Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Henry Gustav Molaison (26 Şubat 1926 – 2 Aralık 2008), yaygın adıyla H.M., epilepsisinin tedavisi için beyninin iki yarımküresinden medial (beynin merkezine doğru) temporal geçiren; bu operasyonla ön hipokampüslerinin üçte ikisi, parahipokampal korteksleri, entorhinal korteksleri, piriform korteksleri ve amigdalaları alınan Amerikalı hasta. Ameliyatın, Molaison’un epilepsisini kontrol altına almakta kısmi bir başarısı olsa da, hastaya yeni bellek edinme yetisini kaybettirmesi gibi büyük bir yan etkisi vardı.
Ameliyat 1953’te gerçekleşti ve H.M., 1957’nin sonundan 2008’deki ölümüne kadar yaygın biçimde çalışıldı. Süregelen incelemelerde denek olduğu bu zaman boyunca Windsor Locks, Connecticut’ta bir bakım evinde kaldı. Onun vakası, beyin fonksiyonlarıyla bellek arasındaki bağlantıyı açıklayan teorilerin ve (bilişsel nöropsikolojinin) gelişmesinde önemli bir rol oynadı.
Molaison’un beyni Kaliforniya Üniversitesi, San Diego’da tutuluyordu ve burada, 4 Aralık 2009’da histolojik kesitlere ayrıldı. Daha sonra Kaliforniya Üniversitesi, Davis’teki M.I.N.D Enstitüsüne götürüldü. Oluşturulan beyin atlası 2014’te halka açık hale getirildi.
Biyografi
Henry Molaison 1926’da Manchester, Connecticut’ta doğdu. Bazen sebebi 7 yaşında geçirdiği bisiklet kazasına dayandırılan, kontrolü zor epilepsi nöbetleri geçiriyordu. Yıllar boyunca ufak (kısmi) nöbetler geçirdi ve 16. doğum gününü takiben büyük (tonik-klonik) nöbetler geçirmeye başladı. Bir süreliğine bir seri üretim hattında çalıştı fakat 27 yaşına geldiğinde nöbetleri onu o kadar engelliyordu ki yüksek dozda antikonvülzan (antiepileptik) ilaçlara rağmen ne çalışabiliyor ne de günlük hayatını sürdürebiliyordu.
Molaison 1953’te, Hartford Hastanesinden beyin cerrahı William Beecher Scoville’e yönlendirildi. Scoville, Molaison’un epilepsisinin yerini sol ve sağ medial temporal lob olarak saptadı ve bu bölgelerin ameliyatla alınmasını önerdi. 1 Eylül 1953’te Scoville, Molaison’un beyninin iki hemisferinden de hipokampüs, amigdalanın çoğu ve entorhinal korteksi (hipokampüse önemli duyusal girdileri ileten yapı) içeren medial temporal lobu çıkardı. Molaison’un hipokampüsleri işlevselliklerini tamamen yitirmiş duruyorlardı [] çünkü hipokampal dokudan kalan 2 cm’lik kısım atrofiye uğramış gözüküyordu ve anterolateral temporal korteksinin bir kısmı da yok olmuştu.[]
Nöbetlerini kontrol etmekte kısmen başarılı olan ameliyattan sonra Molaison’da, şiddetli ileriye dönük amnezi ortaya çıktı: Çalışma ve işlemsel bellekleri sağlamken açık belleğine yeni olayları ekleyemiyordu. Bazı bilim insanlarına göre yeni anlamsal bilgiler edinme yetisini de kaybetmişti.
Bilim insanları bu bozukluğun boyutu hakkında tartışıyorlar. Molaison’da ayrıca orta derecede geriye dönük amnezi de vardı; ameliyattan 1-2 sene önceki olayların çoğunu, 11 sene önceye kadar olan olayların da bazılarını hatırlayamıyordu. Bu da geriye dönük amnezisinin zamansal olarak kademeli olduğunu gösteriyordu.
Onun vakası ilk defa 1957’de, ondan “H.M.” olarak bahseden Scoville ve Brenda Milner tarafından rapor edildi. Tam adı ölümünden sonraya kadar halka açıklanmadı. Araştırmacılar ona durumunun önemini ve sinirbilime ait araştırmalar dünyasındaki şöhretini açıklamış olsalar da, o bu gibi gerçekleri belleğinin bir parçası olarak içselleştiremiyordu.
Hayatının sonuna doğru Molaison düzenli olarak çengel bulmaca çözüyordu. 1953 öncesinden gelen bilgilerine işaret eden ipuçlarına ait cevapları doldurabiliyordu. 1953 sonrasına ait bilgiler için ise önceki zamanlardan aklında kalan anılarda yeni bilgiler ışığında değişiklikler yapabiliyordu. Örneğin, Jonas Salk’a ait bir anıyı polio virüse ait hatrındaki bilgilerde değişiklik yapmak suretiyle ekleyebiliyordu.
Bellek Edinimine Dair İçgörüler
Molaison sadece hafıza kaybı ve amnezi hakkında literatüre kazandırdıklarıyla değil; aynı zamanda geçirdiği beyin ameliyatı tam olarak hangi beyin bölgelerinin bellek edinimi sırasında gerçekleşen belirli süreçlere dahil olduğunun kavranmasına imkan tanıdığı için bir ilham kaynağıydı. Böylece onun vakası, beyin (patolojileri) hakkında bilgi almak için kullanıldı ve belleğin normaldeki işlevleri hakkında teoriler oluşturulmasına yardımcı oldu.
Özellikle, kısa süreli ve işlemsel bellek gerektiren görevleri tamamlayabilme yeteneğine karşın epizodik bellek gerektirenleri tamamlayamaması, ilgili bellek sistemlerinden yapılan geri çağırma işlemlerinin (recall) kısmen de olsa farklı beyin bölgeleri tarafından gerçekleştirildiği fikrini veriyordu. Benzer şekilde ameliyattan çok önce var olan uzun süreli belleğindeki bilgileri hatırlarken yeni uzun süreli anılar yaratamaması, uzun süreli belleğin kodlanması ve geri çağrılması işlemlerinin de farklı sistemler tarafından gerçekleştiriliyor olabileceğine işaret ediyordu.
Fakat Molaison’un beyninin 1990’ların sonunda görüntülenmesiyle beyindeki hasarın önceden düşünülene göre daha geniş alana yayılmış olduğu ortaya çıktı. Bu da H.M.’nin kusurlarına sebep olan tek bir bölgenin, hatta beynin geri kalanından bağımsız bir bölgeler kümesinin belirlenmesini bile zorlaştırdı.
Bilime Katkısı
Molaison hakkındaki çalışmalar, insan belleğinin organizasyonuna dair anlayışımızı kökünden değiştirdi. Eski teorilerin reddi ve yenilerinin oluşturulması için önemli deliller sundu; bunu, özellikle belleğe dair süreçler ve bunların altında yatan sinirsel yapılar hakkında (bknz. Kolb & Whishaw, 1996) yaptı. Yazının devamında bu önemli içgörülerden bazıları özetlenmiştir.
Molaison’un beyni Dana Vakfı ve Ulusal Bilim Vakfı tarafından desteklenen bir anatomik çalışmada kullanıldı. Kaliforniya Üniversitesi, San Diego’daki Beyin Gözlemevi’nden Jacopo Annese’in yürüttüğü bu projenin amacı, Molaison’un tarihe geçen bellek bozukluğunun nörolojik temellerini hücresel boyutta çözümleyebilmek için tüm beynin mikroskobik incelemesini yapmaktı. Annese’in ekibi 4 Aralık 2009’da Molaison’un beyninden 2401 tane kesit elde etti ve bunların sadece 2’si hasar görmüş olup 16’sında da bazı olası problemler vardı. Beynin dijital ortamda 3 boyutlu şekilde yeniden oluşturulma süreci 2014’ün başında bitti.
Çalışmanın sonuçları Ocak 2014’te Nature Communications dergisinde basıldı. Araştırmacılar sürpriz bir biçimde H.M.’nin hipokampüsünün yarısının 1953’teki ameliyatta zarar görmeden kurtulduğunu buldu. Bu bulgunun, Molaison’u hipokampüsü tamamen alınmış bir hasta olarak gösteren geçmiş literatür üzerine ve H.M’nin nörodavranışsal (neurobehavioral) profilinin geçmiş ve gelecek yorumlamalarına büyük etkileri oldu. Ek olarak, prefrontal kortekste ayrı bir lezyon daha keşfedildi. Bu keşif, önceki davranışsal deneylerden elde edilen ham verilerin de tekrar incelenmesi gerektiğini öne sürmektedir. Beynin üç boyutlu sanal modeli, ameliyat şartlarının yeniden canlandırılmasına olanak sağladı: Sol göz çukurunun üstündeki hasarın, Doktor Scoville frontal lobu kaldırıp medial temporal loblara ulaşmak isterken yaratılmış olabileceği bulundu.
Makale ayrıca beynin sinir sistemi hastalıkları açısından genel durumunu da birden fazla görüntüleme modeli kullanarak açıklıyor. H.M. 82 yaşında öldüğünde beyni de önemli ölçüde yaşlanmıştı. Beyninde, hastanın bilişsel zayıflamasında rolü olabilecek, bazıları ciddi birkaç patolojik özelliğe rastlandı.
H.M.’nin beynine ait dijital atlas internet üzerinden bedava olarak halka açıldı fakat “internet üzerindeki kalıcılığı, kullanıcılardan gelecek katkılara bağlı”.
Amnezi
Molaison’un genel durumu ağır ileriye dönük ve zamansal olarak kademeli bir geriye dönük amnezi olarak tanımlandı. Molaison’da ameliyattan önce herhangi bir hafıza problemi görülmediğinden, medial temporal loblarının alınması bu hafıza bozukluğundan sorumlu tutulabilir. Sonuç olarak, medial temporal lobların; uzun süreli anlamsal ve epizodik belleklerin ediniminde rol alan önemli bir parça olduğu varsayılabilir (bknz. Medial temporal loblar epizodik kodlamalar için ortak bölge olarak tanımlandı; Smith & Kosslyn, 2007). Medial temporal loblarındaki yapılar alınmış başka hastalarla yapılan çalışmalar da bu varsayımı doğruladı.
Molaison amnezik semptomlarına rağmen entelektüel yeteneklerini ölçen testlerde normal seviyede bir performans gösterdi; bu da bazı bellek işlevlerinin (kısa zamanlı bellek, kelimeleri ve ses birimlerinin depolanması gibi) ameliyatla bozulmadığına işaret etti. Fakat cümle düzeyinde dil anlama ve üretme konularında Molaison, bellek problemlerindeki kusurların aynısını sergiledi. Molaison, kısa zaman dilimleri boyunca bilgileri hatırlayabiliyordu. Bu, önceden gösterilen sayıları hatırlamayı içeren bir çalışma belleği deneyinde test edildi. Hatta bu testteki performansı, kontrol deneklerininkinden daha kötü değildi (Smith & Kosslyn, 2007). Bu bulgu, çalışma belleğinin medial temporal lobdaki yapılarla ilişkili olmadığını gösteriyor. Molaison’un kelimeleri hatırlama yetisinin büyük ölçüde kaybolmaması, sözcüksel (lexical) belleğin de medial temporal lobdaki yapılara bağlı olmadığına dair bir kanıt oluşturuyor.
Motor Becerilerin Öğrenilmesi
Zarar görmemiş çalışma belleği ve entelektüel yeteneklerinin yanı sıra, Molaison’un yeni motor beceriler edinme yeteneği hakkındaki çalışmalar, motor öğrenmesinin de korunduğunu gösterdi (Corkin, 2002). Milner tarafından 1960’ların başında yürütülen bir çalışmada Molaison, bir şekli aynadaki yansımasına bakarak çizme yeteneğini edindi (Corkin, 2002). Motor öğrenme yeteneğine dair bir başka kanıt da Corkin tarafından 1968’de yapılan bir deneyle geldi. Bu çalışmada Molaison 3 farklı motor öğrenme görevinde test edildi ve hepsinde tam performans gösterdi.
Bir çeşit hazırlama etkisi (priming) olan ve bir uyaranı tekrar tekrar kişiye sunmaya dayanan "tekrara dayalı hazırlama (repetition priming)" metodunu içeren deneyler deneyler, Molaison’un açık (explicit) anlamsal ve epizodik bellek edinememesine rağmen örtülü (implicit) bellek edinme yeteneğinin olduğunu gösterdi (Corkin, 2002). Bu bulgular motor beceri ve hazırlama etkisine bağlı bilinçdışı belleğin, olaylar ve gerçeklerle ilişkili bellek tiplerinden farklı sinirsel yapılara ihtiyaç duyduğunu gösterdi: İşlemsel ve hazırlama etkisine dayalı bellek tipleri Molaison’un beyninden alınmış olan medial temporal yapılara ihtiyaç duymuyorken, anlamsal ve epizodik bellek duyuyor (bknz. Corkin, 1984).
Molaison’un örtülü ve açık belleğe dayalı yeteneklerinin, bu yeteneklerin altında yatan sinirsel yapılarla birlikte ayrıştırılması; insan belleğine dair anlayışımıza önemli katkı sundu: Uzun süreli bellekler tek tip değildir, bildirimsel (başkalarına bildirilebilecek, anlatılabilecek bilgileri içeren) olanlar veya olmayanlar olarak birbirlerinden ayrılabilirler (Smith, Kosslyn, 2007).
Uzamsal Bellek
Corkin’e göre (2002), Molaison’un bellek yeteneklerine dair çalışmalar aynı zamanda uzamsal bellek ve uzamsal bilginin işlenmesinin altında yatan sinirsel yapılar hakkında da bazı içgörüler sağlıyor. Molaison epizodik ve gerçeklere dayalı bellek edinmedeki yetersizliği ve bazı uzamsal bellek testlerindeki ciddi başarısızlıklarına rağmen oturduğu evin topoğrafik planını detaylı ve doğru biçimde çizebildi. Bu bulgu önemliydi çünkü Molaison bu eve ameliyatından 5 sene sonra taşınmıştı; dolayısıyla şiddetli ileriye dönük amnezisi ve diğer vakalardan gelen içgörüler hesaba katıldığında yaygın beklenti, topoğrafik bellek ediniminin de hasar görmüş olacağıydı. Corkin’e göre (2002) Molaison, “günlük olarak evde odadan odaya dolaşmasının bir sonucu olarak evinin uzamsal düzenine dair bilişsel bir harita oluşturabiliyordu” (sf. 156).
Altta yatan sinirsel yapılar düşünüldüğünde Corkin, Molaison’un kat planını çıkarabilmesinde uzamsal işlemleme ağında (spatial processing network) (ör. parahipokampal girusunun arka kısmı) kısmen bozulmadan kalan yapılar etkiliydi. Molaison topoğrafik belleğine ek olarak fotoğraf hatırlama-tanıma ve ünlülerin yüzlerini tanıma görevlerinde bazı öğrenme belirtileri gösterdi; fakat ikincisinde sesbirimsel bir ipucu daha gerekiyordu. Molaison’un fotoğraf hatırlama-tanıma görevindeki pozitif performansı, ventral perirhinal korteksinde bozulmadan kalan kısımlar sayesinde olmuş olabilir.
Corkin ayrıca Molaison’un yeni bildirimsel bellek edinimindeki genel yetersizliğine rağmen toplum yaşamına dair küçük ve güçsüz bilgi parçaları (ünlülerin yüzlerini bir ipucu eşliğinde tanıyabilme gibi) edinebildiğini iddia ediyor. Bu bulgular Molaison’un hipokampüs çevresinde (extrahippocampal) bozulmadan kalan yapıların anlamsal ve epizodik bellek açısından önemini gösteriyor ve farklı medial temporal lob yapıları arasındaki ilişkilere dair anlayışımızı güçlendiriyor. Molaison’un belli uzamsal bellek görevlerindeki ciddi eksiklikleri de hipokampüs ile uzamsal bellek arasındaki ilişkiye dair bir kanıt daha sunuyor.
Belleğin Sağlamlaşması (Memory Consolidation)
Molaison’un insan belleğini anlamaya sunduğu bir diğer katkı da, sağlam uzun süreli bellek ediniminden sorumlu olan bellek sağlamlaşması süreciyle ilgili oldu (Eysenck & Keane, 2005). Molaison’un zamansal olarak dereceli bir geriye dönük amnezisi vardı; öyle ki “hala çocukluğuna ait anıları hatırlayabiliyor fakat ameliyattan hemen önceki senelerde olan olayları hatırlamakta zorluk çekiyordu”. Eski anıları değil de ameliyata görece yakın zamanlarda gerçekleşenler zarar görmüştü. Bu da eski çocukluk anıları medial temporal loblara bağlı değilken daha yakın zamanda edinilen uzun süreli belleğin bu yapılara bağlı gözüktüğüne dair kanıt oluşturuyor. Kurulan hipoteze göre ameliyatta alınan medial temporal yapılar, belleğin sağlamlaştırılmasında şu yolla rol alıyor: “Medial temporal lob ve çeşitli lateral korteks bölgeleri arasındaki etkileşimlerin belleği, ilgili deneyime ait korteksteki temsiller arasında yavaşça direkt bağlar kurarak, medial temporal lobun dışında depoladığı düşünülüyor”.
Ölümünden Sonraki Tartışmalar
7 Ağustos 2016’da Molaison’un beyin cerrahı William Beecher Scoville’in torunu Luke Dittrich tarafından yazılan bir New York Times makalesi, Molaison’un verileri ve izninin alınması sürecinin onu inceleyen birincil bilim insanı Suzanne Corkin tarafından nasıl yürütüldüğüne dair bazı endişeler uyandırdı. Makale Corkin’in araştırma belgeleri ve verilerini yok ettiğini ve Molaison’un yaşayan en yakın akrabasından izin alamadığını öne sürdü. Makaleye cevaben bir dizi sinirbilimci makalenin taraflı ve yanıltıcı olduğuna dair halka açık bir mektubu imzaladı ve MIT (Massachusetts Teknoloji Enstitüsü), Dittrich’in makalesindeki bazı suçlamaları yalanlayan bir yazı yayımladı. Bunlar da Corkin’le yaptığı bir röportajda Corkin’in yüklü miktarda veriyi yok ettiğini söylediğine dair kayıt sunan Dittrich tarafından yalanlandı.
Ayrıca Bakınız
- Bilişsel Nöropsikoloji
- Kent Cochrane: Bir motosiklet kazasından sonra hafızasını kaybeden benzer bir hasta
- : Geçirdiği bir enfeksiyondan sonra amnezisi başlayan bir hasta
- Phineas Gage
- : İki amigdalasının da parçalanması sebebiyle korkma yeteneğini kaybeden hasta
Kaynakça
- ^ a b Carey, Benedict (6 Aralık 2010). "No Memory, but He Filled In the Blanks". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b Carey, Benedict (4 Aralık 2008). "H. M., an Unforgettable Amnesiac, Dies at 82". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 9 Şubat 2008. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 6 Ocak 2010. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b c d Dittrich, Luke (3 Ağustos 2016). "The Brain That Couldn't Remember". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 2 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Miller, Greg (28 Ocak 2014). "Scientists Digitize Psychology's Most Famous Brain". Wired. ISSN 1059-1028. 27 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b "Patient H.M." THE BRAIN OBSERVATORY® (İngilizce). 13 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b c Scoville, William Beecher; Milner, Brenda (1 Şubat 1957). "Loss of Recent Memory After Bilateral Hippocampal Lesions". Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry (İngilizce). 20 (1): 11-21. doi:10.1136/jnnp.20.1.11. ISSN 0022-3050. (PMC) 497229 $2. (PMID) 13406589. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Schmolck, Heike; Kensinger, Elizabeth A.; Corkin, Suzanne; Squire, Larry R. (2002). "Semantic knowledge in patient H.M. and other patients with bilateral medial and lateral temporal lobe lesions". Hippocampus (İngilizce). 12 (4): 520-533. doi:10.1002/hipo.10039. ISSN 1098-1063. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "The Man Who Couldn't Remember". www.pbs.org (İngilizce). 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Corkin, Suzanne; Amaral, David G.; González, R. Gilberto; Johnson, Keith A.; Hyman, Bradley T. (15 Mayıs 1997). "H. M.'s Medial Temporal Lobe Lesion: Findings from Magnetic Resonance Imaging". Journal of Neuroscience (İngilizce). 17 (10): 3964-3979. doi:10.1523/JNEUROSCI.17-10-03964.1997. ISSN 0270-6474. (PMID) 9133414. 25 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Worth, Rhian; Annese, Jacopo (31 Mayıs 2012). "Brain Observatory and the Continuing Study of H.M.: Interview with Jacopo Annese". Europe’s Journal of Psychology. 8 (2): 222-230. doi:10.5964/ejop.v8i2.475. ISSN 1841-0413. 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Moll, Maryanne (29 Ocak 2014). "Henry Molaison's (or HM) brain digitized to show how amnesia affects the brain". Tech Times (İngilizce). 19 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Annese, Jacopo; Schenker-Ahmed, Natalie M.; Bartsch, Hauke; Maechler, Paul; Sheh, Colleen; Thomas, Natasha; Kayano, Junya; Ghatan, Alexander; Bresler, Noah; Frosch, Matthew P.; Klaming, Ruth (28 Ocak 2014). "Postmortem examination of patient H.M.'s brain based on histological sectioning and digital 3D reconstruction". Nature Communications (İngilizce). 5 (1): 3122. doi:10.1038/ncomms4122. ISSN 2041-1723. (PMC) 3916843 $2. (PMID) 24473151. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Smith; et al. (2007). (2007). Cognitive Psychology: Mind and Brain (İngilizce). Upper Saddle River, NJ: Pearson/Prentice Hall. ISBN .
- ^ "LETTER/STATEMENT SUBMITTED TO THE NEW YORK TIMES ON AUGUST 9, 2016 FROM PROF. JAMES J. DICARLO, HEAD, DEPARTMENT OF BRAIN & COGNITIVE SCIENCES AT MIT | Brain and Cognitive Sciences". bcs.mit.edu. 15 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Dittrich, Luke (10 Ağustos 2016). "Questions & Answers about "Patient H.M."". Medium (İngilizce). 4 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Henry Gustav Molaison 26 Subat 1926 2 Aralik 2008 yaygin adiyla H M epilepsisinin tedavisi icin beyninin iki yarimkuresinden medial beynin merkezine dogru temporal lobektomi geciren bu operasyonla on hipokampuslerinin ucte ikisi parahipokampal korteksleri entorhinal korteksleri piriform korteksleri ve amigdalalari alinan Amerikali hasta Ameliyatin Molaison un epilepsisini kontrol altina almakta kismi bir basarisi olsa da hastaya yeni bellek edinme yetisini kaybettirmesi gibi buyuk bir yan etkisi vardi Ameliyat 1953 te gerceklesti ve H M 1957 nin sonundan 2008 deki olumune kadar yaygin bicimde calisildi Suregelen incelemelerde denek oldugu bu zaman boyunca Windsor Locks Connecticut ta bir bakim evinde kaldi Onun vakasi beyin fonksiyonlariyla bellek arasindaki baglantiyi aciklayan teorilerin ve bilissel noropsikolojinin gelismesinde onemli bir rol oynadi Molaison un beyni Kaliforniya Universitesi San Diego da tutuluyordu ve burada 4 Aralik 2009 da histolojik kesitlere ayrildi Daha sonra Kaliforniya Universitesi Davis teki M I N D Enstitusune goturuldu Olusturulan beyin atlasi 2014 te halka acik hale getirildi BiyografiMolaison un iki hipokampusunun de cogu alinmisti Henry Molaison 1926 da Manchester Connecticut ta dogdu Bazen sebebi 7 yasinda gecirdigi bisiklet kazasina dayandirilan kontrolu zor epilepsi nobetleri geciriyordu Yillar boyunca ufak kismi nobetler gecirdi ve 16 dogum gununu takiben buyuk tonik klonik nobetler gecirmeye basladi Bir sureligine bir seri uretim hattinda calisti fakat 27 yasina geldiginde nobetleri onu o kadar engelliyordu ki yuksek dozda antikonvulzan antiepileptik ilaclara ragmen ne calisabiliyor ne de gunluk hayatini surdurebiliyordu Molaison 1953 te Hartford Hastanesinden beyin cerrahi William Beecher Scoville e yonlendirildi Scoville Molaison un epilepsisinin yerini sol ve sag medial temporal lob olarak saptadi ve bu bolgelerin ameliyatla alinmasini onerdi 1 Eylul 1953 te Scoville Molaison un beyninin iki hemisferinden de hipokampus amigdalanin cogu ve entorhinal korteksi hipokampuse onemli duyusal girdileri ileten yapi iceren medial temporal lobu cikardi Molaison un hipokampusleri islevselliklerini tamamen yitirmis duruyorlardi kaynak belirtilmeli cunku hipokampal dokudan kalan 2 cm lik kisim atrofiye ugramis gozukuyordu ve anterolateral temporal korteksinin bir kismi da yok olmustu kaynak belirtilmeli Nobetlerini kontrol etmekte kismen basarili olan ameliyattan sonra Molaison da siddetli ileriye donuk amnezi ortaya cikti Calisma ve islemsel bellekleri saglamken acik bellegine yeni olaylari ekleyemiyordu Bazi bilim insanlarina gore yeni anlamsal bilgiler edinme yetisini de kaybetmisti Bilim insanlari bu bozuklugun boyutu hakkinda tartisiyorlar Molaison da ayrica orta derecede geriye donuk amnezi de vardi ameliyattan 1 2 sene onceki olaylarin cogunu 11 sene onceye kadar olan olaylarin da bazilarini hatirlayamiyordu Bu da geriye donuk amnezisinin zamansal olarak kademeli oldugunu gosteriyordu Onun vakasi ilk defa 1957 de ondan H M olarak bahseden Scoville ve Brenda Milner tarafindan rapor edildi Tam adi olumunden sonraya kadar halka aciklanmadi Arastirmacilar ona durumunun onemini ve sinirbilime ait arastirmalar dunyasindaki sohretini aciklamis olsalar da o bu gibi gercekleri belleginin bir parcasi olarak icsellestiremiyordu Hayatinin sonuna dogru Molaison duzenli olarak cengel bulmaca cozuyordu 1953 oncesinden gelen bilgilerine isaret eden ipuclarina ait cevaplari doldurabiliyordu 1953 sonrasina ait bilgiler icin ise onceki zamanlardan aklinda kalan anilarda yeni bilgiler isiginda degisiklikler yapabiliyordu Ornegin Jonas Salk a ait bir aniyi polio viruse ait hatrindaki bilgilerde degisiklik yapmak suretiyle ekleyebiliyordu Bellek Edinimine Dair IcgorulerMolaison sadece hafiza kaybi ve amnezi hakkinda literature kazandirdiklariyla degil ayni zamanda gecirdigi beyin ameliyati tam olarak hangi beyin bolgelerinin bellek edinimi sirasinda gerceklesen belirli sureclere dahil oldugunun kavranmasina imkan tanidigi icin bir ilham kaynagiydi Boylece onun vakasi beyin patolojileri hakkinda bilgi almak icin kullanildi ve bellegin normaldeki islevleri hakkinda teoriler olusturulmasina yardimci oldu Ozellikle kisa sureli ve islemsel bellek gerektiren gorevleri tamamlayabilme yetenegine karsin epizodik bellek gerektirenleri tamamlayamamasi ilgili bellek sistemlerinden yapilan geri cagirma islemlerinin recall kismen de olsa farkli beyin bolgeleri tarafindan gerceklestirildigi fikrini veriyordu Benzer sekilde ameliyattan cok once var olan uzun sureli bellegindeki bilgileri hatirlarken yeni uzun sureli anilar yaratamamasi uzun sureli bellegin kodlanmasi ve geri cagrilmasi islemlerinin de farkli sistemler tarafindan gerceklestiriliyor olabilecegine isaret ediyordu Fakat Molaison un beyninin 1990 larin sonunda goruntulenmesiyle beyindeki hasarin onceden dusunulene gore daha genis alana yayilmis oldugu ortaya cikti Bu da H M nin kusurlarina sebep olan tek bir bolgenin hatta beynin geri kalanindan bagimsiz bir bolgeler kumesinin belirlenmesini bile zorlastirdi Bilime KatkisiMolaison hakkindaki calismalar insan belleginin organizasyonuna dair anlayisimizi kokunden degistirdi Eski teorilerin reddi ve yenilerinin olusturulmasi icin onemli deliller sundu bunu ozellikle bellege dair surecler ve bunlarin altinda yatan sinirsel yapilar hakkinda bknz Kolb amp Whishaw 1996 yapti Yazinin devaminda bu onemli icgorulerden bazilari ozetlenmistir Molaison un beyni Dana Vakfi ve Ulusal Bilim Vakfi tarafindan desteklenen bir anatomik calismada kullanildi Kaliforniya Universitesi San Diego daki Beyin Gozlemevi nden Jacopo Annese in yuruttugu bu projenin amaci Molaison un tarihe gecen bellek bozuklugunun norolojik temellerini hucresel boyutta cozumleyebilmek icin tum beynin mikroskobik incelemesini yapmakti Annese in ekibi 4 Aralik 2009 da Molaison un beyninden 2401 tane kesit elde etti ve bunlarin sadece 2 si hasar gormus olup 16 sinda da bazi olasi problemler vardi Beynin dijital ortamda 3 boyutlu sekilde yeniden olusturulma sureci 2014 un basinda bitti Calismanin sonuclari Ocak 2014 te Nature Communications dergisinde basildi Arastirmacilar surpriz bir bicimde H M nin hipokampusunun yarisinin 1953 teki ameliyatta zarar gormeden kurtuldugunu buldu Bu bulgunun Molaison u hipokampusu tamamen alinmis bir hasta olarak gosteren gecmis literatur uzerine ve H M nin norodavranissal neurobehavioral profilinin gecmis ve gelecek yorumlamalarina buyuk etkileri oldu Ek olarak prefrontal kortekste ayri bir lezyon daha kesfedildi Bu kesif onceki davranissal deneylerden elde edilen ham verilerin de tekrar incelenmesi gerektigini one surmektedir Beynin uc boyutlu sanal modeli ameliyat sartlarinin yeniden canlandirilmasina olanak sagladi Sol goz cukurunun ustundeki hasarin Doktor Scoville frontal lobu kaldirip medial temporal loblara ulasmak isterken yaratilmis olabilecegi bulundu Makale ayrica beynin sinir sistemi hastaliklari acisindan genel durumunu da birden fazla goruntuleme modeli kullanarak acikliyor H M 82 yasinda oldugunde beyni de onemli olcude yaslanmisti Beyninde hastanin bilissel zayiflamasinda rolu olabilecek bazilari ciddi birkac patolojik ozellige rastlandi H M nin beynine ait dijital atlas internet uzerinden bedava olarak halka acildi fakat internet uzerindeki kaliciligi kullanicilardan gelecek katkilara bagli Amnezi Molaison un genel durumu agir ileriye donuk ve zamansal olarak kademeli bir geriye donuk amnezi olarak tanimlandi Molaison da ameliyattan once herhangi bir hafiza problemi gorulmediginden medial temporal loblarinin alinmasi bu hafiza bozuklugundan sorumlu tutulabilir Sonuc olarak medial temporal loblarin uzun sureli anlamsal ve epizodik belleklerin ediniminde rol alan onemli bir parca oldugu varsayilabilir bknz Medial temporal loblar epizodik kodlamalar icin ortak bolge olarak tanimlandi Smith amp Kosslyn 2007 Medial temporal loblarindaki yapilar alinmis baska hastalarla yapilan calismalar da bu varsayimi dogruladi Molaison amnezik semptomlarina ragmen entelektuel yeteneklerini olcen testlerde normal seviyede bir performans gosterdi bu da bazi bellek islevlerinin kisa zamanli bellek kelimeleri ve ses birimlerinin depolanmasi gibi ameliyatla bozulmadigina isaret etti Fakat cumle duzeyinde dil anlama ve uretme konularinda Molaison bellek problemlerindeki kusurlarin aynisini sergiledi Molaison kisa zaman dilimleri boyunca bilgileri hatirlayabiliyordu Bu onceden gosterilen sayilari hatirlamayi iceren bir calisma bellegi deneyinde test edildi Hatta bu testteki performansi kontrol deneklerininkinden daha kotu degildi Smith amp Kosslyn 2007 Bu bulgu calisma belleginin medial temporal lobdaki yapilarla iliskili olmadigini gosteriyor Molaison un kelimeleri hatirlama yetisinin buyuk olcude kaybolmamasi sozcuksel lexical bellegin de medial temporal lobdaki yapilara bagli olmadigina dair bir kanit olusturuyor Motor Becerilerin Ogrenilmesi Zarar gormemis calisma bellegi ve entelektuel yeteneklerinin yani sira Molaison un yeni motor beceriler edinme yetenegi hakkindaki calismalar motor ogrenmesinin de korundugunu gosterdi Corkin 2002 Milner tarafindan 1960 larin basinda yurutulen bir calismada Molaison bir sekli aynadaki yansimasina bakarak cizme yetenegini edindi Corkin 2002 Motor ogrenme yetenegine dair bir baska kanit da Corkin tarafindan 1968 de yapilan bir deneyle geldi Bu calismada Molaison 3 farkli motor ogrenme gorevinde test edildi ve hepsinde tam performans gosterdi Bir cesit hazirlama etkisi priming olan ve bir uyarani tekrar tekrar kisiye sunmaya dayanan tekrara dayali hazirlama repetition priming metodunu iceren deneyler deneyler Molaison un acik explicit anlamsal ve epizodik bellek edinememesine ragmen ortulu implicit bellek edinme yeteneginin oldugunu gosterdi Corkin 2002 Bu bulgular motor beceri ve hazirlama etkisine bagli bilincdisi bellegin olaylar ve gerceklerle iliskili bellek tiplerinden farkli sinirsel yapilara ihtiyac duydugunu gosterdi Islemsel ve hazirlama etkisine dayali bellek tipleri Molaison un beyninden alinmis olan medial temporal yapilara ihtiyac duymuyorken anlamsal ve epizodik bellek duyuyor bknz Corkin 1984 Molaison un ortulu ve acik bellege dayali yeteneklerinin bu yeteneklerin altinda yatan sinirsel yapilarla birlikte ayristirilmasi insan bellegine dair anlayisimiza onemli katki sundu Uzun sureli bellekler tek tip degildir bildirimsel baskalarina bildirilebilecek anlatilabilecek bilgileri iceren olanlar veya olmayanlar olarak birbirlerinden ayrilabilirler Smith Kosslyn 2007 Uzamsal Bellek Corkin e gore 2002 Molaison un bellek yeteneklerine dair calismalar ayni zamanda uzamsal bellek ve uzamsal bilginin islenmesinin altinda yatan sinirsel yapilar hakkinda da bazi icgoruler sagliyor Molaison epizodik ve gerceklere dayali bellek edinmedeki yetersizligi ve bazi uzamsal bellek testlerindeki ciddi basarisizliklarina ragmen oturdugu evin topografik planini detayli ve dogru bicimde cizebildi Bu bulgu onemliydi cunku Molaison bu eve ameliyatindan 5 sene sonra tasinmisti dolayisiyla siddetli ileriye donuk amnezisi ve diger vakalardan gelen icgoruler hesaba katildiginda yaygin beklenti topografik bellek ediniminin de hasar gormus olacagiydi Corkin e gore 2002 Molaison gunluk olarak evde odadan odaya dolasmasinin bir sonucu olarak evinin uzamsal duzenine dair bilissel bir harita olusturabiliyordu sf 156 Altta yatan sinirsel yapilar dusunuldugunde Corkin Molaison un kat planini cikarabilmesinde uzamsal islemleme aginda spatial processing network or parahipokampal girusunun arka kismi kismen bozulmadan kalan yapilar etkiliydi Molaison topografik bellegine ek olarak fotograf hatirlama tanima ve unlulerin yuzlerini tanima gorevlerinde bazi ogrenme belirtileri gosterdi fakat ikincisinde sesbirimsel bir ipucu daha gerekiyordu Molaison un fotograf hatirlama tanima gorevindeki pozitif performansi ventral perirhinal korteksinde bozulmadan kalan kisimlar sayesinde olmus olabilir Corkin ayrica Molaison un yeni bildirimsel bellek edinimindeki genel yetersizligine ragmen toplum yasamina dair kucuk ve gucsuz bilgi parcalari unlulerin yuzlerini bir ipucu esliginde taniyabilme gibi edinebildigini iddia ediyor Bu bulgular Molaison un hipokampus cevresinde extrahippocampal bozulmadan kalan yapilarin anlamsal ve epizodik bellek acisindan onemini gosteriyor ve farkli medial temporal lob yapilari arasindaki iliskilere dair anlayisimizi guclendiriyor Molaison un belli uzamsal bellek gorevlerindeki ciddi eksiklikleri de hipokampus ile uzamsal bellek arasindaki iliskiye dair bir kanit daha sunuyor Bellegin Saglamlasmasi Memory Consolidation Molaison un insan bellegini anlamaya sundugu bir diger katki da saglam uzun sureli bellek ediniminden sorumlu olan bellek saglamlasmasi sureciyle ilgili oldu Eysenck amp Keane 2005 Molaison un zamansal olarak dereceli bir geriye donuk amnezisi vardi oyle ki hala cocukluguna ait anilari hatirlayabiliyor fakat ameliyattan hemen onceki senelerde olan olaylari hatirlamakta zorluk cekiyordu Eski anilari degil de ameliyata gorece yakin zamanlarda gerceklesenler zarar gormustu Bu da eski cocukluk anilari medial temporal loblara bagli degilken daha yakin zamanda edinilen uzun sureli bellegin bu yapilara bagli gozuktugune dair kanit olusturuyor Kurulan hipoteze gore ameliyatta alinan medial temporal yapilar bellegin saglamlastirilmasinda su yolla rol aliyor Medial temporal lob ve cesitli lateral korteks bolgeleri arasindaki etkilesimlerin bellegi ilgili deneyime ait korteksteki temsiller arasinda yavasca direkt baglar kurarak medial temporal lobun disinda depoladigi dusunuluyor Olumunden Sonraki Tartismalar7 Agustos 2016 da Molaison un beyin cerrahi William Beecher Scoville in torunu Luke Dittrich tarafindan yazilan bir New York Times makalesi Molaison un verileri ve izninin alinmasi surecinin onu inceleyen birincil bilim insani Suzanne Corkin tarafindan nasil yurutuldugune dair bazi endiseler uyandirdi Makale Corkin in arastirma belgeleri ve verilerini yok ettigini ve Molaison un yasayan en yakin akrabasindan izin alamadigini one surdu Makaleye cevaben bir dizi sinirbilimci makalenin tarafli ve yaniltici olduguna dair halka acik bir mektubu imzaladi ve MIT Massachusetts Teknoloji Enstitusu Dittrich in makalesindeki bazi suclamalari yalanlayan bir yazi yayimladi Bunlar da Corkin le yaptigi bir roportajda Corkin in yuklu miktarda veriyi yok ettigini soyledigine dair kayit sunan Dittrich tarafindan yalanlandi Ayrica BakinizBilissel Noropsikoloji Kent Cochrane Bir motosiklet kazasindan sonra hafizasini kaybeden benzer bir hasta Gecirdigi bir enfeksiyondan sonra amnezisi baslayan bir hasta Phineas Gage Iki amigdalasinin da parcalanmasi sebebiyle korkma yetenegini kaybeden hastaKaynakca a b Carey Benedict 6 Aralik 2010 No Memory but He Filled In the Blanks The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 10 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b Carey Benedict 4 Aralik 2008 H M an Unforgettable Amnesiac Dies at 82 The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 13 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 9 Subat 2008 7 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 6 Ocak 2010 7 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b c d Dittrich Luke 3 Agustos 2016 The Brain That Couldn t Remember The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 2 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Miller Greg 28 Ocak 2014 Scientists Digitize Psychology s Most Famous Brain Wired ISSN 1059 1028 27 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b Patient H M THE BRAIN OBSERVATORY Ingilizce 13 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b c Scoville William Beecher Milner Brenda 1 Subat 1957 Loss of Recent Memory After Bilateral Hippocampal Lesions Journal of Neurology Neurosurgery amp Psychiatry Ingilizce 20 1 11 21 doi 10 1136 jnnp 20 1 11 ISSN 0022 3050 PMC 497229 2 PMID 13406589 5 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 KB1 bakim PMC bicimi link Schmolck Heike Kensinger Elizabeth A Corkin Suzanne Squire Larry R 2002 Semantic knowledge in patient H M and other patients with bilateral medial and lateral temporal lobe lesions Hippocampus Ingilizce 12 4 520 533 doi 10 1002 hipo 10039 ISSN 1098 1063 3 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 The Man Who Couldn t Remember www pbs org Ingilizce 4 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Corkin Suzanne Amaral David G Gonzalez R Gilberto Johnson Keith A Hyman Bradley T 15 Mayis 1997 H M s Medial Temporal Lobe Lesion Findings from Magnetic Resonance Imaging Journal of Neuroscience Ingilizce 17 10 3964 3979 doi 10 1523 JNEUROSCI 17 10 03964 1997 ISSN 0270 6474 PMID 9133414 25 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Worth Rhian Annese Jacopo 31 Mayis 2012 Brain Observatory and the Continuing Study of H M Interview with Jacopo Annese Europe s Journal of Psychology 8 2 222 230 doi 10 5964 ejop v8i2 475 ISSN 1841 0413 1 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Moll Maryanne 29 Ocak 2014 Henry Molaison s or HM brain digitized to show how amnesia affects the brain Tech Times Ingilizce 19 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Annese Jacopo Schenker Ahmed Natalie M Bartsch Hauke Maechler Paul Sheh Colleen Thomas Natasha Kayano Junya Ghatan Alexander Bresler Noah Frosch Matthew P Klaming Ruth 28 Ocak 2014 Postmortem examination of patient H M s brain based on histological sectioning and digital 3D reconstruction Nature Communications Ingilizce 5 1 3122 doi 10 1038 ncomms4122 ISSN 2041 1723 PMC 3916843 2 PMID 24473151 4 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 KB1 bakim PMC bicimi link Smith et al 2007 2007 Cognitive Psychology Mind and Brain Ingilizce Upper Saddle River NJ Pearson Prentice Hall ISBN 978 0 13 182508 6 LETTER STATEMENT SUBMITTED TO THE NEW YORK TIMES ON AUGUST 9 2016 FROM PROF JAMES J DICARLO HEAD DEPARTMENT OF BRAIN amp COGNITIVE SCIENCES AT MIT Brain and Cognitive Sciences bcs mit edu 15 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Dittrich Luke 10 Agustos 2016 Questions amp Answers about Patient H M Medium Ingilizce 4 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020