Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
Bu madde veya sayfa başka bir dilden kötü bir biçimde tercüme edilmiştir. Sayfa makine çevirisi veya dilde yetkinliği bulunmayan bir çevirmen tarafından oluşturulmuş olabilir. (Kasım 2022) |
Satrançta feda, taktik veya durumsal avantaj kazanmak amacıyla bir taştan vazgeçmeyi ifade eden bir taktiktir. Bir oyuncu değerli bir taşını, rakibin daha az değerli bir taşı ile değiştirerek de feda hamlesini gerçekleştirebilmektedir.
Şah haricinde her taş feda edilebilir. Genellikle oyuncular taş kaybını istemedikleri için, taş fedasının yarattığı sürpriz, rakibin dengesini bozabilir: Rakip bu fedanın doğruluğunu hesaplarken ve bu fedayı kabul edip etmemeye karar verirken zaman kaybedebilir. En değerli taş olan vezirin fedası veya birden fazla taşın fedası da sürprizin etkisini arttırmaktadır. Bu tip oyunlar güzel oyun kategorisinde ödül alabilirler.
Feda tipleri
Gerçek ve sahte feda farkı
Rudolf Spielmann gerçek ve sahte fedalar arasında şöyle bir ayrım önermiştir:
Gerçek feda durumunda, fedayı yapan oyuncu uzun bir süre daha az sayıda taşla maça devam eder.
Sahte feda durumunda oyuncu ya kısa sürede verdiğine eşdeğer veya daha değerli bir taş kazanır ya da rakibini mat eder. Matla sonuçlanan sahte feda "sözde feda" adıyla da bilinir.
Gerçek fedanın karşılığında oyuncu ya dinamik, durumsal veya maddi olmayan avantajlar sağlar ya da taş sayısı olarak geride olması nedeniyle yenilgi riskine maruz kalır. Risk nedeniyle gerçek fedalara spekülatif feda ismi de verilebilir.
Gerçek fedaların amaçları
- Şaha saldırmak
Oyuncu bir piyonu veya taşı şu nedenlerle feda edebilir:
- Rakip şahın etrafında açık hatlar elde etmek.
- Şah kanadında alan avantajı elde etmek.
- Rakip şahı koruyan piyonları ortadan kaldırmak.
- Rakip şahı merkezde tutmak.
Rakip oyuncu ataktan kurtulamadığı takdirde muhtemelen oyunu kaybeder. Truva atı fedası bu duruma örnektir. Bakınız Greek gift sacrifice (Wikipedia İngilizce )
- Gelişimi hızlandırmak
Gelişimi hızlandırmak için açılışta piyondan vazgeçilebilir. Gambit bu duruma ait iyi bir örnektir. Rakip oyuncu gambit sonucu elde ettiği avantajı, gambiti yapan taraf şah kanadında avantaj sağlamadan önce geri verir.
- Stratejik / durumsal avantaj kazanmak
Gerçek fedanın amacı durumsal avantaj elde etmektir. Feda açık bir hattı veya çaprazı ele geçirmek, rakibin piyon yapısında zayıflık yaratmak, bir abluka veya başka bir konumsal avantaj elde etmek için de yapılabilir. Bu tür fedaların yapılması zordur ve derin bir stratejik anlayış gerektirir.
Sahte fedanın amaçları
- Mat etmek
Fedanın en önemli faydalarından biri rakibi mat etme fırsatı vermesidir. Satrançtaki en önemli amaç mat etmek olduğu için, başarılı bir mat atağında maddi kaybı göze almak hiç önemli değildir. Matla sonuçlanan fedalar ve sıklıkla şah çekmeler rakibi mecburi hamleler yapmaya zorlar.
- Kayıptan korunmak
Diğer amaç oyunu kaybetmekten kurtulmaktır. Feda aşağıdaki nedenlerden dolayı da yapılabilir:
Oyunun pat veya sürekli şahla bitmesine mecbur bırakmak,
veya bütün taşların birbirini koruduğu, hiçbir taşın alınamadığı pozisyonu oluşturmak
veya oyunun berabere bitmesini sağlamak
veya daha fazla maddi kaybı önlemek.
- Maddi kazanç elde etmek
Feda maddi kazanç elde etmeyle sonuçlanacak bir kombinezonu başlatabilir. Piyon terfisi ile sonuçlanan feda bu duruma örnek teşkil etmektedir.
- Oyunu sadeleştirmek
Feda kısa vadede maddi kayıpla sonuçlansa bile fedayı yapan taraf zaten maddi açıdan öndeyse, taş değişimi ile pozisyonu basitleştirerek bu durumdan avantaj sağlamaktadır. Maddi açıdan önde olan oyuncu böylece rakibin etkili taşından kurtulmayı başarır.
Taktiksel sahte fedalar fedanın yapıldığı mekanizmaya göre sınıflandırılabilir. Bazı fedalar birden fazla sınıfa dahil olabilir.
- Saptırma fedaları, amacı rakip taşı görevlendirildiği kareden uzaklaştırmaktır.
- Yıkıcı fedalar, taktik olarak önemli ama daha düşük değerde bir taşı saf dışı bırakmak amacıyla yapılmaktadır. Böylece feda yapan taraf aldığı taşın kontrol ettiği karelerin kontrolünü ele geçirmektedir.
- Mıknatıs feda yıkıcı fedaya benzemektedir, fakat burada amaç rakip taşı önemli kareden uzaklaştırmaktan çok, o taşı taktik açıdan zayıf bir kareye yönlendirmektir.
- Tasfiye fedası. Fedayı yapanın amacı feda edilen taşın bulunduğu kareyi boşaltmaktır. Böylece kendi taşları için bir açık hat yaratmış olmakta veya daha faydalı bir başka taşı söz konusu kareye yerleştirmektedir.
- Tempo fedası. Fedayı yapan taraf rakibinin taş kazanmasını engellemek için zaman kaybetmekten kaçınmayı amaçlamaktadır. Böylece buradan tasarruf edilen zaman rakip Şaha saldırı veya geçer piyonu destekleme gibi daha faydalı hamleler için kullanılabilmektedir.
- İntihar fedası (saldırısı ) .Fedayı yapan taraf geride kalan taşlarından kurtulmak için bu fedayı yapmaktadır. Böylece bulunduğu kötü pozisyondan pat yoluyla kurtulmayı amaçlamaktadır.
Diğer feda tipleri
Zorunlu feda - zorunlu olmayan feda
Fedaları sınıflandırmanın bir diğer yolu zorunlu ve zorunlu olmayanlardır. Zorunlu olan feda, rakibe fedayı kabul etmekten başka seçenek bırakmayan fedadır. Zorunlu olmayan fedalar ise rakibe tercih etme hakkı vermektedir. Yaygın yapılan hata zarar görmeden güvenli bir şekilde fedayı kabul etmemektir.
Örnekler
Saptırma fedası
Aronian - Svidler, 2006 Diyagramda GM (Büyükusta) Aronian hatalı bir şekilde 24.exd4?? oynadı ve Siyah'ın kalesine e hattını açtı. Svidler 24. ... Ke1+! oynadı. Aronian terk etti zira Siyah'ın hamlesi Beyaz'ı 25.Kxe1 (veya 25.Vf1 Vxf1# ) oynamaya mecbur bırakıyordu. Bu hamleden sonra Beyaz savunmasız kalan vezirini kaybetti.
Bu tip feda İngilizcede "Hook and Ladder Trick" (Kancalı merdiven hilesi) olarak da isimlendirilebilir: Beyaz vezir tehlikeli bir yerde (benzetmede merdivenin tepesinde) iken kale onu desteklemek için arkasındadır.
İntihar fedası
Evans - Reshevsky, 1963
Siyah 1. ... Vxg3? oynadı ve 2. Vg8+! hamlesi ile Beyaz beraberliği sağladı. 2.Vg8+ Şxg8 (Siyah başka bir hamle yaparsa mat olur) 3.Kxg7+! ile Beyaz 7. sırada sürekli şah çekmeyi amaçlamaktaydı. Siyah kaleyi alsaydı oyun pat olacaktı.
Evans'ın bu kurtuluşu "Yüzyılın Hilesi" olarak bilinmektedir. Beyaz kale bu durumda Desperado olarak isimlendirilmiştir.
Zorlayıcı olmayan feda
Najdorf - Reshevsky, 1952
Bu durumda Reshevsky fedaya maruz kalmıştı. Beyaz h4 oynamıştı. Eğer Siyah, atı alsaydı h7 deki mat tehdidini önleyen f6 karesindeki atını kaybedecekti. Bu nedenle yemi reddedip, Beyaz atı almadan oyuna devam etti.
Durumsal feda
Spassky - Tal, 1971
Bu oyunda Siyah 14.... d4! 15. Axd4 Ad5 oynadı. Piyon fedası karşılığında, Siyah bir yarı-açık hat, bir diyagonal, d5 de bir ileri karakol (kuvvetli kare) ve Beyaza sorun yaratacak geri kamış bir d3 piyonu elde etti. Oyun neticede berabere bitti.
Mat amaçlı feda
Bu örnek Beyaz tarafından yapılan fil fedasını göstermektedir. Beyaz 2 hamlede mata zorlamaktadır.
1.Fg6+ hxg6 2.Vxg6#
Vezir fedası ile boğmaca matı
McConnell - Morphy, 1849
Bu pozisyonda, Siyah 22...Vg1+ hamlesi ile Beyazı 23.Kxg1 oynayarak kalesi ile Siyah veziri almaya zorlamaktadır. Şah, h3' deki at koruduğu için, veziri alamaz. Kale f hattını koruma görevinden uzaklaştırılarak şahı hareketsiz bırakacak bir konuma gitmeye zorlanmaktadır. Sonraki hamlede at boğmaca matını yapar.
23... Af2#
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Kasim 2022 Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Bu madde veya sayfa baska bir dilden kotu bir bicimde tercume edilmistir Sayfa makine cevirisi veya dilde yetkinligi bulunmayan bir cevirmen tarafindan olusturulmus olabilir Lutfen ceviriyi gelistirmek icin yardim edin Kasim 2022 Satrancta feda taktik veya durumsal avantaj kazanmak amaciyla bir tastan vazgecmeyi ifade eden bir taktiktir Bir oyuncu degerli bir tasini rakibin daha az degerli bir tasi ile degistirerek de feda hamlesini gerceklestirebilmektedir Philidor savunmasi Hanham varyantinda 6 Fxf7 hamlesi Fil fedasidir Sah haricinde her tas feda edilebilir Genellikle oyuncular tas kaybini istemedikleri icin tas fedasinin yarattigi surpriz rakibin dengesini bozabilir Rakip bu fedanin dogrulugunu hesaplarken ve bu fedayi kabul edip etmemeye karar verirken zaman kaybedebilir En degerli tas olan vezirin fedasi veya birden fazla tasin fedasi da surprizin etkisini arttirmaktadir Bu tip oyunlar guzel oyun kategorisinde odul alabilirler Feda tipleriGercek ve sahte feda farki Rudolf Spielmann gercek ve sahte fedalar arasinda soyle bir ayrim onermistir Gercek feda durumunda fedayi yapan oyuncu uzun bir sure daha az sayida tasla maca devam eder Sahte feda durumunda oyuncu ya kisa surede verdigine esdeger veya daha degerli bir tas kazanir ya da rakibini mat eder Matla sonuclanan sahte feda sozde feda adiyla da bilinir Gercek fedanin karsiliginda oyuncu ya dinamik durumsal veya maddi olmayan avantajlar saglar ya da tas sayisi olarak geride olmasi nedeniyle yenilgi riskine maruz kalir Risk nedeniyle gercek fedalara spekulatif feda ismi de verilebilir Gercek fedalarin amaclari Saha saldirmak Oyuncu bir piyonu veya tasi su nedenlerle feda edebilir Rakip sahin etrafinda acik hatlar elde etmek Sah kanadinda alan avantaji elde etmek Rakip sahi koruyan piyonlari ortadan kaldirmak Rakip sahi merkezde tutmak Rakip oyuncu ataktan kurtulamadigi takdirde muhtemelen oyunu kaybeder Truva ati fedasi bu duruma ornektir Bakiniz Greek gift sacrifice Wikipedia Ingilizce Gelisimi hizlandirmak Gelisimi hizlandirmak icin acilista piyondan vazgecilebilir Gambit bu duruma ait iyi bir ornektir Rakip oyuncu gambit sonucu elde ettigi avantaji gambiti yapan taraf sah kanadinda avantaj saglamadan once geri verir Stratejik durumsal avantaj kazanmak Gercek fedanin amaci durumsal avantaj elde etmektir Feda acik bir hatti veya caprazi ele gecirmek rakibin piyon yapisinda zayiflik yaratmak bir abluka veya baska bir konumsal avantaj elde etmek icin de yapilabilir Bu tur fedalarin yapilmasi zordur ve derin bir stratejik anlayis gerektirir Sahte fedanin amaclari Mat etmek Fedanin en onemli faydalarindan biri rakibi mat etme firsati vermesidir Satranctaki en onemli amac mat etmek oldugu icin basarili bir mat ataginda maddi kaybi goze almak hic onemli degildir Matla sonuclanan fedalar ve siklikla sah cekmeler rakibi mecburi hamleler yapmaya zorlar Kayiptan korunmak Diger amac oyunu kaybetmekten kurtulmaktir Feda asagidaki nedenlerden dolayi da yapilabilir Oyunun pat veya surekli sahla bitmesine mecbur birakmak veya butun taslarin birbirini korudugu hicbir tasin alinamadigi pozisyonu olusturmak veya oyunun berabere bitmesini saglamak veya daha fazla maddi kaybi onlemek Maddi kazanc elde etmek Feda maddi kazanc elde etmeyle sonuclanacak bir kombinezonu baslatabilir Piyon terfisi ile sonuclanan feda bu duruma ornek teskil etmektedir Oyunu sadelestirmek Feda kisa vadede maddi kayipla sonuclansa bile fedayi yapan taraf zaten maddi acidan ondeyse tas degisimi ile pozisyonu basitlestirerek bu durumdan avantaj saglamaktadir Maddi acidan onde olan oyuncu boylece rakibin etkili tasindan kurtulmayi basarir Taktiksel sahte fedalar fedanin yapildigi mekanizmaya gore siniflandirilabilir Bazi fedalar birden fazla sinifa dahil olabilir Saptirma fedalari amaci rakip tasi gorevlendirildigi kareden uzaklastirmaktir Yikici fedalar taktik olarak onemli ama daha dusuk degerde bir tasi saf disi birakmak amaciyla yapilmaktadir Boylece feda yapan taraf aldigi tasin kontrol ettigi karelerin kontrolunu ele gecirmektedir Miknatis feda yikici fedaya benzemektedir fakat burada amac rakip tasi onemli kareden uzaklastirmaktan cok o tasi taktik acidan zayif bir kareye yonlendirmektir Tasfiye fedasi Fedayi yapanin amaci feda edilen tasin bulundugu kareyi bosaltmaktir Boylece kendi taslari icin bir acik hat yaratmis olmakta veya daha faydali bir baska tasi soz konusu kareye yerlestirmektedir Tempo fedasi Fedayi yapan taraf rakibinin tas kazanmasini engellemek icin zaman kaybetmekten kacinmayi amaclamaktadir Boylece buradan tasarruf edilen zaman rakip Saha saldiri veya gecer piyonu destekleme gibi daha faydali hamleler icin kullanilabilmektedir Intihar fedasi saldirisi Fedayi yapan taraf geride kalan taslarindan kurtulmak icin bu fedayi yapmaktadir Boylece bulundugu kotu pozisyondan pat yoluyla kurtulmayi amaclamaktadir Diger feda tipleri Zorunlu feda zorunlu olmayan feda Fedalari siniflandirmanin bir diger yolu zorunlu ve zorunlu olmayanlardir Zorunlu olan feda rakibe fedayi kabul etmekten baska secenek birakmayan fedadir Zorunlu olmayan fedalar ise rakibe tercih etme hakki vermektedir Yaygin yapilan hata zarar gormeden guvenli bir sekilde fedayi kabul etmemektir Ornekler24 exd4 sonrasi fedaSaptirma fedasi Aronian Svidler 2006 Diyagramda GM Buyukusta Aronian hatali bir sekilde 24 exd4 oynadi ve Siyah in kalesine e hattini acti Svidler 24 Ke1 oynadi Aronian terk etti zira Siyah in hamlesi Beyaz i 25 Kxe1 veya 25 Vf1 Vxf1 oynamaya mecbur birakiyordu Bu hamleden sonra Beyaz savunmasiz kalan vezirini kaybetti Bu tip feda Ingilizcede Hook and Ladder Trick Kancali merdiven hilesi olarak da isimlendirilebilir Beyaz vezir tehlikeli bir yerde benzetmede merdivenin tepesinde iken kale onu desteklemek icin arkasindadir Intihar fedasi Hamle sirasi Siyahta Evans Reshevsky 1963 Siyah 1 Vxg3 oynadi ve 2 Vg8 hamlesi ile Beyaz beraberligi sagladi 2 Vg8 Sxg8 Siyah baska bir hamle yaparsa mat olur 3 Kxg7 ile Beyaz 7 sirada surekli sah cekmeyi amaclamaktaydi Siyah kaleyi alsaydi oyun pat olacakti Evans in bu kurtulusu Yuzyilin Hilesi olarak bilinmektedir Beyaz kale bu durumda Desperado olarak isimlendirilmistir Zorlayici olmayan feda 13 h6 14 h4 sonrasina ait pozisyon Najdorf Reshevsky 1952 Bu durumda Reshevsky fedaya maruz kalmisti Beyaz h4 oynamisti Eger Siyah ati alsaydi h7 deki mat tehdidini onleyen f6 karesindeki atini kaybedecekti Bu nedenle yemi reddedip Beyaz ati almadan oyuna devam etti Durumsal feda Spassky nin hamlesi 14 d4 Spassky Tal 1971 Bu oyunda Siyah 14 d4 15 Axd4 Ad5 oynadi Piyon fedasi karsiliginda Siyah bir yari acik hat bir diyagonal d5 de bir ileri karakol kuvvetli kare ve Beyaza sorun yaratacak geri kamis bir d3 piyonu elde etti Oyun neticede berabere bitti Mat amacli feda Hamle sirasi Beyazda Bu ornek Beyaz tarafindan yapilan fil fedasini gostermektedir Beyaz 2 hamlede mata zorlamaktadir 1 Fg6 hxg6 2 Vxg6 Vezir fedasi ile bogmaca mati Hamle sirasi Siyahta McConnell Morphy 1849 Bu pozisyonda Siyah 22 Vg1 hamlesi ile Beyazi 23 Kxg1 oynayarak kalesi ile Siyah veziri almaya zorlamaktadir Sah h3 deki at korudugu icin veziri alamaz Kale f hattini koruma gorevinden uzaklastirilarak sahi hareketsiz birakacak bir konuma gitmeye zorlanmaktadir Sonraki hamlede at bogmaca matini yapar 23 Af2 Kaynakca