Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kozmik mikrodalga arka plan ışınımı, fon ışıması veya fon radyasyonu; 1964 yılında keşfedilen ve bütün evreni dolduran bir elektromanyetik dalgadır. 2,725 kelvin sıcaklığındaki kara cisimin ısıl ışınımına denk gelen eden 160,2 GHz frekansında ve 1,9 mm dalga boyunda olduğu tarafından havaküre (atmosfer) dışında hassas olarak ölçülmüştür. Fon ışıması, evrenin en uzağından yani Büyük Patlama'dan geldiği düşünülen elektromanyetik ışımadır. Bu ışımayı birçok radyo astronom ve fizikçi Büyük Patlama'nın en büyük kanıtı sayarlar.
Keşfi
1948 yılında George Gamow, ve tarafından varlığı teorik olarak öne sürülmüş ve 5 K sıcaklığında bir kara nesnenin yaydığı ışıma ile aynı dalga boyunda olması gerektiği hesap edilmişti. 1964 yılında Amerikalı radyo astronomlar Arno Allan Penzias ve Robert Woodrow Wilson bu dalga boyundaki ışımayı keşfederek 1978 Nobel Fizik Ödülü'nü kazanmışlardır. NASA tarafından atmosfer şartlarından etkilenmeden doğru ölçüm yapması için bu işe özel COBE sondası 18 Kasım 1989'da uzaya gönderildi. COBE'nin gönderdiği resim ayrıntılı değildi. Çıkardığı resim evrenin kabaca bir kozmik arka plan ışımasını gösteriyordu. 1993'te görevi sona eren COBE sondası yerine 30 Haziran 2001'de WMAP sondası uzaya gönderildi. WMAP, COBE'ye oranla daha ayrıntılı bir resim çıkarmıştır ve günümüzde hala bu resim kullanılmaktadır. WMAP halen aktif olarak görev yapmaktadır.
Kuramsal İzahı
Doppler etkisine göre daha uzaktaki gökadalar daha kırmızı dalga boyuna kayar. Yaklaşan trenin düdüğünün sesinin tiz perdeden gelmesi ve uzaklaşan trenin düdüğünün sesinin kalın perdeden gelmesi gibi uzaklaşan ışığın dalga boyu da kırmızıya kayar (daha uzun dalga boyuna doğru). Uzaktaki gökadaların bizden daha büyük hızlarla uzaklaştığı gözlemlenmiştir. Mantıken evren büyük patlama neticesinde genişlerken gökadalar birbirinden homojen hızlarda genişlemeliydi. Uzaktaki gökadaların daha büyük hızlarla birbirinden uzaklaşması homojen genişlemeyi de doğrular.
O zaman en uzaktaki gökadaların dalga boyu ne olmalıydı. Özel görelik kuramına göre ışık hızı aşılamayacağına göre en uzaktakiler ışık hızından küçük sonlu bir hızla uzaklaşmalıydı. En uzaktaki gökadadan gelen ışık hem en hızlı uzaklaşan hem de en uzak geçmişten gelen ışıktır. En uzak geçmiş ise evrenin oluştuğu zamanlardan gelen ışıktır. Deneysel gözlemlerde böyle bir ışımaya rastlanmış ve ilk önceleri bu ışımanın doğal olmayan bir kaynaktan gelen parazit olduğu sanılmıştı. Sonra ışımanın uzayda her doğrultudan geldiği tespit edildi ve sonra evrenin en uzak geçmişinden gelen kozmik fon ışıması olduğuna hükmedildi. Fon ışıması en uzak geçmişten gelen en uzun dalga boylu ışımadır.
Evren ilk oluştuğunda ışıma serbestçe yayılma fırsatı bulduğunda yani ilk madde öncesi yapıtaşlarının boşluklarından sızabildiği kadarıyla gözlemlenebilmektedir. Uzayda her doğrultuda homojen bir ışıma olmadığı gözlemlenmiştir. Fon ışımasının haritası gözenekli bir yapı sergiler.
İlgili çalışmalar
1989 yılında NASA'nın COBE adlı uydusundan gelen verilerle harekete geçen ve evrenin Büyük Patlamadan 380.000 yıl sonraki halini keşfeden George Smoot ve John C. Mather adlı iki Amerikalı araştırmacı, 2006 yılı Nobel Fizik Ödülü'ne sahip olmuşlardır. Böylece kozmik arka plan ışımalarının varlığı ve Big Bang Teorisi'nin doğruluğu daha fazla netlik kazanmıştır.
Dış bağlantılar
- CMBR Theme on arxiv.org 3 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Audio: Fraser Cain and Dr. Pamela Gay – Astronomy Cast. The Big Bang and Cosmic Microwave Background – October 20064 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Visualization of the CMB data from the Planck mission 5 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Copeland, Ed. "CMBR: Cosmic Microwave Background Radiation". Sixty Symbols. for the University of Nottingham. 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kozmik mikrodalga arka plan isinimi fon isimasi veya fon radyasyonu 1964 yilinda kesfedilen ve butun evreni dolduran bir elektromanyetik dalgadir 2 725 kelvin sicakligindaki kara cisimin isil isinimina denk gelen eden 160 2 GHz frekansinda ve 1 9 mm dalga boyunda oldugu tarafindan havakure atmosfer disinda hassas olarak olculmustur Fon isimasi evrenin en uzagindan yani Buyuk Patlama dan geldigi dusunulen elektromanyetik isimadir Bu isimayi bircok radyo astronom ve fizikci Buyuk Patlama nin en buyuk kaniti sayarlar Kesfi1948 yilinda George Gamow ve tarafindan varligi teorik olarak one surulmus ve 5 K sicakliginda bir kara nesnenin yaydigi isima ile ayni dalga boyunda olmasi gerektigi hesap edilmisti 1964 yilinda Amerikali radyo astronomlar Arno Allan Penzias ve Robert Woodrow Wilson bu dalga boyundaki isimayi kesfederek 1978 Nobel Fizik Odulu nu kazanmislardir NASA tarafindan atmosfer sartlarindan etkilenmeden dogru olcum yapmasi icin bu ise ozel COBE sondasi 18 Kasim 1989 da uzaya gonderildi COBE nin gonderdigi resim ayrintili degildi Cikardigi resim evrenin kabaca bir kozmik arka plan isimasini gosteriyordu 1993 te gorevi sona eren COBE sondasi yerine 30 Haziran 2001 de WMAP sondasi uzaya gonderildi WMAP COBE ye oranla daha ayrintili bir resim cikarmistir ve gunumuzde hala bu resim kullanilmaktadir WMAP halen aktif olarak gorev yapmaktadir COBE nin verileriyle olusturulmus Kozmik mikrodalga arka plan isimasi haritasi WMAP in verileriyle olusturulmus Kozmik mikrodalga arka plan isimasi haritasi Kuramsal IzahiGokadalarin drawradar homojen genlesmesi Doppler etkisine gore daha uzaktaki gokadalar daha kirmizi dalga boyuna kayar Yaklasan trenin dudugunun sesinin tiz perdeden gelmesi ve uzaklasan trenin dudugunun sesinin kalin perdeden gelmesi gibi uzaklasan isigin dalga boyu da kirmiziya kayar daha uzun dalga boyuna dogru Uzaktaki gokadalarin bizden daha buyuk hizlarla uzaklastigi gozlemlenmistir Mantiken evren buyuk patlama neticesinde genislerken gokadalar birbirinden homojen hizlarda genislemeliydi Uzaktaki gokadalarin daha buyuk hizlarla birbirinden uzaklasmasi homojen genislemeyi de dogrular O zaman en uzaktaki gokadalarin dalga boyu ne olmaliydi Ozel gorelik kuramina gore isik hizi asilamayacagina gore en uzaktakiler isik hizindan kucuk sonlu bir hizla uzaklasmaliydi En uzaktaki gokadadan gelen isik hem en hizli uzaklasan hem de en uzak gecmisten gelen isiktir En uzak gecmis ise evrenin olustugu zamanlardan gelen isiktir Deneysel gozlemlerde boyle bir isimaya rastlanmis ve ilk onceleri bu isimanin dogal olmayan bir kaynaktan gelen parazit oldugu sanilmisti Sonra isimanin uzayda her dogrultudan geldigi tespit edildi ve sonra evrenin en uzak gecmisinden gelen kozmik fon isimasi olduguna hukmedildi Fon isimasi en uzak gecmisten gelen en uzun dalga boylu isimadir Evren ilk olustugunda isima serbestce yayilma firsati buldugunda yani ilk madde oncesi yapitaslarinin bosluklarindan sizabildigi kadariyla gozlemlenebilmektedir Uzayda her dogrultuda homojen bir isima olmadigi gozlemlenmistir Fon isimasinin haritasi gozenekli bir yapi sergiler COBE Uydusu ndaki FIRAS cihazi ile olculen kozmik mikrodalga arka plan tayfi dogada siyah cisim tayfi ile kesin olarak olculur Teorik egriyi olustumak icin bu grafikte toplanan veri noktalari ve standart hata cizgileri ihmal edilmistir Ilgili calismalar1989 yilinda NASA nin COBE adli uydusundan gelen verilerle harekete gecen ve evrenin Buyuk Patlamadan 380 000 yil sonraki halini kesfeden George Smoot ve John C Mather adli iki Amerikali arastirmaci 2006 yili Nobel Fizik Odulu ne sahip olmuslardir Boylece kozmik arka plan isimalarinin varligi ve Big Bang Teorisi nin dogrulugu daha fazla netlik kazanmistir Dis baglantilarCMBR Theme on arxiv org 3 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Audio Fraser Cain and Dr Pamela Gay Astronomy Cast The Big Bang and Cosmic Microwave Background October 20064 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Visualization of the CMB data from the Planck mission 5 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Copeland Ed CMBR Cosmic Microwave Background Radiation Sixty Symbols for the University of Nottingham 9 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Agustos 2014