Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Temmuz 2016) () |
Kojenerasyon (İngilizce: Cogeneration veya combined heat and power (kısaca CHP)), tercihen ısı tüketimi olan yerlerde kullanılan ve aynı zamanda bölge ısıtma ağını yararlı ısıyla besleyebilen elektrik enerjisi ve ısı üretebilen modüler yapılı bir sistemdir. Bu sistem kombine ısı ve güç sistemi ilkesine dayanmaktadır.
Elektrik üretgeçi için hareketlendirici olarak yanmalı motorlar, yani dizel veya gaz motorları ve bunun yanında gaz tribünleri kullanan bir sistemdir.
Geleneksel lokal ısıtma sistemleri ve merkezî enerji santrallerine göre gösterdiği yüksek verimlilik derecesi nedeniyle elektrik üretiminden elde edilen atık ısı doğrudan oluştuğu yerde kullanılır. Elektrik enerjisi verimliliği tesis büyüklüğünden bağımsız olarak %25 ile %50 arasında değişmektedir. Bölgesel ısıtma sistemde atık ısı kullanımıyla dahili birincil enerjinin %80'ninden %90'a kadar kullanılabilmektedir. Kojenerasyonlar %40 kadar birincil enerjiyi tasarruf edebilmektedirler.
Geleneksel kojenerasyon birimlerinin beş kilowatt (kW) ile beş megavat (MW) arasında elektrik kapasiteleri vardır. 50 kW altında olanlarda mini kombine ısı ve güç birimlerinden söz edilirken, 15 kW altında olanlara mikro kojenerasyon denir. Mini ve mikro kojenerasyonlar hanelerde, küçük işletmelerde ve yerleşim birimlerinde kullanılmaktadır. Kombine ısı ve güç birimleri aynı zamanda ısıtma santrallerinde tipik olarak birkaç yüz MW'lık enerji kapasiteli santrallerde kullanılmaktadır.
İşletme türleri
İdeal olarak referans şebeke kaplı olup, fazla üretimin elektrik şebekesini beslemesi sağlanır. Isı ısıtma ve sıcak su hazırlamak için kullanılır.
Eğer kojenerasyonun kapasite verimi bölgesel ısınma ihtiyacını karşılamaya yönelikse, ısıtma yönelimli kojenerasyondan bahsedilir. Modüler yapılı tesislerde ısıtma kapasitesindeki ayarlamalarla tek bir agregat ihtiyaca göre açılıp kapatılır. Bir agregatın yapılandırılmasıyla güç çıkışı uygun olarak ayarlanır. Bu gibi tesislerde üretilen elektrik mümkün mertebede tesis içinde kullanılırken, artan enerji genel ağa dağıtılır ve uygun şekilde mahsup edilir.
Elektrik üretimi yönelimli kojenerasyon sistemlerinde kapasite çıktıları elektrik ihtiyacına göre yönlendirilir. Elektrik üretimi sırasında üretilen ısı bir termal depoda sonraki kullanımlar için saklanır veya bir soğutma sistemi üzerinden verimliliği düşürmesine rağmen atık ısı olarak çevreye verilir. Bu tarz çalışma biçimleri genellikle genel ağdan bağımsız olan elektrik ağlarında kullanılır. Öte yandan yenilenebilir hammaddelerle işletilen kojenerasyonlar Türkiye'de genellikle elektrik enerjisi üretimi yönelimli olarak kullanılır, çünkü yenilenebilir enerji kaynakları yasasına göre elektrik dağıtım tarifesinden yüksek kârlılık getirmektedir. Üretim sırasında ortaya çıkan ısı şimdiye kadar genellikle göz ardı edilmiş olup, istisnai durumlarda tamamını kullanmak mümkün olmaktadır.
Performans seviyesi bir merkezî santralden birçok tesise paylaştırılıyorsa buna "ağ yönetimli kojenerasyon" denir. Merkezî sistemler arasındaki kojenerasyon ünitelerinin planlamasını ekonomik çerçeve koşullarına göre, örneğin ortak gaz ve elektrik sözleşmeleri gereğince optimizasyonunu sağlanır. Ağ yönetimi sanal enerji santrali fikrinin temel fikirlerinden biridir.
Açıklama
Genellikle kojenerasyon tesisleri tam güç çalışma fonksiyonunda sadece bağlı kullanıcıların maksimal ısı enerji ihtiyacının bir kısmını karşılamak için tasarlanmıştır. Bu şekilde pahalı elektrik üretme tertibatının en iyi şekilde kullanımı sağlanır ve yüksek çalışma saatlerine ulaşması (yıllık 7900 saat çalışma hedeflenirken çoğunlukla 3000 saatten 4000 saate kadar gerçekleştirilebilir) sağlanabilir.
Elektrik beslemeli ısı tankları yardımıyla mini kojenerasyonlar hanelerde kazan yükünü tepe değere getirmeksizin çalışabilir. Böyle bir kojenerasyon temel yükten sonra ısı enerjisi ihtiyacına göre ayarlamaz, tam aksine geleneksel kalorifer sistemi gibi pik yüke göre ayarlama yapar. Bu ayarlama yöntemi öncelikle söz konusu mini kojenerasyonlar da yaygınlık kazanmıştır. Böyle ayarlamalarda kojenerasyonun tekrarlı olarak açılıp kapatılması, makinenin ömrünü kısaltır ve maliyet verimliliğini düşürür. Bir mini kojenerasyona geçiş yaparken mevcut bir ısıtma tesisatı genellikle küçük değişiklikler ile yeniden kullanılabilir. Bu durum öte yandan kojenerasyon tertibatının büyük depolama imkânı veren bir sistemde kullanılması imkânını da sağlar. Kış koşullarında kalorifer tertibatının yeterli olmaması durumunda, mevcut brülor ya da pit yüklü kazanla ısıtmaya eklemlenebilir. Çok nadir ortaya çıkabilen ek ısıtma ihtiyaçlarında basit bir yedek elektrikli ısıtıcının kurulumuyla ekonomiklik sağlanabilir.
Ayrıca büyük kojenerasyonlar da ilave ısıtma depolarıyla optimize edilebilir. Bu şekilde pit yükü yedeğe stoklanır ve bunun yardımıyla kojenerasyondan elde edilemeyen ek ısıtma gereksinimi azaltılır. Ayrıca bu durum yüksek elektrik fiyatlarının olduğu dönemlerde geçici bir elektrik üretimi yönelimli sistem kurmaya olanak verir.
Ekoloji ve çevre yönü
Isıtma yönelimli tesislerin kurulmasındaki ekonomik ve ekolojik tabanlı temel düşünce üretilen ısıyı tamamıyla ve eğer mümkünse elektriği üretim yerinde kullanmaya dayanmaktadır. Artan elektrik ise belirli bir fiyata mahsuben genel elektrik ağına dağıtılmaktadır. Çünkü bu şekilde daha az geleneksel enerji üretim tesisi elektrik üretimi için kullanılmakta ve yerine artan kojenerasyon tesisleri kullanımıyla fosil yakıtlar nedeniyle ortaya çıkan karbondioksit yayılımı azalmaktadır. Bu nedenle kojenerasyon tarzı yenilenebilir enerji üretim tesisleri Türkiye sınırlarında devlet tarafından da desteklenmektedir.
Bir kojenerasyon tesisi klasik ısıtma ve elektrik sağlayıcılarından oluşan santrallere göre çok daha yüksek kullanım verimliliği (kullanılan elektrik enerjisi artı kullanılan ısı enerjisi bölü enerji girdisi) sağlamaktadır. Modern bir taş kömürü enerji santrali ancak %45 verimlilik dercesine ulaşabilmektedir. Yani, yaklaşık olarak üretilen enerjinin yarısı atık ısı olarak düşülmekte, bu atık ısınınsa merkezi büyük santrallerde ısı üretgeçiyle ısı alıcısının genellikle birbirinden uzak mesafelerde bulunması ve atık ısının uzak yerlere dağıtımıyla oluşan yüksek tesis maliyeti ve %10-15 arası belirgin taşıma kaybına sebep olmaktadır. Ayrıca elektrikteki voltaj değişiklikleri ve taşıma sırasında da %2 ile %5 oranında enerji kaybı oluşmaktadır. Kojenerasyon tesisleri %25 ile %50 arasında (büyüklük ve türüne göre) verimliliğe sahip olup, toplam verimliliği elektrik ve ısı üretiminin kombine olarak doğrudan kurulduğu yerde kullanımıyla yaklaşık %90'lara ulaşmaktadır.
Fakat işlem sonrası elde edilen ısının yerinde kullanımının bu avantajı uygun alıcının olduğu varsayımına dayanmaktadır. Konutlar mevsimlere göre çeşitli ısı düzeylerine ihtiyaç duymaktadırlar, örneğin elde edilen ısının anında yerinde kullanımı yaz dönemlerinde kısmen gerçekleştirilebilmektedir. Ayrıca yüksek toplam verimlilik derecesi sadece işlem sonrası elde edilen ısının optimal kullanımıyla, yani yukarıda bahsedildiği gibi ısı yönelimli üretim tesisi şeklinde faaliyet gösterdiğinde geçerli olabilmektedir.
Yağ değişimi, filtre takımı ya da gaz motorlarında buji değişimleri gibi durumlarda oluşan motor bekletmeleri ve buna bağlı olarak servis personelinin geliş gidiş maliyetlerine yapılan harcamalar ekolojik bilançoyu olumsuz olarak etkilemektedir, çünkü küçük ve merkezi olmayan tesislerde özellikle mikro kojenerasyonlar da bu durum kayda değer bir maliyet yükselmesi demektir. Enerji bilançosuna pozitif olarak etkisi ancak üretilen elektriğin kısa nakil hatlarıyla mümkün olmaktadır. İletim maliyetleri bu şekilde azaltılabilir.
Teknik
Orijinal olarak kojenerasyon tesisleri yanmalı motorlara dayanmaktadır, ısı egzozdan ve soğutucu devridaiminde kalorifer suyunu ısıtmak için kullanılır. Bunun yanında Stirling motoru, buhar motoru ve biyokütle gazlaştırıcı makine gibi sistemlerde elektrik üretimi için kojenerasyon tesislerine entegre edilebilir. Kojenerasyon kullanımı içten yanmalı motorun türüne göre, sadece oda ısıtması hazırlamaktan ziyade su buharı, sıcak hava, sıcak yağ ve emme ısı pompası üzerinden süreç ısı üretmeye hizmet etmektedir. Bu şekilde kojenerasyon tesisinin atık ısısından soğuk hava de elde edilebilir. Yakıt olarak fosil ya da yenilenebilir hidrokarbonlardan bitki yağı (genelde hurma yağı), biyodizel (dizel motorlar için), doğal gaz, bağlı olarak biyogaz (Otto motorlar, çift yakıtlı motorlar veya gaz tribünleri için biyogaz motorları) kullanılır, bunun yanında talaş ve ahşap peletleri Stirling motorlarda yaygın kullanılan hammaddelerdendir.
Yanmalı motor veya gaz tribünü temelli kojenerasyon sistemlerinde atık ısı soğuk devir-daiminde ve egzoz sisteminde ortaya çıkmaktadır. Atık ısı, ısı eşanjörü üzerinden konutun merkezi ısıtma sistemine iletilir. Bu şekilde motor kullanımı ve motor etki derecesine bağlı olarak %95 düzeylerinde kullanım oranlarına ulaşabilmektedir. Tam kapasite motor kullanımında safi elektrik etki derecesi motorun ve jeneratörün yakıt kullanımı, büyüklük ve imal biçimine (örneğin turbolu/turbosuz) %20 (mini kojenerasyonlarda) ile %43 (1 MW üzeri kapasiteli dizel motorlarda) arasında değişmektedir.
Yaklaşık 1 ile 5 kW arasında elektrik ve 3-15 kW arası sıcaklık performanslı mikro kojenerasyonlar tek ya da çok haneli konutlarda ısıtma sistemi olarak görev yapabilmektedir. Yüzlerce kW performanslı orta büyüklükteki kojenerasyonlar genellikle küçük yerleşim bölgeleri veya yüzme havuzlarını ısıtmak ve elde edilen elektriği yerinde kullanmak için kullanılmaktadır. Gemi dizel motoruna sahip 10.000 KW üzeri büyük kojenerasyonlar büyük yerleşim birimleri ya da fabrikaların elektrik ve ısıtma sistemlerinde kullanılır.
Ekonomiklik
Bir kojenerasyon sisteminin ekonomikliği için en önemli unsur makinenin tam kapasitede yıllık çalışma saatlerinin büyüklüğüdür (genellikle 4.000 saat). Bu şekilde ekonomik açıdan elde edilen elektrik ve ısı düzeylerini mahsuben tesise yapılan yatırımlar karşılanabilir.
Isı yönelimli kojenerasyon sistemlerinde yıl içinde gerekli olan ısı performansı konut için yılda kaç saat ne kadar kapasiteyle çalışılarak elde edileceği tespit edilir ki yaklaşık olarak yıllık 3.000 saatlik çalışma saatine denk gelmektedir. Genellikle pit ısı performansının %25-30'u olan tepe ısı performansı bu şekilde tespit edilir. Bu yükseklikte bir performansa ulaşmak için kojenerasyonlar birden çok motorla donatılmaktadır.
Yerleşim yerlerinde ısıtma enerjisi ihtiyacı mevsim şartlarına göre çok fazla değişmektedir, özellikle yaz ortasında sıcak su ihtiyacı minimuma düşmektedir. Bu dönemlerde elde edilen ısıyı buna bağıl olarak elektriğe çeviren kojenerasyon modelleri kullanılır ve İhtiyaç dalgalanmaları eşitlenebilir.
Kapsayıcı bir ekonomiklik incelemesi ile bütün yatırımlar ve işletme maliyetleri (amortismanlar, yakıt ve bekleme maliyeti vs.) ve elektrik ve ısı enerjisinden elde edilen gelirler karşılaştırmalı olarak tespit edilir. Ve giderleri minimuma indirme yolları tespit edilir.
Yaz mevsiminde azalan ısı enerjisi ihtiyacının yarattığı maliyetleri düşürmek için bu artık ısıdan yararlanan emmeli soğutma makineleri kullanılarak ortam iklimlendirmesi için kullanılır. Gelecek dönemlerde ise sanal santral kurularak, merkezi olmayan birden çok tesisi merkezi bir sistemden kontrol etme olanağına sahip olunarak yönetim giderlerini düşürmek mümkündür. İhtiyaca göre enerji üretmeyip, ayrıca baz enerji veremeyen güneş ve rüzgâr enerjilerine göre kojenerasyon sistemleri ayarlanabilir ısı tamponları ile çok daha verimli çalışabilmektedir. Bölgesel olarak gerekli olan elektrik enerjisi iletildikten sonra, elektrikle beslenen sıcak su tanklarında gerekli ısı enerjisi biriktirilir.
Tek haneli ya da çok haneli konutlara kojenerasyon sistemleri pazarlamanın temel sorunlarından biri tipik doğalgazlı ya da fosil ısıtmalı sistemlere göre yüksek maliyetleridir. Buna rağmen amortismanın çabuk sağlanması ve yüksek verimliliği nedeniyle diğer tip yöntemlere göre daha tercih edilebilir sistemler haline gelmektedir.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Temmuz 2016 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Kojenerasyon Ingilizce Cogeneration veya combined heat and power kisaca CHP tercihen isi tuketimi olan yerlerde kullanilan ve ayni zamanda bolge isitma agini yararli isiyla besleyebilen elektrik enerjisi ve isi uretebilen moduler yapili bir sistemdir Bu sistem kombine isi ve guc sistemi ilkesine dayanmaktadir Elektrik uretgeci icin hareketlendirici olarak yanmali motorlar yani dizel veya gaz motorlari ve bunun yaninda gaz tribunleri kullanan bir sistemdir Geleneksel lokal isitma sistemleri ve merkezi enerji santrallerine gore gosterdigi yuksek verimlilik derecesi nedeniyle elektrik uretiminden elde edilen atik isi dogrudan olustugu yerde kullanilir Elektrik enerjisi verimliligi tesis buyuklugunden bagimsiz olarak 25 ile 50 arasinda degismektedir Bolgesel isitma sistemde atik isi kullanimiyla dahili birincil enerjinin 80 ninden 90 a kadar kullanilabilmektedir Kojenerasyonlar 40 kadar birincil enerjiyi tasarruf edebilmektedirler Geleneksel kojenerasyon birimlerinin bes kilowatt kW ile bes megavat MW arasinda elektrik kapasiteleri vardir 50 kW altinda olanlarda mini kombine isi ve guc birimlerinden soz edilirken 15 kW altinda olanlara mikro kojenerasyon denir Mini ve mikro kojenerasyonlar hanelerde kucuk isletmelerde ve yerlesim birimlerinde kullanilmaktadir Kombine isi ve guc birimleri ayni zamanda isitma santrallerinde tipik olarak birkac yuz MW lik enerji kapasiteli santrallerde kullanilmaktadir Isletme turleriIdeal olarak referans sebeke kapli olup fazla uretimin elektrik sebekesini beslemesi saglanir Isi isitma ve sicak su hazirlamak icin kullanilir Eger kojenerasyonun kapasite verimi bolgesel isinma ihtiyacini karsilamaya yonelikse isitma yonelimli kojenerasyondan bahsedilir Moduler yapili tesislerde isitma kapasitesindeki ayarlamalarla tek bir agregat ihtiyaca gore acilip kapatilir Bir agregatin yapilandirilmasiyla guc cikisi uygun olarak ayarlanir Bu gibi tesislerde uretilen elektrik mumkun mertebede tesis icinde kullanilirken artan enerji genel aga dagitilir ve uygun sekilde mahsup edilir Elektrik uretimi yonelimli kojenerasyon sistemlerinde kapasite ciktilari elektrik ihtiyacina gore yonlendirilir Elektrik uretimi sirasinda uretilen isi bir termal depoda sonraki kullanimlar icin saklanir veya bir sogutma sistemi uzerinden verimliligi dusurmesine ragmen atik isi olarak cevreye verilir Bu tarz calisma bicimleri genellikle genel agdan bagimsiz olan elektrik aglarinda kullanilir Ote yandan yenilenebilir hammaddelerle isletilen kojenerasyonlar Turkiye de genellikle elektrik enerjisi uretimi yonelimli olarak kullanilir cunku yenilenebilir enerji kaynaklari yasasina gore elektrik dagitim tarifesinden yuksek karlilik getirmektedir Uretim sirasinda ortaya cikan isi simdiye kadar genellikle goz ardi edilmis olup istisnai durumlarda tamamini kullanmak mumkun olmaktadir Performans seviyesi bir merkezi santralden bircok tesise paylastiriliyorsa buna ag yonetimli kojenerasyon denir Merkezi sistemler arasindaki kojenerasyon unitelerinin planlamasini ekonomik cerceve kosullarina gore ornegin ortak gaz ve elektrik sozlesmeleri geregince optimizasyonunu saglanir Ag yonetimi sanal enerji santrali fikrinin temel fikirlerinden biridir AciklamaGenellikle kojenerasyon tesisleri tam guc calisma fonksiyonunda sadece bagli kullanicilarin maksimal isi enerji ihtiyacinin bir kismini karsilamak icin tasarlanmistir Bu sekilde pahali elektrik uretme tertibatinin en iyi sekilde kullanimi saglanir ve yuksek calisma saatlerine ulasmasi yillik 7900 saat calisma hedeflenirken cogunlukla 3000 saatten 4000 saate kadar gerceklestirilebilir saglanabilir Elektrik beslemeli isi tanklari yardimiyla mini kojenerasyonlar hanelerde kazan yukunu tepe degere getirmeksizin calisabilir Boyle bir kojenerasyon temel yukten sonra isi enerjisi ihtiyacina gore ayarlamaz tam aksine geleneksel kalorifer sistemi gibi pik yuke gore ayarlama yapar Bu ayarlama yontemi oncelikle soz konusu mini kojenerasyonlar da yayginlik kazanmistir Boyle ayarlamalarda kojenerasyonun tekrarli olarak acilip kapatilmasi makinenin omrunu kisaltir ve maliyet verimliligini dusurur Bir mini kojenerasyona gecis yaparken mevcut bir isitma tesisati genellikle kucuk degisiklikler ile yeniden kullanilabilir Bu durum ote yandan kojenerasyon tertibatinin buyuk depolama imkani veren bir sistemde kullanilmasi imkanini da saglar Kis kosullarinda kalorifer tertibatinin yeterli olmamasi durumunda mevcut brulor ya da pit yuklu kazanla isitmaya eklemlenebilir Cok nadir ortaya cikabilen ek isitma ihtiyaclarinda basit bir yedek elektrikli isiticinin kurulumuyla ekonomiklik saglanabilir Ayrica buyuk kojenerasyonlar da ilave isitma depolariyla optimize edilebilir Bu sekilde pit yuku yedege stoklanir ve bunun yardimiyla kojenerasyondan elde edilemeyen ek isitma gereksinimi azaltilir Ayrica bu durum yuksek elektrik fiyatlarinin oldugu donemlerde gecici bir elektrik uretimi yonelimli sistem kurmaya olanak verir Ekoloji ve cevre yonuIsitma yonelimli tesislerin kurulmasindaki ekonomik ve ekolojik tabanli temel dusunce uretilen isiyi tamamiyla ve eger mumkunse elektrigi uretim yerinde kullanmaya dayanmaktadir Artan elektrik ise belirli bir fiyata mahsuben genel elektrik agina dagitilmaktadir Cunku bu sekilde daha az geleneksel enerji uretim tesisi elektrik uretimi icin kullanilmakta ve yerine artan kojenerasyon tesisleri kullanimiyla fosil yakitlar nedeniyle ortaya cikan karbondioksit yayilimi azalmaktadir Bu nedenle kojenerasyon tarzi yenilenebilir enerji uretim tesisleri Turkiye sinirlarinda devlet tarafindan da desteklenmektedir Bir kojenerasyon tesisi klasik isitma ve elektrik saglayicilarindan olusan santrallere gore cok daha yuksek kullanim verimliligi kullanilan elektrik enerjisi arti kullanilan isi enerjisi bolu enerji girdisi saglamaktadir Modern bir tas komuru enerji santrali ancak 45 verimlilik dercesine ulasabilmektedir Yani yaklasik olarak uretilen enerjinin yarisi atik isi olarak dusulmekte bu atik isininsa merkezi buyuk santrallerde isi uretgeciyle isi alicisinin genellikle birbirinden uzak mesafelerde bulunmasi ve atik isinin uzak yerlere dagitimiyla olusan yuksek tesis maliyeti ve 10 15 arasi belirgin tasima kaybina sebep olmaktadir Ayrica elektrikteki voltaj degisiklikleri ve tasima sirasinda da 2 ile 5 oraninda enerji kaybi olusmaktadir Kojenerasyon tesisleri 25 ile 50 arasinda buyukluk ve turune gore verimlilige sahip olup toplam verimliligi elektrik ve isi uretiminin kombine olarak dogrudan kuruldugu yerde kullanimiyla yaklasik 90 lara ulasmaktadir Fakat islem sonrasi elde edilen isinin yerinde kullaniminin bu avantaji uygun alicinin oldugu varsayimina dayanmaktadir Konutlar mevsimlere gore cesitli isi duzeylerine ihtiyac duymaktadirlar ornegin elde edilen isinin aninda yerinde kullanimi yaz donemlerinde kismen gerceklestirilebilmektedir Ayrica yuksek toplam verimlilik derecesi sadece islem sonrasi elde edilen isinin optimal kullanimiyla yani yukarida bahsedildigi gibi isi yonelimli uretim tesisi seklinde faaliyet gosterdiginde gecerli olabilmektedir Yag degisimi filtre takimi ya da gaz motorlarinda buji degisimleri gibi durumlarda olusan motor bekletmeleri ve buna bagli olarak servis personelinin gelis gidis maliyetlerine yapilan harcamalar ekolojik bilancoyu olumsuz olarak etkilemektedir cunku kucuk ve merkezi olmayan tesislerde ozellikle mikro kojenerasyonlar da bu durum kayda deger bir maliyet yukselmesi demektir Enerji bilancosuna pozitif olarak etkisi ancak uretilen elektrigin kisa nakil hatlariyla mumkun olmaktadir Iletim maliyetleri bu sekilde azaltilabilir TeknikOrijinal olarak kojenerasyon tesisleri yanmali motorlara dayanmaktadir isi egzozdan ve sogutucu devridaiminde kalorifer suyunu isitmak icin kullanilir Bunun yaninda Stirling motoru buhar motoru ve biyokutle gazlastirici makine gibi sistemlerde elektrik uretimi icin kojenerasyon tesislerine entegre edilebilir Kojenerasyon kullanimi icten yanmali motorun turune gore sadece oda isitmasi hazirlamaktan ziyade su buhari sicak hava sicak yag ve emme isi pompasi uzerinden surec isi uretmeye hizmet etmektedir Bu sekilde kojenerasyon tesisinin atik isisindan soguk hava de elde edilebilir Yakit olarak fosil ya da yenilenebilir hidrokarbonlardan bitki yagi genelde hurma yagi biyodizel dizel motorlar icin dogal gaz bagli olarak biyogaz Otto motorlar cift yakitli motorlar veya gaz tribunleri icin biyogaz motorlari kullanilir bunun yaninda talas ve ahsap peletleri Stirling motorlarda yaygin kullanilan hammaddelerdendir Yanmali motor veya gaz tribunu temelli kojenerasyon sistemlerinde atik isi soguk devir daiminde ve egzoz sisteminde ortaya cikmaktadir Atik isi isi esanjoru uzerinden konutun merkezi isitma sistemine iletilir Bu sekilde motor kullanimi ve motor etki derecesine bagli olarak 95 duzeylerinde kullanim oranlarina ulasabilmektedir Tam kapasite motor kullaniminda safi elektrik etki derecesi motorun ve jeneratorun yakit kullanimi buyukluk ve imal bicimine ornegin turbolu turbosuz 20 mini kojenerasyonlarda ile 43 1 MW uzeri kapasiteli dizel motorlarda arasinda degismektedir Yaklasik 1 ile 5 kW arasinda elektrik ve 3 15 kW arasi sicaklik performansli mikro kojenerasyonlar tek ya da cok haneli konutlarda isitma sistemi olarak gorev yapabilmektedir Yuzlerce kW performansli orta buyuklukteki kojenerasyonlar genellikle kucuk yerlesim bolgeleri veya yuzme havuzlarini isitmak ve elde edilen elektrigi yerinde kullanmak icin kullanilmaktadir Gemi dizel motoruna sahip 10 000 KW uzeri buyuk kojenerasyonlar buyuk yerlesim birimleri ya da fabrikalarin elektrik ve isitma sistemlerinde kullanilir EkonomiklikBir kojenerasyon sisteminin ekonomikligi icin en onemli unsur makinenin tam kapasitede yillik calisma saatlerinin buyuklugudur genellikle 4 000 saat Bu sekilde ekonomik acidan elde edilen elektrik ve isi duzeylerini mahsuben tesise yapilan yatirimlar karsilanabilir Isi yonelimli kojenerasyon sistemlerinde yil icinde gerekli olan isi performansi konut icin yilda kac saat ne kadar kapasiteyle calisilarak elde edilecegi tespit edilir ki yaklasik olarak yillik 3 000 saatlik calisma saatine denk gelmektedir Genellikle pit isi performansinin 25 30 u olan tepe isi performansi bu sekilde tespit edilir Bu yukseklikte bir performansa ulasmak icin kojenerasyonlar birden cok motorla donatilmaktadir Yerlesim yerlerinde isitma enerjisi ihtiyaci mevsim sartlarina gore cok fazla degismektedir ozellikle yaz ortasinda sicak su ihtiyaci minimuma dusmektedir Bu donemlerde elde edilen isiyi buna bagil olarak elektrige ceviren kojenerasyon modelleri kullanilir ve Ihtiyac dalgalanmalari esitlenebilir Kapsayici bir ekonomiklik incelemesi ile butun yatirimlar ve isletme maliyetleri amortismanlar yakit ve bekleme maliyeti vs ve elektrik ve isi enerjisinden elde edilen gelirler karsilastirmali olarak tespit edilir Ve giderleri minimuma indirme yollari tespit edilir Yaz mevsiminde azalan isi enerjisi ihtiyacinin yarattigi maliyetleri dusurmek icin bu artik isidan yararlanan emmeli sogutma makineleri kullanilarak ortam iklimlendirmesi icin kullanilir Gelecek donemlerde ise sanal santral kurularak merkezi olmayan birden cok tesisi merkezi bir sistemden kontrol etme olanagina sahip olunarak yonetim giderlerini dusurmek mumkundur Ihtiyaca gore enerji uretmeyip ayrica baz enerji veremeyen gunes ve ruzgar enerjilerine gore kojenerasyon sistemleri ayarlanabilir isi tamponlari ile cok daha verimli calisabilmektedir Bolgesel olarak gerekli olan elektrik enerjisi iletildikten sonra elektrikle beslenen sicak su tanklarinda gerekli isi enerjisi biriktirilir Tek haneli ya da cok haneli konutlara kojenerasyon sistemleri pazarlamanin temel sorunlarindan biri tipik dogalgazli ya da fosil isitmali sistemlere gore yuksek maliyetleridir Buna ragmen amortismanin cabuk saglanmasi ve yuksek verimliligi nedeniyle diger tip yontemlere gore daha tercih edilebilir sistemler haline gelmektedir Kaynakcahttp www vz nrw de UNIQ131824122430201 link801081A html olu kirik baglanti