ● ● ● ● ● ○ | - | Fa |
| ● ● ● ● ○ ● ○ | - | Sol |
 | ● ● ● ○ ○ ● ○ | 2348 | La |
| ● ● ● ● ● ● ● | 2348 | La |
| ● ● ● ● ● ● ○ | - | Si |
| ● ○ ● ○ ○ ● ○ | - | Si |
| ● ● ● ● ○ ● ○ | - | Do |
| ● ● ● ○ ○ ● ○ | 3132 | Re |
| ● ○ ● ○ ○ ● ○ | 3522 | Mi |
 | ● ● ● ● ○ ● ○ | - | Fa |
| ● ● ● ○ ○ ● ○ | - | Sol |
| ● ○ ● ○ ○ ● ○ | 4696 | La |
 | ● ● ● ○ ○ ● ○ | - | Si |
Neyde sesler dem ses denilen temel sesler ve bunların doğuşkanlarından elde edilir. Perde olarak da adlandırılan delikler nefesin çıkacağı noktaları belirtip neyin iç kısmındaki hava sütununun uzunluğunu tayin ederler. Üfleme şiddetine göre aynı perdeden doğuşkanlar sırasına göre pek çok ses elde edilir. En hafif üflemede önce sesin kendisi ya da temel ses, daha şiddetli üflendiğinde onun sekizlisi, sonra bir önceki sesin beşlisi ve son olarak aynı oktavın sekizlisi en çok kullanılan sesleri oluşturur. Bundan daha şiddeti üflendiğinde çıkan tüm sesler bir fisagor koması pes çıkacağı için dik düşünülerek üflenmelidir. Böylece kaba rasttan tiz nevaya kadar iki buçuk oktav olan ses sahası, üç oktava yakın bir noktaya kadar genişletilebilir. Tampere sisteminde icra edilirken perdelere yarım basma ya da dudak - başpare açısını değiştirme gibi yöntemler uygulanır.
Süslemeler
Neye özgü süslemeler çarpma denilen parmak süslemeleri, triller, mordanlar ve kaydırma denilen glissando ve portamento hareketleridir. Bu kaydırmalar üflenilen seslere hakim olmayı ve ahenkli bir dudak - parmak uyumunu gerektirir. Örneğin neyde kesintili üflemeler dil ile tü-tü şeklinden çok dudak ile vav-vav şeklinde icra edilir.
Yanma
Neyin sesi pek çok enstrumanda olduğu gibi çalındıkça güzelleşir. Ancak tınısal karakterdeki bu değişim neyde çok belirgindir. Üflendikçe neyin ses kutusu denilen ilk boğumundan başlayarak kamışın iç kısmı zamanla kararır. Yanma denilen bu olay neyzenin soluğundaki asidin kamış iç yüzeyine nüfuz ederek ince bir tabakayı hafifçe oksidasyona uğratmasından kaynaklanır. Bu durum çok yavaş bir süreç içinde gerçekleşir ve ney üflenmeye başlandıktan ortalama 6 ay sonra genellikle küçük bir leke olarak başlar. Bu süreç tamamlanana yani neyin tüm iç kısmı kararana kadar geçen zamanda neyden çıkan ses gittikçe farklılaşarak yanık ve doğuşkanlar yönünden zengin, etkileyici bir karakter kazanır.
Transpozisyon
Ney perdesiz yani ara sesleri de çıkartabilen bir çalgıdır. Dolayısıyla ne ile Klasik Osmanlı Müziği yanında Batı Müziği, Popüler Müzik, Caz Müziği, Halk Müziği gibi pek çok türün ses sistemleri de icra edilebilir. Neyde transpozisyon (göçürüm) farklı boylarda neylerin eserin ahengine (tonuna) göre seçilmesi yoluyla ya da neyzenin çok zor olan dudak transpozisyonunuda icra etmesiyle elde edilir. Neyin ortalama 2,5 oktav olan ses genişliği neyzenin ustalığına bağlı olarak 3 oktava kadar çıkabilmektedir.
Son yıllardaki gelişmeler
Ney sazının tasavvuf müziği dışında Türk Sanat müziğinde de kullanımı ve Sanat müziği bestekârlarının Tasavvuf Müziği de bestelemelerinin sonucunda ney ile üflenemeyen ara değer notalar için bir arayışa girilmiştir. Özellikle "Kutb-ün Nayi" Niyazi Sayın ile ney için olmayacak bir ses olan Hisar (Mi bemol) artık üflenebilir hale gelmiştir.
Cam ney tasavvufla cam sanatını bir araya getiren çalışmadır. Türkiye'de ilk kez 2006 yılında yapılmıştır.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Ney ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ . Nişanyan Sözlük. 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023.
- ^ Satilmis Yayla. . fromnorway.net. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2017.
- ^ http://www.srh.noaa.gov/jetstream/synoptic/sfc_plot_symbols.htm#ddff 12 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Nefes yön ve şiddeti A.B.D. ulusal hava durumu kurumu tarafından rüzgâr yönü ve şiddeti için önerilmiş semboller kullanılarak yaklaşık temsil edildi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ney Fransizca telaffuz nɛ y Farsca نی diger dillerde nai nye nay gagri tuiduk karghy tuiduk uflemeli calgidir Kasgarli Mahmut Divan i Lugati t Turk adli Turk kultur ve dilini anlatan eserinde sagu denilen erler icin duzenlenen olum erdem ve acilari anlatan torenlerde kullanildigini aktarmistir NeyNeyDiger adlariNayTuruNefesli calgi Yaraticisi Gelistirilmesi Calma araligi Iliskili calgilarTanbur Bendir UdOnemli muzisyenlerNiyazi Sayin Aka Gunduz Kutbay Sencer Derya Sadrettin Ozcimi Salih BilginUreticiler Ney ici bos tupu olan her seyi ifade eden Farscaya bir kelimedir Farscaya na veya nay kamis adini almistir Farscaya toplumunda da uflemeli calgilarin hemen tumu icin kullanilan mizmar sozcugu nefes borusu ses organi anlaminda ney icin de kullanilmistir Turkcede ise hemen her zaman ney olarak anilmistir Romanya da nayu olarak adlandirilir Sumer toplumunda MO 5000 yillarindan itibaren kullanildigi sanilan bu calgiya ait elimizdeki en eski bulgu MO 3000 2800 yillarindan kalan bugun Amerika da Philadelphia Universitesi Muzesi nde sergilenen neydir Calginin o donemlerde de dinsel torenlerde kullanildigi sanilmaktadir YapimiKargi denilen bir cesit budakli kamistan yapilir Bu kamisin tur olarak Latince ismi arundo donax tir Turkiye de guneydogu Akdeniz ve Ege bolgelerinde yetisir Ayrica Misir Nil nehri civari Suriye Asi nehri civari ve Kuzey Kibris tan da neylik kamis toplanmaktadir Akortlarina gore cesitli boylarda olan ney dokuz bogumdan meydana gelmistir Uzerinde altisi ustte biri altta olmak uzere 7 delik mevcuttur Bu delikler acki ile delinerek elde edilir Neye son yuzyillarda eklenmis uflemeyi kolaylastirici onemli bir bolum de basparedir Baspareler manda boynuzundan simsir gibi bazi sert agaclardan ve son zamanlarda yayginlasan delrin denilen bir cins sert plastikten yapilir Alt kalite neylerin basparelerinde normal plastik PVC gibi malzemeler de kullanilmakla birlikte bir profesyonel icin sayilan dort malzeme onerilmektedir Manda boynuzu basparenin kalitesini belirleyen en onemli etmenler boynuzun dogal omrunun sonlarinda olmus bir mandadan alinmis olmasi yapisinda catlak ve kirik olmayacak sekilde siki olmasi ve olculere uygun olarak ozenle hazirlanip dogru sekilde cilalanmis olmasidir Bir neyin duzgun akortlu olabilmesi icin 9 adet bogumdan olusmasi ve bu bogumlarin her birinin birbirlerine esit olmasi sarttir ki boyle bir kamisin sazlikta bulunmasi cok enderdir Bu sebeple ney yapimcilari perde deliklerini acarken kaydirma denilen bir yontem kullanarak neyin akordunu istenilen frekanslarda ayarlamaktadirlar Ideal olculerde bir neyin fiyati cok yuksektir ve bulunmasi cok zordur Profesyonel kalitede bir neyde aranacak ozellikler kamisin sari renkli ve sik lifli olmasi cok kalin ya da ince olmamasi bogum genisliklerinin ve boylarinin orantili bicimde azalmasidir Neyin kalin veya ince olmasi inebildigi en kalin sesi ve cikabildigi en tiz sesleri etkilemektedir Mesnevi de NeyMesnevi ilk 18 beytinde neyden bahseder sonraki 6 cildinde de bunu aciklar Burada ney sembolu altindan bir dunya gorusu ve bir medeniyet anlatilir Neyzen olmakla bu dunya gorusunu ogrenmeye de talip olmak da iliskilendirilmektedir Ney cesitleriBaslica 13 cesit ney vardir Kisadan uzuna dogru ana ahenk ve ara ahenk mabeyn ney cesitleri asagidaki gibidir Ney Cesidi Ortalama Boyu Karar Perdesi Osmanlica Karar Perdesi Turkce Karar perdesi Bati musikisi Bolahenk nisfiye 520 mm Huseyni La E MiBolahenk supurde mabeyni 550 mm Hisar Sol diyez E Mi bemolSupurde ney 580 mm Neva Sol D ReMustahsen 620 mm Nim Hicaz Fa diyez C Do diyezYildiz ney 665 mm Cargah Fa C DoKiz ney 710 mm Buselik Mi B SiKiz mansur mabeyni 745 mm Dik Kurdi Mi bemol B Si bemolMansur ney 780 mm Dugah Re A LaMansur sah mabeyni 820 mm Zirgule Do diyez G Sol diyezSah ney 860 mm Rast Do G SolDavud ney 910 mm Irak Si F Fa diyezDavud bolahenk Mabeyni 970 mm Acem Asiran Si bemol F FaBolahenk Ney 1 m 40 mm Huseyni Asiran La E Mi Not Neylerin uzunluklari yaklasik olculerdir Kamis capina ve hacmine bagli olarak bu oranlar arti ya da eksi degiskenlik gosterirler Neylerin boylari uzadikca ses elde edilmesi kontrolu ve parmaklarin perdelere rahatca ulasip kivrak hareket edebilmesi zorlasmaktadir Bu nedenle neye yeni baslayacak bir kisiye mansur veya kiz neyi gibi orta ust uzunlukta neyler tavsiye edilmektedir Bu neylerde hakimiyet saglayan kisi daha kisa neylerde kolayca basarili olabilir Sah ney gunumuzde bazi usta neyzenler tarafindan solo olarak kullanilmakta Davud ney cok nadiren kullanilmakta Davud Bolahenk Mabeyni ile Bolahenk neyler ise hemen hic kullanilmamaktadirlar Klasik Osmanli Musikisi icracilari genellikle mansur kiz yildiz ve sipurde ahenklerinde icra ettiklerinden bu ahenklerdeki neyler en cok kullanilanlardir IcrasiParmaklar Perde Parmaklar Piyano notasi Kiz Ney in en pes asirimi Neva x a D Re Sol Nim hicaz x C Do diyez Fa diyez Cargah x C Do Fa Segah x B Si Mi Kurdi x B Si bemol Mi bemol Dugah x A La Re Rast x G Sol Do Ney icra olanaklari acisindan zengin ve teknik yonden guc bir calgidir Neyden saglikli bir ses cikarilmasi bu calgiya yeni baslayan birinin karsilasacagi ilk engeldir Kisisel secime bagli olarak sag ya da sol uflemeyi sectikten sonra neyzen adayinin kendi dudak ve dis yapisina uygun dudak pozisyonunu ve ufleme acisini deneme yanilma yoluyla bulmasi ve bu pozisyonu puruzsuz bir ses cikartacak sekilde oturtmasi ilk asamada kazanilmasi gereken bir beceridir Bu sebeple neyden cikarilmasi en kolay ses olan neva sesi yani butun parmaklar acik iken cikarilabilen en pes ses uzerine yogunlasilmalidir Daha sonra perdeler gittikce kapatilarak peste dogru nim hicaz cargah segah kurdi dugah ve rast sesleri surekli uflemek suretiyle oturtulmali her durumda hatasiz cikartilabilir hale getirilmelidir Bu asamadan sonra neyzen adayi zor yolu secerek dem sesler denilen ve acem asiran perdesinden asagiya dogru pestlesen perdelere yogunlasabilir ya da nevadan tiz perdeleri ekleyerek ses uflemeye devam edebilir Deliklerin belli olculerde kapatilmasi ve ufleme acisinin ice veya disari cevrilmesi ile Turk Sanat Muzigindeki 9 komalik sistemdeki ara sesler icra edilebilmektedir Neyde eser icra edilmesi asilmasi kisinin yetenegine gore ortalama iki uc ya da dort yil suren teknik zorluklarin ortadan kalkmasindan sonra anlam kazanir Cunku teknik zorluklari asmamis bir neyzen adayinin ses rengi muzikalite nuanslar ve ney tavri gibi ileri asama noktalarda basari gostermesi beklenemez Bu surec geride kalana kadar bazi icrasi kolay eserler etud olarak calisilabilir Ney keman gibi perdesiz bir calgidir Yani nefes ve parmaklarin ince ayarli hareketleriyle belli aradaki her frekansi uretebilir Hangi frekansi cikaracagini kulagiyla bilmeyenler zorlanacaktir Ogrenilmesi bu yuzden guc bir calgi oldugu icin muzik konusunda yeteri kadar bilgi ve beceri birikimi olmayan birinin mutlaka bir egitmen gozetiminde calismasi gerekir a x Asiran deliginin kapaliSesler Bolahenk ney de Huseyni makami Nefes Parmaklar Hertz Nota 587 La 660 Si 739 Do 783 Re 880 Mi 927 Fa 1043 Sol 1174 La 1321 Si Do 1566 Re 1761 Mi 1761 Mi Fa Sol 2348 La 2348 La Si Si Do 3132 Re 3522 Mi Fa Sol 4696 La Si Neyde sesler dem ses denilen temel sesler ve bunlarin doguskanlarindan elde edilir Perde olarak da adlandirilan delikler nefesin cikacagi noktalari belirtip neyin ic kismindaki hava sutununun uzunlugunu tayin ederler Ufleme siddetine gore ayni perdeden doguskanlar sirasina gore pek cok ses elde edilir En hafif uflemede once sesin kendisi ya da temel ses daha siddetli uflendiginde onun sekizlisi sonra bir onceki sesin beslisi ve son olarak ayni oktavin sekizlisi en cok kullanilan sesleri olusturur Bundan daha siddeti uflendiginde cikan tum sesler bir fisagor komasi pes cikacagi icin dik dusunulerek uflenmelidir Boylece kaba rasttan tiz nevaya kadar iki bucuk oktav olan ses sahasi uc oktava yakin bir noktaya kadar genisletilebilir Tampere sisteminde icra edilirken perdelere yarim basma ya da dudak baspare acisini degistirme gibi yontemler uygulanir Suslemeler Neye ozgu suslemeler carpma denilen parmak suslemeleri triller mordanlar ve kaydirma denilen glissando ve portamento hareketleridir Bu kaydirmalar uflenilen seslere hakim olmayi ve ahenkli bir dudak parmak uyumunu gerektirir Ornegin neyde kesintili uflemeler dil ile tu tu seklinden cok dudak ile vav vav seklinde icra edilir Yanma Neyin sesi pek cok enstrumanda oldugu gibi calindikca guzellesir Ancak tinisal karakterdeki bu degisim neyde cok belirgindir Uflendikce neyin ses kutusu denilen ilk bogumundan baslayarak kamisin ic kismi zamanla kararir Yanma denilen bu olay neyzenin solugundaki asidin kamis ic yuzeyine nufuz ederek ince bir tabakayi hafifce oksidasyona ugratmasindan kaynaklanir Bu durum cok yavas bir surec icinde gerceklesir ve ney uflenmeye baslandiktan ortalama 6 ay sonra genellikle kucuk bir leke olarak baslar Bu surec tamamlanana yani neyin tum ic kismi kararana kadar gecen zamanda neyden cikan ses gittikce farklilasarak yanik ve doguskanlar yonunden zengin etkileyici bir karakter kazanir Transpozisyon Ney perdesiz yani ara sesleri de cikartabilen bir calgidir Dolayisiyla ne ile Klasik Osmanli Muzigi yaninda Bati Muzigi Populer Muzik Caz Muzigi Halk Muzigi gibi pek cok turun ses sistemleri de icra edilebilir Neyde transpozisyon gocurum farkli boylarda neylerin eserin ahengine tonuna gore secilmesi yoluyla ya da neyzenin cok zor olan dudak transpozisyonunuda icra etmesiyle elde edilir Neyin ortalama 2 5 oktav olan ses genisligi neyzenin ustaligina bagli olarak 3 oktava kadar cikabilmektedir Son yillardaki gelismelerNey sazinin tasavvuf muzigi disinda Turk Sanat muziginde de kullanimi ve Sanat muzigi bestekarlarinin Tasavvuf Muzigi de bestelemelerinin sonucunda ney ile uflenemeyen ara deger notalar icin bir arayisa girilmistir Ozellikle Kutb un Nayi Niyazi Sayin ile ney icin olmayacak bir ses olan Hisar Mi bemol artik uflenebilir hale gelmistir Cam ney tasavvufla cam sanatini bir araya getiren calismadir Turkiye de ilk kez 2006 yilinda yapilmistir KaynakcaWikimedia Commons ta Ney ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Nisanyan Sozluk 10 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2023 Satilmis Yayla fromnorway net 29 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2017 http www srh noaa gov jetstream synoptic sfc plot symbols htm ddff 12 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nefes yon ve siddeti A B D ulusal hava durumu kurumu tarafindan ruzgar yonu ve siddeti icin onerilmis semboller kullanilarak yaklasik temsil edildi