Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Antisosyal kişilik bozukluğu veya diğer adıyla sosyopati, psikopati ile alakalı bir psikolojik bozukluktur (düzensizliktir). Bir sosyopatı bir psikopattan ayıran özellik, patolojidir, yani semptom farklılığıdır. Psikopati, sosyopatiye göre daha ağır bir bozukluk olup, sosyopatide görülen semptomlara ek olarak, özellikle ahlaka aykırı davranışlar ihtiva eder. Sosyopatiye sosyal çevrenin sebep olduğu düşünülmektedir. Antisosyal kişilik bozukluğuna (ASKB) sahip olan insanlar, halk arasında yaygın olarak “sosyopat” olarak adlandırılırlar. ASKB, bir kişilik bozukluğudur; bir akıl hastalığı değildir.
Tanım
Sosyopati, antisosyal kişilik bozukluğu olarak isimlendirilen psikolojik hastalığın gayriresmî adıdır. Antisosyal kişilik bozukluğu, akli bir bozukluk (düzensizlik) olmayıp, Amerikan Psikiyatri Derneği’nin Teşhis ve İstatistik Rehberinde şöyle tarif edilmektedir: “Teşhis için temel özellik, çocukluk veya ilk ergenlik çağında başlayıp yetişkinlik çağında da devam eden, diğer insanların hakları ile ilgili daimî bir umursamazlık ve ihlal seyridir.” Hastalığın temel özellikleri olarak sayılan hususlar, hilekarlık ve manipülasyondur. Bu sebeple, teşhisi koyarken, muayene edilen ferdin haricindeki kaynaklardan malzeme (delil) toplamak zorunludur. Ayrıca fert, 18 veya daha büyük yaşta olmasına ek olarak belgelenmiş 15 yaş öncesi davranış bozukluğu hikâyesine (tarihçesine) de sahip olmalıdır.
Antisosyal kişilik bozukluğunun kriterleri; Spitzer, Endicott ve Robbins (1978) tarafından geliştirilmiş bulunan “”nden alınmıştır. DSM–IV’ün geliştirilmesi esnasında araştırma verilerine aşırı derecede önem verildiği, fakat empati yokluğu, durumunu ve kendi kıymetini yapay olarak şişirme gibi daha geleneksel psikopatik özelliklere yeterince önem verilmediği yollu bir endişe vardı. Fakat yazarlar tarafından yürütülen saha çalışmasının ön verileri, Hare ve diğ. (1992) tarafından geliştirilen Psikopati Kontrol Listesinden alınan bazı psikopati özelliklerinin güvenilir bir şekilde ölçülmelerinin zor olduğunu göstermiş, bu sebeple de teşhis kriterlerine dâhil edilmemişlerdir. Merhametsizlik bir örnektir. Antisosyal şahıs, suçluluk veya merhamet duygusu gösterebilir veya özürler ve mantıklılaştırmalar beyan edebilir. Fakat, bizzat suç teşkil eden fiillerin tarihçesi, çok az merhamet veya suçluluk duygusu izlenimi verir.
Tanı Ölçütleri
Tanı için, aşağıdakilerden en az üçünün bir kişide toplanması gerekir.
- Sürekli göz altına alınmayı gerektiren fiilleri işlemek suretiyle belirlenmiş, hukuka uygun davranışları tespit eden sosyal kurallara uymamak,
- Sürekli yalan söylemek, takma isimler kullanmak veya kişisel çıkar veya zevk için diğer insanları kandırmak fiilleri ile belirlenen hilekârlık,
- Fevrîlik (ani tepki gösterme) veya ileriyi (geleceği) planlayamamak,
- Sürekli fiziksel dövüşmeler ve saldırılar ile belirlenen sinirlilik ve saldırganlık,
- Kendisinin veya başkalarının emniyetini ihmal etmek ve umursamamak,
- Tutarlı iş davranışını devam ettirme (aynı işte uzun süre çalışma) veya parasal yükümlülüklerini yerine getirmede sürekli başarısızlık ve sorumsuzluk,
- Başka bir kimseye zarar verme, kötü davranma veya malını çalma konusunda umursamazlık veya bu fiilleri mantıklılaştırma merhametsizliği.
Antisosyal davranış, sadece “şizofreni” nöbeti veya “manik nöbet” esnasında meydana gelen türden olmamalıdır.
Cinsiyet Farklılıkları
DSM–IV’ün, Amerikan Psikiyatri Derneği tarafından 1994 yılında yapılan baskısına göre, ABD’de antisosyal kişilik bozukluğu teşhisi, yaklaşık olarak tüm erkeklerin % 3’üne ve tüm kadınların % 1’ine konulmuştur.
Semptomlar (belirtiler)
Antisosyal kişilik bozukluğu olan kişilerin ortak özelliklerinin bir kısmı şunlardır:
- Küçük yaşta hayvanlara karşı saldırganlık
- Yalan söyleme veya hırsızlık yapmada ısrar,
- Ceza adaleti sistemi ile sürekli sorunlar yaşama,
- Diğer kişilerin haklarını veya sınırlarını (finansal, fiziksel, cinsel, duygusal, hukuksal) ihlal etme eğilimi,
- Alkol veya uyuşturucu madde kullanımına yönelme,
- Saldırganca, sıklıkla şiddetli davranış; kavgaya karışma eğilimi,
- Sürekli olarak endişe, sinirlilik ve moral bozukluğu hissetme (disfori)
Yaygınlık
ABD’de, kriterlerini kullanan (The National Comorbidity Survey) tarafından elde edilen bulgular, erkeklerin % 5,8’i, kadınların ise % 1,2’sinin bu bozukluğun hayat boyu devam etme riskine sahip olduklarını göstermektedir. Yukarıda belirtildiği üzere, DSM–IV’e göre, antisosyal kişilik bozukluğu teşhisi, yaklaşık olarak tüm erkeklerin % 3’üne ve tüm kadınların % 1’ine konulmuştur.
Hapishanelerde, bu oranın % 75'e kadar yüksek olabileceği tahmin edilmektedir. Klinik ortamlardaki yaygınlık tahminleri, örneklenen nüfusun hâkim özelliklerine bağlı olarak, % 3 ile % 30 arasında değişmektedir. Hastalığın yaygınlığı, pek çok şiddet suçlularını içeren hapishane insanları gibi seçilmiş nüfuslarda daha da yüksektir (Hare, 1983). Benzer şekilde, ASKB’nun yaygınlığı, alkol veya diğer uyuşturucu madde kullanımı tedavi programlarındaki hastalar arasında genel nüfusta olandan daha yüksektir. Bu da, ASKB ile alkol veya diğer uyuşturucu madde kullanımı arasında bir bağlantı ve bağlılık olduğunu göstermektedir. David Korten tarafından yürütülen bir araştırma, bu özelliklerin, önemli şirketlerin üst yöneticileri arasında yüksek oranda olduğunu göstermektedir.
Diğer akıl hastalıkları/bozuklukları ile ilişkisi
Antisosyal kişilik bozukluğu, madde kullanımına yönelim hariç, tüm DSM–IV Eksen I hastalıkları ile negatif korelasyona sahiptir. Antisosyal kişilik bozukluğuna en kuvvetli korelasyon, Revizeli Psikopati Kontrol Listesi ile ölçülen psikopati sahiptir. DSM–IV–TR’de sunulduğu üzere, Amerikan Psikiyatri Derneğinin resmi duruşuna (tavrına) göre, “psikopati” ve “sosyopati”, antisosyal kişilik bozukluğunun eskimiş eş anlamlılarıdır. Dünya Sağlık Örgütü de, ICD–10’da psikopati, sosyopati, antisosyal kişilik, asosyal kişilik ve amoral kişilik kavramlarını “sosyal olmayan kişilik bozukluğu” (dissocial personality disorder) kavramının eş anlamlıları olarak kullanılması biçiminde benzer bir tavır sergilemektedir.
Potansiyel (olası) işaretçiler
Her ne kadar, antisosyal kişilik bozukluğu 18 yaşından önce resmen teşhis edilemese de, bu hastalığın, MacDonald Üçlüsü olarak bilinen üç işaretçisi, bazı çocuklarda bulunabilir. Bunlar; normalden uzun bir süre devam eden yatak ıslatma, hayvanlara eziyet ve piromani (yangın çıkarma hastalığı, yani yangın çıkarma konusunda kontrol edilemez bir isteğe sebep olan akıl hastalığı).
Bu işaretleri sergileyen çocukların, ne kadarının büyüyünce antisosyal kişilik bozukluğu geliştirecekleri bilinmemektedir. Fakat bu işaretler, teşhis konulmuş yetişkinlerin hayat hikâyelerinde sıklıkla bulunmaktadır. Kaç sayıda çocuğun, bu semptomlara sahip olduğu halde antisosyal kişilik bozukluğu geliştirmediği bilinmediği için, tahmini değer (diğer bir ifadeyle, bu semptomların gelecekteki antisosyal kişilik bozukluğunu tahmindeki faydası) net değildir. Bu üç özellik, Akıl Hastalıkları IV–TR Teşhis ve İstatistik Rehberi’nde (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders IV-TR) “davranış bozukluğu” ismi altında yer almaktadır.
Antisosyal kişilik bozukluğunun işaretlerini sergileyen bir çocuğa, ya “davranış bozukluğu” veya “karşı gelme bozukluğu” (oppositional defiant disorder) teşhisi konulabilir. Fakat bu çocukların tamamının yetişkinliklerinde antisosyal kişilik bozukluğu geliştirecekleri söylenemez.
Nedenleri
ASKB'nun sebepleri bilinmemektedir. Biyolojik ve genetik faktörlerin rol oynayabileceği sanılmaktadır. Fakat, hastalık ile biyolojik faktörler arasındaki istatistiksel korelasyon zayıftır. Bu da pek çok uzmanı aksi yönde bir inanca yöneltmiştir.
Antisosyal ebeveyne sahip olma gibi ailevi bir hikâye, hastalığı geliştirme şansını artırmaktadır. Çocuklukta babadan şiddet görme veya aile içinde ebeveynler arasındaki çatışma, çocuklarda bu hastalığın riskini artırmaktadır. Mayo Kliniği’nin web sitesine göre, çocukluktaki ev (yuva), okul ve sosyal çevredeki (örneğin; mahalle) bir takım çevre faktörleri de katkı yapabilir. Örneğin; aşırı cezalandırıcı bir ev veya okul ortamı gibi.
Robins (1966-67), antisosyal kişilik bozukluğuna sahip fertlerin babalarında, diğer fertlerin babalarına kıyasla, daha fazla sosyopatik özellikler ve alkolizm vakası bulmuştur. Böyle bir ailede, diğer ailelere kıyasla, erkeklerin daha fazla antisosyal kişilik bozukluğu vakasına sahip olduklarını, kadınların ise daha fazla somatizasyon bozukluğu (somatization disorder) sergileme eğiliminde olduklarını bulmuştur.
Bowlby (1944), antisosyal kişilik bozukluğu ile hayatın ilk beş yılındaki ana mahrumiyeti arasında bir bağlantı görmüştür. Glueck and Glueck (1968), bu kişilik bozukluğunu geliştiren çocukların annelerinin tutarlı disiplin uygulamama ve şefkat göstermeme eğiliminde olduklarının işaretlerini ve alkolizm ve fevriliğe yönelik anormal bir eğilim bildirmiştir. Bu faktörlerin tümü, tutarlı yapıya ve davranış sınırlarına sahip istikrarlı ve fonksiyonel bir ev oluşturma konusundaki başarısızlığa katkıda bulunmaktadır.
Evlat edinme konusundaki araştırmalar, hem genetik katkıların ve hem de çevre katkılarının hastalığın gelişmesindeki rolünü desteklemektedir. İkizler hakkındaki araştırmalar da, yetişkinlerdeki antisosyal davranışın kalıtımsal olarak geçebilirliği konusuna işaret etmektedirler ve genetik faktörlerin yetişkinlerde antisosyal çocuklar veya ergenlerden daha önemli olduğunu göstermişlerdir. Çünkü bu son kategori araştırmalara göre, antisosyal çocuklar veya ergenlerde, paylaşılan çevre faktörleri daha önemlidir (Lyons ve diğer, 1995).
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Antisosyal kisilik bozuklugu veya diger adiyla sosyopati psikopati ile alakali bir psikolojik bozukluktur duzensizliktir Bir sosyopati bir psikopattan ayiran ozellik patolojidir yani semptom farkliligidir Psikopati sosyopatiye gore daha agir bir bozukluk olup sosyopatide gorulen semptomlara ek olarak ozellikle ahlaka aykiri davranislar ihtiva eder Sosyopatiye sosyal cevrenin sebep oldugu dusunulmektedir Antisosyal kisilik bozukluguna ASKB sahip olan insanlar halk arasinda yaygin olarak sosyopat olarak adlandirilirlar ASKB bir kisilik bozuklugudur bir akil hastaligi degildir anti sosyal kisiligin iceriklerTanimSosyopati antisosyal kisilik bozuklugu olarak isimlendirilen psikolojik hastaligin gayriresmi adidir Antisosyal kisilik bozuklugu akli bir bozukluk duzensizlik olmayip Amerikan Psikiyatri Dernegi nin Teshis ve Istatistik Rehberinde soyle tarif edilmektedir Teshis icin temel ozellik cocukluk veya ilk ergenlik caginda baslayip yetiskinlik caginda da devam eden diger insanlarin haklari ile ilgili daimi bir umursamazlik ve ihlal seyridir Hastaligin temel ozellikleri olarak sayilan hususlar hilekarlik ve manipulasyondur Bu sebeple teshisi koyarken muayene edilen ferdin haricindeki kaynaklardan malzeme delil toplamak zorunludur Ayrica fert 18 veya daha buyuk yasta olmasina ek olarak belgelenmis 15 yas oncesi davranis bozuklugu hikayesine tarihcesine de sahip olmalidir Antisosyal kisilik bozuklugunun kriterleri Spitzer Endicott ve Robbins 1978 tarafindan gelistirilmis bulunan nden alinmistir DSM IV un gelistirilmesi esnasinda arastirma verilerine asiri derecede onem verildigi fakat empati yoklugu durumunu ve kendi kiymetini yapay olarak sisirme gibi daha geleneksel psikopatik ozelliklere yeterince onem verilmedigi yollu bir endise vardi Fakat yazarlar tarafindan yurutulen saha calismasinin on verileri Hare ve dig 1992 tarafindan gelistirilen Psikopati Kontrol Listesinden alinan bazi psikopati ozelliklerinin guvenilir bir sekilde olculmelerinin zor oldugunu gostermis bu sebeple de teshis kriterlerine dahil edilmemislerdir Merhametsizlik bir ornektir Antisosyal sahis sucluluk veya merhamet duygusu gosterebilir veya ozurler ve mantiklilastirmalar beyan edebilir Fakat bizzat suc teskil eden fiillerin tarihcesi cok az merhamet veya sucluluk duygusu izlenimi verir Tani OlcutleriTani icin asagidakilerden en az ucunun bir kiside toplanmasi gerekir Surekli goz altina alinmayi gerektiren fiilleri islemek suretiyle belirlenmis hukuka uygun davranislari tespit eden sosyal kurallara uymamak Surekli yalan soylemek takma isimler kullanmak veya kisisel cikar veya zevk icin diger insanlari kandirmak fiilleri ile belirlenen hilekarlik Fevrilik ani tepki gosterme veya ileriyi gelecegi planlayamamak Surekli fiziksel dovusmeler ve saldirilar ile belirlenen sinirlilik ve saldirganlik Kendisinin veya baskalarinin emniyetini ihmal etmek ve umursamamak Tutarli is davranisini devam ettirme ayni iste uzun sure calisma veya parasal yukumluluklerini yerine getirmede surekli basarisizlik ve sorumsuzluk Baska bir kimseye zarar verme kotu davranma veya malini calma konusunda umursamazlik veya bu fiilleri mantiklilastirma merhametsizligi Antisosyal davranis sadece sizofreni nobeti veya manik nobet esnasinda meydana gelen turden olmamalidir Cinsiyet FarkliliklariDSM IV un Amerikan Psikiyatri Dernegi tarafindan 1994 yilinda yapilan baskisina gore ABD de antisosyal kisilik bozuklugu teshisi yaklasik olarak tum erkeklerin 3 une ve tum kadinlarin 1 ine konulmustur Semptomlar belirtiler Antisosyal kisilik bozuklugu olan kisilerin ortak ozelliklerinin bir kismi sunlardir Kucuk yasta hayvanlara karsi saldirganlik Yalan soyleme veya hirsizlik yapmada israr Ceza adaleti sistemi ile surekli sorunlar yasama Diger kisilerin haklarini veya sinirlarini finansal fiziksel cinsel duygusal hukuksal ihlal etme egilimi Alkol veya uyusturucu madde kullanimina yonelme Saldirganca siklikla siddetli davranis kavgaya karisma egilimi Surekli olarak endise sinirlilik ve moral bozuklugu hissetme disfori YayginlikABD de kriterlerini kullanan The National Comorbidity Survey tarafindan elde edilen bulgular erkeklerin 5 8 i kadinlarin ise 1 2 sinin bu bozuklugun hayat boyu devam etme riskine sahip olduklarini gostermektedir Yukarida belirtildigi uzere DSM IV e gore antisosyal kisilik bozuklugu teshisi yaklasik olarak tum erkeklerin 3 une ve tum kadinlarin 1 ine konulmustur Hapishanelerde bu oranin 75 e kadar yuksek olabilecegi tahmin edilmektedir Klinik ortamlardaki yayginlik tahminleri orneklenen nufusun hakim ozelliklerine bagli olarak 3 ile 30 arasinda degismektedir Hastaligin yayginligi pek cok siddet suclularini iceren hapishane insanlari gibi secilmis nufuslarda daha da yuksektir Hare 1983 Benzer sekilde ASKB nun yayginligi alkol veya diger uyusturucu madde kullanimi tedavi programlarindaki hastalar arasinda genel nufusta olandan daha yuksektir Bu da ASKB ile alkol veya diger uyusturucu madde kullanimi arasinda bir baglanti ve baglilik oldugunu gostermektedir David Korten tarafindan yurutulen bir arastirma bu ozelliklerin onemli sirketlerin ust yoneticileri arasinda yuksek oranda oldugunu gostermektedir Diger akil hastaliklari bozukluklari ile iliskisiAntisosyal kisilik bozuklugu madde kullanimina yonelim haric tum DSM IV Eksen I hastaliklari ile negatif korelasyona sahiptir Antisosyal kisilik bozukluguna en kuvvetli korelasyon Revizeli Psikopati Kontrol Listesi ile olculen psikopati sahiptir DSM IV TR de sunuldugu uzere Amerikan Psikiyatri Derneginin resmi durusuna tavrina gore psikopati ve sosyopati antisosyal kisilik bozuklugunun eskimis es anlamlilaridir Dunya Saglik Orgutu de ICD 10 da psikopati sosyopati antisosyal kisilik asosyal kisilik ve amoral kisilik kavramlarini sosyal olmayan kisilik bozuklugu dissocial personality disorder kavraminin es anlamlilari olarak kullanilmasi biciminde benzer bir tavir sergilemektedir Potansiyel olasi isaretcilerHer ne kadar antisosyal kisilik bozuklugu 18 yasindan once resmen teshis edilemese de bu hastaligin MacDonald Uclusu olarak bilinen uc isaretcisi bazi cocuklarda bulunabilir Bunlar normalden uzun bir sure devam eden yatak islatma hayvanlara eziyet ve piromani yangin cikarma hastaligi yani yangin cikarma konusunda kontrol edilemez bir istege sebep olan akil hastaligi Bu isaretleri sergileyen cocuklarin ne kadarinin buyuyunce antisosyal kisilik bozuklugu gelistirecekleri bilinmemektedir Fakat bu isaretler teshis konulmus yetiskinlerin hayat hikayelerinde siklikla bulunmaktadir Kac sayida cocugun bu semptomlara sahip oldugu halde antisosyal kisilik bozuklugu gelistirmedigi bilinmedigi icin tahmini deger diger bir ifadeyle bu semptomlarin gelecekteki antisosyal kisilik bozuklugunu tahmindeki faydasi net degildir Bu uc ozellik Akil Hastaliklari IV TR Teshis ve Istatistik Rehberi nde Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders IV TR davranis bozuklugu ismi altinda yer almaktadir Antisosyal kisilik bozuklugunun isaretlerini sergileyen bir cocuga ya davranis bozuklugu veya karsi gelme bozuklugu oppositional defiant disorder teshisi konulabilir Fakat bu cocuklarin tamaminin yetiskinliklerinde antisosyal kisilik bozuklugu gelistirecekleri soylenemez NedenleriASKB nun sebepleri bilinmemektedir Biyolojik ve genetik faktorlerin rol oynayabilecegi sanilmaktadir Fakat hastalik ile biyolojik faktorler arasindaki istatistiksel korelasyon zayiftir Bu da pek cok uzmani aksi yonde bir inanca yoneltmistir Antisosyal ebeveyne sahip olma gibi ailevi bir hikaye hastaligi gelistirme sansini artirmaktadir Cocuklukta babadan siddet gorme veya aile icinde ebeveynler arasindaki catisma cocuklarda bu hastaligin riskini artirmaktadir Mayo Klinigi nin web sitesine gore cocukluktaki ev yuva okul ve sosyal cevredeki ornegin mahalle bir takim cevre faktorleri de katki yapabilir Ornegin asiri cezalandirici bir ev veya okul ortami gibi Robins 1966 67 antisosyal kisilik bozukluguna sahip fertlerin babalarinda diger fertlerin babalarina kiyasla daha fazla sosyopatik ozellikler ve alkolizm vakasi bulmustur Boyle bir ailede diger ailelere kiyasla erkeklerin daha fazla antisosyal kisilik bozuklugu vakasina sahip olduklarini kadinlarin ise daha fazla somatizasyon bozuklugu somatization disorder sergileme egiliminde olduklarini bulmustur Bowlby 1944 antisosyal kisilik bozuklugu ile hayatin ilk bes yilindaki ana mahrumiyeti arasinda bir baglanti gormustur Glueck and Glueck 1968 bu kisilik bozuklugunu gelistiren cocuklarin annelerinin tutarli disiplin uygulamama ve sefkat gostermeme egiliminde olduklarinin isaretlerini ve alkolizm ve fevrilige yonelik anormal bir egilim bildirmistir Bu faktorlerin tumu tutarli yapiya ve davranis sinirlarina sahip istikrarli ve fonksiyonel bir ev olusturma konusundaki basarisizliga katkida bulunmaktadir Evlat edinme konusundaki arastirmalar hem genetik katkilarin ve hem de cevre katkilarinin hastaligin gelismesindeki rolunu desteklemektedir Ikizler hakkindaki arastirmalar da yetiskinlerdeki antisosyal davranisin kalitimsal olarak gecebilirligi konusuna isaret etmektedirler ve genetik faktorlerin yetiskinlerde antisosyal cocuklar veya ergenlerden daha onemli oldugunu gostermislerdir Cunku bu son kategori arastirmalara gore antisosyal cocuklar veya ergenlerde paylasilan cevre faktorleri daha onemlidir Lyons ve diger 1995