Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İşlem maliyeti veya işlem maliyetleri, ekonomi ve ilişkili disiplinlerde, ekonomik alışveriş yapıldığındaki giderlerin ücretidir. Genel olarak firma ya da bireylerin herhangi bir mal ve/veya hizmete ulaşmak için geçirdiği zaman, istenilen mal ya da hizmete ulaşmak için yapılan tüm araştırma, ulaşma ve pazarlık-takip çabalarına ilişkin giderlerin toplamıdır.
Bu anlamda, üretim faktörlerinden ve hammadde arayışı, personelin verilecek görevi doğru yapması için sağlanan eğitim giderleri, mülkiyet hakkı doğuran işlemler, karşılıklı olarak diğer kişi ya da kurumlarla yapılan kontratlar ve tüm bunlara ulaşmak için yapılan diğer masrafları, ilan, araştırma, pazarlık, görüşme ve ulaşım giderleri ve işlerin istenildiği gibi gitmesinin takibi de dahil olmak üzere pek çok maliyeti içermektedir.
İşlem maliyetlerinden önemliler söyle sıralanabilir:
- Araştırma ve bilgi alma maliyetleri: İstenilen mal veya hizmetin pazarlarda bulunup bulunmadığı, piyasa araştırması, bildirilen kalitelerin karşılaştılması, teklif edilen en düşük fiyatı bulma, o fiyatı açıklayan satıcının ünü vb.
- Pazarlık etme ve karara varma maliyetleri: İki parti arasındaki kabul edilecek bir takas olması için yapılan müzakerelerin maliyeti, kontratın hazırlanma ve değişme maliyeti vb. Oyun teorisinde bu maliyetler özellikle kim daha önce korkup karara varacak oyunu (İngilizcesi: "game of chicken") için incelenmeleri gereklidir. Taşınmaz mallar piyasalarında ve piyasaların içsel bünyelerinin incelenmesinde bu maliyetler teklif fiyatı ile sorgu fiyatı arasındaki farkın fonksiyonudur.
- Gözetme ve uygulatma maliyetleri: Bu maliyetler her iki tarafın da kontrat şartlarını kontratta bildirilenin aynıyla uygulamalarını sağlamak için yüklendikleri maliyetleridir. Örneğin malın tesliminden sonra kalite kontrolü. Eğer iki taraftan biri bu kontrata uyulmadığını iddia ederse bu iddianın doğru olup olmadığının kontrol maliyetleri ve uyulmaması halinde şartlara uymak için yeniden yüklenilen masraflar veya uyulmadığı açığa ortaya çıkarsa (gerekirse devlet adalet sistemini kullanarak) gereken yaptırım ve ceza maliyetleri.
Terimin tarihsel gelişmesi
Genellikle, "işlem maliyeti" teriminin Ronald Coase tarafından ilk defa kullanıldığı kabul edilmektedir. Coase bu terimi, ne zaman bazı iktisadi görevlerin firmalar tarafından üstlenildiğini açıklamak ve ne zaman bu görevlerin bir piyasada bir firma tarafından üstlenileceğini öngörmek icin bir teorik çerçeve kurmak için ortaya atmıştır. Fakat Coase bu konuyu çok önceden ortaya atıp ayrıntılarını incelemekle beraber bu terim yazdığı yazılarda 1970'e kadar bulunmamaktadır. Bu işlem maliyetleri terimini aynen kullanmamakla beraber, Coase 1937'de yazmış olduğu makalesinde bu işlem maliyeti kavramını ayrıntılı açıklamada ve makalede bu kavrami "fiyat mekanizmasını kullanma maliyetleri" olarak isimlendirmektedir. 1950'de yazdığı çok önemli Sosyal Maliyet Sorunu (The Problem of Social Cost) adlı makalede bu kavram "Piyasa işlemleri maliyeti" terimini kullanmıştır. 1950'lerde yazılan ekonomik yazılarda işlem Maliyetleri terimi aynen parasal iktisat incelemelerinde kullanılmaktadır ama ilk defa kim tarafından kullandığı pek açık değildir.
Şu gerçektir ki işlem maliyetleri ile ilgili analizler çok geniş olarak "Oliver E. Williamson" tarafından İşlem Maliyeti İktisadı adi ile geliştirilen teoriler ve açıklamalar dolayısıyla iktisat içinde yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Modern kullanışa göre işlem kavramı sadece bir mal ile veya malın alım ve satımı ile ilgili olarak kullanılmakla kalınmayıp günlük hissi ilişkilerin, şahsi hediye verme ve alımların vb incelenmesi için de kulanılması uygun görülmektedir. Williamson'a göre işlem maliyetlerinin belirleyici unsurları sıklılık, özgüllük, belirsizlik, sınırlı rasyonalite ve fırsatçı davranıştır.
Modern iktisat yazılarında işlem maliyetleri' kavramı için en aşağı iki tanım bulunmaktadır:
- ""'un tanımına göre "Robinson Crusoe" iktisadında bulunmayan, yani birden fazla bireyi kapsayan sosyal kurumlar bulunan her ekonomide ortaya çıkan, iktisadî maliyetlerdir. Yani işlem maliyetleri ekonomik kurumların bulunması maliyetleridir. Cheung'a göre işlem maliyetleri kavramına daha uygun bir terim kurumsal maliyetler olacaktır.
- Fakat birçok iktisatçı bu tanımı çok geniş bulup, bir ekonomik organizasyonun içinde bulunan maliyetleri işlem maliyetleri saymamakta ve sadece organizasyon dışı maliyetleri işlem maliyeti olarak kabul etmektedirler. Bu daha dar tanım Coase'in ilk analizlerinde kullandığı "piyasa mekanizması maliyetleri" ve "piyasada ticaret etme maliyetleri" kavramları ile paralelliği korumaktadır.
Geniş tanımdan geliştirilen bir diğer ekonomik konu ise belli bir mal ve hizmetin üretilip dağıtılması için işlem maliyetlerini en düşük seviyeye indirecek kurumların (firmalar, piyasalar, temsilci ayrıcalıkları vb.) neler olacağının incelenmesidir. Bu incelemeye bazen "Yeni Kurumsal İktisat" adı verilmektedir.
Dipnotları
- ^ Dahlman C. J.,(1979), "The Problem of Externality ", The Journal of Law and Economics, Cilt.22 Sayfa 141-162
- ^ Kissell, Robert ve Morton Glantz, Optimal Trading Strategies (Optimal alışveriş stratejileri), AMACOM, 2003, say. 1-23.
- ^ Cheung, Steven N. S. "On the New Institutional Economics (Yeni kurumsal iktisat uzerine)" kaynagi L. Werin ve H. Wijkander (ed.) (1992) Kontrat Iktisadi, Basil Blackwell, say. 48-65
- ^ Demsetz, Harold (2003) "Ownership and the Externality Problem (Mülkiyet ve Dışsallık Sorunu)" kaynak T. L. Anderson ve F. S. McChesney (ed.) Property Rights: Cooperation, Conflict, and Law (Mülkiyet hakları: işbirliği, uyuşmazlık ve hukuk). Princeton, N.J.: Princeton University Press
Ek kaynaklar
- Cheung, Steven N. S. (1987). Economic organization and transaction costs (İktisadi organizasyon ve işlem maliyetleri) The New Palgrave: A Dictionary of Economics, Cilt. 2, say. 55-58.
- Niehans, Jürg (1987). Transaction costs (İşlem maliyetleri) The New Palgrave: A Dictionary of Economics, Cilt 4, say. 677-80.
- Coase, Ronald H. (1937). The Nature of the Firm (Firmanin tabiati) Economica, N.S., 4(16), pp.
- _____. (1960). The Problem of Social Cost (Sosyal maliyetler sorunu) Journal of Law and Economics, Cilt say. 1-44.31 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Williamson, Oliver E. (1981). The Economics of Organization: The Transaction Cost Approach (Organizasyon iktisadî: işlem maliyatleri yaklaşımı) The American Journal of Sociology, Cilt 87(3), say.577 say.548.
- _____. (1985). The Economic Institutions of Capitalism: Firms, Markets, Relational Contracting (Kapitalizmin iktisadî kurumları: firmalar, piyasalar, ilişkisel kontratlar. New York, NY: Free Press.
- _____. (1996). The Mechanisms of Governance. Preview. 11 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Oxford University Press.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Islem maliyeti veya islem maliyetleri ekonomi ve iliskili disiplinlerde ekonomik alisveris yapildigindaki giderlerin ucretidir Genel olarak firma ya da bireylerin herhangi bir mal ve veya hizmete ulasmak icin gecirdigi zaman istenilen mal ya da hizmete ulasmak icin yapilan tum arastirma ulasma ve pazarlik takip cabalarina iliskin giderlerin toplamidir Kurumlarin ve piyasanin ekonomik islemlerin koordinasyonu icin olasi organizasyon seklini gostermekte Dis islem maliyetleri ic islem maliyetlerinden yuksek oldugunda sirket buyuyecektir Sayet ic islem ucretleri dis islem ucretlerinden daha yuksek ise sirket diskaynaklarini azaltacaktir Bu anlamda uretim faktorlerinden ve hammadde arayisi personelin verilecek gorevi dogru yapmasi icin saglanan egitim giderleri mulkiyet hakki doguran islemler karsilikli olarak diger kisi ya da kurumlarla yapilan kontratlar ve tum bunlara ulasmak icin yapilan diger masraflari ilan arastirma pazarlik gorusme ve ulasim giderleri ve islerin istenildigi gibi gitmesinin takibi de dahil olmak uzere pek cok maliyeti icermektedir Islem maliyetlerinden onemliler soyle siralanabilir Arastirma ve bilgi alma maliyetleri Istenilen mal veya hizmetin pazarlarda bulunup bulunmadigi piyasa arastirmasi bildirilen kalitelerin karsilastilmasi teklif edilen en dusuk fiyati bulma o fiyati aciklayan saticinin unu vb Pazarlik etme ve karara varma maliyetleri Iki parti arasindaki kabul edilecek bir takas olmasi icin yapilan muzakerelerin maliyeti kontratin hazirlanma ve degisme maliyeti vb Oyun teorisinde bu maliyetler ozellikle kim daha once korkup karara varacak oyunu Ingilizcesi game of chicken icin incelenmeleri gereklidir Tasinmaz mallar piyasalarinda ve piyasalarin icsel bunyelerinin incelenmesinde bu maliyetler teklif fiyati ile sorgu fiyati arasindaki farkin fonksiyonudur Gozetme ve uygulatma maliyetleri Bu maliyetler her iki tarafin da kontrat sartlarini kontratta bildirilenin ayniyla uygulamalarini saglamak icin yuklendikleri maliyetleridir Ornegin malin tesliminden sonra kalite kontrolu Eger iki taraftan biri bu kontrata uyulmadigini iddia ederse bu iddianin dogru olup olmadiginin kontrol maliyetleri ve uyulmamasi halinde sartlara uymak icin yeniden yuklenilen masraflar veya uyulmadigi aciga ortaya cikarsa gerekirse devlet adalet sistemini kullanarak gereken yaptirim ve ceza maliyetleri Terimin tarihsel gelismesiGenellikle islem maliyeti teriminin Ronald Coase tarafindan ilk defa kullanildigi kabul edilmektedir Coase bu terimi ne zaman bazi iktisadi gorevlerin firmalar tarafindan ustlenildigini aciklamak ve ne zaman bu gorevlerin bir piyasada bir firma tarafindan ustlenilecegini ongormek icin bir teorik cerceve kurmak icin ortaya atmistir Fakat Coase bu konuyu cok onceden ortaya atip ayrintilarini incelemekle beraber bu terim yazdigi yazilarda 1970 e kadar bulunmamaktadir Bu islem maliyetleri terimini aynen kullanmamakla beraber Coase 1937 de yazmis oldugu makalesinde bu islem maliyeti kavramini ayrintili aciklamada ve makalede bu kavrami fiyat mekanizmasini kullanma maliyetleri olarak isimlendirmektedir 1950 de yazdigi cok onemli Sosyal Maliyet Sorunu The Problem of Social Cost adli makalede bu kavram Piyasa islemleri maliyeti terimini kullanmistir 1950 lerde yazilan ekonomik yazilarda islem Maliyetleri terimi aynen parasal iktisat incelemelerinde kullanilmaktadir ama ilk defa kim tarafindan kullandigi pek acik degildir Su gercektir ki islem maliyetleri ile ilgili analizler cok genis olarak Oliver E Williamson tarafindan Islem Maliyeti Iktisadi adi ile gelistirilen teoriler ve aciklamalar dolayisiyla iktisat icinde yaygin olarak kullanilmaya baslanmistir Modern kullanisa gore islem kavrami sadece bir mal ile veya malin alim ve satimi ile ilgili olarak kullanilmakla kalinmayip gunluk hissi iliskilerin sahsi hediye verme ve alimlarin vb incelenmesi icin de kulanilmasi uygun gorulmektedir Williamson a gore islem maliyetlerinin belirleyici unsurlari siklilik ozgulluk belirsizlik sinirli rasyonalite ve firsatci davranistir Modern iktisat yazilarinda islem maliyetleri kavrami icin en asagi iki tanim bulunmaktadir un tanimina gore Robinson Crusoe iktisadinda bulunmayan yani birden fazla bireyi kapsayan sosyal kurumlar bulunan her ekonomide ortaya cikan iktisadi maliyetlerdir Yani islem maliyetleri ekonomik kurumlarin bulunmasi maliyetleridir Cheung a gore islem maliyetleri kavramina daha uygun bir terim kurumsal maliyetler olacaktir Fakat bircok iktisatci bu tanimi cok genis bulup bir ekonomik organizasyonun icinde bulunan maliyetleri islem maliyetleri saymamakta ve sadece organizasyon disi maliyetleri islem maliyeti olarak kabul etmektedirler Bu daha dar tanim Coase in ilk analizlerinde kullandigi piyasa mekanizmasi maliyetleri ve piyasada ticaret etme maliyetleri kavramlari ile paralelligi korumaktadir Genis tanimdan gelistirilen bir diger ekonomik konu ise belli bir mal ve hizmetin uretilip dagitilmasi icin islem maliyetlerini en dusuk seviyeye indirecek kurumlarin firmalar piyasalar temsilci ayricaliklari vb neler olacaginin incelenmesidir Bu incelemeye bazen Yeni Kurumsal Iktisat adi verilmektedir Dipnotlari Dahlman C J 1979 The Problem of Externality The Journal of Law and Economics Cilt 22 Sayfa 141 162 Kissell Robert ve Morton Glantz Optimal Trading Strategies Optimal alisveris stratejileri AMACOM 2003 say 1 23 Cheung Steven N S On the New Institutional Economics Yeni kurumsal iktisat uzerine kaynagi L Werin ve H Wijkander ed 1992 Kontrat Iktisadi Basil Blackwell say 48 65 Demsetz Harold 2003 Ownership and the Externality Problem Mulkiyet ve Dissallik Sorunu kaynak T L Anderson ve F S McChesney ed Property Rights Cooperation Conflict and Law Mulkiyet haklari isbirligi uyusmazlik ve hukuk Princeton N J Princeton University PressEk kaynaklarCheung Steven N S 1987 Economic organization and transaction costs Iktisadi organizasyon ve islem maliyetleri The New Palgrave A Dictionary of Economics Cilt 2 say 55 58 Niehans Jurg 1987 Transaction costs Islem maliyetleri The New Palgrave A Dictionary of Economics Cilt 4 say 677 80 Coase Ronald H 1937 The Nature of the Firm Firmanin tabiati Economica N S 4 16 pp 1960 The Problem of Social Cost Sosyal maliyetler sorunu Journal of Law and Economics Cilt say 1 44 31 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Williamson Oliver E 1981 The Economics of Organization The Transaction Cost Approach Organizasyon iktisadi islem maliyatleri yaklasimi The American Journal of Sociology Cilt 87 3 say 577 say 548 1985 The Economic Institutions of Capitalism Firms Markets Relational Contracting Kapitalizmin iktisadi kurumlari firmalar piyasalar iliskisel kontratlar New York NY Free Press 1996 The Mechanisms of Governance Preview 11 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Oxford University Press Ayrica bakinizMulkiyet haklariDis baglantilar