Butko (Gürcüce: ბუტკო), tarihsel Gürcü coğrafyasına özgü bir zeytin cinsidir. Artvin ilinde günümüzde de yetiştirilmektedir. Bir Gürcü asma cinsi de adını taşımaktadır.
Gürcü araştırmacı M. Ğlonti'nin 1960 yılında yayımlanan kitabında saydığı Gürcü zeytin cinslerinden biri Butko'dur. Artvin vilayeti üzerine çalışmasıyla tanınan Muvaddid Zeki 1927 yılında "Putko" şeklinde yazdığı bu zeytin cinsinin Artvin vilayetinde zeytin mahsulünün yüzde 25'ini oluşturduğunu yazmıştır.
Butko ağacı 8-12 metreye kadar büyür ve genişler. Meyvesi küçük ve oval biçimlidir. Bu türden elde edilen zeytinyağı kalite açısından pek çok tür zeytinden daha değerli kabul edilmektedir. Tanesinin uzunluğu 1,9 santimetre, çapı 1,4 santimetre ve ağırlığı 2,6 gramdır. Çekirdeği oval olup küçük çizgilere sahiptir. Uzunluğu 1 santimetre, ağırlığı ise 0.22 gramdır. Yaş meyvesi yüzde 25 oranında yağ içerir. Artvin bölgesinde Yusufeli ilçesine yetiştirilir ve zeytinyağı elde edilir. Butko zeytininden üretilen zeytinyağı, 2006 yılında Çin'in başkenti Pekin'de düzenlenen Uluslararası Zeytinyağı Fuarı'nda üstün lezzet ödülüne layık görülmüştür. M. Ğlonti'nin 1960 yılında yayımlanan kitabındaki bilgiye göre daha önce Tunus’taki festivalde de birincilik ödülü almıştır. aynı zamanda sofralık ve konservelik zeytin olarak da bilinir.
Butko, 1927 yılında Sovyet merkezî hükûmeti kararıyla Gürcistan'da zeytin üretimine son verilip zeytin bahçelerinde başka meyve ağaçları dikilince Butko bu ülkede ortadan kalkmıştır. Türkiye'de ise Çoruh Vadisi'ne inşa edilen barajlar nedeniyle zeytinliklerin çoğu sular altında kalmıştır. Bu sebeple bölgede zeytin, zeytinyağı ve dolaylı olarak sabun üretiminin de büyük ölçüde azaldığı bilinmektedir. En önemli geçim kaynağı zeytin tarımı olan Demirkent, Narlık, Zeytinlik, Oruçlu, Kalburlu gibi köyler, baraj rezervuar alanlarında kalmıştır. Vadi tabanından 150-200 metre yükseklikte bulunan zeytinliklerin %80'inin baraj projelerinin tamamlanmasıyla yok olacağı raporlanmıştır. Bölgede Butko dışında, Otur ve Sati adlı zeytin çeşitleri de bulunmakta idi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b M. Ğlonti, Zeytin (ზეთისხილი), Tiflis, 1960, s. 29.
- ^ a b Taner Artvinli, Artvin Etimoloji Sözlüğü, İstanbul, 2022, s. 104,
- ^ a b "Artvin'de lezzet ödüllü "Butko zeytini"nin hasadı yapılıyor", Anadolu Ajansı, 5 Aralık 2012
- ^ a b M. Ğlonti, Zeytin (ზეთისხილი), Tiflis, 1960, s. 29.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 30". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Haziran 2021.
- ^ ""Artvin'in Yusufeli ilçesinin ödüllü Butko zeytininin hasadına başlandı"- İHA". 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2023.
- ^ Elene Mağlakelidze "Zeytin Kültürünün Önemi ve Gürcistan'da Yararlanma Potansiyeli" (ზეთისხილის კულტურის მნიშვნელობა და გამოყენების პოტენციალი საქართველოში)
- ^ Okur, Yusuf (2021). "Artvin'de yeni zeytin bahçeleri kuruluyor". Anadolu Ajansı. aa.com.tr. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2023.
Çoruh havzasında inşa edilen barajlar nedeniyle zeytinliklerin azaldığı...
- ^ Yıldız, Zehra (2019). "2 Haziran'da seçimlerin yenileneceği Yusufeli'de baraj ve HES projesinin sonuçlara etkisi oldu mu?". Euronews. tr.euronews.com. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2023.
Akdeniz ikliminin hakim olduğu Çoruh Havzası’nda araziler çok verimliydi, pirinç, zeytin, envai sebze ve meyve yetişirdi. Fakat Çoruh Vadisi bütün ekolojik ve ekonomik değerleriyle birlikte yok edilmiş durumda. Peş peşe, arka arkaya dizilmiş olan ve arada hiç boşluk da olmayan barajlar silsilesiyle yaşayan bir vadi tümüyle ölü bir vadi haline getirildi
- ^ Surat, Hilal (2018). "Baraj Gölü ve Çevrelerinin Rekreasyonel Kullanımına Yönelik Potansiyellerinin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma; Deriner Barajı Örneğinde" (PDF). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. sosyalarastirmalar.com. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2023.
Deriner Baraj Gölü 'nün SWOT Analizi Sonuçları. Zeytin bahçelerinin sular altında kalması, zeytin tarımı yapılacak uygun arazinin kısıtlı olması
- ^ "Çoruh'un Kelepçeleri: Yusufeli Barajı". Su Hakkı. suhakki.org. 2013. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2023.
2000 tarihli Yusufeli İlçesi Tarımsal Fizibilite Raporu’nda bölgede tarım yapılabilir arazi kalmayacağı, bölgede tarım ve hayvancılık faaliyetinin son bulacağı belirtildi. Yusufeli İlçe Tarım Müdürlüğü’nün resmi araştırmasına göre zeytin üretiminin %86’sı, çeltik tarımının %75’i, seraların %95’i ve meyve ağaçlarının %69’u sular altında kalacak.
- ^ Funda Erşen Bak, Kenan Çifci (2022). "Artvin'in merkez köylerindeki bazı bitkilerin etnobotanik özellikleri". Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. ofd.artvin.edu.tr. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2023.
- ^ Mehmet Özalp, Ayşe Yavuz, Turan Yüksek, Erdal Toker (2009). "Baraj ve Yol Yapımlarının Doğal Kaynaklara Etkisi: Aşağı Çoruh Havzası Örneği" (PDF). Uluslararası Katılımlı II. Ulusal Baraj Güvenliği Sempozyumu ve Sergisi. researchgate.net. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2023.
- ^ Koday, Zeki (1999). "Çoruh Vadisi'nde Zeytin Alanları". Türk Coğrafya Dergisi. dergipark.org.tr. Erişim tarihi: 4 Aralık 2023.
- ^ Murat Şeker, Mehmet Ali Gündoğdu, Muhammet Kemal Gül, Nilüfer Kaleci (2012). "Doğu Karadeniz Bölgesi Bazı Yerli Zeytin Çeşitlerinin Pomolojik Özellikleri". Zeytin Bilimi. dergipark.org.tr. Erişim tarihi: 4 Aralık 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Butko Gurcuce ბუტკო tarihsel Gurcu cografyasina ozgu bir zeytin cinsidir Artvin ilinde gunumuzde de yetistirilmektedir Bir Gurcu asma cinsi de adini tasimaktadir Gurcu arastirmaci M Glonti nin 1960 yilinda yayimlanan kitabinda saydigi Gurcu zeytin cinslerinden biri Butko dur Artvin vilayeti uzerine calismasiyla taninan Muvaddid Zeki 1927 yilinda Putko seklinde yazdigi bu zeytin cinsinin Artvin vilayetinde zeytin mahsulunun yuzde 25 ini olusturdugunu yazmistir Butko agaci 8 12 metreye kadar buyur ve genisler Meyvesi kucuk ve oval bicimlidir Bu turden elde edilen zeytinyagi kalite acisindan pek cok tur zeytinden daha degerli kabul edilmektedir Tanesinin uzunlugu 1 9 santimetre capi 1 4 santimetre ve agirligi 2 6 gramdir Cekirdegi oval olup kucuk cizgilere sahiptir Uzunlugu 1 santimetre agirligi ise 0 22 gramdir Yas meyvesi yuzde 25 oraninda yag icerir Artvin bolgesinde Yusufeli ilcesine yetistirilir ve zeytinyagi elde edilir Butko zeytininden uretilen zeytinyagi 2006 yilinda Cin in baskenti Pekin de duzenlenen Uluslararasi Zeytinyagi Fuari nda ustun lezzet odulune layik gorulmustur M Glonti nin 1960 yilinda yayimlanan kitabindaki bilgiye gore daha once Tunus taki festivalde de birincilik odulu almistir ayni zamanda sofralik ve konservelik zeytin olarak da bilinir Butko 1927 yilinda Sovyet merkezi hukumeti karariyla Gurcistan da zeytin uretimine son verilip zeytin bahcelerinde baska meyve agaclari dikilince Butko bu ulkede ortadan kalkmistir Turkiye de ise Coruh Vadisi ne insa edilen barajlar nedeniyle zeytinliklerin cogu sular altinda kalmistir Bu sebeple bolgede zeytin zeytinyagi ve dolayli olarak sabun uretiminin de buyuk olcude azaldigi bilinmektedir En onemli gecim kaynagi zeytin tarimi olan Demirkent Narlik Zeytinlik Oruclu Kalburlu gibi koyler baraj rezervuar alanlarinda kalmistir Vadi tabanindan 150 200 metre yukseklikte bulunan zeytinliklerin 80 inin baraj projelerinin tamamlanmasiyla yok olacagi raporlanmistir Bolgede Butko disinda Otur ve Sati adli zeytin cesitleri de bulunmakta idi Ayrica bakinizGurcistan da zeytin cinsleriKaynakca a b M Glonti Zeytin ზეთისხილი Tiflis 1960 s 29 a b Taner Artvinli Artvin Etimoloji Sozlugu Istanbul 2022 s 104 ISBN 9786057354075 a b Artvin de lezzet odullu Butko zeytini nin hasadi yapiliyor Anadolu Ajansi 5 Aralik 2012 a b M Glonti Zeytin ზეთისხილი Tiflis 1960 s 29 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumat i Umumiye 1927 s 30 29 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Haziran 2021 Artvin in Yusufeli ilcesinin odullu Butko zeytininin hasadina baslandi IHA 4 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2023 Elene Maglakelidze Zeytin Kulturunun Onemi ve Gurcistan da Yararlanma Potansiyeli ზეთისხილის კულტურის მნიშვნელობა და გამოყენების პოტენციალი საქართველოში Okur Yusuf 2021 Artvin de yeni zeytin bahceleri kuruluyor Anadolu Ajansi aa com tr 4 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2023 Coruh havzasinda insa edilen barajlar nedeniyle zeytinliklerin azaldigi Yildiz Zehra 2019 2 Haziran da secimlerin yenilenecegi Yusufeli de baraj ve HES projesinin sonuclara etkisi oldu mu Euronews tr euronews com 4 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2023 Akdeniz ikliminin hakim oldugu Coruh Havzasi nda araziler cok verimliydi pirinc zeytin envai sebze ve meyve yetisirdi Fakat Coruh Vadisi butun ekolojik ve ekonomik degerleriyle birlikte yok edilmis durumda Pes pese arka arkaya dizilmis olan ve arada hic bosluk da olmayan barajlar silsilesiyle yasayan bir vadi tumuyle olu bir vadi haline getirildi Surat Hilal 2018 Baraj Golu ve Cevrelerinin Rekreasyonel Kullanimina Yonelik Potansiyellerinin Belirlenmesi ve Degerlendirilmesi Uzerine Bir Arastirma Deriner Baraji Orneginde PDF Uluslararasi Sosyal Arastirmalar Dergisi sosyalarastirmalar com 4 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Aralik 2023 Deriner Baraj Golu nun SWOT Analizi Sonuclari Zeytin bahcelerinin sular altinda kalmasi zeytin tarimi yapilacak uygun arazinin kisitli olmasi Coruh un Kelepceleri Yusufeli Baraji Su Hakki suhakki org 2013 4 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2023 2000 tarihli Yusufeli Ilcesi Tarimsal Fizibilite Raporu nda bolgede tarim yapilabilir arazi kalmayacagi bolgede tarim ve hayvancilik faaliyetinin son bulacagi belirtildi Yusufeli Ilce Tarim Mudurlugu nun resmi arastirmasina gore zeytin uretiminin 86 si celtik tariminin 75 i seralarin 95 i ve meyve agaclarinin 69 u sular altinda kalacak Funda Ersen Bak Kenan Cifci 2022 Artvin in merkez koylerindeki bazi bitkilerin etnobotanik ozellikleri Artvin Coruh Universitesi Orman Fakultesi Dergisi ofd artvin edu tr 4 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2023 Mehmet Ozalp Ayse Yavuz Turan Yuksek Erdal Toker 2009 Baraj ve Yol Yapimlarinin Dogal Kaynaklara Etkisi Asagi Coruh Havzasi Ornegi PDF Uluslararasi Katilimli II Ulusal Baraj Guvenligi Sempozyumu ve Sergisi researchgate net 4 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Aralik 2023 Koday Zeki 1999 Coruh Vadisi nde Zeytin Alanlari Turk Cografya Dergisi dergipark org tr Erisim tarihi 4 Aralik 2023 Murat Seker Mehmet Ali Gundogdu Muhammet Kemal Gul Nilufer Kaleci 2012 Dogu Karadeniz Bolgesi Bazi Yerli Zeytin Cesitlerinin Pomolojik Ozellikleri Zeytin Bilimi dergipark org tr Erisim tarihi 4 Aralik 2023