Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Argon tarihlendirme yöntemi kuvaterner ve öncesi jeolojik dönemlere ait volkanik malzemelerin yaşlandırılmasında kullanılan radyometrik yaşlandırma yöntemidir. Aynı zamanda jeolojik ve jeomorfolojik olayların tarihlendirilmesi amacıyla da kullanılır. Argon tarihlendirme yönteminde iki farklı yaklaşım vardır. Bunlardan biri (40K-40Ar),diğeri ise Argon-Argon (40Ar-39Ar) tayinidir. Potasyum - argon olarak bilinen yaklaşım Potasyum 40 (40K) izotopunun, Argon40 (40Ar) gazına radyoaktif bozunumunu esas alan tarihlendirme yöntemidir. Argon tarihlendirme yöntemindeki ikinci yaklaşım ise Argon-Argon(40 Ar-39Ar) yöntemidir. Argon -Argon(40Ar-40Ar) yöntemi, Potasyum-Argon (40K-40Ar)'un yerini almak için icat edilen bir tarihlendirme yöntemidir. Argon-Argon yönteminin Potasyum-Argon yönteminden farkı yaşlandırma yapılırken yalnızca bir kaya parçası veya mineral gerekir ve tek bir ölçüm yeterlidir; Potasyum-Argon yönteminde ise ayrı ayrı iki ölçüm gereklidir .Bu iki yöntemin temelinde Potasyum-40 (40K)'ın radyoaktif bozunumu ile Argon-40 (40Ar)'a dönüşmesi yer alır. Argon gazının asal gaz olması,dolayısıyla başka iyonlarla bileşik yapma durumunun bulunmayışı ve kolay ölçülebilmesi bu yöntemin ortaya çıkışında önemli avantaj olmuştur.
Metod
Argon izotop tarihlemesinde jeokronolojik olarak iki farklıyöntem vardır. Bunlardan birincisi potasyum-argon (40K/40Ar) yöntemidir. Yarılanma ömrü ~1.25 x 109 yıl olan radyoaktif 40K izotopu 40Ar’a bozunur.
Eriyik haldeki lavın soğuma aşamasında, lav içindeki 40K izotopunun bozunumuyla oluşan 40Ar gazı atmosfere karışmaktadır; ancak lavın soğumasıyla, normal koşullar altında, lavın içerisindeki bu radyoaktif gaz kaçacak yer bulamaz ve kayaç içerisine hapsolur. Yani, lavın soğumasıyla izotopik saat sıfırlanır. Kayaç içerisinde hapsolan bu bozunma ürünü izotop (40Ar), zamanın göstergesi olarak kayaç içerisinde birikir.
Volkanik kayaçtan alınan bir numunenin laboratuvar ortamında erime sıcaklığına kadar ısıtılması sonucunda ise, lavın soğuduğu zamandan beri kayaç içerisinde radyoaktif bozunumla biriken 40Ar açığa çıkar ve açığa çıkan bu gaz kütle spektrometre ile ölçülür. Aynı örneğin bir başka kısmından alınan bir başka parçadan ise, örneğin 40K içeriği bir spektrofotometreyle belirlenir. Elde edilen bu iki sonuç, yani 40K/40Ar oranı, volkanik kayacın ne zaman soğuduğunu, yani volkanik aktivitenin ne zaman gerçekleştiğini gösterir. Potasyum/Argon(40K/40Ar)tarihleme yöntemi, volkanik kayaçlardaki ve tüflerdeki sanidin, , ve bazı mineraller üzerinde uygulanabilmektedir. Radyoaktif 40K izotopunun uzun yarılanma ömründen dolayı (~1.25 x 109 yıl), 40Ar izotopunun sistemdeki birikimi oldukça yavaştır. Bu nedenle, bu yöntemin 100.000 yıldan daha genç örneklere uygulanması zordur ve daha çok son 30 milyon yılda oluşmuş volkanik kayaçların tarihlendirilmesinde kullanılmaktadır.
Argon izotop tarihlemesinde jeokronolojik olarak ikinci yaklaşım Argon-Argon (40Ar/39Ar) yöntemidir.
40Ar/39Ar tarihleme yönteminde, kayacın tek bir parçasından alınan örnek yüksek enerjili nötronlarla radyasyona tutulur. Bunun sonucunda, örneğin 40Ar içeriği 40K/40Ar sisteminde olduğu gibi direkt olarak ölçülürken, örneğin 40K içeriği potasyum ve argon izotopları arasındaki bilinen oranlar kullanılarak belirlenir. Ölçüm sırasında sabit bir izotop olan 39K, reaksiyonla reaktör içerisinde 39Ar izotopuna dönüşür. Radyoaktif bir izotop olan ve atmosferde önemli bir miktarda bulunmayan 39Ar (yarılanma ömrü ~270 yıl), örnekteki potasyum oranının belirlenmesi için dolaylı olarak kullanılmaktadır. Örnekteki 39Ar oranının 39K izotopuyla orantılı olması; 39K izotopunun ise 40K izotopuyla orantılı olmasıyla örnekteki 40Ar/40K oranı tek bir kütle spektrometresi ölçümüyle belirlenir.
Avantajlar
Normal koşullar altında, her iki yöntemin aynı örnek üzerinde uygulanmasıyla elde edilen yaşlar birbiriyle oldukça yakın çıkmaktadır. Ancak, uygulama yapılırken, çeşitli bakımlardan 40Ar/39Ar yöntemi bazı avantajlara sahiptir. Birinci avantaj; Argon-Argon (40Ar/39Ar) yöntemiyle elde edilen yaşlar Potasyum-Argon'a göre daha hassastır. Bundan dolayı, 100,000 yıldan daha genç örneklerde Argon-Argon yöntemi uygulanarak tarihlenebilmektedir. 40Ar/39Ar yönteminin ikinci avantajı, bir örnekten birkaç tarihleme sonucunun elde edilebilmesi ve bu sonuçların değerlendirilerek yüksek hassasiyette bir tarihleme sonucuna varılmasıdır. Üçüncü avantaj, 40K/40Ar yönteminde, K ve Ar izotopları kayaç örneğinin farklı kısımlarından ölçülürken, 40Ar/39Ar yönteminde İzotop ölçümlerinin kayaç örneğinin aynı kısmı üzerinde gerçekleştirilir.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2016.
- ^ Çelik,Ö. (2008).K-Ar ve 40Ar-39Ar yaş tayini yöntemlerinin karşılaştırılması: Güney Türkiye ofiyolit tabanı metamorfiklerinden örnekler,Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi, Ankara,s.101-110.
- ^ a b Arı,Y.,Kaya,İ.,(2013)Coğrafi Araştırma Yöntemleri, Coğrafyacılar Derneği,Balıkesir,s.414-417
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Argon tarihlendirme yontemi kuvaterner ve oncesi jeolojik donemlere ait volkanik malzemelerin yaslandirilmasinda kullanilan radyometrik yaslandirma yontemidir Ayni zamanda jeolojik ve jeomorfolojik olaylarin tarihlendirilmesi amaciyla da kullanilir Argon tarihlendirme yonteminde iki farkli yaklasim vardir Bunlardan biri 40K 40Ar digeri ise Argon Argon 40Ar 39Ar tayinidir Potasyum argon olarak bilinen yaklasim Potasyum 40 40K izotopunun Argon40 40Ar gazina radyoaktif bozunumunu esas alan tarihlendirme yontemidir Argon tarihlendirme yontemindeki ikinci yaklasim ise Argon Argon 40 Ar 39Ar yontemidir Argon Argon 40Ar 40Ar yontemi Potasyum Argon 40K 40Ar un yerini almak icin icat edilen bir tarihlendirme yontemidir Argon Argon yonteminin Potasyum Argon yonteminden farki yaslandirma yapilirken yalnizca bir kaya parcasi veya mineral gerekir ve tek bir olcum yeterlidir Potasyum Argon yonteminde ise ayri ayri iki olcum gereklidir Bu iki yontemin temelinde Potasyum 40 40K in radyoaktif bozunumu ile Argon 40 40Ar a donusmesi yer alir Argon gazinin asal gaz olmasi dolayisiyla baska iyonlarla bilesik yapma durumunun bulunmayisi ve kolay olculebilmesi bu yontemin ortaya cikisinda onemli avantaj olmustur MetodArgon izotop tarihlemesinde jeokronolojik olarak iki farkliyontem vardir Bunlardan birincisi potasyum argon 40K 40Ar yontemidir Yarilanma omru 1 25 x 109 yil olan radyoaktif 40K izotopu 40Ar a bozunur Eriyik haldeki lavin soguma asamasinda lav icindeki 40K izotopunun bozunumuyla olusan 40Ar gazi atmosfere karismaktadir ancak lavin sogumasiyla normal kosullar altinda lavin icerisindeki bu radyoaktif gaz kacacak yer bulamaz ve kayac icerisine hapsolur Yani lavin sogumasiyla izotopik saat sifirlanir Kayac icerisinde hapsolan bu bozunma urunu izotop 40Ar zamanin gostergesi olarak kayac icerisinde birikir Volkanik kayactan alinan bir numunenin laboratuvar ortaminda erime sicakligina kadar isitilmasi sonucunda ise lavin sogudugu zamandan beri kayac icerisinde radyoaktif bozunumla biriken 40Ar aciga cikar ve aciga cikan bu gaz kutle spektrometre ile olculur Ayni ornegin bir baska kismindan alinan bir baska parcadan ise ornegin 40K icerigi bir spektrofotometreyle belirlenir Elde edilen bu iki sonuc yani 40K 40Ar orani volkanik kayacin ne zaman sogudugunu yani volkanik aktivitenin ne zaman gerceklestigini gosterir Potasyum Argon 40K 40Ar tarihleme yontemi volkanik kayaclardaki ve tuflerdeki sanidin ve bazi mineraller uzerinde uygulanabilmektedir Radyoaktif 40K izotopunun uzun yarilanma omrunden dolayi 1 25 x 109 yil 40Ar izotopunun sistemdeki birikimi oldukca yavastir Bu nedenle bu yontemin 100 000 yildan daha genc orneklere uygulanmasi zordur ve daha cok son 30 milyon yilda olusmus volkanik kayaclarin tarihlendirilmesinde kullanilmaktadir Argon izotop tarihlemesinde jeokronolojik olarak ikinci yaklasim Argon Argon 40Ar 39Ar yontemidir 40Ar 39Ar tarihleme yonteminde kayacin tek bir parcasindan alinan ornek yuksek enerjili notronlarla radyasyona tutulur Bunun sonucunda ornegin 40Ar icerigi 40K 40Ar sisteminde oldugu gibi direkt olarak olculurken ornegin 40K icerigi potasyum ve argon izotoplari arasindaki bilinen oranlar kullanilarak belirlenir Olcum sirasinda sabit bir izotop olan 39K reaksiyonla reaktor icerisinde 39Ar izotopuna donusur Radyoaktif bir izotop olan ve atmosferde onemli bir miktarda bulunmayan 39Ar yarilanma omru 270 yil ornekteki potasyum oraninin belirlenmesi icin dolayli olarak kullanilmaktadir Ornekteki 39Ar oraninin 39K izotopuyla orantili olmasi 39K izotopunun ise 40K izotopuyla orantili olmasiyla ornekteki 40Ar 40K orani tek bir kutle spektrometresi olcumuyle belirlenir AvantajlarNormal kosullar altinda her iki yontemin ayni ornek uzerinde uygulanmasiyla elde edilen yaslar birbiriyle oldukca yakin cikmaktadir Ancak uygulama yapilirken cesitli bakimlardan 40Ar 39Ar yontemi bazi avantajlara sahiptir Birinci avantaj Argon Argon 40Ar 39Ar yontemiyle elde edilen yaslar Potasyum Argon a gore daha hassastir Bundan dolayi 100 000 yildan daha genc orneklerde Argon Argon yontemi uygulanarak tarihlenebilmektedir 40Ar 39Ar yonteminin ikinci avantaji bir ornekten birkac tarihleme sonucunun elde edilebilmesi ve bu sonuclarin degerlendirilerek yuksek hassasiyette bir tarihleme sonucuna varilmasidir Ucuncu avantaj 40K 40Ar yonteminde K ve Ar izotoplari kayac orneginin farkli kisimlarindan olculurken 40Ar 39Ar yonteminde Izotop olcumlerinin kayac orneginin ayni kismi uzerinde gerceklestirilir Kaynakca Arsivlenmis kopya 27 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Aralik 2016 Celik O 2008 K Ar ve 40Ar 39Ar yas tayini yontemlerinin karsilastirilmasi Guney Turkiye ofiyolit tabani metamorfiklerinden ornekler Hacettepe Universitesi Yerbilimleri Uygulama ve Arastirma Merkezi Dergisi Ankara s 101 110 a b Ari Y Kaya I 2013 Cografi Arastirma Yontemleri Cografyacilar Dernegi Balikesir s 414 417