Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İtalya'nın Antalya'yı işgali, Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmasının ardından Sevr Antlaşması'na (1919-1922) yol açan çalkantılı dönemde gerçekleşti.
Tarihçe
Arka plan
1915'te, İtalya'nın Fransa, Britanya ve Rusya'nın müttefik güçleri tarafında savaşa girmesi karşılığında, Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması durumunda, diğer toprakların yanı sıra Türkiye'nin Antalya limanı ve bitişik bölgesini de almasını öngören Londra Paktı imzalandı. Bu bölgede karbonifer bir havza olduğu bildiriliyordu
Mondros Mütarekesi (30 Ekim 1918) ile Osmanlı İmparatorluğu, kazanan güçler tarafından tek taraflı olarak dikte edilen şartları kabul etti. Bu sırada İtalya'da, Londra Paktı'nın hükmünün iptal edileceği korkusuyla "" fikri büyüyordu.
Anadolu'ya İtalyan çıkarması
İşgal öncesinde Antalya'da bir telgraf ağı kuran İtalyanlar, şehirde bir İtalyan okulu açmak üzere birçok rahip, rahibe ve öğretmen getirdiler. İşgali meşrulaştırmak ve halkın desteğini kazanmaya yönelik çeşitli taktikler kullandılar. Bu taktiklerden biri, Antalya esnafının bir İtalyan kruvazörüne davet edilmesi ve onlara iyi muamele yapıldığını belirten bir kağıt imzalatılmasıydı. Esnaf, bu kağıdın ne anlama geldiğini bilmeden imzaladı ve daha sonra İtalyanlar tarafından, şehrin işgaline halkın davetkâr olduğunu kanıtlamak amacıyla kullanıldı. 9 Mart 1919'da, bu şartlar altında, İtalyan hükûmeti, İtalyan bir keşif kuvvetini Antalya'ya çıkardı ve kısa sürede Antalya, Alanya, Muğla, Burdur, Afyon, Akşehir ve Konya gibi yakınlardaki yerleri de "güvenlik ve halkın talebi" gerekçesiyle işgal etti.
İtalya tarafındaki bu güç gösterisi, Londra Paktı'na dahil olmayan ve Anadolu'nun geniş bir bölgesini işgal etmeyi amaçlayan Yunan hükûmetinin sert tepkisiyle karşılaştı. Paris Barış Konferansı'nda İtalya Başbakanı Orlando'nun başkanlığındaki İtalyan heyeti bulunmadığı sırada, Yunanistan Yüksek Konsey'den Ege kıyısındaki Anadolu'ya müdahale izni almayı başardı. Bu nedenle, 15 Mayıs 1919'da Yunan ordusu, İzmir'e çıkarma yaparak Aydın, Manisa, Turgutlu, Ayvalık ve Edremit'i işgal etti.
İtalyan ve Yunan hükûmetleri arasında, 29 Temmuz 1919'da Tittoni ve Venizelos tarafından imzalanan gizli bir anlaşma ile çözülen şiddetli bir anlaşmazlık ortaya çıktı. Bu anlaşmada İtalya, Adalia (Antalya) ve Rodos hariç On İki Ada'dan vazgeçti ve buna karşılık Yunanistan'ın Arnavutluk üzerinde bir İtalyan “mandasını” desteklemesi sağlandı. Ancak bu anlaşma, sonraki İtalyan Dışişleri Bakanı Carlo Sforza (Haziran 1920) tarafından iptal edildi.
I. Dünya Savaşı sonrası yapılan Paris Barış Konferansı'nda İtalya, savaştan galip çıkmış diğer devletlerle birlikte Osmanlı topraklarının paylaşımı konusunda anlaşmalar yapmaya çalıştı. 1917 yılında gizli olarak imzalanan Saint-Jean-de-Maurienne Anlaşması ile İtalya, Batı Anadolu'da nüfuz alanı elde etmeyi hedefliyordu. Bu anlaşma, savaştan sonra Akdeniz'deki çıkarlarını koruma çabalarının bir parçasıydı. Osmanlı İmparatorluğu, 10 Ağustos 1920'de imzalanan Sevr Antlaşması ile İtalya'nın Antalya ve çevresindeki nüfuz alanını ve On İki Ada'nın sahipliğini, ayrıca Yunanistan'ın İzmir ve çevresindeki işgalini resmen tanıdı.
Türk Kurtuluş Savaşı Batı Cephesi genişledikçe Türk devrimciler, Mustafa Kemal Atatürk'ün Yunanlara karşı olan birliklerini silahlandırmak ve eğitmek için Antalya üssünü kullanan İtalya'dan önemli derecede askerî yardım aldı.
Çekilme
İtalya, 1922 sonbaharında keşif kuvvetlerini geri çekmeye başladı. Böylece Güneybatı Anadolu'daki İtalyan işgali herhangi bir mücadele olmadan sona ermiş oldu.
Yunanlara karşı zaferle sonuçlanan savaşın ardından ve Mustafa Kemal'in Türkiye Cumhuriyeti'ni resmen kurmasıyla Sevr Antlaşması geçerliliğini kaybetti ve Lozan Antlaşması (1923) yürürlüğe girdi. Bu son anlaşmada Türkiye, İtalya'nın On İki Ada üzerindeki hakimiyetini kabul etti ve ilk kez İtalya'nın Libya üzerindeki egemenliğini tanıdı. Ancak Anadolu'da herhangi bir ekonomik nüfuz alanı veya askerî işgal hakkı verilmedi.
Antalya'daki İtalyan birlikleri komutanları
- (29 Nisan 1919'dan 24 Temmuz 1919'a kadar)
- (24 Temmuz 1919'dan 17 Ağustos 1919'a kadar)
- (17 Ağustos 1919'dan 18 Aralık 1919'a kadar)
- (18 Aralık 1919'dan 7 Ağustos 1920'ye kadar)
- (7 Ağustos 1920'den 29 Nisan 1922'ye kadar)
Kaynakça
- ^ Gen. Kur. Başkanlığı, Türk İstiklâl Harbi 1, (T.İ.H./1) Ankara, 1962, s. 145.
- ^ Nuri Köstüklü, Millî Mücadele'de Denizli, Isparta ve Burdur Sancakları, Ankara, Kültür Bak. Yay. 1990 s. 15, T.İ.H./1, s. 145
- ^ Fahri Belen, Türk Kurtuluş Savaşı, (2. baskı), Ankara, 198, s. 30.
- ^ Michael Smith (1999), University of Michigan Press (Ed.), Ionian Vision: Greece in Asia Minor, 1919–1922, Hurst, ISBN
- ^ Cecini, Giovanni (2010). Il corpo di spedizione italiano in Anatolia, 1919–1922 (İtalyanca). Stato maggiore dell'esercito, Ufficio storico. ISBN .
- ^ . Atatürk Ansiklopedisi. 19 Şubat 2021. 23 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2024.
- ^ . 29 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Ek okumalar
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Italya nin Antalya yi isgali Osmanli Imparatorlugu nun parcalanmasinin ardindan Sevr Antlasmasi na 1919 1922 yol acan calkantili donemde gerceklesti TarihceArka plan 1915 te Italya nin Fransa Britanya ve Rusya nin muttefik gucleri tarafinda savasa girmesi karsiliginda Osmanli Imparatorlugu nun parcalanmasi durumunda diger topraklarin yani sira Turkiye nin Antalya limani ve bitisik bolgesini de almasini ongoren Londra Pakti imzalandi Bu bolgede karbonifer bir havza oldugu bildiriliyordu Mondros Mutarekesi 30 Ekim 1918 ile Osmanli Imparatorlugu kazanan gucler tarafindan tek tarafli olarak dikte edilen sartlari kabul etti Bu sirada Italya da Londra Pakti nin hukmunun iptal edilecegi korkusuyla fikri buyuyordu Anadolu ya Italyan cikarmasi Sevr Antlasmasi 1920 sonrasi Anadolu nun bolunme haritasi Antalya Italyan isgal bolgesinin merkezinde yer almaktadir Isgal oncesinde Antalya da bir telgraf agi kuran Italyanlar sehirde bir Italyan okulu acmak uzere bircok rahip rahibe ve ogretmen getirdiler Isgali mesrulastirmak ve halkin destegini kazanmaya yonelik cesitli taktikler kullandilar Bu taktiklerden biri Antalya esnafinin bir Italyan kruvazorune davet edilmesi ve onlara iyi muamele yapildigini belirten bir kagit imzalatilmasiydi Esnaf bu kagidin ne anlama geldigini bilmeden imzaladi ve daha sonra Italyanlar tarafindan sehrin isgaline halkin davetkar oldugunu kanitlamak amaciyla kullanildi 9 Mart 1919 da bu sartlar altinda Italyan hukumeti Italyan bir kesif kuvvetini Antalya ya cikardi ve kisa surede Antalya Alanya Mugla Burdur Afyon Aksehir ve Konya gibi yakinlardaki yerleri de guvenlik ve halkin talebi gerekcesiyle isgal etti Italya tarafindaki bu guc gosterisi Londra Pakti na dahil olmayan ve Anadolu nun genis bir bolgesini isgal etmeyi amaclayan Yunan hukumetinin sert tepkisiyle karsilasti Paris Baris Konferansi nda Italya Basbakani Orlando nun baskanligindaki Italyan heyeti bulunmadigi sirada Yunanistan Yuksek Konsey den Ege kiyisindaki Anadolu ya mudahale izni almayi basardi Bu nedenle 15 Mayis 1919 da Yunan ordusu Izmir e cikarma yaparak Aydin Manisa Turgutlu Ayvalik ve Edremit i isgal etti Italyan ve Yunan hukumetleri arasinda 29 Temmuz 1919 da Tittoni ve Venizelos tarafindan imzalanan gizli bir anlasma ile cozulen siddetli bir anlasmazlik ortaya cikti Bu anlasmada Italya Adalia Antalya ve Rodos haric On Iki Ada dan vazgecti ve buna karsilik Yunanistan in Arnavutluk uzerinde bir Italyan mandasini desteklemesi saglandi Ancak bu anlasma sonraki Italyan Disisleri Bakani Carlo Sforza Haziran 1920 tarafindan iptal edildi I Dunya Savasi sonrasi yapilan Paris Baris Konferansi nda Italya savastan galip cikmis diger devletlerle birlikte Osmanli topraklarinin paylasimi konusunda anlasmalar yapmaya calisti 1917 yilinda gizli olarak imzalanan Saint Jean de Maurienne Anlasmasi ile Italya Bati Anadolu da nufuz alani elde etmeyi hedefliyordu Bu anlasma savastan sonra Akdeniz deki cikarlarini koruma cabalarinin bir parcasiydi Osmanli Imparatorlugu 10 Agustos 1920 de imzalanan Sevr Antlasmasi ile Italya nin Antalya ve cevresindeki nufuz alanini ve On Iki Ada nin sahipligini ayrica Yunanistan in Izmir ve cevresindeki isgalini resmen tanidi Turk Kurtulus Savasi Bati Cephesi genisledikce Turk devrimciler Mustafa Kemal Ataturk un Yunanlara karsi olan birliklerini silahlandirmak ve egitmek icin Antalya ussunu kullanan Italya dan onemli derecede askeri yardim aldi Cekilme Italya 1922 sonbaharinda kesif kuvvetlerini geri cekmeye basladi Boylece Guneybati Anadolu daki Italyan isgali herhangi bir mucadele olmadan sona ermis oldu Yunanlara karsi zaferle sonuclanan savasin ardindan ve Mustafa Kemal in Turkiye Cumhuriyeti ni resmen kurmasiyla Sevr Antlasmasi gecerliligini kaybetti ve Lozan Antlasmasi 1923 yururluge girdi Bu son anlasmada Turkiye Italya nin On Iki Ada uzerindeki hakimiyetini kabul etti ve ilk kez Italya nin Libya uzerindeki egemenligini tanidi Ancak Anadolu da herhangi bir ekonomik nufuz alani veya askeri isgal hakki verilmedi Antalya daki Italyan birlikleri komutanlari 29 Nisan 1919 dan 24 Temmuz 1919 a kadar 24 Temmuz 1919 dan 17 Agustos 1919 a kadar 17 Agustos 1919 dan 18 Aralik 1919 a kadar 18 Aralik 1919 dan 7 Agustos 1920 ye kadar 7 Agustos 1920 den 29 Nisan 1922 ye kadar Kaynakca Gen Kur Baskanligi Turk Istiklal Harbi 1 T I H 1 Ankara 1962 s 145 Nuri Kostuklu Milli Mucadele de Denizli Isparta ve Burdur Sancaklari Ankara Kultur Bak Yay 1990 s 15 T I H 1 s 145 Fahri Belen Turk Kurtulus Savasi 2 baski Ankara 198 s 30 Michael Smith 1999 University of Michigan Press Ed Ionian Vision Greece in Asia Minor 1919 1922 Hurst ISBN 1 85065 368 2 Cecini Giovanni 2010 Il corpo di spedizione italiano in Anatolia 1919 1922 Italyanca Stato maggiore dell esercito Ufficio storico ISBN 978 88 96260 15 9 Ataturk Ansiklopedisi 19 Subat 2021 23 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Haziran 2024 29 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ek okumalarGiovanni Cecini 2010 Il Corpo di Spedizione italiano in Anatolia 1919 1922 Roma Ufficio USSME ISBN 978 88 96260 15 9 Giovanni Cecini 2014 Militari italiani in Turchia 1919 1923 Roma USSMD ISBN 978 88 98185 01 6 Ayrica bakinizSevr Antlasmasi