Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çandarlı Halil Paşa (d. ? - ö. 10 Temmuz 1453), 1439-1453 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.
| Çandarlı Halil Paşa | |
|---|---|
 | |
| Sadrazam Çandarlı Halil Paşa'nın İznik'teki mezarı | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 1439-1453 | |
| Hükümdar | II. Murad II. Mehmed |
| Yerine geldiği | Koca Mehmed Nizamüddin Paşa |
| Yerine gelen | Zağanos Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 10 Temmuz 1453 İstanbul |
İstanbul'un fethinden hemen sonra Fatih Sultan Mehmed tarafından idam ettirildiği 10 Temmuz 1453 tarihine kadar 15 yıl süresince vezir-i azamlık yapmıştır. Osmanlı tarihinde idam edilen ilk sadrazamdır.
Hayatı
Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi başvezirlerinden olan Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa'nın torunu ve Çandarlı İbrahim Paşa'nın oğludur.
Eğitimi ve ilk görevlerinin ne olduğuna dair elimizde belge yoktur. Fakat ilmiye sınıfından olduğu için iyi derecede medrese eğitimi gördüğü kabul edilebilir. Bir vakfiyede 1436'da kazasker olduğu kaydı bulunmaktadır. Sadrazam olan babası Çandarlı İbrahim Paşa öldükten sonra ilmiye sınıfından ayrıldığı belirtilmektedir.
II. Murad saltanat döneminde 1439'da başvezir olan Koca Mehmed Nizamüddin Paşa öldükten sonra başvezirlik görevine geçmiştir. 1439 ile 1451'e kadar dönemde iki defa devlet işlerinden uzaklaşarak Manisa'ya çekilen II. Murad'ın yerine gelen genç oğlu II. Mehmed'in birinci sultanlık döneminde fiilen Osmanlı Devleti'ni yönetmiştir. Bu dönemde özelikle Anadolu beyliklerine karşı yapılan sert müdahalelerin önüne geçerek büyük bir iç kargaşalığı önlemiştir. Edirne-Segedin Antlaşması'nın koşullarından hoşnut kalmayan Papalık, Kardinal Giuliano Cesarini vasıtasıyla Macar komutanı János Hunyadi'yi "Papa’nın onayı olmadığından dolayı geçersizdir." iddiasıyla antlaşmayı ihlale yöneltmesi ile Balkan ülkelerinin büyük bir Haçlı ordusu oluşturarak Macar/Lehistan Kralı III. Władysław komutasında önce güneye Balkanlardan sarkarak sonra doğuya Varna'ya yönelmeleri ile büyük tehdit altına kalan Osmanlı Devleti ordusunun başına tekrar tahttan feragat etmiş olan II. Murad'ın gelmesini sağladı. Bunun sonucunda Osmanlı Devleti Varna Muharebesi'nde büyük bir galibiyet kazandı.
Bunu takiben Osmanlıların Mora'ya büyük bir sefer yaparak Mora'nın büyük kısmının Osmanlı devleti eline geçmesinde ve Eflak Prensi Vlad Dracula'nın Macar müttefiklerinden ayrılmasına ve II. Kosova Muharebesi'nde II. Murad komutasındaki Osmanlı ordusunun Janos Hunyadi komutasındaki yeni bir Macar-Eflak ordusunu imha etmesinde büyük katkısı oldu. II. Murad'ın 3 Şubat 1451'da Edirne'de vefatından sonra oğlu II. Mehmed'in Manisa'dan gelmesine kadar geçen 16 günlük süreçte bu tahta geçişinin problemsiz olmasını sağladı.
II. Mehmed'in ikinci tahta geçmesinden sonra da başvezirlik hizmetinde devam etti. Fakat II. Mehmed'in lalası olan Zağanos Mehmed Paşa ile arasında bir politik mücadele başladı. Çandarlı Halil Paşa, Zağanos Mehmed Paşa'nın öğrencisi olan padişaha özellikle Bizans'a karşı daha atak davranması hakkındaki tavsiyelerine karşıydı ve Bizans'a karşı daha ılımlı davranılması tavsiyeleri vermekteydi. Bazı kaynaklara göre Çandarlı, II. Mehmed'i sabırsız ve deneyimsiz buluyordu. II. Mehmed, başveziri olan Çandarlı Halil Paşa'nın katkısına değer verdiğini Filibe civarlarında bir köyü malikane olarak başvezire bağışına rağmen, Çandarlı Halil tedirgin olmakta devam etti.
İstanbul kuşatması sırasında Avrupa'da yeni bir haçlı ittifakı ortaya çıkacağından kuşkulandığını ve bu nedenle kuşatmanın zayıflatılmasını ve hatta kaldırılmasını II. Mehmed'e tavsiye etti. Bu tavsiyeleri orduda ve devlet kapılarında Çandarlı Halil Paşa'nın Bizans'tan rüşvet aldığı söylentilerinin dolaşmasına neden oldu. 29 Mayıs'ta İstanbul fethedilmesinden hemen sonra 1 Haziran 1453'te II. Mehmed bu dedikoduları çok ciddiye aldığını açıklayarak başvezir Çandarlı Halil'i görevinden azletti. Çandarlı Halil Paşa ve çocukları tutuklandı. Çocukları daha sonra serbest bırakıldı ama Çandarlı Halil Paşa Yedikule’de Altın Kapı’da 40 gün hapis edildi. 10 Temmuz 1453 tarihinde gözlerine mil çekildi ve idam edildi. Boyun eğeceği yerde sultana dik baktığı iddia edilir. Daha sonra oğlu İbrahim Paşa tarafından İznik’e götürülüp türbesine gömüldü.
Bu olay hakkında tarihçiler arasında çeşitli değişik yorumlar ve tartışmalar yapılmaktadır. Bazı tarihçiler II. Mehmed, ilk tahta geçtiğinde ve İstanbul’un fethi sırasında başvezirin sergilediği tutumlar nedeniyle bu idamın ortaya çıktığını bildirirler. Babinger bu politikasıyla II. Mehmed'in kendi otoritesini pekiştirmiş olduğunu ve herkesin genç sultana boyun eğdiğini belirtir. Sakaoğlu İstanbul'un alınmasında muhalif kalması ve bu nedenle Bizans'la arasında bir gizli anlaşma olduğundan kuşkulanıldığını belirtmektedir.
Değerlendirme
Sicill-i Osmani'de şöyle değerlendirmektedir:
Tedbirli, güçlü, âlim ise de Bizans Devleti ile siyasi ilişkisi 80 senelik aile ocağının ikbaline son vermiştir.
Eserleri
Ege'de Çandarlı Körfezi'nde bir kale yaptırmış olup körfez ve Dikili'nin Çandarlı mahallesi onun adını taşımaktadır. İznik'te bir imaret ve Edirne'de "Halil Paşa Hanı" olarak adlandırılan bir han yaptırmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Yayın Kurulu, "Halil Paşa (Çandarlı)" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.518
- ^ a b Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.II say.283 [1]
- ^ Babinger, Franz a.g.e. s.103
- ^ Sakaoğlu, Necdet (1999), Bu Mülkün Sultanları, İstanbul:Oğlak Yayınları s. 89
Dış kaynaklar
- Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
- Yayın Kurulu, "Halil Paşa (Çandarlı)" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.518
- Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ,
Dış bağlantılar
- Çandarlı Halil Paşa Türbesi 19 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.II say.283 [2]
- Tektaş, Nazım (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [3] 7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Koca Mehmed Nizamüddin Paşa |  Osmanlı Başveziri 1439-1453 | Sonra gelen: Zağanos Mehmed Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Candarli Halil Pasa d o 10 Temmuz 1453 1439 1453 tarihleri arasinda sadrazamlik yapmis Osmanli devlet adami Candarli Halil PasaSadrazam Candarli Halil Pasa nin Iznik teki mezariOsmanli SadrazamiGorev suresi 1439 1453Hukumdar II Murad II MehmedYerine geldigi Koca Mehmed Nizamuddin PasaYerine gelen Zaganos PasaKisisel bilgilerOlum 10 Temmuz 1453 Istanbul Istanbul un fethinden hemen sonra Fatih Sultan Mehmed tarafindan idam ettirildigi 10 Temmuz 1453 tarihine kadar 15 yil suresince vezir i azamlik yapmistir Osmanli tarihinde idam edilen ilk sadrazamdir HayatiOsmanli Devleti Kurulus Donemi basvezirlerinden olan Candarli Kara Halil Hayreddin Pasa nin torunu ve Candarli Ibrahim Pasa nin ogludur Egitimi ve ilk gorevlerinin ne olduguna dair elimizde belge yoktur Fakat ilmiye sinifindan oldugu icin iyi derecede medrese egitimi gordugu kabul edilebilir Bir vakfiyede 1436 da kazasker oldugu kaydi bulunmaktadir Sadrazam olan babasi Candarli Ibrahim Pasa oldukten sonra ilmiye sinifindan ayrildigi belirtilmektedir II Murad saltanat doneminde 1439 da basvezir olan Koca Mehmed Nizamuddin Pasa oldukten sonra basvezirlik gorevine gecmistir 1439 ile 1451 e kadar donemde iki defa devlet islerinden uzaklasarak Manisa ya cekilen II Murad in yerine gelen genc oglu II Mehmed in birinci sultanlik doneminde fiilen Osmanli Devleti ni yonetmistir Bu donemde ozelikle Anadolu beyliklerine karsi yapilan sert mudahalelerin onune gecerek buyuk bir ic kargasaligi onlemistir Edirne Segedin Antlasmasi nin kosullarindan hosnut kalmayan Papalik Kardinal Giuliano Cesarini vasitasiyla Macar komutani Janos Hunyadi yi Papa nin onayi olmadigindan dolayi gecersizdir iddiasiyla antlasmayi ihlale yoneltmesi ile Balkan ulkelerinin buyuk bir Hacli ordusu olusturarak Macar Lehistan Krali III Wladyslaw komutasinda once guneye Balkanlardan sarkarak sonra doguya Varna ya yonelmeleri ile buyuk tehdit altina kalan Osmanli Devleti ordusunun basina tekrar tahttan feragat etmis olan II Murad in gelmesini sagladi Bunun sonucunda Osmanli Devleti Varna Muharebesi nde buyuk bir galibiyet kazandi Bunu takiben Osmanlilarin Mora ya buyuk bir sefer yaparak Mora nin buyuk kisminin Osmanli devleti eline gecmesinde ve Eflak Prensi Vlad Dracula nin Macar muttefiklerinden ayrilmasina ve II Kosova Muharebesi nde II Murad komutasindaki Osmanli ordusunun Janos Hunyadi komutasindaki yeni bir Macar Eflak ordusunu imha etmesinde buyuk katkisi oldu II Murad in 3 Subat 1451 da Edirne de vefatindan sonra oglu II Mehmed in Manisa dan gelmesine kadar gecen 16 gunluk surecte bu tahta gecisinin problemsiz olmasini sagladi II Mehmed in ikinci tahta gecmesinden sonra da basvezirlik hizmetinde devam etti Fakat II Mehmed in lalasi olan Zaganos Mehmed Pasa ile arasinda bir politik mucadele basladi Candarli Halil Pasa Zaganos Mehmed Pasa nin ogrencisi olan padisaha ozellikle Bizans a karsi daha atak davranmasi hakkindaki tavsiyelerine karsiydi ve Bizans a karsi daha ilimli davranilmasi tavsiyeleri vermekteydi Bazi kaynaklara gore Candarli II Mehmed i sabirsiz ve deneyimsiz buluyordu II Mehmed basveziri olan Candarli Halil Pasa nin katkisina deger verdigini Filibe civarlarinda bir koyu malikane olarak basvezire bagisina ragmen Candarli Halil tedirgin olmakta devam etti Istanbul kusatmasi sirasinda Avrupa da yeni bir hacli ittifaki ortaya cikacagindan kuskulandigini ve bu nedenle kusatmanin zayiflatilmasini ve hatta kaldirilmasini II Mehmed e tavsiye etti Bu tavsiyeleri orduda ve devlet kapilarinda Candarli Halil Pasa nin Bizans tan rusvet aldigi soylentilerinin dolasmasina neden oldu 29 Mayis ta Istanbul fethedilmesinden hemen sonra 1 Haziran 1453 te II Mehmed bu dedikodulari cok ciddiye aldigini aciklayarak basvezir Candarli Halil i gorevinden azletti Candarli Halil Pasa ve cocuklari tutuklandi Cocuklari daha sonra serbest birakildi ama Candarli Halil Pasa Yedikule de Altin Kapi da 40 gun hapis edildi 10 Temmuz 1453 tarihinde gozlerine mil cekildi ve idam edildi Boyun egecegi yerde sultana dik baktigi iddia edilir Daha sonra oglu Ibrahim Pasa tarafindan Iznik e goturulup turbesine gomuldu Bu olay hakkinda tarihciler arasinda cesitli degisik yorumlar ve tartismalar yapilmaktadir Bazi tarihciler II Mehmed ilk tahta gectiginde ve Istanbul un fethi sirasinda basvezirin sergiledigi tutumlar nedeniyle bu idamin ortaya ciktigini bildirirler Babinger bu politikasiyla II Mehmed in kendi otoritesini pekistirmis oldugunu ve herkesin genc sultana boyun egdigini belirtir Sakaoglu Istanbul un alinmasinda muhalif kalmasi ve bu nedenle Bizans la arasinda bir gizli anlasma oldugundan kuskulanildigini belirtmektedir DegerlendirmeSicill i Osmani de soyle degerlendirmektedir Tedbirli guclu alim ise de Bizans Devleti ile siyasi iliskisi 80 senelik aile ocaginin ikbaline son vermistir EserleriEge de Candarli Korfezi nde bir kale yaptirmis olup korfez ve Dikili nin Candarli mahallesi onun adini tasimaktadir Iznik te bir imaret ve Edirne de Halil Pasa Hani olarak adlandirilan bir han yaptirmistir Kaynakca a b c d e f g Yayin Kurulu Halil Pasa Candarli 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 1 s 518 ISBN 975 08 0072 9 a b Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C II say 283 1 Babinger Franz a g e s 103 Sakaoglu Necdet 1999 Bu Mulkun Sultanlari Istanbul Oglak Yayinlari ISBN 975 329 2006 s 89Dis kaynaklarDanismend Ismail Hami 1961 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi Yayin Kurulu Halil Pasa Candarli 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 1 s 518 ISBN 975 08 0072 9 Buz Ayhan 2009 Osmanli Sadrazamlari Istanbul Neden Kitap ISBN 975 254 278 5 Dis baglantilarCandarli Halil Pasa Turbesi 19 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C II say 283 2 Tektas Nazim 2002 Sadrazamlar Osmanli da Ikinci Adam Saltanati Istanbul Cati Yayinevi Google books 3 7 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Siyasi goreviOnce gelen Koca Mehmed Nizamuddin Pasa Osmanli Basveziri 1439 1453 Sonra gelen Zaganos Mehmed Pasa