Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Mayıs 2020) |
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mart 2018) () |
Çakırcalı Mehmet Efe (1872, Ödemiş - 17 Kasım 1911 Nazilli), İzmir'in Ödemiş ilçesine bağlı Türkönü köyünde doğmuş, Ege'deki efelik kültürünün en ünlü simalarından biridir. Çakırcalı Mehmet Efe'nin Hacı Mustafa tarafından öldürüldüğüne ve bir çatışma esnasında serseri kurşuna kurban gittiğine yönelik söylentiler bulunmaktadır. Belirtildiğine göre, zaptiyelerle başlayan müsademede öldürülmüştür. Kızanları başını keserek tanınmasını engellemişlerdir. Cesedi ilk karısı Iraz (Raziye) Hanım tarafından tanınmıştır. Başsız cesedi Nazilli'de gömülmüştür. 1948 senesinde en küçük kızı Hatice Akkaş tarafından Nazilli'den alınarak dedelerinin vakfı olan Ödemiş Kayaköy mezarlığına defnedilmiştir.
Efeliği süresince birçoğu kendisi tarafından tam 1080 kişiyi öldürdüğü öne sürülmektedir. Adına yakılmış meşhur İzmir'in Kavakları türküsünde Çakıcı olarak anılan Çakırcalı Mehmet Efe'dir (türküde "Kamalı Zeybek" şeklinde anılan da bir başka efedir). Çakıcı olarak da tanınan Çakırcalı Mehmet Efe, 1872 yılında İzmir'in Ödemiş ilçesine bağlı Türkönü Köyünde dünyaya geldi. Annesi Hatice, babası eski zeybeklerden Çakırcalı Ahmet Efe idi.
Baba oğul her iki zeybeğin de kullandıkları Çakırcalı lakabının, birtakım kaynaklarda mensup oldukları bir yörük aşiretinden gelme olduğu belirtilir. Babası eşkıyalığı bırakmış, düze inmiş, kendi halinde bir köylü olarak yaşarken bu durumdaki eski zeybeklerin yeniden dağa çıkmalarını önlemek amacıyla verilen gizlice öldürülmeleriyle ilgili bir emir doğrultusunda zaptiye çavuşu Boşnak Hasan Çavuş tarafından öldürüldü. Babası öldürüldüğünde Mehmet henüz 11 yaşındaydı. Uzun süre tütün kaçakçılığı yaparak yaşamını sürdürdü. Bu işte en büyük yardımcısı babası Ahmet Efe'ye de yardım etmiş olan Hacı Eşkıya Mustafa idi. Bir zaman sonra Hacı Eşkıya'nın geçmişte kendisini bırakarak başka bir gençle kaçan karısını ve kaçtığı genci Ödemiş'teki evinde öldürdü. Kısa bir süre sonra da babasını da tuzağa düşürerek öldüren Boşnak Hasan Çavuş tarafından yakalanarak hapse atıldı. Ancak delil yetersizliğinden dolayı mahkemede beraat ederek serbest kaldı.
Çakırcalı'nın bir gün başına bela olacağını bilen Hasan Çavuş'un yıllar önce işlenen bir hırsızlık olayını da ona mal edip takibe düşmesi ve köyüne baskın düzenleyerek annesi ve diğer akrabalarına türlü hakaretlerle işkence yapması Çakırcalı'yı çileden çıkardı. Bu olaylar ve babasının da öcünü almak amacıyla Çakırcalı, yanında Hacı Mustafa, Çoban Mehmet, Harmanlıoğlu Ahmet, Koca Mehmet, Arap Mercan, Kara Ali gibi yiğitlerle dağa çıktı ve Çakırcalı Mehmet Efe dağa çıktı, Osmanlı gelip de yakalasın diye Osmanlı'ya haber saldı. Halk arasında ün kazanan ve öyküsü destanlaşan Çakırcalı, diğer birçok efe gibi o da varlıklı kişilerden aldığı paraları kendisine yardım eden yoksullara dağıttı. Çevredeki birçok varlıklı kişiyi köprü, çeşme gibi yararlı işler yapmaya zorladı. Bu sayede halkın gözünde kısa bir sürede yüceldi. Çakırcalı, bir ara peşine düşmüş olan Hasan Çavuş ile Mülazım Hüsnü Efendi'yi de bir pusuda öldürdü.
1911'de Nazilli yakınlarındaki mevkiinde yönetim güçlerince girdiği bir çatışma sonucu öldü. Kendisinin 'eğer bana bir şey olursa sizi öldürürler, o yüzden benim başımı yok edin' tembihiyle kafası kesik şekilde Nazilli'de gömülmüş. Adına yakılmış pek çok türkü bulunan Çakırcalı için söylenen en ünlü türkünün sözleri ise şöyledir.
İzmirin kavakları
Dökülür yaprakları
Bize de derler Çakıcı
Yar fidan boylum
Yakarız konakları.
Popüler Kültürde Çakırcalı Mehmet Efe
Çakırcalı Mehmet Efe adına pek çok sinema filmi çekilmiştir. Bunlar sırasıyla;
- Çakırcalı Mehmet Efe, 1950 yapımı Faruk Kenç filmi.
- , 1952 yapımı Faruk Kenç filmi.
- Çakırcalı Mehmet Efe, 1969 yapımı Yılmaz Atadeniz filmi.
- , 1987 yapımı T. Fikret Uçak filmi.
Çakırcalı Mehmet Efe'nin hayatı pek çok araştırmacı ve romancı tarafından da ele alınmıştır.
Bu konuda ilk yayınlanan roman Zeynel Besim Sun'un Çakıcı Mehmet adlı eseridir. Yazarın köy köy dolaşarak efeyi tanıyan ve onun yanında bulunmuş kişilerin anılarından yararlanarak ele aldığı romanı bir belgesel niteliği de taşır.
-
![image]()
Çakırcalı ve çetesinin takibindeki Osmanlı askerleri 1911 -
![image]()
Çakırcalı ve çetesinin takibindeki Osmanlı askerleri 1911
Kaynakça
- Çakıcı Efe, Zeynel Besim Sun, 1934, Ticaret Matbaası, İzmir, 640 sayfa
- Sabri Yetkin, Ege'de Eşkiyalar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003
- Çakıcı Efe (, Hür Efe Matbaası, Konak, İzmir, 2002)
- Yaşar Kemal'in de, genç bir gazeteci olduğu dönemde, 1950'li yıllarda Cumhuriyet Gazetesinde Çakırcalı Mehmet Efe hakkında kapsamlı bir araştırması yayınlanmıştır. Kitabı da bulunmaktadır.
- Türk Romanında Destan Etkisi, Muharrem Kaya, TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2004, Ankara
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mayis 2020 Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mart 2018 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Cakircali Mehmet Efe 1872 Odemis 17 Kasim 1911 Nazilli Izmir in Odemis ilcesine bagli Turkonu koyunde dogmus Ege deki efelik kulturunun en unlu simalarindan biridir Cakircali Mehmet Efe nin Haci Mustafa tarafindan olduruldugune ve bir catisma esnasinda serseri kursuna kurban gittigine yonelik soylentiler bulunmaktadir Belirtildigine gore zaptiyelerle baslayan musademede oldurulmustur Kizanlari basini keserek taninmasini engellemislerdir Cesedi ilk karisi Iraz Raziye Hanim tarafindan taninmistir Bassiz cesedi Nazilli de gomulmustur 1948 senesinde en kucuk kizi Hatice Akkas tarafindan Nazilli den alinarak dedelerinin vakfi olan Odemis Kayakoy mezarligina defnedilmistir Efeligi suresince bircogu kendisi tarafindan tam 1080 kisiyi oldurdugu one surulmektedir Adina yakilmis meshur Izmir in Kavaklari turkusunde Cakici olarak anilan Cakircali Mehmet Efe dir turkude Kamali Zeybek seklinde anilan da bir baska efedir Cakici olarak da taninan Cakircali Mehmet Efe 1872 yilinda Izmir in Odemis ilcesine bagli Turkonu Koyunde dunyaya geldi Annesi Hatice babasi eski zeybeklerden Cakircali Ahmet Efe idi Baba ogul her iki zeybegin de kullandiklari Cakircali lakabinin birtakim kaynaklarda mensup olduklari bir yoruk asiretinden gelme oldugu belirtilir Babasi eskiyaligi birakmis duze inmis kendi halinde bir koylu olarak yasarken bu durumdaki eski zeybeklerin yeniden daga cikmalarini onlemek amaciyla verilen gizlice oldurulmeleriyle ilgili bir emir dogrultusunda zaptiye cavusu Bosnak Hasan Cavus tarafindan olduruldu Babasi olduruldugunde Mehmet henuz 11 yasindaydi Uzun sure tutun kacakciligi yaparak yasamini surdurdu Bu iste en buyuk yardimcisi babasi Ahmet Efe ye de yardim etmis olan Haci Eskiya Mustafa idi Bir zaman sonra Haci Eskiya nin gecmiste kendisini birakarak baska bir gencle kacan karisini ve kactigi genci Odemis teki evinde oldurdu Kisa bir sure sonra da babasini da tuzaga dusurerek olduren Bosnak Hasan Cavus tarafindan yakalanarak hapse atildi Ancak delil yetersizliginden dolayi mahkemede beraat ederek serbest kaldi Cakircali nin bir gun basina bela olacagini bilen Hasan Cavus un yillar once islenen bir hirsizlik olayini da ona mal edip takibe dusmesi ve koyune baskin duzenleyerek annesi ve diger akrabalarina turlu hakaretlerle iskence yapmasi Cakircali yi cileden cikardi Bu olaylar ve babasinin da ocunu almak amaciyla Cakircali yaninda Haci Mustafa Coban Mehmet Harmanlioglu Ahmet Koca Mehmet Arap Mercan Kara Ali gibi yigitlerle daga cikti ve Cakircali Mehmet Efe daga cikti Osmanli gelip de yakalasin diye Osmanli ya haber saldi Halk arasinda un kazanan ve oykusu destanlasan Cakircali diger bircok efe gibi o da varlikli kisilerden aldigi paralari kendisine yardim eden yoksullara dagitti Cevredeki bircok varlikli kisiyi kopru cesme gibi yararli isler yapmaya zorladi Bu sayede halkin gozunde kisa bir surede yuceldi Cakircali bir ara pesine dusmus olan Hasan Cavus ile Mulazim Husnu Efendi yi de bir pusuda oldurdu 1911 de Nazilli yakinlarindaki mevkiinde yonetim guclerince girdigi bir catisma sonucu oldu Kendisinin eger bana bir sey olursa sizi oldururler o yuzden benim basimi yok edin tembihiyle kafasi kesik sekilde Nazilli de gomulmus Adina yakilmis pek cok turku bulunan Cakircali icin soylenen en unlu turkunun sozleri ise soyledir Izmirin kavaklari Dokulur yapraklari Bize de derler Cakici Yar fidan boylum Yakariz konaklari Populer Kulturde Cakircali Mehmet EfeCakircali Mehmet Efe adina pek cok sinema filmi cekilmistir Bunlar sirasiyla Cakircali Mehmet Efe 1950 yapimi Faruk Kenc filmi 1952 yapimi Faruk Kenc filmi Cakircali Mehmet Efe 1969 yapimi Yilmaz Atadeniz filmi 1987 yapimi T Fikret Ucak filmi Cakircali Mehmet Efe nin hayati pek cok arastirmaci ve romanci tarafindan da ele alinmistir Bu konuda ilk yayinlanan roman Zeynel Besim Sun un Cakici Mehmet adli eseridir Yazarin koy koy dolasarak efeyi taniyan ve onun yaninda bulunmus kisilerin anilarindan yararlanarak ele aldigi romani bir belgesel niteligi de tasir Cakircali ve cetesinin takibindeki Osmanli askerleri 1911 Cakircali ve cetesinin takibindeki Osmanli askerleri 1911KaynakcaCakici Efe Zeynel Besim Sun 1934 Ticaret Matbaasi Izmir 640 sayfa Sabri Yetkin Ege de Eskiyalar Tarih Vakfi Yurt Yayinlari Istanbul 2003 Cakici Efe Hur Efe Matbaasi Konak Izmir 2002 Yasar Kemal in de genc bir gazeteci oldugu donemde 1950 li yillarda Cumhuriyet Gazetesinde Cakircali Mehmet Efe hakkinda kapsamli bir arastirmasi yayinlanmistir Kitabi da bulunmaktadir Turk Romaninda Destan Etkisi Muharrem Kaya TC Kultur ve Turizm Bakanligi Yayinlari 2004 Ankara