Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Danimarka veya resmî adıyla Danimarka Krallığı (Danca: ), Kuzey Avrupa'da bir İskandinav ülkesidir. İskandinav ülkelerinin en güneyinde yer alan Danimarka'nın büyük bir bölümü Jylland yarımadası üzerindedir. Başkent, Danimarka adalarının en büyüğü olan Sjælland'ın üzerinde kurulmuştur. Sjælland, dar bir boğaz olan Øresund ile İsveç'ten ayrılır. Ayrıca, (bir köprü ile Jylland'a bağlı olan) , , , ve Baltık Denizi'ndeki Bornholm adaları da Danimarka'ya aittir.
Danimarka | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan Yok Kraliyet sloganı: Guds hjælp, Folkets kærlighed, Danmarks styrke ("Tanrının yardımı, insanların sevgisi, Danimarka'nın gücü") | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Kopenhag | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Danca1 | ||||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | Almanca Grönlandca Faroece | ||||||||
| Diğer diller | Danca1 | ||||||||
| Etnik gruplar | %86,11 Danimarkalı %13,89 diğer (2020) | ||||||||
| Demonim | Danimarkalılar | ||||||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter demokrasi ve Anayasal monarşi | ||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 43.094 km2 (134.) | ||||||||
• Su (%) | 1,64 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2023 tahminî |  5.916.212 (Nüfus yoğunluklarına göre ülkeler listesi) (115..) | ||||||||
• Yoğunluk | 135.73/km2 | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2021 tahminî | ||||||||
• Toplam | 359,048 milyar $ (53.) | ||||||||
• Kişi başına | 61.478 $ (10..) | ||||||||
| GSYİH (nominal) | 2021 tahminî | ||||||||
• Toplam | 392,570 milyar $ (35.) | ||||||||
• Kişi başına | 67.218 $ (6.) | ||||||||
| Gini (2019) | ▼ 27.5 düşük | ||||||||
| İGE (2019) | 0.940 çok yüksek · 10. | ||||||||
| Para birimi | Danimarka kronu (DKK) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+1 (OAS) | ||||||||
• Yaz (YSU) | UTC+2 (OAYS) | ||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||
| Telefon kodu | 454 | ||||||||
| İnternet alan adı | .dk2,3 | ||||||||
| |||||||||
Danimarka Krallığı anayasal olarak Danimarka'yı ve Kuzey Atlantik Okyanusu'ndaki iki özerk bölge olan Faroe Adaları ve Grönland'ı içeren üniter bir devlettir. Danimarka, 2020 itibarıyla toplam 42.943 kilometre karelik (16.580 sq mi) ve Grönland ve Faroe Adaları dahil toplam alan 2.210.579 kilometre karelik (853.509 sq mi) bir alanı kaplar.
Danimarka'nın Almanya, Hans Adası sayesinde de Kanada ile kara sınırı vardır. Danimarka'nın nüfusu ise 2023 itibarıyla 5,916 milyondur.
Birleşik Danimarka Krallığı, 8. yüzyılda Baltık Denizi'nin kontrolü için mücadelede yetkin bir denizci ulus olarak ortaya çıktı. Danimarka, İsveç ve Norveç, 1397'de kurulan ve 1523'te İsveç'in ayrılmasıyla sona eren Kalmar Birliği'nin merkeziydi. Danimarka-Norveç ise 1814'e kadar Kopenhag'dan yönetildi. 17. yüzyıldan başlayarak İsveç İmparatorluğu ile yapılan savaş sonucunda yenik düşerek büyük toprak kayıpları yaşadı: Napolyon Savaşları'ndan sonra Norveç İsveç'e bırakılırken, Danimarka Faroe Adaları, Grönland ve İzlanda'nın üzerindeki hakimiyetini korumayı başardı. 19. yüzyılda Birinci Schleswig Savaşı'nda mağlup edilen Danimarka'da art arda gelen yenilgilerin bir sonucu olarak milliyetçi hareketlerde artış görüldü. 1864'teki İkinci Schleswig Savaşı'ndan sonra Danimarka, Schleswig Dükalığı'nı Prusya'ya kaybetti. Danimarka I. Dünya Savaşı sırasında tarafsız kalmış olsa da, 1920'de Almanya'nın savaşı kaybetmesiyle Schleswig'in kuzey yarısı yeniden Danimarka'ya bağlandı. II. Dünya Savaşı sırasında Almanya tarafından işgal edilen ülke, 20. yüzyılın başlarında oldukça gelişmiş bir karma ekonomiye sahipti.
1660'ta mutlak monarşiye son veren ülke, anayasasını 5 Haziran 1849'da kabul etti. Anayasal bir monarşi olarak devletin ulusal parlamentosu ülkenin başkenti, en büyük şehri ve ana ticaret merkezi olan Kopenhag'da bulunmaktadır. Danimarka, 1973'te Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun (günümüzde Avrupa Birliği) üyesi oldu ancak Euro yerine kendi para birimi olan kronu kullanmaktadır.
Danimarkalılar yüksek bir yaşam standardına sahiptir ve ülke eğitim, sağlık hizmetleri, sivil özgürlüklerin korunması, demokratik yönetişim ve LGBT eşitliği dahil olmak üzere bazı ulusal performans ölçütlerinde üst sıralarda yer almaktadır.NATO, İskandinav Konseyi, OECD, AGİT ve Birleşmiş Milletler'in kurucu üyeleri arasındadır; aynı zamanda Schengen Bölgesi'nin bir parçasıdır. Danimarka'nın ayrıca İskandinav komşularıyla dilbilimsel olarak yakın bağları vardır, Danimarka dili hem Norveççe hem de İsveççe ile kısmen karşılıklı olarak anlaşılır.
Etimoloji
Çoğu etimolojik sözlük ve el kitabı "Dan" kelimesini (Almanca: Tenne) "düz arazi" anlamına gelen bir kelimeden türetir. Bunun da Güney Schleswig'deki sınır ormanlarına olası bir atıfta olmakla beraber, ormanlık alan veya sınır arazisi anlamına gelebileceği düşünülmektedir.
Danmark kelimesinin Danimarka içinde ilk kaydedilen kullanımı, Gorm (y. 955) ve Harald Bluetooth (y. 965) tarafından dikildiğine inanılan iki Jelling taşı üzerinde büyük taşta ᛏᛅᚾᛘᛅᚢᚱᚴ ([danmɒrk]) ve küçük taşta genitif ᛏᛅᚾᛘᛅᚱᚴᛅᚱ ([danmarkaɽ]) olarak görülür.
Tarihi
Danimarka'ya hakim olan ilk kavim 8. yüzyıl - 11. yüzyıl hüküm süren Vikinglerdir. Savaşçı bir ulus olarak tanınan Vikingler batıda Büyük Britanya, İzlanda, Grönland ve hatta Kuzey Amerika'ya kadar ulaşarak sömürgeler kurdular. Doğuda ise Karadeniz ve Hazar Denizi kıyılarına kadar uzanan yerleşim birimleri kurmuşlardır. İngiltere'nin büyük bir bölümü bu dönemde Viking egemenliği altında kaldı.
İskandinavyalı I. Harald (Danimarkalı) Mavi Diş Harald 980 yılında ilk defa olarak Danimarka ve Norveç'i birleştirerek bir krallık kurmayı başardı. Ayrıca Alman misyonerlerin etkisiyle Hristiyanlığı kabul etti. 1363 yılında Danimarka kralı IV. Valdemar'ın kızı I. Margaret, Norveç kralı VI. Haakon'la evlenerek iki ülkeyi bir bayrak altında birleştirdi. 1397 yılında İsveç, Norveç, Danimarka ve sömürgeleri (Faroe Adaları, İzlanda, Grönland ve Finlandiya) birleşerek Kalmar Birliği adı altında büyük bir İskandinav İmparatorluğu haline geldiler.
1521 yılında İsveç Kalmar Birliği'nden resmen ayrıldı. Bu arada İskandinav ülkeleri Martin Luther tarafından Almanya'da başlatılan Protestan Reformu ile sarsıldı. Danimarka ve Norveç 1821 yılına kadar Danimarka-Norveç adı altında birlikte hareket etmeye devam ettiler. 19. yüzyılın başlarında Danimarka Napolyon Savaşları'yla temelinden sarsıldı. Birleşik Krallık filosu 1801 yılında Kopenhag'a saldırdı. Danimarka'nın müttefiki olan Fransa savaşı kaybedince Danimarka 1814 yılında imzaladığı Kiel Antlaşması uyarınca savaşı kazanan tarafın üyesi olan İsveç'e Norveç'i bırakmak zorunda kaldı.
20. yüzyılın ilk yıllarında Danimarka'nın Karayiplerdeki sömürgeleri ABD'ye satıldı. Danimarka Dünya Savaşları'nda tarafsız kaldı. Danimarka I. Dünya Savaşı'nda tarafsız kaldı. Danimarka II. Dünya Savaşı'nda tarafsız kalmasına rağmen 9 Nisan 1940 tarihinde Almanya tarafından işgal edildi. Danimarka ordusu ve Hava kuvvetleri zayıftı ve toprakları düzdü bu yüzden 4 saat içinde Danimarka işgal edildi. Buna karşılık Birleşik Krallık ordusu Faroe Adaları ve İzlanda'yı işgal etti. İzlanda 17 Haziran 1944 tarihinde bağımsızlığını ilan ederek Danimarka'dan ayrıldı. Faroe Adaları ise 1948'de Danimarka'ya geri verildi.
Dünya savaşlarından sonra Danimarka tarafsızlık siyasetine son verdi. 1945 yılında Birleşmiş Milletler'e üye oldu. 1949 yılında ise NATO'nun kurucu üyelerinden biri oldu. 1 Ocak 1973 tarihinde de Avrupa Birliği'ne katılan Danimarka bazı konularda Avrupa Birliği'nin dışında kalmayı tercih etmektedir. Örneğin 2000 yılında yapılan bir referandumun reddedilmesi üzerine Danimarka Euro Alanı dışında kalmayı yeğlemiştir.
Coğrafya
İklim
Danimarka, ılıman kışlar ile karakterize edilen ılıman bir iklime sahiptir, Ocak ayında ortalama sıcaklıklar 1,5 °C (34.7 °F) ve serin yazlar, Ağustos ayında ortalama sıcaklık 17.2 °C (63,0 °F)'dir. Danimarka'da kayıtların başladığı 1874'ten bu yana kaydedilen en uç sıcaklıklar 1975'te 36.4 °C (97.5 °F) ve 1982'de −31,2 °C (−24,2 °F) idi. Danimarka'da ortalama sıcaklık Yılda ortalama 765 milimetre (30 inç) yağış alan yılda 179 gün; sonbahar en yağışlı mevsim ve ilkbahar en kurak mevsimdir. Kıta ve okyanus arasındaki konum, havanın genellikle kararsız olduğu anlamına gelir.
Danimarka'nın kuzeydeki konumu nedeniyle, gün ışığında büyük mevsimsel farklılıklar vardır. Kış aylarında gün doğumunun sabah 8:45 ve gün batımının 15:45 (standart saat) olduğu kısa günler ile sabah 4:30'da gün doğumu ve akşam 10'da gün batımı (yaz saati uygulaması) olan uzun yaz günleri vardır.
Ekoloji
Danimarka Boreal Krallığı'na aittir ve iki ekolojik bölgeye ayrılabilir: Atlantik karma ormanları ve Baltık karma ormanları. Danimarka'nın bakir ormanlarının neredeyse tamamı, özellikle son bin yılda tarımsal amaçlarla yok edildi veya parçalandı. Ormansızlaşma, geniş fundalık alanlar ve yıkıcı kum yığınları yarattı. Buna rağmen, ülkede birkaç daha büyük ikinci büyüme ormanlık alan vardır ve toplamda arazinin %12,9'u ormanlıktır.Picea abies en yaygın ağaçtır (2017); Noel ağacı üretiminde önemli bir ağaçtır. Danimarka, 0,5/10'luk bir Orman Peyzaj Bütünlüğü Endeksi ortalama puanına sahiptir ve dünya çapında 172 ülke arasında 171'inci sırada yer almaktadır.
Karaca, kırsal bölgeleri giderek artan sayılarıyla işgal ediyor ve Jutland'ın seyrek ormanlık alanlarında büyük boynuzlu kızıl geyikler bulunabilir. Danimarka ayrıca kokarca, kır tavşanı ve kirpi gibi daha küçük memelilere de ev sahipliği yapmaktadır. Danimarka'da yaklaşık 400 kuş türü yaşıyor ve bunların 160'ı ülkede ürüyor. Büyük deniz memelileri, sağlıklı mutur popülasyonlarını, artan sayıda yüzgeçayaklıları ve mavi balinalar ve katil balinalar da dahil olmak üzere büyük balinaların ara sıra ziyaretlerini içerir. Morina, ringa balığı ve plaice Danimarka sularında bol miktarda bulunan balık etleridir ve büyük bir balıkçılık endüstrisinin temelini oluştururlar.
Çevre
Danimarka, Aralık 2020'de petrol ve gaz çıkarımı için yeni lisanslar vermeyi durdurdu.
Arazi ve su kirliliği Danimarka'nın en önemli çevresel sorunlarından ikisidir, ancak ülkenin evsel ve endüstriyel atıklarının çoğu artık giderek daha fazla filtrelenmekte ve bazen geri dönüştürülmektedir. Ülke, çevrecilik konusunda tarihsel olarak ilerici bir duruş sergilemiştir; 1971'de Danimarka bir Çevre Bakanlığı kurdu ve 1973'te çevre hukukunu uygulayan dünyadaki ilk ülke oldu. Çevresel bozulmayı ve iklim değişikliğini azaltmak için Danimarka Hükûmeti Kyoto Protokolünü imzaladı. Ancak, ulusal ekolojik ayak izi 2010 yılındaki 1.7 olan dünya ortalamasına kıyasla çok yüksek olan kişi başına 8.26 küresel hektardır. Aralık 2014'te 2015 İklim Değişikliği Performans Endeksi, Danimarka'yı tablonun en üstüne yerleştirdi ve emisyonların hala oldukça yüksek olmasına rağmen ülkenin etkili iklim koruma politikaları uygulayabildiğini açıkladı. 2020'de Danimarka yine endekste birinci sırada yer aldı. 2021'de Danimarka, Kosta Rika ile fosil yakıtların kullanımını durdurmak için "Petrol ve Gaz Ötesi ittifakını" başlattı.
Danimarka'nın toprakları Grönland ve Faroe Adaları'nda, yılda yaklaşık 650 balina yakalanır. Grönland'ın balina avlama kotaları, kota karar verme yetkisine sahip Uluslararası Balinacılık Kurulu'nun (IWC) tavsiyelerine göre belirlenir.
Demografi
Danimarka İstatistiklerine göre, Danimarka'da yaşayanların %90,5'i Danimarkalı soyundandır ki bu da Danimarka nüfusunun 5 milyonuna tekabül eder. Geriye kalan %9,5 ise komşu ülkelerden veya ağırlıklı olarak Bosnalı olan göçmenler tarafından oluşturulmaktadır. Söz konusu göçmenler 1983 yılında imzalanan Yabancı Yasası (Udlændingeloven) ile ülkeye gelmişlerdir. Danimarka göçün yanı sıra, yabancılara tanıdığı sığınma hakkı ile de ülkeye 'ilticacı' kabul etmektedir. İltica edenlerin sayıları 2001 yılından 2006 yılına kadar %84 azalsa da, ülkeye sadece 2006 yılında 1.960 ilticacı sığınmıştır.
Danimarka nüfusu 2010 Mayıs ayında 5.557.709 olarak tespit edilmiştir. Ülke nüfusu, ağırlıklı olarak Büyük Kemer olarak tarif edilen boğazın doğusunda yer alan Sjælland adasında yer alır. Her ne kadar Sjælland (Zeland) adası 9,622 km² (3,715 sq mi) büyüklüğünde, Danimarka'nın sadece %22.7'si olsa da, ada hem ülkenin başkenti olan Kopenhag'ı içerisinde bulundurmakta, hem de ülke nüfusunun %45'ini (2.465.348) içerisinde barındırmaktadır. Ülkenin geriye kalanı olan batısında ise; yani Fyn (Fünen) Adası'nda ve Avrupa anakarasına bağlı olan Danimarka'da, 3.010.443 kişi yaşamakta ve 32,772 km² (12,653 sq mil) alan kaplamaktadır.
2006 sayımına göre; ülkenin ortalama yaşı 39,8'dir. Bir kadına 0,98 erkek düşmektedir. Okur yazarlık oranı (15 yaş üstünde) ise %98,2 olan Danimarka'da doğum oranı 1,74'tür.
Ülkede Danca ülkenin resmî dilidir. Ayrıca Almanca ve İngilizce de halk arasında geniş şekilde konuşulan dillerdir.
2006 rakamlarına göre; Amerika'da yaşayan insanların 1.516.126 Danimarka soyundan gelmektedir. Ayrıca Kanada'da ise 200.035 Danimarkalı soyundan gelen kişi yaşamaktadır.
Din
Danimarka Anayasası'nda devletin dini belirtilmektedir. Ocak 2023 sayılarına göre nüfusun %72,1'u Danimarka Ulusal Kilisesi'nin (Den Danske Folkekirke) üyesidir.Kilise Danimarka Anayasası tarafından belirlenmiş olan Lutheryan mezhebindendir.
Danimarka nüfusunun %4'ü Müslümandır ki Müslümanlar Danimarka'nın ikinci büyük dini topluluğunu oluştururlar. Diğer dini gruplar ise nüfusun %1'i civarındadır.
Danimarka'da 2005 yılında yapılan bir araştırmaya göre; Danimarkalılar'ın 31%'i "Bir tanrı olduğuna", nüfusun %9'u "hayatımızın kaynağı olan bir ruhun veya bir hayat gücün mevcut olduğuna" ve nüfusun %19'u "tanrı, ruh, veya bir hayat gücünün olmadığına" inanmaktadır. 2005 yılında Zuckerman tarafından yapılan bir araştırmaya göre ise, Danimarka dünyanın en büyük dördüncü ateist veya agnostik grubun yoğunluğuna sahip ülkesidir ki, söz konusu araştırmaya göre ülkedeki ateist veya agnostik grubun oranı %43 ile %80 arasındadır.
CIA'ya 2019 tahminlerine göre Danimarka'nın nüfusunun Evanjelik Lüteryanlar (resmi) %74,7, Müslümanlar %5,5; dinsiz, belirtmemiş ve her biri %1'in altında bir orana sahip diğerleri ise (Roma Katolik, Yehova Şahidi, Sırp Ortodoks Hristiyan, Yahudi, Baptist, Budist, İsa Mesih Kilisesi, Pentekostal ve mezhepsel olmayan Hristiyan) %19.8'lik kısmı oluşturmaktadır.
Danimarka Kilisesi için devlet desteği en çok da yönetimsel özellik taşır. 1849 Anayasası vatandaşlara inanç özgürlüğü verdiğinden Danimarka Kilisesi’ne üyelik bireyin gönüllülük esasına dayanır. 2012’de belirli bir dereceye kadar bir kurum gibi işleyen Danimarka Kilisesi’ne nüfusun neredeyse %80’i üyedir. Diğer dini toplumlar, tanınmış dinsel kurumlara yapılan bağışlar üzerinden vergilendirmeden muaf tutularak desteklenir.
Ekonomi
Transparency International 2013 Yolsuzluk Algısı Endeksi'nde, Yeni Zelanda ile birlikte 100 üzerinden 91 puanla birinci sırada yer aldı (0 puan = yüksek yolsuzluk, 100 puan = temiz).
Danimarka'da kurumlar vergisi %23,5 olup Avrupa Birliği ortalamasının altındadır.
Enerji
Danimarka, Kuzey Denizi'nde oldukça büyük petrol ve doğal gaz yataklarına sahiptir ve net petrol ihracatçıları arasında dünyada 32. sıradadır ve 2009'da günde 259.980 varil ham petrol üretiyor. 2015 yılında rüzgar türbinleri toplam elektrik tüketiminin %42,1'ini sağladı. Mayıs 2011'de Danimarka, gayri safi yurtiçi hasılasının %3,1'ini yenilenebilir (temiz) enerji teknolojisi ve enerji verimliliğinden veya yaklaşık 6,5 milyar Euro'dan (9,4 milyar $) elde etti. Danimarka, diğer Avrupa ülkelerine elektrik iletim hatlarıyla bağlıdır.
Danimarka'nın elektrik sektörü, rüzgar enerjisi gibi enerji kaynaklarını ulusal şebekeye entegre etti. Danimarka şimdi ulaşım sektöründe akıllı akü sistemlerine (V2G) ve elektrikli araçlara odaklanmayı hedefliyor. Ülke, Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı'nın (IRENA) bir üyesidir.
Danimarka, 2018'de yaklaşık 460 milyon GJ enerji ihraç etti.
Ulaşım
Danimarka'daki bölgeler arasında, özellikle de Sjælland ve 'yi birbirine bağlayan Büyük Kemer Sabit Bağlantısı arasında karayolu ve demiryolu bağlantıları inşa etmek için önemli yatırımlar yapılmıştır. Kuzey Yutland'daki Frederikshavn'dan doğu Zelanda'daki Kopenhag'a otoyoldan ayrılmadan gitmek artık mümkün. Ana demiryolu operatörü, yolcu hizmetleri için DSB ve yük trenleri için DB Cargo'dur. Demiryolu raylarının bakımı Banedanmark tarafından yapılmaktadır. Kopenhag'ın hızlı bir metro sistemi, Kopenhag metrosu ve kapsamlı bir elektrikli banliyö demiryolu ağı olan S-Bahn var. En büyük dört şehirde – Kopenhag, Aarhus, Odense, Aalborg – hafif raylı sistemlerin 2020 civarında faaliyete geçmesi planlanıyor.
Danimarka'da bisiklete binmek, özellikle gençler ve şehir sakinleri için çok yaygın bir ulaşım şeklidir. 12.000 km'den fazla uzanan bir bisiklet yolları ağı ve tahmini 7.000 km ayrılmış özel bisiklet yolları ve şeritleri ile Danimarka, sağlam bir bisiklet altyapısına sahiptir.
Özel araçlar giderek daha fazla ulaşım aracı olarak kullanılmaktadır. Yüksek kayıt vergisi (%150), Katma değer vergisi (%25) ve dünyanın en yüksek gelir vergisi oranlarından biri nedeniyle yeni arabalar çok pahalıdır. Verginin amacı araba sahipliğini caydırmaktır. 2007'de hükûmet, yüksek kilometreli araçlardaki vergileri biraz azaltarak çevre dostu arabaları tercih etme girişiminde bulundu. Bununla birlikte, bunun çok az etkisi oldu ve 2008'de Danimarka, eski arabaların maliyeti -vergiler dahil- onları birçok Danimarkalının bütçesi dahilinde tuttuğu için yakıtı verimsiz eski arabaların ithalatında bir artış yaşadı. 2011 yılı itibarıyla ortalama araba yaşı 9,2'dir.
Norveç ve İsveç ile Danimarka, Scandinavian Airlines bayrak taşıyıcısının bir parçasıdır. Kopenhag Havalimanı, 2014 yılında 25 milyondan fazla yolcuya hizmet vererek İskandinavya'nın en yoğun yolcu havalimanıdır. Diğer önemli havalimanları Billund Havalimanı, ve 'dır.
Temel bilgiler
- Kara sınırlarının uzunluğu: 68 km Almanya,1280 km Kanada ile (Hans adası sayesinde)
- Kıyılarının uzunluğu: 7.314 km.
- Başkent: Kopenhag (Danca: København)
- En uzun ırmak: Gudenåen, 158 km
- En yüksek noktası: , 173 m
- Devlet başkanı: X. Frederik
- Başbakan: Mette Frederiksen
- Bağımsızlık: 8. yüzyıldan önce
- Meclis: Folketing. 179 üyeli, üyelikler dört yıllık.
- Yönetim bölgeleri: 14 il (amtskommuner)
- Din: %96 Lutherci Hristiyan.
- Para birimi: Danimarka Kronu (DKK) = 100 øre.
Kültür
Danimarka İskandinav komşuları İsveç ve Norveç ile güçlü kültürel ve tarihi bağlara sahiptir. Tarih boyunca sosyal açıdan gelişen kültürlerden biri olmuştur. Danimarka, 1969'da pornografiyi yasallaştırdı ve 1989'da uygulamaya koyan ilk ülke olduğu "medeni birliktelik" yasalarını 2012'de cinsiyetten bağımsız evlilikle değiştirdi ve aynı cinsiyetten evlilik törenlerinin 'nde düzenlenmesine izin verdi. Tevazu ve toplumsal eşitlik Danimarka kültürünün önemli parçalarıdır. 2016 yılında 63 ülkenin empati puanlarını karşılaştıran bir çalışmada Danimarka, sıralamada ankete katılan Avrupa ülkeleri arasında en yüksek empatiye sahip dünya çapındaki 4. ülke olarak yer aldı.
Tycho Brahe'nin (1546–1601) astronomik keşifleri, Ludwig A. Colding'in (1815–1888) enerjinin korunumu yasası üzerinde yaptığı göz ardı edilen katkıları, Niels Bohr'un (1885–1962) atom fiziğine yaptığı katkılar, Lene Vestergaard Hau'nun (d. 1959) kuantum fiziğiyle ilgili ışık demetinin durdurulması, nano-teknolojideki ilerlemeler, Bose-Einstein yoğunlaşmasının kavranması gibi katkıları Danimarka'nın bilimsel başarılarının büyüklüğünü ve devamlılığını gösteriyor. Hans Christian Andersen'in (1805–1875) peri masalları, Søren Kierkegaard'ın (1813–1855) felsefe alanında denemeleri, Karen Blixen'in (1885–196 kalem adı Isak Dinesen) kısa hikâyeleri, Ludvig Holberg'in (1684–1754) piyesleri, Herman Bang ve Nobel ödüllü Henrik Pontoppidan gibi modern yazarlar ve Piet Hein'in (1905–1996) yoğun hicivli şiirleri, Carl Nielsen'in (1865–1931) senfonileri, uluslararası takdir kazanmıştır. 1990'ların ortalarından beri özellikle Dogma 95 ile ilgili olan (Lars Von Trier yapımı filmler gibi) Danimarka filmleri uluslararası alanda dikkat çekmiştir.
Kaynakça
- ^ a b . Statistics Denmark. Dst.dk. 12 Mayıs 2010. 16 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2010.
- ^ "Worldometer Denmark Population". Worldometers Denmark. 8 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Eylül 2023.
- ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;imf2isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income - EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN . 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ * Benedikter, Thomas (19 Haziran 2006). . . 24 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Denmark has established very specific territorial autonomies with its two island territories
- Ackrén, Maria (Kasım 2017). . Autonomy Arrangements in the World. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019.
Faroese and Greenlandic are seen as official regional languages in the self-governing territories belonging to Denmark.
- . International Cooperation and Development (İngilizce). European Commission. 3 Haziran 2013. 16 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2019.
Greenland [...] is an autonomous territory within the Kingdom of Denmark
- Ackrén, Maria (Kasım 2017). . Autonomy Arrangements in the World. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019.
- ^ a b "Area". Statistics Denmark. 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından .
- ^ a b c d e Stone et al. 2008, s. 31.
- ^ Melnick, Meredith (22 Ekim 2013). "Denmark Is Considered The Happiest Country. You'll Never Guess Why". The Huffington Post. 23 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2013.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Democracy_Indexisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ 2013 Legatum Prosperity Index™: Global prosperity rising while US and UK economies decline. , 29 Ekim 2013. 6 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . United Nations Development Programme. 28 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2013.
- ^ a b Asernes æt Daner, Danir, Vandfolket 24 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Navneforskning, Københavns Universitet Udvalgte stednavnes betydning 16 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ . web.archive.org. 3 Ocak 2015. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 19 Ekim 2016. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 21 Eylül 2015. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . Gaisma (İngilizce). 3 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ 27 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . editors.eol.org. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ (PDF). web.archive.org. 3 Temmuz 2016. 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . data.worldbank.org. 25 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . www.listofcountriesoftheworld.com. 10 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . 16 Nisan 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . www.kulturarv.dk. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ Farand, Chloé (4 Aralık 2020). . Climate Home News (İngilizce). 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ Larsson, Marie-Louise (2 Mart 1999). The Law of Environmental Damage: Liability and Reparation (İngilizce). Martinus Nijhoff Publishers. ISBN . 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 9 Temmuz 2011. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ (PDF). web.archive.org. 9 Aralık 2014. 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . epi.yale.edu. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ "Climate change: Whisper it cautiously... there's been progress in run up to COP26". BBC News (İngilizce). 24 Eylül 2021. 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ Editors, The (29 Mart 2012). . Ethics & International Affairs (İngilizce). 21 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . The Independent (İngilizce). 30 Haziran 2017. 20 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 5 Kasım 2018. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ (PDF). 20 Ağustos 2009. 27 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Folkekirkens medlemmer 2 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Folkekirken
- ^ . Danish Dış İşleri. 25 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Eurobarometer on Social Values, Science and technology 2005" (PDF). 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mart 2011.
- ^ . 22 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2011.
- ^ Martin, Michael (2005). "Atheism: Contemporary Rates and Patterns". The Cambridge Companion to Atheism. Cambridge: Cambridge University Press.
- ^ . cia.gov. 17 Nisan 2023. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023.
- ^ Danimarka’da İnanç 16 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Danimarka Kültürü ve Yaşam Merkezi
- ^ (İngilizce) Yolsuzluk Algılama Endeksi 2013 24 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Transparency International. 3 Aralık 2013 tarihinde erişildi.
- ^ . 1 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2015.
- ^ . web.archive.org. 4 Mart 2010. 26 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . 19 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 16 Mayıs 2012. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 19 Temmuz 2011. 26 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 24 Eylül 2014. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . www.dst.dk (Danca). 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ "Denmark-Germany undersea Fehmarn tunnel gets go-ahead". BBC News (İngilizce). 23 Temmuz 2015. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ (PDF). web.archive.org. 13 Nisan 2014. 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 15 Mart 2012. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 24 Temmuz 2011. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . Politiken (Danca). 9 Ocak 2009. 4 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ (PDF). 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ (PDF). web.archive.org. 16 Haziran 2015. 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
Dış bağlantılar
- Danimarka Fotoğrafları Çeşitli Dillerde 30 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Danimarka veya resmi adiyla Danimarka Kralligi Danca Kuzey Avrupa da bir Iskandinav ulkesidir Iskandinav ulkelerinin en guneyinde yer alan Danimarka nin buyuk bir bolumu Jylland yarimadasi uzerindedir Baskent Danimarka adalarinin en buyugu olan Sjaelland in uzerinde kurulmustur Sjaelland dar bir bogaz olan Oresund ile Isvec ten ayrilir Ayrica bir kopru ile Jylland a bagli olan ve Baltik Denizi ndeki Bornholm adalari da Danimarka ya aittir DanimarkaKongeriget Danmark Danca Danimarka KralligiBayrak ArmaSlogan Yok Kraliyet slogani Guds hjaelp Folkets kaerlighed Danmarks styrke Tanrinin yardimi insanlarin sevgisi Danimarka nin gucu Milli mars Der er et yndigt land ulusal source source track track track track track track track track track track track track track Kraliyet marsi resmi ve ulusal source source track track track track track track Baskent ve en buyuk sehirKopenhagResmi dil ler Danca1Taninan bolgesel dil ler Almanca Gronlandca FaroeceDiger dillerDanca1Etnik gruplar 86 11 Danimarkali 13 89 diger 2020 DemonimDanimarkalilarHukumetUniter parlamenter demokrasi ve Anayasal monarsi KralX Frederik BasbakanMette Frederiksen Meclis Baskani KoalisyonTarihce Birlesme965 Kalmar Birligi1397 1523 Anayasa1849Yuzolcumu Toplam43 094 km2 134 Su 1 64Nufus 2023 tahmini5 916 212 Nufus yogunluklarina gore ulkeler listesi 115 Yogunluk135 73 km2GSYIH SAGP 2021 tahmini Toplam359 048 milyar 53 Kisi basina61 478 10 GSYIH nominal 2021 tahmini Toplam392 570 milyar 35 Kisi basina67 218 6 Gini 2019 27 5 dusukIGE 2019 0 940 cok yuksek 10 Para birimiDanimarka kronu DKK Zaman dilimiUTC 1 OAS Yaz YSU UTC 2 OAYS Trafik akisisagTelefon kodu454Internet alan adi dk2 3Danimarka bayragi halen kullanimda olan en eski bayraktir Danimarka Kralligi anayasal olarak Danimarka yi ve Kuzey Atlantik Okyanusu ndaki iki ozerk bolge olan Faroe Adalari ve Gronland i iceren uniter bir devlettir Danimarka 2020 itibariyla toplam 42 943 kilometre karelik 16 580 sq mi ve Gronland ve Faroe Adalari dahil toplam alan 2 210 579 kilometre karelik 853 509 sq mi bir alani kaplar Danimarka nin Almanya Hans Adasi sayesinde de Kanada ile kara siniri vardir Danimarka nin nufusu ise 2023 itibariyla 5 916 milyondur Birlesik Danimarka Kralligi 8 yuzyilda Baltik Denizi nin kontrolu icin mucadelede yetkin bir denizci ulus olarak ortaya cikti Danimarka Isvec ve Norvec 1397 de kurulan ve 1523 te Isvec in ayrilmasiyla sona eren Kalmar Birligi nin merkeziydi Danimarka Norvec ise 1814 e kadar Kopenhag dan yonetildi 17 yuzyildan baslayarak Isvec Imparatorlugu ile yapilan savas sonucunda yenik duserek buyuk toprak kayiplari yasadi Napolyon Savaslari ndan sonra Norvec Isvec e birakilirken Danimarka Faroe Adalari Gronland ve Izlanda nin uzerindeki hakimiyetini korumayi basardi 19 yuzyilda Birinci Schleswig Savasi nda maglup edilen Danimarka da art arda gelen yenilgilerin bir sonucu olarak milliyetci hareketlerde artis goruldu 1864 teki Ikinci Schleswig Savasi ndan sonra Danimarka Schleswig Dukaligi ni Prusya ya kaybetti Danimarka I Dunya Savasi sirasinda tarafsiz kalmis olsa da 1920 de Almanya nin savasi kaybetmesiyle Schleswig in kuzey yarisi yeniden Danimarka ya baglandi II Dunya Savasi sirasinda Almanya tarafindan isgal edilen ulke 20 yuzyilin baslarinda oldukca gelismis bir karma ekonomiye sahipti 1660 ta mutlak monarsiye son veren ulke anayasasini 5 Haziran 1849 da kabul etti Anayasal bir monarsi olarak devletin ulusal parlamentosu ulkenin baskenti en buyuk sehri ve ana ticaret merkezi olan Kopenhag da bulunmaktadir Danimarka 1973 te Avrupa Ekonomik Toplulugu nun gunumuzde Avrupa Birligi uyesi oldu ancak Euro yerine kendi para birimi olan kronu kullanmaktadir Danimarkalilar yuksek bir yasam standardina sahiptir ve ulke egitim saglik hizmetleri sivil ozgurluklerin korunmasi demokratik yonetisim ve LGBT esitligi dahil olmak uzere bazi ulusal performans olcutlerinde ust siralarda yer almaktadir NATO Iskandinav Konseyi OECD AGIT ve Birlesmis Milletler in kurucu uyeleri arasindadir ayni zamanda Schengen Bolgesi nin bir parcasidir Danimarka nin ayrica Iskandinav komsulariyla dilbilimsel olarak yakin baglari vardir Danimarka dili hem Norvecce hem de Isvecce ile kismen karsilikli olarak anlasilir EtimolojiCogu etimolojik sozluk ve el kitabi Dan kelimesini Almanca Tenne duz arazi anlamina gelen bir kelimeden turetir Bunun da Guney Schleswig deki sinir ormanlarina olasi bir atifta olmakla beraber ormanlik alan veya sinir arazisi anlamina gelebilecegi dusunulmektedir Danmark kelimesinin Danimarka icinde ilk kaydedilen kullanimi Gorm y 955 ve Harald Bluetooth y 965 tarafindan dikildigine inanilan iki Jelling tasi uzerinde buyuk tasta ᛏᛅᚾᛘᛅᚢᚱᚴ danmɒrk ve kucuk tasta genitif ᛏᛅᚾᛘᛅᚱᚴᛅᚱ danmarkaɽ olarak gorulur TarihiDanimarka ya hakim olan ilk kavim 8 yuzyil 11 yuzyil hukum suren Vikinglerdir Savasci bir ulus olarak taninan Vikingler batida Buyuk Britanya Izlanda Gronland ve hatta Kuzey Amerika ya kadar ulasarak somurgeler kurdular Doguda ise Karadeniz ve Hazar Denizi kiyilarina kadar uzanan yerlesim birimleri kurmuslardir Ingiltere nin buyuk bir bolumu bu donemde Viking egemenligi altinda kaldi Iskandinavyali I Harald Danimarkali Mavi Dis Harald 980 yilinda ilk defa olarak Danimarka ve Norvec i birlestirerek bir krallik kurmayi basardi Ayrica Alman misyonerlerin etkisiyle Hristiyanligi kabul etti 1363 yilinda Danimarka krali IV Valdemar in kizi I Margaret Norvec krali VI Haakon la evlenerek iki ulkeyi bir bayrak altinda birlestirdi 1397 yilinda Isvec Norvec Danimarka ve somurgeleri Faroe Adalari Izlanda Gronland ve Finlandiya birleserek Kalmar Birligi adi altinda buyuk bir Iskandinav Imparatorlugu haline geldiler Danimarka nin tarihinde ilk defa Mavi Dis Harald tarafindan kuruldugunu belgeleyen Jelling kayalari 1521 yilinda Isvec Kalmar Birligi nden resmen ayrildi Bu arada Iskandinav ulkeleri Martin Luther tarafindan Almanya da baslatilan Protestan Reformu ile sarsildi Danimarka ve Norvec 1821 yilina kadar Danimarka Norvec adi altinda birlikte hareket etmeye devam ettiler 19 yuzyilin baslarinda Danimarka Napolyon Savaslari yla temelinden sarsildi Birlesik Krallik filosu 1801 yilinda Kopenhag a saldirdi Danimarka nin muttefiki olan Fransa savasi kaybedince Danimarka 1814 yilinda imzaladigi Kiel Antlasmasi uyarinca savasi kazanan tarafin uyesi olan Isvec e Norvec i birakmak zorunda kaldi 20 yuzyilin ilk yillarinda Danimarka nin Karayiplerdeki somurgeleri ABD ye satildi Danimarka Dunya Savaslari nda tarafsiz kaldi Danimarka I Dunya Savasi nda tarafsiz kaldi Danimarka II Dunya Savasi nda tarafsiz kalmasina ragmen 9 Nisan 1940 tarihinde Almanya tarafindan isgal edildi Danimarka ordusu ve Hava kuvvetleri zayifti ve topraklari duzdu bu yuzden 4 saat icinde Danimarka isgal edildi Buna karsilik Birlesik Krallik ordusu Faroe Adalari ve Izlanda yi isgal etti Izlanda 17 Haziran 1944 tarihinde bagimsizligini ilan ederek Danimarka dan ayrildi Faroe Adalari ise 1948 de Danimarka ya geri verildi Dunya savaslarindan sonra Danimarka tarafsizlik siyasetine son verdi 1945 yilinda Birlesmis Milletler e uye oldu 1949 yilinda ise NATO nun kurucu uyelerinden biri oldu 1 Ocak 1973 tarihinde de Avrupa Birligi ne katilan Danimarka bazi konularda Avrupa Birligi nin disinda kalmayi tercih etmektedir Ornegin 2000 yilinda yapilan bir referandumun reddedilmesi uzerine Danimarka Euro Alani disinda kalmayi yeglemistir CografyaIklim Danimarka iliman kislar ile karakterize edilen iliman bir iklime sahiptir Ocak ayinda ortalama sicakliklar 1 5 C 34 7 F ve serin yazlar Agustos ayinda ortalama sicaklik 17 2 C 63 0 F dir Danimarka da kayitlarin basladigi 1874 ten bu yana kaydedilen en uc sicakliklar 1975 te 36 4 C 97 5 F ve 1982 de 31 2 C 24 2 F idi Danimarka da ortalama sicaklik Yilda ortalama 765 milimetre 30 inc yagis alan yilda 179 gun sonbahar en yagisli mevsim ve ilkbahar en kurak mevsimdir Kita ve okyanus arasindaki konum havanin genellikle kararsiz oldugu anlamina gelir Danimarka nin kuzeydeki konumu nedeniyle gun isiginda buyuk mevsimsel farkliliklar vardir Kis aylarinda gun dogumunun sabah 8 45 ve gun batiminin 15 45 standart saat oldugu kisa gunler ile sabah 4 30 da gun dogumu ve aksam 10 da gun batimi yaz saati uygulamasi olan uzun yaz gunleri vardir Ekoloji Danimarka Boreal Kralligi na aittir ve iki ekolojik bolgeye ayrilabilir Atlantik karma ormanlari ve Baltik karma ormanlari Danimarka nin bakir ormanlarinin neredeyse tamami ozellikle son bin yilda tarimsal amaclarla yok edildi veya parcalandi Ormansizlasma genis fundalik alanlar ve yikici kum yiginlari yaratti Buna ragmen ulkede birkac daha buyuk ikinci buyume ormanlik alan vardir ve toplamda arazinin 12 9 u ormanliktir Picea abies en yaygin agactir 2017 Noel agaci uretiminde onemli bir agactir Danimarka 0 5 10 luk bir Orman Peyzaj Butunlugu Endeksi ortalama puanina sahiptir ve dunya capinda 172 ulke arasinda 171 inci sirada yer almaktadir Karaca kirsal bolgeleri giderek artan sayilariyla isgal ediyor ve Jutland in seyrek ormanlik alanlarinda buyuk boynuzlu kizil geyikler bulunabilir Danimarka ayrica kokarca kir tavsani ve kirpi gibi daha kucuk memelilere de ev sahipligi yapmaktadir Danimarka da yaklasik 400 kus turu yasiyor ve bunlarin 160 i ulkede uruyor Buyuk deniz memelileri saglikli mutur populasyonlarini artan sayida yuzgecayaklilari ve mavi balinalar ve katil balinalar da dahil olmak uzere buyuk balinalarin ara sira ziyaretlerini icerir Morina ringa baligi ve plaice Danimarka sularinda bol miktarda bulunan balik etleridir ve buyuk bir balikcilik endustrisinin temelini olustururlar Cevre Danimarka Aralik 2020 de petrol ve gaz cikarimi icin yeni lisanslar vermeyi durdurdu Arazi ve su kirliligi Danimarka nin en onemli cevresel sorunlarindan ikisidir ancak ulkenin evsel ve endustriyel atiklarinin cogu artik giderek daha fazla filtrelenmekte ve bazen geri donusturulmektedir Ulke cevrecilik konusunda tarihsel olarak ilerici bir durus sergilemistir 1971 de Danimarka bir Cevre Bakanligi kurdu ve 1973 te cevre hukukunu uygulayan dunyadaki ilk ulke oldu Cevresel bozulmayi ve iklim degisikligini azaltmak icin Danimarka Hukumeti Kyoto Protokolunu imzaladi Ancak ulusal ekolojik ayak izi 2010 yilindaki 1 7 olan dunya ortalamasina kiyasla cok yuksek olan kisi basina 8 26 kuresel hektardir Aralik 2014 te 2015 Iklim Degisikligi Performans Endeksi Danimarka yi tablonun en ustune yerlestirdi ve emisyonlarin hala oldukca yuksek olmasina ragmen ulkenin etkili iklim koruma politikalari uygulayabildigini acikladi 2020 de Danimarka yine endekste birinci sirada yer aldi 2021 de Danimarka Kosta Rika ile fosil yakitlarin kullanimini durdurmak icin Petrol ve Gaz Otesi ittifakini baslatti Danimarka nin topraklari Gronland ve Faroe Adalari nda yilda yaklasik 650 balina yakalanir Gronland in balina avlama kotalari kota karar verme yetkisine sahip Uluslararasi Balinacilik Kurulu nun IWC tavsiyelerine gore belirlenir DemografiDanimarka Istatistiklerine gore Danimarka da yasayanlarin 90 5 i Danimarkali soyundandir ki bu da Danimarka nufusunun 5 milyonuna tekabul eder Geriye kalan 9 5 ise komsu ulkelerden veya agirlikli olarak Bosnali olan gocmenler tarafindan olusturulmaktadir Soz konusu gocmenler 1983 yilinda imzalanan Yabanci Yasasi Udlaendingeloven ile ulkeye gelmislerdir Danimarka gocun yani sira yabancilara tanidigi siginma hakki ile de ulkeye ilticaci kabul etmektedir Iltica edenlerin sayilari 2001 yilindan 2006 yilina kadar 84 azalsa da ulkeye sadece 2006 yilinda 1 960 ilticaci siginmistir Fyn ile Sjaelland adalari arasindaki Storebaelt Buyuk Kemer Bogazi Danimarka nufusu 2010 Mayis ayinda 5 557 709 olarak tespit edilmistir Ulke nufusu agirlikli olarak Buyuk Kemer olarak tarif edilen bogazin dogusunda yer alan Sjaelland adasinda yer alir Her ne kadar Sjaelland Zeland adasi 9 622 km 3 715 sq mi buyuklugunde Danimarka nin sadece 22 7 si olsa da ada hem ulkenin baskenti olan Kopenhag i icerisinde bulundurmakta hem de ulke nufusunun 45 ini 2 465 348 icerisinde barindirmaktadir Ulkenin geriye kalani olan batisinda ise yani Fyn Funen Adasi nda ve Avrupa anakarasina bagli olan Danimarka da 3 010 443 kisi yasamakta ve 32 772 km 12 653 sq mil alan kaplamaktadir 2006 sayimina gore ulkenin ortalama yasi 39 8 dir Bir kadina 0 98 erkek dusmektedir Okur yazarlik orani 15 yas ustunde ise 98 2 olan Danimarka da dogum orani 1 74 tur Ulkede Danca ulkenin resmi dilidir Ayrica Almanca ve Ingilizce de halk arasinda genis sekilde konusulan dillerdir 2006 rakamlarina gore Amerika da yasayan insanlarin 1 516 126 Danimarka soyundan gelmektedir Ayrica Kanada da ise 200 035 Danimarkali soyundan gelen kisi yasamaktadir Din Danimarka Anayasasi nda devletin dini belirtilmektedir Ocak 2023 sayilarina gore nufusun 72 1 u Danimarka Ulusal Kilisesi nin Den Danske Folkekirke uyesidir Kilise Danimarka Anayasasi tarafindan belirlenmis olan Lutheryan mezhebindendir Danimarka nufusunun 4 u Muslumandir ki Muslumanlar Danimarka nin ikinci buyuk dini toplulugunu olustururlar Diger dini gruplar ise nufusun 1 i civarindadir Danimarka da 2005 yilinda yapilan bir arastirmaya gore Danimarkalilar in 31 i Bir tanri olduguna nufusun 9 u hayatimizin kaynagi olan bir ruhun veya bir hayat gucun mevcut olduguna ve nufusun 19 u tanri ruh veya bir hayat gucunun olmadigina inanmaktadir 2005 yilinda Zuckerman tarafindan yapilan bir arastirmaya gore ise Danimarka dunyanin en buyuk dorduncu ateist veya agnostik grubun yogunluguna sahip ulkesidir ki soz konusu arastirmaya gore ulkedeki ateist veya agnostik grubun orani 43 ile 80 arasindadir CIA ya 2019 tahminlerine gore Danimarka nin nufusunun Evanjelik Luteryanlar resmi 74 7 Muslumanlar 5 5 dinsiz belirtmemis ve her biri 1 in altinda bir orana sahip digerleri ise Roma Katolik Yehova Sahidi Sirp Ortodoks Hristiyan Yahudi Baptist Budist Isa Mesih Kilisesi Pentekostal ve mezhepsel olmayan Hristiyan 19 8 lik kismi olusturmaktadir Danimarka Kilisesi icin devlet destegi en cok da yonetimsel ozellik tasir 1849 Anayasasi vatandaslara inanc ozgurlugu verdiginden Danimarka Kilisesi ne uyelik bireyin gonulluluk esasina dayanir 2012 de belirli bir dereceye kadar bir kurum gibi isleyen Danimarka Kilisesi ne nufusun neredeyse 80 i uyedir Diger dini toplumlar taninmis dinsel kurumlara yapilan bagislar uzerinden vergilendirmeden muaf tutularak desteklenir EkonomiMidtjylland Nordjylland Syddanmark Hovedstaden Sjaelland Transparency International 2013 Yolsuzluk Algisi Endeksi nde Yeni Zelanda ile birlikte 100 uzerinden 91 puanla birinci sirada yer aldi 0 puan yuksek yolsuzluk 100 puan temiz Danimarka da kurumlar vergisi 23 5 olup Avrupa Birligi ortalamasinin altindadir Enerji Danimarka Kuzey Denizi nde oldukca buyuk petrol ve dogal gaz yataklarina sahiptir ve net petrol ihracatcilari arasinda dunyada 32 siradadir ve 2009 da gunde 259 980 varil ham petrol uretiyor 2015 yilinda ruzgar turbinleri toplam elektrik tuketiminin 42 1 ini sagladi Mayis 2011 de Danimarka gayri safi yurtici hasilasinin 3 1 ini yenilenebilir temiz enerji teknolojisi ve enerji verimliliginden veya yaklasik 6 5 milyar Euro dan 9 4 milyar elde etti Danimarka diger Avrupa ulkelerine elektrik iletim hatlariyla baglidir Danimarka nin elektrik sektoru ruzgar enerjisi gibi enerji kaynaklarini ulusal sebekeye entegre etti Danimarka simdi ulasim sektorunde akilli aku sistemlerine V2G ve elektrikli araclara odaklanmayi hedefliyor Ulke Uluslararasi Yenilenebilir Enerji Ajansi nin IRENA bir uyesidir Danimarka 2018 de yaklasik 460 milyon GJ enerji ihrac etti Ulasim Danimarka daki bolgeler arasinda ozellikle de Sjaelland ve yi birbirine baglayan Buyuk Kemer Sabit Baglantisi arasinda karayolu ve demiryolu baglantilari insa etmek icin onemli yatirimlar yapilmistir Kuzey Yutland daki Frederikshavn dan dogu Zelanda daki Kopenhag a otoyoldan ayrilmadan gitmek artik mumkun Ana demiryolu operatoru yolcu hizmetleri icin DSB ve yuk trenleri icin DB Cargo dur Demiryolu raylarinin bakimi Banedanmark tarafindan yapilmaktadir Kopenhag in hizli bir metro sistemi Kopenhag metrosu ve kapsamli bir elektrikli banliyo demiryolu agi olan S Bahn var En buyuk dort sehirde Kopenhag Aarhus Odense Aalborg hafif rayli sistemlerin 2020 civarinda faaliyete gecmesi planlaniyor Danimarka da bisiklete binmek ozellikle gencler ve sehir sakinleri icin cok yaygin bir ulasim seklidir 12 000 km den fazla uzanan bir bisiklet yollari agi ve tahmini 7 000 km ayrilmis ozel bisiklet yollari ve seritleri ile Danimarka saglam bir bisiklet altyapisina sahiptir Ozel araclar giderek daha fazla ulasim araci olarak kullanilmaktadir Yuksek kayit vergisi 150 Katma deger vergisi 25 ve dunyanin en yuksek gelir vergisi oranlarindan biri nedeniyle yeni arabalar cok pahalidir Verginin amaci araba sahipligini caydirmaktir 2007 de hukumet yuksek kilometreli araclardaki vergileri biraz azaltarak cevre dostu arabalari tercih etme girisiminde bulundu Bununla birlikte bunun cok az etkisi oldu ve 2008 de Danimarka eski arabalarin maliyeti vergiler dahil onlari bircok Danimarkalinin butcesi dahilinde tuttugu icin yakiti verimsiz eski arabalarin ithalatinda bir artis yasadi 2011 yili itibariyla ortalama araba yasi 9 2 dir Norvec ve Isvec ile Danimarka Scandinavian Airlines bayrak tasiyicisinin bir parcasidir Kopenhag Havalimani 2014 yilinda 25 milyondan fazla yolcuya hizmet vererek Iskandinavya nin en yogun yolcu havalimanidir Diger onemli havalimanlari Billund Havalimani ve dir Temel bilgilerKara sinirlarinin uzunlugu 68 km Almanya 1280 km Kanada ile Hans adasi sayesinde Kiyilarinin uzunlugu 7 314 km Baskent Kopenhag Danca Kobenhavn En uzun irmak Gudenaen 158 km En yuksek noktasi 173 m Devlet baskani X Frederik Basbakan Mette Frederiksen Bagimsizlik 8 yuzyildan once Meclis Folketing 179 uyeli uyelikler dort yillik Yonetim bolgeleri 14 il amtskommuner Din 96 Lutherci Hristiyan Para birimi Danimarka Kronu DKK 100 ore KulturDanimarka Iskandinav komsulari Isvec ve Norvec ile guclu kulturel ve tarihi baglara sahiptir Tarih boyunca sosyal acidan gelisen kulturlerden biri olmustur Danimarka 1969 da pornografiyi yasallastirdi ve 1989 da uygulamaya koyan ilk ulke oldugu medeni birliktelik yasalarini 2012 de cinsiyetten bagimsiz evlilikle degistirdi ve ayni cinsiyetten evlilik torenlerinin nde duzenlenmesine izin verdi Tevazu ve toplumsal esitlik Danimarka kulturunun onemli parcalaridir 2016 yilinda 63 ulkenin empati puanlarini karsilastiran bir calismada Danimarka siralamada ankete katilan Avrupa ulkeleri arasinda en yuksek empatiye sahip dunya capindaki 4 ulke olarak yer aldi Filozof Soren Kierkegaard aniti Tycho Brahe nin 1546 1601 astronomik kesifleri Ludwig A Colding in 1815 1888 enerjinin korunumu yasasi uzerinde yaptigi goz ardi edilen katkilari Niels Bohr un 1885 1962 atom fizigine yaptigi katkilar Lene Vestergaard Hau nun d 1959 kuantum fizigiyle ilgili isik demetinin durdurulmasi nano teknolojideki ilerlemeler Bose Einstein yogunlasmasinin kavranmasi gibi katkilari Danimarka nin bilimsel basarilarinin buyuklugunu ve devamliligini gosteriyor Hans Christian Andersen in 1805 1875 peri masallari Soren Kierkegaard in 1813 1855 felsefe alaninda denemeleri Karen Blixen in 1885 196 kalem adi Isak Dinesen kisa hikayeleri Ludvig Holberg in 1684 1754 piyesleri Herman Bang ve Nobel odullu Henrik Pontoppidan gibi modern yazarlar ve Piet Hein in 1905 1996 yogun hicivli siirleri Carl Nielsen in 1865 1931 senfonileri uluslararasi takdir kazanmistir 1990 larin ortalarindan beri ozellikle Dogma 95 ile ilgili olan Lars Von Trier yapimi filmler gibi Danimarka filmleri uluslararasi alanda dikkat cekmistir Danimarka sinemasi Danimarka asilli Amerikalilar listesiKaynakca a b Statistics Denmark Dst dk 12 Mayis 2010 16 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Haziran 2010 Worldometer Denmark Population Worldometers Denmark 8 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Eylul 2023 a b c Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi imf2 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Gini coefficient of equivalised disposable income EU SILC survey ec europa eu Eurostat 20 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2020 Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 ss 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2020 Benedikter Thomas 19 Haziran 2006 24 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Denmark has established very specific territorial autonomies with its two island territories Ackren Maria Kasim 2017 Autonomy Arrangements in the World 30 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Agustos 2019 Faroese and Greenlandic are seen as official regional languages in the self governing territories belonging to Denmark International Cooperation and Development Ingilizce European Commission 3 Haziran 2013 16 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Agustos 2019 Greenland is an autonomous territory within the Kingdom of Denmark a b Area Statistics Denmark 14 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan a b c d e Stone et al 2008 s 31 Melnick Meredith 22 Ekim 2013 Denmark Is Considered The Happiest Country You ll Never Guess Why The Huffington Post 23 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2013 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Democracy Index isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme 2013 Legatum Prosperity Index Global prosperity rising while US and UK economies decline 29 Ekim 2013 6 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde United Nations Development Programme 28 Mart 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Nisan 2013 a b Asernes aet Daner Danir Vandfolket 24 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Navneforskning Kobenhavns Universitet Udvalgte stednavnes betydning 16 Subat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde web archive org 3 Ocak 2015 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 19 Ekim 2016 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 21 Eylul 2015 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Gaisma Ingilizce 3 Agustos 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 27 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 editors eol org 10 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 PDF web archive org 3 Temmuz 2016 23 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 data worldbank org 25 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 23 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 www listofcountriesoftheworld com 10 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 16 Nisan 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 www kulturarv dk 22 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Farand Chloe 4 Aralik 2020 Climate Home News Ingilizce 4 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Larsson Marie Louise 2 Mart 1999 The Law of Environmental Damage Liability and Reparation Ingilizce Martinus Nijhoff Publishers ISBN 978 90 411 1128 9 24 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Agustos 2022 9 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 9 Temmuz 2011 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 PDF web archive org 9 Aralik 2014 23 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 epi yale edu 1 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Climate change Whisper it cautiously there s been progress in run up to COP26 BBC News Ingilizce 24 Eylul 2021 21 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Editors The 29 Mart 2012 Ethics amp International Affairs Ingilizce 21 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 The Independent Ingilizce 30 Haziran 2017 20 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 5 Kasim 2018 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 PDF 20 Agustos 2009 27 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Folkekirkens medlemmer 2 Subat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Folkekirken Danish Dis Isleri 25 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Eurobarometer on Social Values Science and technology 2005 PDF 21 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 7 Mart 2011 22 Agustos 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mart 2011 Martin Michael 2005 Atheism Contemporary Rates and Patterns The Cambridge Companion to Atheism Cambridge Cambridge University Press cia gov 17 Nisan 2023 9 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2023 Danimarka da Inanc 16 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Danimarka Kulturu ve Yasam Merkezi Ingilizce Yolsuzluk Algilama Endeksi 2013 24 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Transparency International 3 Aralik 2013 tarihinde erisildi 1 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Haziran 2015 web archive org 4 Mart 2010 26 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 19 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 16 Mayis 2012 7 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 19 Temmuz 2011 26 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 24 Eylul 2014 24 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 www dst dk Danca 18 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Denmark Germany undersea Fehmarn tunnel gets go ahead BBC News Ingilizce 23 Temmuz 2015 24 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Agustos 2022 PDF web archive org 13 Nisan 2014 23 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 15 Mart 2012 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 24 Temmuz 2011 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Politiken Danca 9 Ocak 2009 4 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 PDF 20 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 PDF web archive org 16 Haziran 2015 23 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Dis baglantilarDanimarka Fotograflari Cesitli Dillerde 30 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde