Kırımşa

Kırımşa (Kırımşah)(Кърмища), Kayılar'ın 30 Ocak 1923'te imzalanan Türk-Yunan Mübadele antlaşması'na kadar, Yunanistan'da yaşadığı bir köyüdür. İmzalanan antlaşma gereği köy boşaltılarak köyde yaşayan halk Türkiye'ye yollanmış, yerlerine ise Karadeniz Bölgesi'nden ve özellikle Sivas çevresinden getirilen Rumlar yerleştirilmiştir.

Köyün adı ilerleyen dönemlerde değiştirilerek Mesovouna (Yunanca Μεσόβουνου) olmuştur.

Osmanlı Devleti zamanında Manastır Vilayeti (Makedonca: Битола, Bitola, Arnavutça: Manastiri), Serfice Sancağı (Yunanca: Σέρβια), Cumapazarı (kömür havzasında kaldığından yerleşim yeri günümüzde ortadan kalkmıştır) kazasına bağlı bir köyken, bölgenin 1911-1912 Balkan Savaşı ile Yunanistan'a geçmesi sonrası Selanik'e bağlanmıs, ilçe merkezi de Cumapazarı yerine Kayalar'a (Yunanca Πτολεμαΐδα, Ptolemaïda, Katharevousa: Πτολεμαΐς, Ptolemaïs) nakledilmiştir. İlerleyen dönemlerde yaşanan düzenlemelerle Kozani yerleşim merkezine bağlanmıştır.

Mesovouna'lı Rumlar II. Dünya Savaşı sırasında Nazi işgaline karşı aktif direniş göstermiş, bunun üzerine köyde Nazi güçleri tarafından 23 Ekim 1941 ve 22 Nisan 1944'te iki kez büyük bir katliam gerçekleştirilmiştir. Yaşları 16 ile 69 arasında değişen 268 sivil makineli tüfekler ile taranarak öldürülmüştür. Bu yüzden köyde her yıl ölenlerin anısına anma tören düzenlenmektedir.

Mesovouna da her yıl, Kayalar'da düzenlenen 21-24 Haziran kültür festivalinin ardından, 26 Haziran'da köy festivali başlamakta ve etkinlikler düzenlenmektedir.

Manastır Vilayeti salnamesine göre 1892-1893 yıllarında köy 273 hane ve 1362 nüfustan oluşmaktaydı. Nüfusun tamamı Müslüman Türk'tü. 1896 yapılan bir genel nüfus yoklaması kayıtlarına göre ise köy 929'ü erkek 866'sı kadın toplam 1795 kişiden oluşmaktaydı. Mübadele sırasında hane sayısının 350 civarında olduğu tahmin edilmektedir.