Gurcibeg Kilisesi

Nakomlari (Gürcüce: ნაკომლარი), tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı “Gurcibeg” olarak bilinen Tepesuyu köyünde Orta Çağ'dan kalma yapı kalıntılarıdır. Nakomlari, terk edilmiş bir köy olarak bilinir.

Tarihçe

Artani bölgesi, 16. yüzyılın ortasında Osmanlıların eline geçtiği sırada, Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biriydi. Bugün Tepesuyu adını taşıyan köyün sınırları içinde, toprakların maliki bir Gürcü beye () atfen Osmanlı idaresi tarafından 1595 yılında iki köy kaydedilmiştir. Bunlardan biri Küçük Gurci Beg (كوچك كورجی بك) veya Gurcibeg, diğeri ise Gurcibeg-i Süfla (كورجی بك سفلا) adını taşıyordu. Aşağı Gurcibeg (Gurcibeg-i Süfla) köyünde tamamı Hristiyan 30 hane yaşıyordu. Küçük Gurcibeg köyü ise tamamen boşalmıştı. Yer adları buranın eski Gürcü yerleşimleri olduğunu göstermektedir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre de Aşağı Gurcibeg köyünün nüfusu Gürcülerden oluşuyordu ve köyde az sayıda Ermeni de yaşıyordu. Bugünkü Tepesuyu yerleşiminin 2,5 kilometre güneydoğusunda bulunan Nakomlari'nin Küçük Gurcibeg köyü olma ihtimali bulunmaktadır. Nitekim Nakomlari, Gürcüce hane anlamına gelen “komli” (კომლი) kelimesinden türemiş olup eski yerleşimi ifade eder.

Kalıntılar

Tepesuyu yerleşiminin güneydoğusunda bulunan Nakomlari kalıntıları, bir tepenin üzerinde genişçe bir alana yayılır. Kuru duvar tekniğiyle inşa edilmiş olup yaklaşık oval bir biçime sahiptir. Yapının duvarları, üzerinde yer aldığı tepenin dış hatlarını takip etmektedir. Yapı çok fazla zarar gördüğü için duvarları tamamen çökmüş ve taş yığınına dönüşmüştür. İri taşlarla inşa edilmiş olan kuzey duvarının bir kısmı günümüze ulaşmıştır. Bu duvara iç kısımdan bitişik küçük ebatlı ve tamamen yıkılmış yuvarlak biçime sahip yapılar bulunmaktadır. Batı kısmında ise, yüksekçe yerde, orta irilikte taşlarla inşa edilmiş yuvarlak formlu yapının izleri fark edilmektedir.

Nakomlari’de ayrıca bu köyün kilisesinin kalıntıları bulunmaktadır. Doğu duvarının günümüze ulaşmış olan kısmının uzunluğu 2 metredir. Batı duvarının ise kuzey kısmı kalmıştır. Bu duvarın iç kısmında kalan birkaç taş, kilisenin dolgu duvar tekniğiyle inşa edildiğini ve düzgün yüzey taşlarına sahip olduğunu göstermektedir. Kilisenin çevresinde evlerin kalıntıları bulunmaktadır. Kilise eski bir Rus haritasında da işaretlenmiştir.

Kaynakça

1. ^ ^{a b} 2019 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2019 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2021, s. 62. 8 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
2. ^ ^{a b c} 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 123. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
3. ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 196, .
4. ^ ^{a b} "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 522". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Kasım 2023. 
5. ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 9 Ekim 1917, sayı. 219". 9 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2024. 
6. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 447, 459". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Kasım 2023. 
7. ^ "1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024. 
8. ^ "კომლი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 9 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde .