Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Eşitlik bozma sistemleri bir satranç turnuvasında son turun ardından puanı eşit olan oyuncuların nihai sıralamasının belirlenmesi amacıyla kullanılan sistemlere verilen genel addır. Bir eşitlik bozma sisteminin oyuncular arasındaki eşitliği sona erdirememesi durumunda başka bir eşitlik bozma sistemi kullanılır ve bu yöntem, oyuncular arasındaki eşitlik bozuluncaya dek sürer. Kullanılan yöntemlerin çoğu o ana dek oynanmış oyunlara ait çözümlemeler içerirken kimi eşitlik bozma yöntemleri oyuncuların bir kez daha karşı karşıya gelmelerini gerektirebilir. Oyuncuların turnuva boyunca oynadığı oyunlardaki başarımı (bir oyuncunun belli bir puana ne güçlükle ulaştığı) o oyuncunun nihai sıralamasını doğrudan etkiler.
birçok eşitlik bozma sisteminin gedikler içerdiğini iddia etmiş ve zamanın yeterli olduğu durumlarda bir ek tur düzenlenmesinin nihai sıralamayı daha adil bir biçimde saptayacağını ortaya koymuştur. Golombek, zamanın yeterli olmadığı durumlarda yönteminin uygulanmasını ve bu yöntemden bir sonuç alınamaması durumunda galibiyet sayısına bakılmasını önermiştir. Golombek'in İsviçre sistemi turnuvaları için önerdiği yöntemler ve birikimli sistemdir.
Ortanca sistemi
tarafından bulunan ortanca sistemi Harkness Sistemi olarak da adlandırılmaktadır. Sistem, her oyuncunun karşılaştığı rakiplerin puanlarının toplamını hesaplar. En yüksek ve en düşük puanlar bu hesaplamaya katılmazlar. Turnuvanın dokuz ya da daha fazla turdan oluşması durumunda en iyi ve en kötü iki puan hesaba katılmaz. Rakibin oynamadığı oyunlar yarım puan, oyuncunun oynamadığı oyunlar sıfır puan değerindedir. Bu sistem, olarak da anılmaktadır.
Değiştirilmiş ortanca sistemi
Değiştirilmiş ortanca sisteminin özgün sürümünden ayrıldığı noktalar şunlardır:
- Galibiyet oranı %50 olan oyuncular olağan ortanca sistemine göre değerlendirilirler
- Galibiyet oranı %50'nin üzerinde olan oyuncuların karşılaştıkları en düşük puanlı rakipleri hesaba katılmaz
- Galibiyet oranı %50'nin altında olan oyuncuların karşılaştıkları en yüksek puanlı rakipleri hesaba katılmaz.
Solkoff sistemi
Bu sistem, ortanca sistemiyle bir fark dışında tümüyle örtüşür: Bir oyuncunun tüm rakipleri hesaplamaya katılır. Benzerlerinin aksine, bu sistem Ephraim Solkoff tarafından bulunmamıştır. Solkoff tarafından 1950 yılında Birleşik Devletler'e taşınan sistemin daha önceleri İngiltere'de uygulandığı söylenmektedir.
Birikimli sistem
Bu sistem, bir oyuncunun her tur sonunda elde ettiği puan toplamını göz önüne almaktadır. Örneğin, sırasıyla galibiyet, mağlubiyet, galibiyet, ve mağlubiyet alan bir oyuncunun her tur sonundaki puanı şu şekildedir: 1, 1, 2, 2½, 2½. Bu sayıların toplamı 9'a eşittir. Bu sistem, önceki turlarda kazanılan karşılaşmalara son turlarda kazanılan karşılaşmalara göre daha fazla önem atfetmektedir. Bu durum şöyle açıklanabilir. Turnuvaya iyi başlamış bir oyuncu sonraki turlarda güçlü rakiplerle karşılaşmış olabilir. Turnuvaya kötü bir giriş yapan başka bir oyuncu ise sonraki turlarda görece güçsüz rakiplerle karşılaşmış olabilir. Bu durumda birinci oyuncuya üstünlük sağlanması gerekir.
Rakibin birikimli puanı
Bu sistemde oyuncunun rakiplerinin puanlarının birikimli toplamına bakılır.
Eşit oyuncular arasındaki karşılaşmalar
Aralarında eşitlik bulunan iki oyuncu birbiriyle karşılaşmış ise eşitlik, bu karşılaşmayı kazanan oyuncu lehine bozulur.
Siyah taşlarla oynama sayısı
Eşitlik, siyah taşlarla daha fazla oynamış olan oyuncu lehine bozulur.
Kashdan sistemi
tarafından kurgulanan bu sistem, galibiyete dört puan, beraberliğe iki puan, mağlubiyete bir puan ve oynanmamış her oyuna sıfır puan değer biçer. İki oyuncunun da çıkmadığı turun olmaması durumunda eşitlik, daha az beraberlik alan oyuncu lehine bozulur (bu, bir galibiyet ve bir mağlubiyetin iki beraberliğe üstünlük sağladığı anlamını taşır).
Sonneborn-Berger sistemi (Neustadtl puanı)
Sonneborn-Berger sistemi bir oyuncunun yendiği tüm rakiplerinin puanlarının toplamı ile berabere kaldığı rakiplerinin puanlarının yarısının toplamını temel alır. William Sonneborn ve 'e atfedilen bu sistem Oscar Gelbfuhs tarafından bulunmuştur. ana eşitlik bozma yöntemi olan Sonneborn-Berger, İsv,çre sistemi turnuvalarında da kullanılmaktadır. Bu sistem, olarak da anılır.
Sonneborn-Berger sisteminin tarihi
Sonneborn ve Berger'in adıyla anılan bu sistem aslında bu kişiler tarafından bulunmamış ve eşitlik bozma amacı için tasarlanmamıştır. Sistem, Oscar Gelbfuhs tarafından 1873 yılında ilk kez kullanılmış ve çift yönlü lig turnuvalarında elde edilen ağırlıklı puanların hesaplanmasını kolaylaştırmıştır. Hesaplanan ağırlıklı puanlar nihai sıralamayı belirleyici niteliktedir. Sonneborn 1886 tarihli bir makalesinde bu sistemi eleştirmiş ve ağırlıklı puanın o oyuncunun puanının karesi ile desteklenmesinin daha verimli bir sıralamayı olanaklı kılacağını öne sürmüştür. Berger, 1887 ve 1888 yıllarında Gelbfuhs sistemini ve Sonneborn'un önerisini incelemiş ve sistem Sonneborn-Berger sistemi olarak adlandırılmaya başlanmıştır.
Sistemin eşit puanlı oyuncular arasında uygulanabilmesi için Sonneborn'un önerisinin devre dışı bırakılmasına karar verilmiştir. Ne var ki sistem, Sonneborn-Berger adını günümüzde de korumaktadır.
Rakibin başarımı
Bu yöntem, oyuncunun karşılaştığı rakiplerin ortalama reytinglerini temel alır. Bir oyuncunun "başarım reytingi" oyuncunun o turnuvaya reytingsiz çıkması durumunda elde edeceği reytinge verilen addır.
Rakibin ortalama reytingi
Rakibin ortalama reytingine verilen addır.
Mağlubiyet Zamanı
Aralarında eşitlik bulunan oyunculardan ilk mağlubiyetini en geç alanı avantaj kazanır. A oyuncusu ilk mağlubiyetini dördüncü turda, B oyuncusu ilk mağlubiyetini ikinci turda alımışsa eşitlik, A oyuncusu lehine bozulur.
Geç kalma
Oyun alanına ilk tur eşlendirmesi tamamlandıktan sonra ulaşan oyuncu dezavantajlı duruma düşer.
Hızlı ek tur
Eşitlik, hızlı göre oynanan karşılaşmalar sonucunda bozulur.
Tekli hızlı oyun
FIDE kuralları, hızlı oynanan bir karşılaşmanın eşitlik bozma görevi üstlenmesini öngörür. Siyahın hamle süresi beş dakika, beyazın hamle süresi altı dakikadır. Ne var ki beyaz, karşılaşmayı kazanmak zorundadır (beraberlik, siyahı üstün kılar). Kurayı kazanan oyuncu hangi renk taşlarla oynayacağını seçme hakkına sahip olur.
Para atışı
Diğer tüm yöntemlerin eşitliği bozmaya yetmediği durumlarda para atışı yapılır.
USCF tarafından önerilen yöntemler
(USCF) aşağıdaki dört yöntemin öncelikli olarak uygulanmasını salık vermektedir:
- Değiştirilmiş ortanca yöntemi
- Solkoff yöntemi
- Birikimli yöntem
- Rakibin birikimli puanı.
USCF, eşitlik bozmada kullanılacak yöntemlerin aşağıdaki örnekteki gibi açık bir biçimde sıralanmasını önermektedir.
- Değiştirilmiş ortanca sistemi
- Solkoff sistemi
- Birikimli sistem
- Oyuncular arasındaki karşılaşmalar
- Siyah taşlarla oynama sayısı
- Kashdan sistemi
- Sonneborn-Berger sistemi
- Para atışı.
Kaynakça
- (1977), Golombek'in Satranç Ansiklopedisi, Crown,
- (1967), Resmi Satranç El Kitabı, McKay
- ; (1992), Oxford Satranç Arkadaşı, Oxford University Press,
- Just, Tim; Burg, Daniel B. (2003), ABD Satranç Federasyonu Resmi Satranç Kuralları, McKay,
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Esitlik bozma sistemleri bir satranc turnuvasinda son turun ardindan puani esit olan oyuncularin nihai siralamasinin belirlenmesi amaciyla kullanilan sistemlere verilen genel addir Bir esitlik bozma sisteminin oyuncular arasindaki esitligi sona erdirememesi durumunda baska bir esitlik bozma sistemi kullanilir ve bu yontem oyuncular arasindaki esitlik bozuluncaya dek surer Kullanilan yontemlerin cogu o ana dek oynanmis oyunlara ait cozumlemeler icerirken kimi esitlik bozma yontemleri oyuncularin bir kez daha karsi karsiya gelmelerini gerektirebilir Oyuncularin turnuva boyunca oynadigi oyunlardaki basarimi bir oyuncunun belli bir puana ne guclukle ulastigi o oyuncunun nihai siralamasini dogrudan etkiler bircok esitlik bozma sisteminin gedikler icerdigini iddia etmis ve zamanin yeterli oldugu durumlarda bir ek tur duzenlenmesinin nihai siralamayi daha adil bir bicimde saptayacagini ortaya koymustur Golombek zamanin yeterli olmadigi durumlarda yonteminin uygulanmasini ve bu yontemden bir sonuc alinamamasi durumunda galibiyet sayisina bakilmasini onermistir Golombek in Isvicre sistemi turnuvalari icin onerdigi yontemler ve birikimli sistemdir Ortanca sistemitarafindan bulunan ortanca sistemi Harkness Sistemi olarak da adlandirilmaktadir Sistem her oyuncunun karsilastigi rakiplerin puanlarinin toplamini hesaplar En yuksek ve en dusuk puanlar bu hesaplamaya katilmazlar Turnuvanin dokuz ya da daha fazla turdan olusmasi durumunda en iyi ve en kotu iki puan hesaba katilmaz Rakibin oynamadigi oyunlar yarim puan oyuncunun oynamadigi oyunlar sifir puan degerindedir Bu sistem olarak da anilmaktadir Degistirilmis ortanca sistemi Degistirilmis ortanca sisteminin ozgun surumunden ayrildigi noktalar sunlardir Galibiyet orani 50 olan oyuncular olagan ortanca sistemine gore degerlendirilirler Galibiyet orani 50 nin uzerinde olan oyuncularin karsilastiklari en dusuk puanli rakipleri hesaba katilmaz Galibiyet orani 50 nin altinda olan oyuncularin karsilastiklari en yuksek puanli rakipleri hesaba katilmaz Solkoff sistemiBu sistem ortanca sistemiyle bir fark disinda tumuyle ortusur Bir oyuncunun tum rakipleri hesaplamaya katilir Benzerlerinin aksine bu sistem Ephraim Solkoff tarafindan bulunmamistir Solkoff tarafindan 1950 yilinda Birlesik Devletler e tasinan sistemin daha onceleri Ingiltere de uygulandigi soylenmektedir Birikimli sistemBu sistem bir oyuncunun her tur sonunda elde ettigi puan toplamini goz onune almaktadir Ornegin sirasiyla galibiyet maglubiyet galibiyet ve maglubiyet alan bir oyuncunun her tur sonundaki puani su sekildedir 1 1 2 2 2 Bu sayilarin toplami 9 a esittir Bu sistem onceki turlarda kazanilan karsilasmalara son turlarda kazanilan karsilasmalara gore daha fazla onem atfetmektedir Bu durum soyle aciklanabilir Turnuvaya iyi baslamis bir oyuncu sonraki turlarda guclu rakiplerle karsilasmis olabilir Turnuvaya kotu bir giris yapan baska bir oyuncu ise sonraki turlarda gorece gucsuz rakiplerle karsilasmis olabilir Bu durumda birinci oyuncuya ustunluk saglanmasi gerekir Rakibin birikimli puani Bu sistemde oyuncunun rakiplerinin puanlarinin birikimli toplamina bakilir Esit oyuncular arasindaki karsilasmalarAralarinda esitlik bulunan iki oyuncu birbiriyle karsilasmis ise esitlik bu karsilasmayi kazanan oyuncu lehine bozulur Siyah taslarla oynama sayisiEsitlik siyah taslarla daha fazla oynamis olan oyuncu lehine bozulur Kashdan sistemitarafindan kurgulanan bu sistem galibiyete dort puan beraberlige iki puan maglubiyete bir puan ve oynanmamis her oyuna sifir puan deger bicer Iki oyuncunun da cikmadigi turun olmamasi durumunda esitlik daha az beraberlik alan oyuncu lehine bozulur bu bir galibiyet ve bir maglubiyetin iki beraberlige ustunluk sagladigi anlamini tasir Sonneborn Berger sistemi Neustadtl puani Sonneborn Berger sistemi bir oyuncunun yendigi tum rakiplerinin puanlarinin toplami ile berabere kaldigi rakiplerinin puanlarinin yarisinin toplamini temel alir William Sonneborn ve e atfedilen bu sistem Oscar Gelbfuhs tarafindan bulunmustur ana esitlik bozma yontemi olan Sonneborn Berger Isv cre sistemi turnuvalarinda da kullanilmaktadir Bu sistem olarak da anilir Sonneborn Berger sisteminin tarihi Sonneborn ve Berger in adiyla anilan bu sistem aslinda bu kisiler tarafindan bulunmamis ve esitlik bozma amaci icin tasarlanmamistir Sistem Oscar Gelbfuhs tarafindan 1873 yilinda ilk kez kullanilmis ve cift yonlu lig turnuvalarinda elde edilen agirlikli puanlarin hesaplanmasini kolaylastirmistir Hesaplanan agirlikli puanlar nihai siralamayi belirleyici niteliktedir Sonneborn 1886 tarihli bir makalesinde bu sistemi elestirmis ve agirlikli puanin o oyuncunun puaninin karesi ile desteklenmesinin daha verimli bir siralamayi olanakli kilacagini one surmustur Berger 1887 ve 1888 yillarinda Gelbfuhs sistemini ve Sonneborn un onerisini incelemis ve sistem Sonneborn Berger sistemi olarak adlandirilmaya baslanmistir Sistemin esit puanli oyuncular arasinda uygulanabilmesi icin Sonneborn un onerisinin devre disi birakilmasina karar verilmistir Ne var ki sistem Sonneborn Berger adini gunumuzde de korumaktadir Rakibin basarimiBu yontem oyuncunun karsilastigi rakiplerin ortalama reytinglerini temel alir Bir oyuncunun basarim reytingi oyuncunun o turnuvaya reytingsiz cikmasi durumunda elde edecegi reytinge verilen addir Rakibin ortalama reytingiRakibin ortalama reytingine verilen addir Maglubiyet ZamaniAralarinda esitlik bulunan oyunculardan ilk maglubiyetini en gec alani avantaj kazanir A oyuncusu ilk maglubiyetini dorduncu turda B oyuncusu ilk maglubiyetini ikinci turda alimissa esitlik A oyuncusu lehine bozulur Gec kalmaOyun alanina ilk tur eslendirmesi tamamlandiktan sonra ulasan oyuncu dezavantajli duruma duser Hizli ek turEsitlik hizli gore oynanan karsilasmalar sonucunda bozulur Tekli hizli oyun FIDE kurallari hizli oynanan bir karsilasmanin esitlik bozma gorevi ustlenmesini ongorur Siyahin hamle suresi bes dakika beyazin hamle suresi alti dakikadir Ne var ki beyaz karsilasmayi kazanmak zorundadir beraberlik siyahi ustun kilar Kurayi kazanan oyuncu hangi renk taslarla oynayacagini secme hakkina sahip olur Para atisiDiger tum yontemlerin esitligi bozmaya yetmedigi durumlarda para atisi yapilir USCF tarafindan onerilen yontemler USCF asagidaki dort yontemin oncelikli olarak uygulanmasini salik vermektedir Degistirilmis ortanca yontemi Solkoff yontemi Birikimli yontem Rakibin birikimli puani USCF esitlik bozmada kullanilacak yontemlerin asagidaki ornekteki gibi acik bir bicimde siralanmasini onermektedir Degistirilmis ortanca sistemi Solkoff sistemi Birikimli sistem Oyuncular arasindaki karsilasmalar Siyah taslarla oynama sayisi Kashdan sistemi Sonneborn Berger sistemi Para atisi Kaynakca 1977 Golombek in Satranc Ansiklopedisi Crown ISBN 0 517 53146 1 1967 Resmi Satranc El Kitabi McKay 1992 Oxford Satranc Arkadasi Oxford University Press ISBN 0 19 280049 3 Just Tim Burg Daniel B 2003 ABD Satranc Federasyonu Resmi Satranc Kurallari McKay ISBN 0 8129 3559 4