Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
- Ünsüz benzeşmesi veya ünsüz sertleşmesi ile karıştırılmamalıdır.
Ünsüz değişmesi, sessiz harflerin ek almaksızın sözcüğün söylenişine ya da yazımına daha uygun ünsüzlerle değişmesi sonucu oluşan Türkçedeki biridir. Ünsüz benzeşmesi ve sertleşmesi olayları, sözcük ek alırken gerçekleşir. Ünsüz değişmesi ise kelimenin kökeni ile ilgilidir. Genellikle alıntı sözcüklerin Türkçenin ses yapısına uyarlanması ile gerçekleşen bir olaydır. Altı adet ünsüz değişmesi vardır.
Gerileyici ses benzeşmesi (Dudak ünsüzlerinin benzeşmesi/n-b çatışması)
Gerileyici ses benzeşmesi (dudak ünsüzlerinin uyumu), bir dudak ünsüzü olan b'nin kendinden önceki n damak ünsüzünü m dudak ünsüzüne dönüştürmesi olayıdır. Genellikle Farsça sözcüklerde görülür.
- saklanbaç > saklambaç
- dolanbaç > dolambaç
- canbaz > cambaz
- çarşanba (çeharşenbe) > çarşamba
- perşenbe (pencşenbe) > perşembe
- penbe > pembe
- tenbel > tembel
Özel isimlerde (İstanbul, Safranbolu vb.), birleşik sözcüklerde (sonbahar, binbaşı vb.) ve diğer bazı sözcüklerde (düzenbaz) bu olay görülmez.
ğ > v değişmesi
Bazı sözcüklerde aslen ğ olmasına rağmen yazılışında ve günümüzdeki söylenişinde bu harfin v'ye dönüşmesi olayıdır. Bazı ağızlarda bu tür sözcüklerin ğ harfiyle söylendiği görülür ancak bu sözcüklerin doğru yazımı v harfi iledir.
- döğmek > dövmek
- söğmek > sövmek
- öğmek > övmek
- oğmak > ovmak
b > p değişmesi
Bazı sözcüklerdeki b harfinin p harfine dönüşmesi olayıdır. İki şekilde gerçekleşebilir.
Sondaki b'nin p'ye dönüşümü
Türkçenin ses yapısı gereği sözcüklerin sonunda b ünsüzü bulunmaz. Bu nedenle alıntı sözcüklerin (çoğu Arapça kökenli) sonundaki b harfi p'ye dönüşür.
- kitab > kitap
- hesab > hesap
- mahcub > mahcup
- hitab > hitap
Bazı tek heceli sözcüklerde ve ruzuşeb sözcüğünde bu durum görülmez.
- ab
- tab
- hab
- şeb
S'den sonra gelen b'nin p'ye dönüşümü
Arapça kökenli sözcüklerin içerisinde bulunan s harfinden sonra gelen b harfi p harfine dönüşür.
- isbat > ispat
- tesbih > tespih
- nisbet > nispet
- tesbit > tespit
Bazı sözcüklerde bu durum görülmez:
- hasbelkader
- hasbihal
- esbap
c > ç değişmesi
Bazı sözcüklerdeki c harfinin ç harfine dönüşmesi olayıdır. İki şekilde gerçekleşebilir.
Sondaki c'nin ç'ye dönüşümü
Türkçenin ses yapısı gereği sözcüklerin sonunda c ünsüzü bulunmaz. Bu nedenle alıntı sözcüklerin sonunda bulunan c harfi ç'ye dönüşür.
- hac > haç (istavroz anlamındaki)
- tac > taç
- ilac > ilaç
Bu kurala yalnızca iki sözcük istisnadır.
- hac
- sac (kıl anlamındaki saç sözcüğüyle anlam farkını belirtmek için yazılışta c harfi korunmuştur)
Sözcük içerisindeki c'nin ç'ye dönüşümü
Bazı Arapça kökenli sözcüklerdeki c harfi ç'ye dönüşürken (ictihat > içtihat, mechul > meçhul) bazılarında bu durum görülmez (tescil, mescit).
d > t değişmesi
Bazı sözcüklerdeki d harfinin t harfine dönüşmesi olayıdır. İki şekilde gerçekleşebilir.
Sondaki d'nin t'ye dönüşümü
Türkçenin yapısı gereği sözcüklerin sonunda d ünsüzü bulunmaz. Bu nedenle alıntı sözcüklerin sonunda bulunan d harfi t'ye dönüşür.
- band > bant
- cild > cilt
- metod > metot
- standard > standart
- etüd > etüt
Bazı sözcüklerde bu durum görülmez.
- şad
- yad
- mod
- barkod
Bazı Türkçe kökenli sözcüklerde ise yazılışta anlam farkını ortaya koymak için sondaki d ünsüzü korunmuştur.
- od
- ad
Sözcük içerisindeki d'nin t'ye dönüşümü
Bazı Arapça sözcükler içerisindeki d harfi t harfine dönüşürken (mikdar > miktar, tedkik > tetkik) bazılarında bu durum görülmez (takdim, takdir, tasdik). Farsça kökenli -dar eki eklendiği bazı sözcüklerde -tar şekline dönüşür (taraftar, emektar) ancak bu durum ünsüz sertleşmesi kapsamında değerlendirilebilir.
g > k değişmesi
Türkçenin yapısı gereği sözcüklerin sonunda g ünsüzü bulunmaz. Bu nedenle bazı alıntı sözcüklerin sonunda bulunan g harfi k'ye dönüşür.
- aheng > ahenk
- reng > renk
- heveng > hevenk
Çoğu Batı kökenli sözcükte bu durum görülemez.
- miting
- psikolog
- analog
- arkeolog
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Unsuz benzesmesi veya unsuz sertlesmesi ile karistirilmamalidir Unsuz degismesi sessiz harflerin ek almaksizin sozcugun soylenisine ya da yazimina daha uygun unsuzlerle degismesi sonucu olusan Turkcedeki ses olaylarindan biridir Unsuz benzesmesi ve sertlesmesi olaylari sozcuk ek alirken gerceklesir Unsuz degismesi ise kelimenin kokeni ile ilgilidir Genellikle alinti sozcuklerin Turkcenin ses yapisina uyarlanmasi ile gerceklesen bir olaydir Alti adet unsuz degismesi vardir Gerileyici ses benzesmesi Dudak unsuzlerinin benzesmesi n b catismasi Gerileyici ses benzesmesi dudak unsuzlerinin uyumu bir dudak unsuzu olan b nin kendinden onceki n damak unsuzunu m dudak unsuzune donusturmesi olayidir Genellikle Farsca sozcuklerde gorulur saklanbac gt saklambac dolanbac gt dolambac canbaz gt cambaz carsanba ceharsenbe gt carsamba persenbe pencsenbe gt persembe penbe gt pembe tenbel gt tembel Ozel isimlerde Istanbul Safranbolu vb birlesik sozcuklerde sonbahar binbasi vb ve diger bazi sozcuklerde duzenbaz bu olay gorulmez g gt v degismesiBazi sozcuklerde aslen g olmasina ragmen yazilisinda ve gunumuzdeki soylenisinde bu harfin v ye donusmesi olayidir Bazi agizlarda bu tur sozcuklerin g harfiyle soylendigi gorulur ancak bu sozcuklerin dogru yazimi v harfi iledir dogmek gt dovmek sogmek gt sovmek ogmek gt ovmek ogmak gt ovmakb gt p degismesiBazi sozcuklerdeki b harfinin p harfine donusmesi olayidir Iki sekilde gerceklesebilir Sondaki b nin p ye donusumu Turkcenin ses yapisi geregi sozcuklerin sonunda b unsuzu bulunmaz Bu nedenle alinti sozcuklerin cogu Arapca kokenli sonundaki b harfi p ye donusur kitab gt kitap hesab gt hesap mahcub gt mahcup hitab gt hitap Bazi tek heceli sozcuklerde ve ruzuseb sozcugunde bu durum gorulmez ab tab hab sebS den sonra gelen b nin p ye donusumu Arapca kokenli sozcuklerin icerisinde bulunan s harfinden sonra gelen b harfi p harfine donusur isbat gt ispat tesbih gt tespih nisbet gt nispet tesbit gt tespit Bazi sozcuklerde bu durum gorulmez hasbelkader hasbihal esbapc gt c degismesiBazi sozcuklerdeki c harfinin c harfine donusmesi olayidir Iki sekilde gerceklesebilir Sondaki c nin c ye donusumu Turkcenin ses yapisi geregi sozcuklerin sonunda c unsuzu bulunmaz Bu nedenle alinti sozcuklerin sonunda bulunan c harfi c ye donusur hac gt hac istavroz anlamindaki tac gt tac ilac gt ilac Bu kurala yalnizca iki sozcuk istisnadir hac sac kil anlamindaki sac sozcuguyle anlam farkini belirtmek icin yazilista c harfi korunmustur Sozcuk icerisindeki c nin c ye donusumu Bazi Arapca kokenli sozcuklerdeki c harfi c ye donusurken ictihat gt ictihat mechul gt mechul bazilarinda bu durum gorulmez tescil mescit d gt t degismesiBazi sozcuklerdeki d harfinin t harfine donusmesi olayidir Iki sekilde gerceklesebilir Sondaki d nin t ye donusumu Turkcenin yapisi geregi sozcuklerin sonunda d unsuzu bulunmaz Bu nedenle alinti sozcuklerin sonunda bulunan d harfi t ye donusur band gt bant cild gt cilt metod gt metot standard gt standart etud gt etut Bazi sozcuklerde bu durum gorulmez sad yad mod barkod Bazi Turkce kokenli sozcuklerde ise yazilista anlam farkini ortaya koymak icin sondaki d unsuzu korunmustur od adSozcuk icerisindeki d nin t ye donusumu Bazi Arapca sozcukler icerisindeki d harfi t harfine donusurken mikdar gt miktar tedkik gt tetkik bazilarinda bu durum gorulmez takdim takdir tasdik Farsca kokenli dar eki eklendigi bazi sozcuklerde tar sekline donusur taraftar emektar ancak bu durum unsuz sertlesmesi kapsaminda degerlendirilebilir g gt k degismesiTurkcenin yapisi geregi sozcuklerin sonunda g unsuzu bulunmaz Bu nedenle bazi alinti sozcuklerin sonunda bulunan g harfi k ye donusur aheng gt ahenk reng gt renk heveng gt hevenk Cogu Bati kokenli sozcukte bu durum gorulemez miting psikolog analog arkeologKaynakca GERILEYICI BENZESME Nedir TDK Sozluk Anlami kelimeler gen tr 7 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mayis 2021 www tdk gov tr 18 Subat 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mayis 2021