Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şorca veya Şor Türkçesi (Şorca: тадар тили, шор тили), Şorlar tarafından konuşulan Türk dillerinin Sibirya grubuna bağlı Türk dillerinden biridir.Tuvacaya büyük benzerlik gösterir. Rusya'nın Kemerovo bölgesinde 2010 yılı itibarıyla 2.840 kişi tarafından konuşulmaktadır. Günümüzde Şorca Kemerovo Üniversitesi'nde öğretilmektedir.
| Şorca, Şor Türkçesi | |
|---|---|
| шор тили, тадар тили | |
| Ana dili olanlar | Rusya, Kemerovo |
| Konuşan sayısı | 2.840 kişi, 50'si bir dilli (2010 yılı) (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | Altay?
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | - |
| ISO 639-2 | tut |
| ISO 639-3 | cjs |
Şorca, Türkçenin eski dönemlerine dair barındırdığı çok sayıda arkaik özellik ile dil bilimsel çalışmalar için özel bir yere sahiptir. Bu lehçenin bir diğer özelliği ise Rusçanın yanı sıra tarihsel süreç içerisinde Moğol ve Ural dillerinden çok sayıda kelime ödünçlemiş olmasıdır.
Şorcanın iki ana ağzı bulunmaktadır. Bunlar bulundukları coğrafyadaki nehirlerden adlarını almıştır: Mrassu ve Kondoma. Bu lehçede bugün hâlâ Türkçenin ayırıcı özelliklerinden olan /ḍ/ sesinin kayıcılaşması hadisesi canlıdır. Nitekim Mrassu kolu bir /z/ ağzı iken Kondoma ağzı ise /y/ dilidir.
Şorca ilk kez 19. yüzyılın ortalarında Hristiyan misyonerler tarafından yazılı hâle getirilen bir lehçedir. 1980'li yıllarda bu dili yeniden canlandırmak maksadı ile yapılan çalışmalarda edebî Şor dilinin temeli olarak Mrassu ağzı alınmıştır.
Bugün Şorca konuşan topluluk ekolojik bir hayat sürdürmektedir ve genel olarak çam fıstığı hasadı coğrafyanın en önemli gelir kaynağıdır.
Dil bilgisi
Adıllar
| Tekil | Çoğul | ||
|---|---|---|---|
| Şorca (Harf çevirisi) | Türkçe | Şorca (Harf çevirisi) | Türkçe |
| мен (men) | ben | пис (pis) | biz |
| сен (sen) | sen | силер/слер (siler/sler) | siz |
| ол (ol) | o | ылар/лар, олор/алар (ılar/lar, olor/alar) | onlar |
| пылар/плар (pılar/plar) | bunlar | ||
Alfabe
Şorcanın alfabesi 19. yüzyılın ortalarında Rus Hristiyan misyonerleri tarafından oluşturulmuştur. 1929-1938 yılları arasında Latin alfabesi kullanan Şorlar, sonra tekrar Sovyet-Rus yönetiminin baskısı ile Kiril Alfabesi'ne geçirilmişlerdir.
Şor alfabesinde şu harfler vardır: А Б В Г Д Е З И Й К Қ Л М Н О Ö П Р С Т У Ӱ Ф Х Ч Ш Ы Э Я
| А а | Б б | В в | Г г | Ғ ғ | Д д | Е е | Ё ё |
| Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Қ қ | Л л | М м |
| Н н | Ң ң | О о | Ö ö | П п | Р р | С с | Т т |
| У у | Ӱ ӱ | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | Ш ш | Щ щ |
| Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Transkripsiyon
| А а | B b | V v | G g | Ğ ğ | D d | Е е | YO yo |
| J j | Z z | İ i | Y y | K k | Q q | L l | M m |
| N n | Ñ ñ* | О о | Ö ö | P p | R r | S s | Т t |
| U u | Ü ü | F f | Х х** | Ț ț | Ç ç | Ş ş | ŞÇ şç |
| sert iş. | I ı | yum. iş. | E e | YU yu | YA ya |
*'Ñ' artdamaksıl n'dir. Artdamaksıl n Türkçenin lehçe ve ağızlarında da bulunabilir. Birçok Türk dilinde de önemini korur.
**X, İngiliz alfabesindeki x değildir. 'X' geniz h'sidir (hırıltılı h).
Yıllara göre Şor alfabesi
| Kiril | Latince | Kiril | ||
|---|---|---|---|---|
| 1885 | 1927-1930 | 1930-1938 | 1938-1980 | 1980–günümüz alfabesi |
| А а | A a | A a | А а | А а |
| Б б | Б б | B в | Б б | Б б |
| В в | В в | V v | В в | В в |
| Г г | Г г | G g | Г г | Г г |
| Г г | Г г | Ƣ ƣ | Г г | Ғ ғ |
| Д д | Д д | D d | Д д | Д д |
| Е е | Е е | Е е | Е е | |
| Ё ё | ||||
| Ж ж | Ж ж | Ƶ ƶ | Ж ж | Ж ж |
| З з | З з | Z z | З з | З з |
| И и, I i, Ѵ ѵ | И и | I i, Į į | И и | И и |
| Й й | Й й | J j | Й й | Й й |
| К к | К к | K k | К к | К к |
| К к | К к | Q q | К к | Қ қ |
| Л л | Л л | L l | Л л | Л л |
| М м | М м | M m | М м | М м |
| Н н | Н н | N n | Н н | Н н |
| Ҥ ҥ | Ҥ ҥ | Ꞑ ꞑ | Нъ нъ | Ң ң |
| О о | О о | О о | О о | О о |
| Ӧ ӧ | Ө ө | Ө ө | Ӧ ӧ | Ӧ ӧ |
| П п | П п | P p | П п | П п |
| Р р | Р р | R r | Р р | Р р |
| С с | С с | S s | C c | C c |
| Т т | Т т | T t | Т т | Т т |
| У у | У у | U u | У у | У у |
| Ӱ ӱ | Ӱ ӱ | Y y | Ӱ ӱ | Ӱ ӱ |
| Ѳ ѳ | Ф ф | F f | Ф ф | Ф ф |
| Х х | Х х | Х х | Х х | |
| Ц ц | Ц ц | Ц ц | Ц ц | |
| Ч ч, J j | Ч ч | C c | Ч ч | Ч ч |
| Ш ш | Ш ш | Ş ş | Ш ш | Ш ш |
| Щ щ | Щ щ | Щ щ | ||
| ъ | ъ | ъ | ||
| Ы ы | Ы ы | Ь ь | Ы ы | Ы ы |
| ь | ь | ь | ь | |
| Э э | Э э | Ə ə, Е е | Э э | Э э |
| Ю ю | Ю ю | Ю ю | Ю ю | |
| Я я | Я я | Я я | Я я | |
Morfoloji
Bütün Türk dillerinde olduğu gibi zümre, sınıf, cinsiyet, kategori ayrımı yoktur. Çokluk eki sözcüğe göre ayarlanır, bu ekler (-lar/-ler, -nar/-ner, -tar/-ter), ekleridir.
Metinler
Туған черим – Тағлығ Шор.
Чатқан чуртум ырыстығ чурт.
Туған ичем – Қудайдығ иче.
Чатқан ÿгем чарық ÿге.
Туған черимде – ақ чачықтар.
Чатқан черимде – кöк тегри.
Tuğan çerim- Tağlığ Şor.
Çatqan çurtum ırıstığ çurt.
Tuğan içem- Qudaydığ içe.
Çatqan ügem çarıq üge.
Tuğan çerimde - aq çaçıqtar.
Çatqan çerimde- Kök Tegri.
Kaynakça
- ^ a b "Ethnologue". Ethnologue. Ethnologue. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Haziran 2015.
- ^ a b c Johanson, Lars; Aslan, Sema (1 Aralık 2004). "Güney Sibirya Türkçesinde Adlar ve Sıfatlar". Bilig (29): 1-27. ISSN 1301-0549. 17 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ a b c "About: Shor language". dbpedia.org. 17 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ Arbachakov, A. N. (1 Haziran 2009). "HARVESTING OF SIBERIAN PINE NUTS IN MOUNTAIN SHORIA: TRADITIONS AND NOWADAYS". Archaeology, Ethnology and Anthropology of Eurasia. 37 (2): 110-118. doi:10.1016/j.aeae.2009.08.016. ISSN 1563-0110.
- ^ http://shortop.ru/teksty-na-shorskom-yazyke-prilozhenie-1 []
- ^ . 28 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2010.
Dış bağlantılar
| Vikisözlük'te şorca ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
- Şorca-Türkçe Sözlük Vikisözlük'te! 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Şorca-Türkçe Sözlük 12 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Şorca-Rusça Sözlük[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sorca veya Sor Turkcesi Sorca tadar tili shor tili Sorlar tarafindan konusulan Turk dillerinin Sibirya grubuna bagli Turk dillerinden biridir Tuvacaya buyuk benzerlik gosterir Rusya nin Kemerovo bolgesinde 2010 yili itibariyla 2 840 kisi tarafindan konusulmaktadir Gunumuzde Sorca Kemerovo Universitesi nde ogretilmektedir Sorca Sor Turkcesishor tili tadar tiliAna dili olanlarRusya KemerovoKonusan sayisi2 840 kisi 50 si bir dilli 2010 yili tarih gerekli Dil ailesiAltay Sorca Sor TurkcesiDil kodlariISO 639 1 ISO 639 2tutISO 639 3cjs Sorca Turkcenin eski donemlerine dair barindirdigi cok sayida arkaik ozellik ile dil bilimsel calismalar icin ozel bir yere sahiptir Bu lehcenin bir diger ozelligi ise Ruscanin yani sira tarihsel surec icerisinde Mogol ve Ural dillerinden cok sayida kelime odunclemis olmasidir Sorcanin iki ana agzi bulunmaktadir Bunlar bulunduklari cografyadaki nehirlerden adlarini almistir Mrassu ve Kondoma Bu lehcede bugun hala Turkcenin ayirici ozelliklerinden olan ḍ sesinin kayicilasmasi hadisesi canlidir Nitekim Mrassu kolu bir z agzi iken Kondoma agzi ise y dilidir Sorca ilk kez 19 yuzyilin ortalarinda Hristiyan misyonerler tarafindan yazili hale getirilen bir lehcedir 1980 li yillarda bu dili yeniden canlandirmak maksadi ile yapilan calismalarda edebi Sor dilinin temeli olarak Mrassu agzi alinmistir Bugun Sorca konusan topluluk ekolojik bir hayat surdurmektedir ve genel olarak cam fistigi hasadi cografyanin en onemli gelir kaynagidir Dil bilgisiAdillar Tekil CogulSorca Harf cevirisi Turkce Sorca Harf cevirisi Turkcemen men ben pis pis bizsen sen sen siler sler siler sler sizol ol o ylar lar olor alar ilar lar olor alar onlarpylar plar pilar plar bunlarAlfabeSorcanin alfabesi 19 yuzyilin ortalarinda Rus Hristiyan misyonerleri tarafindan olusturulmustur 1929 1938 yillari arasinda Latin alfabesi kullanan Sorlar sonra tekrar Sovyet Rus yonetiminin baskisi ile Kiril Alfabesi ne gecirilmislerdir Sor alfabesinde su harfler vardir A B V G D E Z I J K Қ L M N O O P R S T U Ӱ F H Ch Sh Y E Ya A a B b V v G g Ғ g D d E e Yo yoZh zh Z z I i J j K k Қ k L l M mN n Ң n O o O o P p R r S s T tU u Ӱ ӱ F f H h C c Ch ch Sh sh Sh sh Y y E e Yu yu Ya ya Transkripsiyon A a B b V v G g G g D d E e YO yoJ j Z z I i Y y K k Q q L l M mN n N n O o O o P p R r S s T tU u U u F f H h Ț ț C c S s SC scsert is I i yum is E e YU yu YA ya N artdamaksil n dir Artdamaksil n Turkcenin lehce ve agizlarinda da bulunabilir Bircok Turk dilinde de onemini korur X Ingiliz alfabesindeki x degildir X geniz h sidir hiriltili h Yillara gore Sor alfabesi Kiril Latince Kiril1885 1927 1930 1930 1938 1938 1980 1980 gunumuz alfabesiA a A a A a A a A aB b B b B v B b B bV v V v V v V v V vG g G g G g G g G gG g G g Ƣ ƣ G g Ғ gD d D d D d D d D dE e E e E e E eYo yoZh zh Zh zh Ƶ ƶ Zh zh Zh zhZ z Z z Z z Z z Z zI i I i Ѵ ѵ I i I i Į į I i I iJ j J j J j J j J jK k K k K k K k K kK k K k Q q K k Қ kL l L l L l L l L lM m M m M m M m M mN n N n N n N n N nҤ ҥ Ҥ ҥ Ꞑ ꞑ N n Ң nO o O o O o O o O oӦ ӧ Ө o Ө o Ӧ ӧ Ӧ ӧP p P p P p P p P pR r R r R r R r R rS s S s S s C c C cT t T t T t T t T tU u U u U u U u U uӰ ӱ Ӱ ӱ Y y Ӱ ӱ Ӱ ӱѲ ѳ F f F f F f F fH h H h H h H hC c C c C c C cCh ch J j Ch ch C c Ch ch Ch chSh sh Sh sh S s Sh sh Sh shSh sh Sh sh Sh sh Y y Y y Y y Y y E e E e E e E e E e E eYu yu Yu yu Yu yu Yu yuYa ya Ya ya Ya ya Ya yaMorfolojiButun Turk dillerinde oldugu gibi zumre sinif cinsiyet kategori ayrimi yoktur Cokluk eki sozcuge gore ayarlanir bu ekler lar ler nar ner tar ter ekleridir MetinlerTugan cherim Taglyg Shor Chatkan churtum yrystyg churt Tugan ichem Қudajdyg iche Chatkan ygem charyk yge Tugan cherimde ak chachyktar Chatkan cherimde kok tegri Tugan cerim Taglig Sor Catqan curtum iristig curt Tugan icem Qudaydig ice Catqan ugem cariq uge Tugan cerimde aq caciqtar Catqan cerimde Kok Tegri Kaynakca a b Ethnologue Ethnologue Ethnologue 12 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Haziran 2015 a b c Johanson Lars Aslan Sema 1 Aralik 2004 Guney Sibirya Turkcesinde Adlar ve Sifatlar Bilig 29 1 27 ISSN 1301 0549 17 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2024 a b c About Shor language dbpedia org 17 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2024 Arbachakov A N 1 Haziran 2009 HARVESTING OF SIBERIAN PINE NUTS IN MOUNTAIN SHORIA TRADITIONS AND NOWADAYS Archaeology Ethnology and Anthropology of Eurasia 37 2 110 118 doi 10 1016 j aeae 2009 08 016 ISSN 1563 0110 http shortop ru teksty na shorskom yazyke prilozhenie 1 olu kirik baglanti 28 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mayis 2010 Dis baglantilarVikisozluk te sorca ile ilgili tanim bulabilirsiniz Sorca Turkce Sozluk Vikisozluk te 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Sorca Turkce Sozluk 12 Mayis 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sorca Rusca Sozluk olu kirik baglanti