Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mayıs 2021) () |
III. Jan Sobieski (17 Ağustos 1629 - 17 Haziran 1696), Lehistan'ın seçimle tahta çıkan ve 1674 - 1696 yılları arasında hüküm süren devlet adamı. Osmanlı Devleti'yle yaptığı savaşlar sonucu Lehistan-Litvanya Birliği'ni kısa bir süre için yeniden canlandırmıştır.
| III. Jan Sobieski | |
|---|---|
| III. Jan Sobieski'nin Bacciarelli tarafından çizilmiş portresi. | |
 | |
| Polonya kralı Litvanya Büyük Dükü | |
| Hüküm süresi | 1674–1696 |
| Taç giymesi | 2 Şubat 1676 |
| Önce gelen | I. Michał |
| Sonra gelen | II. August |
| Doğum | 17 Ağustos 1629 Olesko, Polonya (günümüzde Ukrayna) |
| Ölüm | 17 Haziran 1696 (66 yaşında) Wilanów, Varşova yakınlarında |
| Eş(ler)i | Marie Casimire Louise |
| Hanedan | Sobieski Hanedanı |
| Babası | Jakub Sobieski |
| Annesi | Teofila Zofia Sobieska |
| Dini | Roma Katolikliği |
| İmza |  |
Hayatı
Jan Sobieski 1629 yılında soylu bir aile içinde dünyaya geldi. Babası Jakob sarayda bir görev edinmiş, yaşamının sonuna doğru da Lehistan Senatosu'nun üyeleri arasında ona en yüksek rütbeyi sağlayan Kraków kale komutanlığına getirilmişti. Çok iyi bir eğitim gören Jan gençliğinde Batı Avrupa'nın birçok yerini dolaşma olanağı buldu. Gelecek vadeden bir komutan olan Jan 1650'lerin başında Kral II.John Casimir tarafından Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti Konstantiniyye'ye diplomatik misyondaki elçilerden biri olarak gönderildi. Sobieski orada Tatar ve Türk dilini öğrendi aynı zamanda Türk askeri gelenek ve taktiklerini inceleme fırsatı buldu.
Kumandanlığı
1655'te İsveç İmparatorluğu Lehistan'ı istila etti. İsveç Tufanı (Lehçe: Potop Szwedzki) denen bu olay sırasında genç Jan Sobieski önce Lehistan kralı Jan Kazimierz'e karşı olduğu için İsveçlilerin safında yer aldı. Ertesi yıl yeniden taraf değiştirerek İsveçlilere karşı mücadelenin önderleri arasına katıldı.
1665'te koruyucusu Kraliçe Maria Ludwika'nın etkisiyle saray başmareşalliğine getirildi. 1666'da Lehistan ordusunda cephe komutanı oldu. Ekim 1667'de Tatarları ve Kazakları Podhajce (günümüzde Podgaytsi, Ukrayna) yakınlarında yenilgiye uğrattı. 1668 ilkbaharında Varşova'ya döndüğünde başkomutanlığa getirildi. 1665'te Fransız Marie-Casimire de la Grange d'Arquien (Marysienka) ile evlendi. Marysienka, Kral Jan Kazimierz'in 1668'de tahttan çekilmesinden sonra, Sobieski'yi kral seçtirmek istedi. Ama soylular 1669'da Michał Korybut Wiśniowiecki'yi kral seçince, Fransa kralı XIV. Louis'den kocasının kral olması için destek istedi.
Kral Machal'ın kısa süren hükümdarlığı (1669 - 1673) sırasında, Sobieski bir yanda Kazaklar karşısında yeni başarılar kazanarak adını duyururken, öte yandan Fransa'ya karşı Habsburg yanlısı politikalar uygulayan krala cephe aldı. Kral Michał 1673'te öldü. O sırada devam etmekte olan 1671-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı'nda kumandanlık görevini üstlenen Sobieski 11 Kasım 1673 tarihinde Hotin yakınlarındaki yapılan çarpışmada Sarı Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı ordularını yenilgiye uğrattı. Bu başarıları 1672'de imzalanmış olan Bucaş Antlaşması'nın ağır koşullarını değiştirmemekle beraber, Sobieski'nin saygınlığını büyük ölçüde artırdı. Sobieski nihayet Mayıs 1674'te Habsburgların desteklediği adaya karşı kral seçildi.
Krallığı
Sobieski önce Fransa yanlısı bir politika izledi. Fransa'nın arabuluculuğuyla Osmanlılara savaşı sona erdirmeye çalıştı ve Haziran 1675'te Fransa'yla Jaworow Antlaşması'nı imzaladı. Bu gizli antlaşmayla Sobieski, Osmanlılarla barış yapıldıktan sonra Habsburglu Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na savaş açacağına söz veriyordu. Ekim 1676'da Osmanlılarla Zorawno'da, koşulları Bucaş Antlaşması'ndan biraz daha elverişli bir ateşkes sağlandı.
Sobieski'nin, kuzeybatıda Prusya'dan toprak kazanmak amacıyla Fransa ve İsveç'in desteğini sağlama ve böylece güneydoğuda Osmanlılara kaptırdığı toprakları telafi etme umutları boşa çıkmıştı. Ayrıca XIV. Louis, ne Maryslenka'nın Fransız kraliyet ailesiyle akrabalığını tanımaya hazırdı, ne de Sobieski'nin oğlu Jakob'un Lehistan tahtına varis olmasını desteklemek niyetindeydi. Yüksek soylular, özellikle Litvanyalılar, Sobieski'nin Fransa'nın yardımıyla mutlak iktidarı ele geçirmeye çalıştığından kuşkulandıkları için Fransa'yla yapılan ittifak antlaşmasına karşı çıktılar. XIV. Louis'in amacı Sobieski'yi Habsburglara karşı uysal bir vasal olarak kullanmaktı. Oysa Lehistan'ın Habsburglarla çatışan çıkarları yoktu; art arda gelen Osmanlı saldırılarından sonra Fransa'nın müttefiki olan Osmanlıları baş düşman olarak görmeye başladı. Bu yüzden öteden beri Fransız yanlısı olduğu halde, Sobieski Fransa'yla ittifakını bozdu. Kutsal Roma Germen imparatoru I. Leopold'la Osmanlılara karşı bir antlaşma imzaladı (1 Nisan 1683). Antlaşma koşullarına göre, iki müttefikten birinin başkenti kuşatılacak olursa, öbürü onu bütün gücüyle desteklemek zorundaydı.
II. Viyana Kuşatması
1683 yazında Osmanlı orduları Viyana'yı kuşattığında, Sobieski yaklaşık 25 bin kişilik ordusunun başında yardıma koştu. Viyana'yı kurtarmak amacıyla toplanan bütün komutanlar arasında en yüksek rütbeli olduğu için yaklaşık 75 bin kişilik müttefik kuvvetlerinin komutasını üstlendi. Avrupa tarihini belirleyen en önemli savaşlardan biri olan bu savaşın sonucunda Osmanlı ordularını Kahlenberg'de yenilgiye uğrattı (12 Eylül 1683).
Buna karşılık Sobieski 1683 sonbaharında Osmanlıların elindeki Macaristan'a düzenlenen seferde aynı başarıyı gösteremedi. 10 bin Leh askeriyle Macaristan'a ulaşan Sobieski 6 Ekim 1683 tarihinde Ciğerdelen mevkiinde Budin valisi Kara Mehmet Paşa'nın ordularına yenildi ve canını zor kurtardı. Ertesi gün Lorraine Dükü V. Charles'ın komutasındaki Avusturya ordusu Osmanlıları yendiler ama savaştaki başarısızlığı yüzünden Sobieski'nin Kutsal Roma İmparatoru I. Leopold'la ilişkileri bozuldu. Sobieski'nin amacı Eflak ve Boğdan'ı Osmanlılardan almak, Lehistan'ın etki alanını Karadeniz kıyılarına kadar genişletmekti. Bu amaçla 1684-1691 arasında Boğdan'da çeşitli harekâtlara girişti ama çoğunlukla başarısız oldu. Son seferinde tutsak düşme tehlikesiyle bile karşılaştı.
Avrupa'daki Osmanlı nüfuzuna karşı mücadele Sobieski'nin dış politikasının temel taşıydı. Lehistan'ın geleneksel düşmanı konumundaki Rusya, Osmanlıları hedef alan birliğe katılmak isteyince, Sobieski 1686'da Ruslarla Ebedi (Grzymultowski) Barış'ı imzaladı.Bu antlaşmayla, 1667'den beri geçici olarak Rus yönetiminde bulunan Kiev bütünüyle Rusya'ya bırakıldı. 1683'ten sonra uğradığı bütün başarısızlıklara ve düş kırıklıklarına karşın, Sobieski Lehistan'ın güneydoğusunu Osmanlı ve Tatar saldırısından kurtarabildi.
İlerleyen yılları
1691'den sonra Sobieski'nin sağlığı ciddi biçimde bozuldu. Bu arada gerek soylularla gerek kendi ailesi içindeki çatışmalarla uğraşmak zorunda kaldı. En büyük oğlu Jakob, kraliçeye ve genç prenslere karşı uzlaşmaz biçimde cephe almıştı. Sobieski'nin bütün oğulları tahta varis olmak için Habsburglardan ya da Fransa'dan destek arıyorlardı.
Hükümdarlığının ikinci yarısı birincisi kadar başarılı olmadığı halde, Sobieski ile karısının kişisel serveti önemli ölçüde artmıştı. Sobieski, ve 'daki evlerine, özellikle Varşova yakınında barok mimarinin olgun bir örneği olan 'na büyük paralar harcadı. Şairlerin ve ressamların da koruyucusuydu. 17. yüzyılın bütün Lehistan hükümdarları arasında, edebiyata ve kültürel yaşama en çok ilgi duyan Sobieski'ydi.
Sobieski iç politikada daha başarısızdı. Krallığın konumunu güçlendirmek ve orduya istikrar kazandırmak için gösterdiği bütün çabalar kendi oğullarının da karşı çıkmasıyla sonuçsuz kaldı. Soylular 1683 zaferinden sonra ülke savunmasına yeterince ilgi göstermedi. Litvanyalı soylular ise Osmanlılardan çok birbirleriyle savaştılar. Böylece Sobieski, parlak bir komutan ve örgütçü olduğu halde, ailesi içindeki çatışmaları ve 18. yüzyılda Lehistan'ın yıkımına yol açan iç çekişmeleri önleyemedi.
Kaynakça
- Macaristan Prensi İmre Thököly, Yüksek Lisans Tezi, Gülin Orcan, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2005.[]
- ^ Sobieski had actually taken the Tatars to his heart some three decades earlier. In the 1650s, he was sent on a diplomatic mission to Constantinople, today’s Istanbul, where he learnt the Tatar language. When Sweden attacked the Polish capital in 1656, Sobieski was in charge of 2,000 men from the regiment of the Crimean Tatar cavalry, who defended the Poles.. Sam Dresser. Aeon. 24 Haziran 2018. 24 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mayis 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin III Jan Sobieski 17 Agustos 1629 17 Haziran 1696 Lehistan in secimle tahta cikan ve 1674 1696 yillari arasinda hukum suren devlet adami Osmanli Devleti yle yaptigi savaslar sonucu Lehistan Litvanya Birligi ni kisa bir sure icin yeniden canlandirmistir III Jan SobieskiIII Jan Sobieski nin Bacciarelli tarafindan cizilmis portresi Polonya krali Litvanya Buyuk DukuHukum suresi1674 1696Tac giymesi2 Subat 1676Once gelenI MichalSonra gelenII AugustDogum17 Agustos 1629 1629 08 17 Olesko Polonya gunumuzde Ukrayna Olum17 Haziran 1696 66 yasinda Wilanow Varsova yakinlarindaEs ler iMarie Casimire LouiseHanedanSobieski HanedaniBabasiJakub SobieskiAnnesiTeofila Zofia SobieskaDiniRoma KatolikligiImzaHayatiJan Sobieski 1629 yilinda soylu bir aile icinde dunyaya geldi Babasi Jakob sarayda bir gorev edinmis yasaminin sonuna dogru da Lehistan Senatosu nun uyeleri arasinda ona en yuksek rutbeyi saglayan Krakow kale komutanligina getirilmisti Cok iyi bir egitim goren Jan gencliginde Bati Avrupa nin bircok yerini dolasma olanagi buldu Gelecek vadeden bir komutan olan Jan 1650 lerin basinda Kral II John Casimir tarafindan Osmanli Imparatorlugu nun baskenti Konstantiniyye ye diplomatik misyondaki elcilerden biri olarak gonderildi Sobieski orada Tatar ve Turk dilini ogrendi ayni zamanda Turk askeri gelenek ve taktiklerini inceleme firsati buldu Kumandanligi Sobieski nin Jan Matejko tarafindan yapilmis tablosu 1655 te Isvec Imparatorlugu Lehistan i istila etti Isvec Tufani Lehce Potop Szwedzki denen bu olay sirasinda genc Jan Sobieski once Lehistan krali Jan Kazimierz e karsi oldugu icin Isveclilerin safinda yer aldi Ertesi yil yeniden taraf degistirerek Isveclilere karsi mucadelenin onderleri arasina katildi 1665 te koruyucusu Kralice Maria Ludwika nin etkisiyle saray basmaresalligine getirildi 1666 da Lehistan ordusunda cephe komutani oldu Ekim 1667 de Tatarlari ve Kazaklari Podhajce gunumuzde Podgaytsi Ukrayna yakinlarinda yenilgiye ugratti 1668 ilkbaharinda Varsova ya dondugunde baskomutanliga getirildi 1665 te Fransiz Marie Casimire de la Grange d Arquien Marysienka ile evlendi Marysienka Kral Jan Kazimierz in 1668 de tahttan cekilmesinden sonra Sobieski yi kral sectirmek istedi Ama soylular 1669 da Michal Korybut Wisniowiecki yi kral secince Fransa krali XIV Louis den kocasinin kral olmasi icin destek istedi Kral Machal in kisa suren hukumdarligi 1669 1673 sirasinda Sobieski bir yanda Kazaklar karsisinda yeni basarilar kazanarak adini duyururken ote yandan Fransa ya karsi Habsburg yanlisi politikalar uygulayan krala cephe aldi Kral Michal 1673 te oldu O sirada devam etmekte olan 1671 1676 Osmanli Lehistan Savasi nda kumandanlik gorevini ustlenen Sobieski 11 Kasim 1673 tarihinde Hotin yakinlarindaki yapilan carpismada Sari Huseyin Pasa komutasindaki Osmanli ordularini yenilgiye ugratti Bu basarilari 1672 de imzalanmis olan Bucas Antlasmasi nin agir kosullarini degistirmemekle beraber Sobieski nin sayginligini buyuk olcude artirdi Sobieski nihayet Mayis 1674 te Habsburglarin destekledigi adaya karsi kral secildi Kralligi Sobieski once Fransa yanlisi bir politika izledi Fransa nin arabuluculuguyla Osmanlilara savasi sona erdirmeye calisti ve Haziran 1675 te Fransa yla Jaworow Antlasmasi ni imzaladi Bu gizli antlasmayla Sobieski Osmanlilarla baris yapildiktan sonra Habsburglu Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu na savas acacagina soz veriyordu Ekim 1676 da Osmanlilarla Zorawno da kosullari Bucas Antlasmasi ndan biraz daha elverisli bir ateskes saglandi Polonya daki Sobieski aniti Sobieski nin kuzeybatida Prusya dan toprak kazanmak amaciyla Fransa ve Isvec in destegini saglama ve boylece guneydoguda Osmanlilara kaptirdigi topraklari telafi etme umutlari bosa cikmisti Ayrica XIV Louis ne Maryslenka nin Fransiz kraliyet ailesiyle akrabaligini tanimaya hazirdi ne de Sobieski nin oglu Jakob un Lehistan tahtina varis olmasini desteklemek niyetindeydi Yuksek soylular ozellikle Litvanyalilar Sobieski nin Fransa nin yardimiyla mutlak iktidari ele gecirmeye calistigindan kuskulandiklari icin Fransa yla yapilan ittifak antlasmasina karsi ciktilar XIV Louis in amaci Sobieski yi Habsburglara karsi uysal bir vasal olarak kullanmakti Oysa Lehistan in Habsburglarla catisan cikarlari yoktu art arda gelen Osmanli saldirilarindan sonra Fransa nin muttefiki olan Osmanlilari bas dusman olarak gormeye basladi Bu yuzden oteden beri Fransiz yanlisi oldugu halde Sobieski Fransa yla ittifakini bozdu Kutsal Roma Germen imparatoru I Leopold la Osmanlilara karsi bir antlasma imzaladi 1 Nisan 1683 Antlasma kosullarina gore iki muttefikten birinin baskenti kusatilacak olursa oburu onu butun gucuyle desteklemek zorundaydi II Viyana Kusatmasi Viyana Kusatmasinda Sobieski 1686 1683 yazinda Osmanli ordulari Viyana yi kusattiginda Sobieski yaklasik 25 bin kisilik ordusunun basinda yardima kostu Viyana yi kurtarmak amaciyla toplanan butun komutanlar arasinda en yuksek rutbeli oldugu icin yaklasik 75 bin kisilik muttefik kuvvetlerinin komutasini ustlendi Avrupa tarihini belirleyen en onemli savaslardan biri olan bu savasin sonucunda Osmanli ordularini Kahlenberg de yenilgiye ugratti 12 Eylul 1683 Buna karsilik Sobieski 1683 sonbaharinda Osmanlilarin elindeki Macaristan a duzenlenen seferde ayni basariyi gosteremedi 10 bin Leh askeriyle Macaristan a ulasan Sobieski 6 Ekim 1683 tarihinde Cigerdelen mevkiinde Budin valisi Kara Mehmet Pasa nin ordularina yenildi ve canini zor kurtardi Ertesi gun Lorraine Duku V Charles in komutasindaki Avusturya ordusu Osmanlilari yendiler ama savastaki basarisizligi yuzunden Sobieski nin Kutsal Roma Imparatoru I Leopold la iliskileri bozuldu Sobieski nin amaci Eflak ve Bogdan i Osmanlilardan almak Lehistan in etki alanini Karadeniz kiyilarina kadar genisletmekti Bu amacla 1684 1691 arasinda Bogdan da cesitli harekatlara giristi ama cogunlukla basarisiz oldu Son seferinde tutsak dusme tehlikesiyle bile karsilasti Avrupa daki Osmanli nufuzuna karsi mucadele Sobieski nin dis politikasinin temel tasiydi Lehistan in geleneksel dusmani konumundaki Rusya Osmanlilari hedef alan birlige katilmak isteyince Sobieski 1686 da Ruslarla Ebedi Grzymultowski Baris i imzaladi Bu antlasmayla 1667 den beri gecici olarak Rus yonetiminde bulunan Kiev butunuyle Rusya ya birakildi 1683 ten sonra ugradigi butun basarisizliklara ve dus kirikliklarina karsin Sobieski Lehistan in guneydogusunu Osmanli ve Tatar saldirisindan kurtarabildi Ilerleyen yillari Jan Sobieski nin ailesi 1691 den sonra Sobieski nin sagligi ciddi bicimde bozuldu Bu arada gerek soylularla gerek kendi ailesi icindeki catismalarla ugrasmak zorunda kaldi En buyuk oglu Jakob kraliceye ve genc prenslere karsi uzlasmaz bicimde cephe almisti Sobieski nin butun ogullari tahta varis olmak icin Habsburglardan ya da Fransa dan destek ariyorlardi Hukumdarliginin ikinci yarisi birincisi kadar basarili olmadigi halde Sobieski ile karisinin kisisel serveti onemli olcude artmisti Sobieski ve daki evlerine ozellikle Varsova yakininda barok mimarinin olgun bir ornegi olan na buyuk paralar harcadi Sairlerin ve ressamlarin da koruyucusuydu 17 yuzyilin butun Lehistan hukumdarlari arasinda edebiyata ve kulturel yasama en cok ilgi duyan Sobieski ydi Sobieski ic politikada daha basarisizdi Kralligin konumunu guclendirmek ve orduya istikrar kazandirmak icin gosterdigi butun cabalar kendi ogullarinin da karsi cikmasiyla sonucsuz kaldi Soylular 1683 zaferinden sonra ulke savunmasina yeterince ilgi gostermedi Litvanyali soylular ise Osmanlilardan cok birbirleriyle savastilar Boylece Sobieski parlak bir komutan ve orgutcu oldugu halde ailesi icindeki catismalari ve 18 yuzyilda Lehistan in yikimina yol acan ic cekismeleri onleyemedi KaynakcaMacaristan Prensi Imre Thokoly Yuksek Lisans Tezi Gulin Orcan Ankara Universitesi Ankara 2005 olu kirik baglanti Sobieski had actually taken the Tatars to his heart some three decades earlier In the 1650s he was sent on a diplomatic mission to Constantinople today s Istanbul where he learnt the Tatar language When Sweden attacked the Polish capital in 1656 Sobieski was in charge of 2 000 men from the regiment of the Crimean Tatar cavalry who defended the Poles Sam Dresser Aeon 24 Haziran 2018 24 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mayis 2021