Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Otokinetik etki deneyi, algısal bir etki olan otokinetik etkiden faydalanarak grup içi sosyal normların oluşumunun incelemek üzere Muzaffer Şerif Başoğlu tarafından 1935 yılında gerçekleştirilmiş bir araştırmadır.
Otokinetik Etki, karanlık veya uyaranlardan yoksun bir arka planda sabit bir ışığın hareket ediyor gibi algılandığı bir görsel algı yanılsamasıdır. Bu nedenle, herhangi bir algı dayanağı olmayan belirsiz durumlarda grup normu oluşumunu araştırmak için otokinetik etkinin kullanılması uygun görülmüştür. Deney, aynı zamanda belirsizlik durumunda bireyin tek başına ve grup içinde belirlediği normların karşılaştırılması da amaçlanmıştır.
Prosedür
Deney, Columbia Üniversitesi Psikoloji laboratuvarında tamamen karanlık odalarda gerçekleştirilmiştir. Deneyin yürütüldüğü bina içindeki deney odasının koordinatını bilmeyen katılımcılar, ışık ve ses geçirmeyen deney odasında arkalıksız bir iskemleye oturtulmuştur. Odanın sonundaki Işık uyaranı kapıdan 85 cm uzağa ve katılımcının oturduğu iskemleden 5 metre uzaklığa yerleştirilmiştir. Deneğin çalışma başlamadan önce herhangi bir ipucu edinme olasılığı göz önünde bulundurulduğundan, oda karartıldığında kaldırılmak üzere, düzeneğin önüne 4 bölmeli taşınabilir bir ekran konulmuştur. Deneyde 7–5 cm x 25 cm uzunluğundaki metal kutuda yer alan 1 mm boyutundaki delikten sızan ışık uyaran olarak kullanılmıştır.
Oda karartılmadan önce deneklere “Oda tamamen karanlık olunca size HAZIROL işareti vereceğim (Kalem vurma sesi) ve siz ışık noktasını göstereceksiniz. Kısa bir süre sonra ışık oynamaya başlayacak. Işığı görür görmez düğmeye basınız. Birkaç saniye sonra ışık kaybolacaktır. Işığın kat ettiği mesafeyi bana bildiriniz. Tahminlerinizi mümkün olduğu kadar doğru yapmaya çalışınız” yazılı bir not verilmiştir.
Deneklere hareket edeceği bildirilen ışık, tüm deney boyunca sabit tutulmuştur. Deneklerin hareket mesafesi için bildirdikleri inç türünden değerler araştırmacı tarafından not edilmiştir. Katılımcının 30 saniye içinde cevap vermediği durumlarda ışık kapatılmış ve mesafe sıfır olarak not edilmiştir. Aynı uyaran arka arkaya 100 kere sunulmuş ve katılımcılardan toplamda 100 adet mesafe yargısı alınmıştır.
Metod
Katılımcılar
19-30 arası erkek katılımcılar, Columbia ve New York Üniversitesi ile Öğretmen Koleji (Teachers College) mezun ve öğrencilerinden oluşmuştur. Katılımcıların otokinetik etki hakkında bilgi sahibi olmadıklarından emin olunmuştur. Bireysel deneyler 19 kişi, grup deneyleri ise 40 kişi ile gerçekleştirilmiştir.
Deneyde iki koşul bulunmaktadır: Deneğin tek başına olduğu bireysel deney koşulu ve Deneğin grup içinde olduğu grup deneyi koşulu. Bu koşullar farklı iki şekilde değişimlenmiştir. Deneklerin bir kısmı önce tek başına daha sonra grup içerisinde test edilmiştir. Bu durum bireyin kendi normunu belirledikten sonra grubun bu norm üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla oluşturulmuştur. Diğer denekler ise önce tanımadıkları bir grup ile daha sonra bireysel olarak deneye alınmıştır. Bu durumun amacı ise, grupla oluşturulan normun kişi tek başına iken sürekliliğini incelemektir.
Bireysel Deneyler
Bireysel deney koşulunda kişiler odaya tek tek alınmıştır. Kişilerin, fiziksel referans noktalarının olmadığı durumlarda yineleyen uyaranın göreli durumlarını referans alarak bir ölçüt oluşturabildikleri görülmüştür. Bireysel deneylerin diğer günlerde yapılan 2. ve 3. denemelerde kişiler, ilk deneyde oluşturdukları dayanak noktasını korumuştur. Ayrıca deney sonunda deneklerden alınan öz bildirimler de deneklerin bir referans noktası yokluğunda ışığın mesafesini belirlemede oldukça zorlandıklarını ve deney içindeki diğer yargılarını da belirledikleri ilk ölçütlere göre oluşturduklarını ortaya koymuştur.
Grup deneyleri
Grup deneylerinde her biri 2’şer ve 3’er kişiden oluşan 8 grup bulunmaktadır. Her iki grup kategorisinden de 4’er grup önce bireysel, daha sonra grup deneyine katılmıştır. Diğer 4 grup ise, önce grup deneyine daha sonra bireysel deney koşuluna katılmıştır. Deneyde katılımcılardan hareket mesafesi hakkındaki yargılarını sesli olarak söyledikten sonra deneycinin sesin kime ait olduğunu anlamasını sağlayacak şekilde önceden belirlenmiş renkteki tuşlara basması istenmiştir. Bireysel olarak varılan mesafe yargısı ile gruptaki bireylerin yargıları birbirine yaklaşmaya başlamıştır. Ancak önce bireysel deneye alınan katılımcılar, grup deneyinden önce kendi mesafe yargılarını oluşturmadıkları için grup normu ile çok fazla yakınlık göstermemiştir. Aynı zamanda önce grupla deneye alınan bireylerin, sonrasında katıldıkları bireysel deneydeki mesafe yargılarında grup normunu sürdürme eğiliminde olduğu görülmüştür.
Tartışma
Deneyin, sadece laboratuvar koşullarında norm oluşumunu gösterdiğini vurgulayan Şerif (1935), toplumsal olarak oluşturulmuş olan kalıp-yargı, gelenek, moda, değer ve ritüellerin o toplum içinde oluşturulduğu ve birey tarafından özümsenmesi ile de bireyin toplumsal olan veya olmayan çeşitli durumlarda tepkilerinin yönünü belirlemede önemli etkenler olabileceğini dile getirmiştir. Deneyin günlük hayatın açlık, cinsellik gibi durumlarını içermediğini, bahsedilen kalıp yargı gelenek gibi durumların da bir algı dayanağı özelliği taşıdıklarını vurgulayarak çalışma sonuçlarının bu gibi durumları içermemesine ve dayanak noktasına sahip olmamasına rağmen günlük yaşamdaki norm oluşumuna benzer özellikler ortaya koyduğunu belirtmiştir. Kişiler belirgin olmayan durumlarda kendi yargıları ile diğerlerinin yargılarını karşılaştırarak ortak bir yargıda buluşmaya çalışmaktadır. Burada grup tarafından kabul görme, sevilme gibi motivasyonlar dışında belirsiz bir olayı doğru tahmin etme güdüsü yatmaktadır.
Kaynakça
- ^ Hortaçsu, N. (2012). En Güzel Psikoloji Sosyal Psikoloji. Ankara: İmge Kitabevi Yayıncılık.
- ^ Muzaffer Şerif, Carolyn W. Şerif (1996) Sosyal Psikolojiye Giriş I-II, Çevirenler: Mustafa Atakay, Aysun Yavuz, Sosyal Yayınlar, İstanbul
- ^ Sherif, M. (1935). A study of some social factors in perception. Archives of Psychology, 27(187)[1] 10 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ ŞERİF, Muzaffer (1985), Toplumsal Kuralların Psikolojisi (Çev. İsmail Sandıkçıoğlu), Alan Yayıncılık, İstanbul.
- ^ Sakallı, N. (2006) “Sosyal etkiler: Kim kimi nasıl etkiler” 2. Baskı, Ankara: Imge Kitabevi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Otokinetik etki deneyi algisal bir etki olan otokinetik etkiden faydalanarak grup ici sosyal normlarin olusumunun incelemek uzere Muzaffer Serif Basoglu tarafindan 1935 yilinda gerceklestirilmis bir arastirmadir Otokinetik Etki karanlik veya uyaranlardan yoksun bir arka planda sabit bir isigin hareket ediyor gibi algilandigi bir gorsel algi yanilsamasidir Bu nedenle herhangi bir algi dayanagi olmayan belirsiz durumlarda grup normu olusumunu arastirmak icin otokinetik etkinin kullanilmasi uygun gorulmustur Deney ayni zamanda belirsizlik durumunda bireyin tek basina ve grup icinde belirledigi normlarin karsilastirilmasi da amaclanmistir ProsedurDeney Columbia Universitesi Psikoloji laboratuvarinda tamamen karanlik odalarda gerceklestirilmistir Deneyin yurutuldugu bina icindeki deney odasinin koordinatini bilmeyen katilimcilar isik ve ses gecirmeyen deney odasinda arkaliksiz bir iskemleye oturtulmustur Odanin sonundaki Isik uyarani kapidan 85 cm uzaga ve katilimcinin oturdugu iskemleden 5 metre uzakliga yerlestirilmistir Denegin calisma baslamadan once herhangi bir ipucu edinme olasiligi goz onunde bulunduruldugundan oda karartildiginda kaldirilmak uzere duzenegin onune 4 bolmeli tasinabilir bir ekran konulmustur Deneyde 7 5 cm x 25 cm uzunlugundaki metal kutuda yer alan 1 mm boyutundaki delikten sizan isik uyaran olarak kullanilmistir Oda karartilmadan once deneklere Oda tamamen karanlik olunca size HAZIROL isareti verecegim Kalem vurma sesi ve siz isik noktasini gostereceksiniz Kisa bir sure sonra isik oynamaya baslayacak Isigi gorur gormez dugmeye basiniz Birkac saniye sonra isik kaybolacaktir Isigin kat ettigi mesafeyi bana bildiriniz Tahminlerinizi mumkun oldugu kadar dogru yapmaya calisiniz yazili bir not verilmistir Deneklere hareket edecegi bildirilen isik tum deney boyunca sabit tutulmustur Deneklerin hareket mesafesi icin bildirdikleri inc turunden degerler arastirmaci tarafindan not edilmistir Katilimcinin 30 saniye icinde cevap vermedigi durumlarda isik kapatilmis ve mesafe sifir olarak not edilmistir Ayni uyaran arka arkaya 100 kere sunulmus ve katilimcilardan toplamda 100 adet mesafe yargisi alinmistir MetodKatilimcilar 19 30 arasi erkek katilimcilar Columbia ve New York Universitesi ile Ogretmen Koleji Teachers College mezun ve ogrencilerinden olusmustur Katilimcilarin otokinetik etki hakkinda bilgi sahibi olmadiklarindan emin olunmustur Bireysel deneyler 19 kisi grup deneyleri ise 40 kisi ile gerceklestirilmistir Deneyde iki kosul bulunmaktadir Denegin tek basina oldugu bireysel deney kosuluveDenegin grup icinde oldugu grup deneyi kosulu Bu kosullar farkli iki sekilde degisimlenmistir Deneklerin bir kismi once tek basina daha sonra grup icerisinde test edilmistir Bu durum bireyin kendi normunu belirledikten sonra grubun bu norm uzerindeki etkisini belirlemek amaciyla olusturulmustur Diger denekler ise once tanimadiklari bir grup ile daha sonra bireysel olarak deneye alinmistir Bu durumun amaci ise grupla olusturulan normun kisi tek basina iken surekliligini incelemektir Bireysel Deneyler Bireysel deney kosulunda kisiler odaya tek tek alinmistir Kisilerin fiziksel referans noktalarinin olmadigi durumlarda yineleyen uyaranin goreli durumlarini referans alarak bir olcut olusturabildikleri gorulmustur Bireysel deneylerin diger gunlerde yapilan 2 ve 3 denemelerde kisiler ilk deneyde olusturduklari dayanak noktasini korumustur Ayrica deney sonunda deneklerden alinan oz bildirimler de deneklerin bir referans noktasi yoklugunda isigin mesafesini belirlemede oldukca zorlandiklarini ve deney icindeki diger yargilarini da belirledikleri ilk olcutlere gore olusturduklarini ortaya koymustur Grup deneyleri Grup deneylerinde her biri 2 ser ve 3 er kisiden olusan 8 grup bulunmaktadir Her iki grup kategorisinden de 4 er grup once bireysel daha sonra grup deneyine katilmistir Diger 4 grup ise once grup deneyine daha sonra bireysel deney kosuluna katilmistir Deneyde katilimcilardan hareket mesafesi hakkindaki yargilarini sesli olarak soyledikten sonra deneycinin sesin kime ait oldugunu anlamasini saglayacak sekilde onceden belirlenmis renkteki tuslara basmasi istenmistir Bireysel olarak varilan mesafe yargisi ile gruptaki bireylerin yargilari birbirine yaklasmaya baslamistir Ancak once bireysel deneye alinan katilimcilar grup deneyinden once kendi mesafe yargilarini olusturmadiklari icin grup normu ile cok fazla yakinlik gostermemistir Ayni zamanda once grupla deneye alinan bireylerin sonrasinda katildiklari bireysel deneydeki mesafe yargilarinda grup normunu surdurme egiliminde oldugu gorulmustur TartismaDeneyin sadece laboratuvar kosullarinda norm olusumunu gosterdigini vurgulayan Serif 1935 toplumsal olarak olusturulmus olan kalip yargi gelenek moda deger ve rituellerin o toplum icinde olusturuldugu ve birey tarafindan ozumsenmesi ile de bireyin toplumsal olan veya olmayan cesitli durumlarda tepkilerinin yonunu belirlemede onemli etkenler olabilecegini dile getirmistir Deneyin gunluk hayatin aclik cinsellik gibi durumlarini icermedigini bahsedilen kalip yargi gelenek gibi durumlarin da bir algi dayanagi ozelligi tasidiklarini vurgulayarak calisma sonuclarinin bu gibi durumlari icermemesine ve dayanak noktasina sahip olmamasina ragmen gunluk yasamdaki norm olusumuna benzer ozellikler ortaya koydugunu belirtmistir Kisiler belirgin olmayan durumlarda kendi yargilari ile digerlerinin yargilarini karsilastirarak ortak bir yargida bulusmaya calismaktadir Burada grup tarafindan kabul gorme sevilme gibi motivasyonlar disinda belirsiz bir olayi dogru tahmin etme gudusu yatmaktadir Kaynakca Hortacsu N 2012 En Guzel Psikoloji Sosyal Psikoloji Ankara Imge Kitabevi Yayincilik Muzaffer Serif Carolyn W Serif 1996 Sosyal Psikolojiye Giris I II Cevirenler Mustafa Atakay Aysun Yavuz Sosyal Yayinlar Istanbul Sherif M 1935 A study of some social factors in perception Archives of Psychology 27 187 1 10 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde SERIF Muzaffer 1985 Toplumsal Kurallarin Psikolojisi Cev Ismail Sandikcioglu Alan Yayincilik Istanbul Sakalli N 2006 Sosyal etkiler Kim kimi nasil etkiler 2 Baski Ankara Imge Kitabevi