Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Katılımcı sözlük, Türkiye'de sözlükten esinlenilerek oluşturulmuş ve etkileşime dayanan bir internet projesi. Katılımcı sözlüklerde, üyeler çeşitli kavramlar hakkında tanım adı verilen yorumlar yazmaktadır. İlk katılımcı sözlük, 15 Şubat 1999 tarihinde yayına başlayan Ekşi Sözlük'tür. 2011 itibarıyla yaklaşık 700.000 sözlük yazarı, 7.000.000 okuyucu kitlesi bulunmaktaydı.
Yazılımı ve tasarımı internet dünyasında bir ilk olmuştur. Belirli bir konu hakkında basit bir şekilde başlık açıp, entry girebilmeyi sağlayan oluşum bilginin düzenli ve kolay ulaşılabilir olmasını sağlamıştır.
Tarihçe
Katılımcı sözlük konsepti, 15 Şubat 1999'da Ekşi Sözlük'ün yayına başlamasıyla ortaya çıkmıştır. Özellikle gençler arasında çok popüler olmuş, yazar olmak ve dijital mecralarda aktif olmak isteyen gençler Ekşi Sözlüğün yeteri kadar yazar kontenjanı açmaması sebebiyle farklı mecralara yönelmiş bu da klon olarak tabir edilen katılımcı sözlük konseptini yaratmıştır.
2004'te İTÜ Sözlük, 2009'da Ekşi Sözlük bünyesinden ayrılan bir grup yazarca İslamî değerlere ve görüşlere ağırlık veren İHL Sözlük projesi başlamıştır. Aynı yıl başlatılan İnci Sözlük, internet kültürüne caps kültürünü kazandırmıştır.
Katılımcı sözlüklere artan ilgi nedeniyle Türkiye'nin yanı sıra Azerbaycan'da da bu tarz sözlükler açılmıştır.
Yapı
Bu tür oluşumlarda her bir üye oluşuma yazarak katkıda bulunduğundan yazar olarak adlandırılırlar. Sözlüklerin forumlardan farkları forumların belirli bir konuya has, kısıtlandırılmış konular içermesi ve kişilerin subjektif görüşlerine daha çok yer vermesidir. Katılımcı sözlükte ise bir konu kısıtlaması söz konusu olmadığı gibi, subjektif ve spekülatif bilgi içermemeye olan yatkınlık forumlardan daha fazladır. Ancak bu Vikipedi'de olduğu gibi salt ansiklopedik bilgi demek değildir. Yazarlar kendi görüşlerini bir takım gerçeklerle birlikte açıklayarak tanım girebilirler. Bu, aynı zamanda bir konu hakkında değişik görüşlerin ortaya konularak bir görüş çeşitliliği oluşturmasına yol açar.
Kavramlar
Sözlükler zamanla kavramlara kendi anlamlarını yüklemiş ve bu kavramlar katılımcı sözlüklerde bir kalıp haline gelmiştir. Bu kavramlar şu şekildedir:
|
|
Çeşitler
Katılımcı sözlüklerin içerik bakımından üç farklı çeşidi vardır. Bunlar genel ve tematik sözlükler ile üniversite sözlükleridir.
- Genel sözlükler
Genel sözlükler başını Ekşi Sözlük'ün çektiği ve Ekşi Sözlükvari bir işleyişe sahip olan sözlüklerdir. Her konuda görüş bildirilen ve konu sınırı olmayan bu sözlüklerin en önemli örnekleri kuruluş sırasına göre Ekşi Sözlük, İTÜ Sözlük, Uludağ Sözlük ve İnci Sözlük'tür.
- Tematik sözlükler
Tematik sözlükler yalnızca belli bir alan odaklanmış ve konu sınırlaması bulunan sözlüklerdir. Sportif Sözlük, Siyasi Sözlük ve Sinema Sözlük gibi örnekleri bulunan bu interaktif sözlüklerin olumlu yönü belli konuların tek bir yerde yoğunlaşmış olmasıdır.
- Okul sözlükleri
Okul sözlükleri, yapı bakımından genel sözlükler kategorisine girmesine karşın çoğu üyesinin o okula bağlı olması nedeniyle ayrı bir kategoride listelenmektedirler. Bu sözlüklerin en büyük avantajı o okulla ilgili bilginin yoğunluğudur. İlgili okulun rektör, dekan, ders, yerleşke, ders geçme sistemi, hocalar, fakülteler gibi bilgilerine erişim kolaylığı bu sözlükleri popüler kılmaktadır.
İTÜ Sözlük (günümüzdeki adı ile instela), 1 Mart 2004 tarihinde, İstanbul Teknik Üniversitesi öğrencilerince açılmış ve okul sözlüklerinin ilk örneği olmuştur. Ardından 30 Aralık 2005'te Uludağ Üniversitesi öğrencileri tarafından Uludağ Sözlük açılmıştır.
Kurallar
Sözlükler temel olarak Türkiye anayasasına uymak zorundadır. Bunların yanında her sözlüğün kendi iç yapılarına uygun olarak koydukları format adı verilen kurallar vardır. Başlığa girilen ilk enrty'nin tanım olması, entry'lerin genel anlam ifade etmesi ve bir entry'nin diğer bir entry'e cevap verecek biçimde yazılmaması çoğu sözlüğün uyguladığı kurallardır. Ancak bu kurallar her sözlükte uygulanmayabilir. Örneğin İnci Sözlük benzeri formatsız sözlüklerde bu kurallara yer verilmez. Bunların yerine yalnızca siyasi, dinî konulardan uzak durmak ve Türkiye anayasasına uygunluk kıstas alınır.
Yasal sorunlar
Sözlükler zaman zaman içeriklerinden dolayı Türkiye anayasasına tezat düşebilmekte ve bu durumlarda da sözlüklere dava açılmaktadır. En çok dava açılan sözlük ise Ekşi Sözlük'tür. Ekşi Sözlük şimdiye dek birçok kez içeriği nedeniyle mahkemeye verilmiştir. Sözlüğe açılan ilk dava 2006'da esrar başlığında yer alan içerikten dolayı olmuştur. İstanbul Emniyet Müdürlüğü bu içeriğin gençlere uyuşturucuyu özendirdiği gerekçesiyle şikayette bulunmuş ve sözlüğe erişim engellenmiştir. Bu ilk erişim engelinin ardından iki kez daha sözlüğe engel uygulanmış ancak tüm bu erişim engelleri daha sonradan kaldırılmıştır.
Katılımcı sözlüklerle ilgili yaşanan son yasal sıkıntı ise 21 Haziran 2011 tarihinde gerçekleşmiştir. Yine Ekşi Sözlük'ün içeriğiyle ilgili olan bu süreçte sözlüğe erişim engellenmemiş fakat otuzbeş yazar manevi değerlere hakaret ile suçlanmış ve ifadeye çağrılmıştır.
Kaynaask
Kaynakça
- ^ . eksisozluk.com. 15 Şubat 1999. 20 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
- ^ Önden, Abdullah (16 Mayıs 2011). . sosyalmedyahaber.com. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2011.
- ^ a b Yücel, Rıdvan; Arık, M. Bilal (30 Aralık 2020). "Bir Dijital Kültür Örneği Olarak Katılımcı Sözlükler ve Türkiye'deki Görünümleri". Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi. 3 (2): 156-169. doi:10.33464/mediaj.835721. ISSN 2757-6035.
- ^ "Yaz ki seni göre bilek". Habertürk. 12 Eylül 2008. 6 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2021.
- ^ . eksisozluk.com. 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2020.
- ^ . prohayat.com. 23 Nisan 2011. 9 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2011.
- ^ . interaktifsozlukler.com. 3 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2018.
- ^ . itusozluk.com. 1 Mart 2004. 12 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
- ^ . uludagsozluk.com. 30 Aralık 2005. 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2011.
- ^ Ahi, Gökhan (24 Nisan 2007). "YouTube, Ekşi Sözlük ve Anayasa'ya aykırılık". hurriyet.com.tr. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
- ^ . eksisozluk.com. 17 Temmuz 2002. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
- ^ . eksisozluk.com. 1 Mayıs 2000. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
- ^ . yeniaktuel.com.tr. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2011.
- ^ Başaran, Başar (26 Haziran 2010). "NEDİR BU EKŞİ SÖZLÜK DAVASI". odatv.com. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ağustos 2011.
- ^ . cnnturk.com. 23 Mart 2006. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2011.
- ^ Sağlam, Tülay (17 Nisan 2007). . arsiv.ntv.com.tr. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
- ^ . NTV.com.tr. 21 Haziran 2011. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Katilimci sozluk Turkiye de sozlukten esinlenilerek olusturulmus ve etkilesime dayanan bir internet projesi Katilimci sozluklerde uyeler cesitli kavramlar hakkinda tanim adi verilen yorumlar yazmaktadir Ilk katilimci sozluk 15 Subat 1999 tarihinde yayina baslayan Eksi Sozluk tur 2011 itibariyla yaklasik 700 000 sozluk yazari 7 000 000 okuyucu kitlesi bulunmaktaydi Yazilimi ve tasarimi internet dunyasinda bir ilk olmustur Belirli bir konu hakkinda basit bir sekilde baslik acip entry girebilmeyi saglayan olusum bilginin duzenli ve kolay ulasilabilir olmasini saglamistir TarihceKatilimci sozluk konsepti 15 Subat 1999 da Eksi Sozluk un yayina baslamasiyla ortaya cikmistir Ozellikle gencler arasinda cok populer olmus yazar olmak ve dijital mecralarda aktif olmak isteyen gencler Eksi Sozlugun yeteri kadar yazar kontenjani acmamasi sebebiyle farkli mecralara yonelmis bu da klon olarak tabir edilen katilimci sozluk konseptini yaratmistir 2004 te ITU Sozluk 2009 da Eksi Sozluk bunyesinden ayrilan bir grup yazarca Islami degerlere ve goruslere agirlik veren IHL Sozluk projesi baslamistir Ayni yil baslatilan Inci Sozluk internet kulturune caps kulturunu kazandirmistir Katilimci sozluklere artan ilgi nedeniyle Turkiye nin yani sira Azerbaycan da da bu tarz sozlukler acilmistir YapiBu tur olusumlarda her bir uye olusuma yazarak katkida bulundugundan yazar olarak adlandirilirlar Sozluklerin forumlardan farklari forumlarin belirli bir konuya has kisitlandirilmis konular icermesi ve kisilerin subjektif goruslerine daha cok yer vermesidir Katilimci sozlukte ise bir konu kisitlamasi soz konusu olmadigi gibi subjektif ve spekulatif bilgi icermemeye olan yatkinlik forumlardan daha fazladir Ancak bu Vikipedi de oldugu gibi salt ansiklopedik bilgi demek degildir Yazarlar kendi goruslerini bir takim gerceklerle birlikte aciklayarak tanim girebilirler Bu ayni zamanda bir konu hakkinda degisik goruslerin ortaya konularak bir gorus cesitliligi olusturmasina yol acar Kavramlar Sozlukler zamanla kavramlara kendi anlamlarini yuklemis ve bu kavramlar katilimci sozluklerde bir kalip haline gelmistir Bu kavramlar su sekildedir Baslik Her bir konu icin ayri acilan dizinler Entry Basliklarin altina girilen yorumlar Girdi Entry nin Turkcelesmis hali Bazi sozluklerde kullanilir Tanim Basligi acan kisinin basligi veya baslikta yer alan durumu acikladigi entry Tanimlar basligin ilk entry si olurlar Ukte Yazarlarin ilgili basligi baska bir yazarin acmasi icin istek sunmasi Bkz Bir entry de yazan cumleyi basliga yonlendirmek Bir entry de bakiniz verildigi takdirde o cumle otomatik olarak bakiniz verilen basliga yonlenir Spoiler Entry de yazan bilginin bir kismini gizlemek amaciyla kullanilan secenek Kenar Yazilan entry i yayina almak yerine kaydederek saklamaya yarayan secenek Badi Bir yazarin baska bir yazari dost olarak eklemesi Sukela Suku Entry e verilen olumlu oy Oeehh Entry nin yetersiz oldugunu belirtmeye yarayan buton Cok kotu Entry e verilen olumsuz oy Modlog Sozluk gorevlilerinin yaptigi son yonetimsel degisikliklerin listelendigi alan Sub etha Sozlugun yan araclarinin listelendigi yer Bu araclar genellikle sozluk kullanicilari tarafindan hazirlanir ve yari bagimsiz olduklari icin farkli bir web sitesi icerisinde bulunabilirler Sub etha ismi Otostopcunun Galaksi Rehberi kitabindaki Sub etha Sens o matic isminden gelmektedir Cop Silinen entry lerin gonderildigi geri donusum alani Olay Yonetimin yayinladigi duyurularinin listelendigi bolum Son Girilen entry den sonra yazilan entry lerin listelendigi yer Hakkinda Sozluk hakkinda bilgilerin yer aldigi ve yonetim uyelerinin listelendigi alan Hayvan ara Basliklar arasinda detayli arama yapmayi saglayan arama kutusu Sol frame Sozlukte yer alan tum basliklarin listelendigi kaydirmali cerceve Bazi sozlukler sol frame i kaldirmislardir Top frame Sozlugun kontrolunu saglayan tum butonlarin bulundugu alan Bottom Genellikle sozluk aciklamalarinin yer aldigi alt bolum Klon Eksi Sozluk haricindeki tum katilimci sozluklere hitap bicimi Bu sozlukler temelde Eksi Sozluk un yazilimini kullandiklari icin bu sekilde adlandirilirlar Format Sozlukte uygulanan kurallar butunu Caylak Formatli sozluklerde yeni uye olan kullanicilara verilen unvan Caylaklik suresi boyunca formata uygun davranan uyeler yazarliga terfi ederler Caylaklarin yazdiklari entry ler yalnizca yonetim tarafindan gorulebilir Formatsiz sozluklerde caylaklik yoktur Yazar Caylaklik donemini basariyla tamamlayan kullanicilara verilen unvan Yazarin entry lerini herkes gorebilir Administrator Sozlugun en ust duzey yoneticileri Administrator sozlugun kurucusudur Praetor Sozlugun yasal danismanlari Moderator Yazarlari denetleyen ve formata uymayan entry leri silen gorevliler Gammaz Yalnizca formata uymayan entry leri moderatorlere bildirme yetkileri bulunan ekip CesitlerKatilimci sozluklerin icerik bakimindan uc farkli cesidi vardir Bunlar genel ve tematik sozlukler ile universite sozlukleridir Genel sozlukler Genel sozlukler basini Eksi Sozluk un cektigi ve Eksi Sozlukvari bir isleyise sahip olan sozluklerdir Her konuda gorus bildirilen ve konu siniri olmayan bu sozluklerin en onemli ornekleri kurulus sirasina gore Eksi Sozluk ITU Sozluk Uludag Sozluk ve Inci Sozluk tur Tematik sozlukler Tematik sozlukler yalnizca belli bir alan odaklanmis ve konu sinirlamasi bulunan sozluklerdir Sportif Sozluk Siyasi Sozluk ve Sinema Sozluk gibi ornekleri bulunan bu interaktif sozluklerin olumlu yonu belli konularin tek bir yerde yogunlasmis olmasidir Okul sozlukleri Okul sozlukleri yapi bakimindan genel sozlukler kategorisine girmesine karsin cogu uyesinin o okula bagli olmasi nedeniyle ayri bir kategoride listelenmektedirler Bu sozluklerin en buyuk avantaji o okulla ilgili bilginin yogunlugudur Ilgili okulun rektor dekan ders yerleske ders gecme sistemi hocalar fakulteler gibi bilgilerine erisim kolayligi bu sozlukleri populer kilmaktadir ITU Sozluk gunumuzdeki adi ile instela 1 Mart 2004 tarihinde Istanbul Teknik Universitesi ogrencilerince acilmis ve okul sozluklerinin ilk ornegi olmustur Ardindan 30 Aralik 2005 te Uludag Universitesi ogrencileri tarafindan Uludag Sozluk acilmistir KurallarSozlukler temel olarak Turkiye anayasasina uymak zorundadir Bunlarin yaninda her sozlugun kendi ic yapilarina uygun olarak koyduklari format adi verilen kurallar vardir Basliga girilen ilk enrty nin tanim olmasi entry lerin genel anlam ifade etmesi ve bir entry nin diger bir entry e cevap verecek bicimde yazilmamasi cogu sozlugun uyguladigi kurallardir Ancak bu kurallar her sozlukte uygulanmayabilir Ornegin Inci Sozluk benzeri formatsiz sozluklerde bu kurallara yer verilmez Bunlarin yerine yalnizca siyasi dini konulardan uzak durmak ve Turkiye anayasasina uygunluk kistas alinir Yasal sorunlarSozlukler zaman zaman iceriklerinden dolayi Turkiye anayasasina tezat dusebilmekte ve bu durumlarda da sozluklere dava acilmaktadir En cok dava acilan sozluk ise Eksi Sozluk tur Eksi Sozluk simdiye dek bircok kez icerigi nedeniyle mahkemeye verilmistir Sozluge acilan ilk dava 2006 da esrar basliginda yer alan icerikten dolayi olmustur Istanbul Emniyet Mudurlugu bu icerigin genclere uyusturucuyu ozendirdigi gerekcesiyle sikayette bulunmus ve sozluge erisim engellenmistir Bu ilk erisim engelinin ardindan iki kez daha sozluge engel uygulanmis ancak tum bu erisim engelleri daha sonradan kaldirilmistir Katilimci sozluklerle ilgili yasanan son yasal sikinti ise 21 Haziran 2011 tarihinde gerceklesmistir Yine Eksi Sozluk un icerigiyle ilgili olan bu surecte sozluge erisim engellenmemis fakat otuzbes yazar manevi degerlere hakaret ile suclanmis ve ifadeye cagrilmistir KaynaaskKaynakca eksisozluk com 15 Subat 1999 20 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2015 Onden Abdullah 16 Mayis 2011 sosyalmedyahaber com 11 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Agustos 2011 a b Yucel Ridvan Arik M Bilal 30 Aralik 2020 Bir Dijital Kultur Ornegi Olarak Katilimci Sozlukler ve Turkiye deki Gorunumleri Uluslararasi Medya ve Iletisim Arastirmalari Hakemli Dergisi 3 2 156 169 doi 10 33464 mediaj 835721 ISSN 2757 6035 Yaz ki seni gore bilek Haberturk 12 Eylul 2008 6 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2021 eksisozluk com 28 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2020 prohayat com 23 Nisan 2011 9 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Agustos 2011 interaktifsozlukler com 3 Mart 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mart 2018 itusozluk com 1 Mart 2004 12 Subat 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2015 uludagsozluk com 30 Aralik 2005 6 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Agustos 2011 Ahi Gokhan 24 Nisan 2007 YouTube Eksi Sozluk ve Anayasa ya aykirilik hurriyet com tr 15 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2015 eksisozluk com 17 Temmuz 2002 22 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2015 eksisozluk com 1 Mayis 2000 15 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2015 yeniaktuel com tr 15 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Agustos 2011 Basaran Basar 26 Haziran 2010 NEDIR BU EKSI SOZLUK DAVASI odatv com 9 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Agustos 2011 cnnturk com 23 Mart 2006 15 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Agustos 2011 Saglam Tulay 17 Nisan 2007 arsiv ntv com tr 15 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2015 NTV com tr 21 Haziran 2011 15 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2015