Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şamahı Ulu Camii veya Şamahı Cuma Camii (Azerice: Şamaxı Cümə Məscidi) Azerbaycan'ın Şamahı şehrinde bir yer alan bir camidir.
 | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum |  Azerbaycan, Şamahı |
| Koordinatlar | 40°37′37″K 48°38′38″D / 40.62694°K 48.64389°D |
| İnanç | İslam |
| Mimari | |
| Mimari tür | Cami |
| Mimari biçim | İslam mimarisi |
| Tamamlanma | 743-744 |
Kuruluş tarihi
Caminin yapım tarihi olan 743-744, Prens Şahkulu Kaçar liderliğinde Tiflis'ten gelen bir jeoloji komisyonunun araştırmasına dayanmaktadır. Bu tarih, Cuma Camii'nin cephesinde İslam takvimine göre 126 tarihini kuruluş yılı olarak belirten Arapça kitabe ile tanımlanmıştır. Bu dönemde Azerbaycan topraklarında yeni dini binaların - camilerin - inşasına başlandı. Eski İslam mimari eserlerinin tarihsel görünümü, Arapların Azerbaycan topraklarındaki kontrolü ve İslam'ın yayılması ile ilgiliydi. Şamahı Ulu Camii, 734 yılında inşa edilen Derbent Ulu Camii'nin ardından Kafkasya'daki ilk cami olarak kabul edilir.
Caminin yapım tarihi, Halife'nin Kafkasya ve Dağıstan'daki veziri Emevi halifesi Valil I'in kardeşi Arap komutanı Maslam ibn Abd-al Melik'in Şamahı'yı ikametgâhı olarak seçtiği döneme tarihlenmektedir .Bu yıllarda zengin kültürel mirasla bu antik kentin kulelerini güçlendiren Arap valiler, topraklarında yeni yapıların inşasına başladı. Araplar, Ulu Cami'nin muhteşem mimari görünümünden anlaşılabileceği üzere Şamahı'ya büyük önem verdiler.
Rekonstrüksiyonlar
Savaşlar ve depremler sırasında Ulu Cami'nin aldığı önemli yıkımlar ve zararlar, cami binasının restoratif rekonstrüksiyonlarının temel nedeniydi. Selçuklu döneminin tarihçilerinden olan Imadeddin İsfahani'nin aktardığına göre, 1123'ten itibaren Şirvanşah hükümdarları, Selçuklu padişahı Mahmud'a (1118-1131) Gürcülerin saldırılarından korunmak için başvurmaya başladı. Tarihçi, Şamahı'da "Saldırganlar camiyi yıktı, minareyi yıktı, şehri yağmaladı.” diyerek yaşananları aktarmaktadır.
Ulu Cami'nin ilk inşaatı 12. yüzyılın sonunda başladı ve kısmi baskınlardan etkilenen Ulu Cami'nin aldığı önemli hasarlar yeni yapılar inşa eden ve surları güçlendiren hükümdar Manuchehr III döneminde Şirvanşahların güçlenmesi ile yeniden yapılandırıldı. Tarihçi-arkeolog Jiddi, tarihi kaynaklara ve inşaatla ilgili kitaplara dayanarak, Manuchehr II'nin büyük yararları nedeniyle nasıl çağrıldığını, “Büyük Kağan” hakkında bir sobriquet bildirdi. O zamanlar, Şamahılı Fars şair Hakanî, “kentinin ihtişamı Buhara'nın yüceliğini gölgede bıraktı” yazmıştır. 1970 yılında cami topraklarında yapılan arkeolojik kazılar, bu döneme ait önemli yapısal ve mimari değişiklikleri doğrulamıştır. Arkeolojik kazılar sırasında önemli miktarda medrese, hücre kulübeleri ve mezar kalıntılarına rastlanılmıştır.
Caminin ikinci inşaatı 17. yüzyılda Safevi Hanedanlığı döneminde yapıldı. 1656 yılında Şamahı'yı ziyaret eden Türk bilim adamı gezgin Evliya Çelebi, Ulu Cami'nin kentin en büyük dini yapısı olduğunu söyledi. Evliya Çelebi, eserinde Safeviler döneminde Ulu Cami'nin bazı yapısal değişiklikler geçirdiğini bildirmiştir.
Caminin üçüncü yeniden inşası 1860 yılında il mimarı Hajibababeyov tarafından 1859 depreminin verdiği büyük hasardan sonra yapılmıştır. Bu yeniden inşa, Rus sanatçı Grigori Gagarin'in taslak görüntüleri temelinde yapıldı.
Dördüncü yeniden yapılanma, Şamahı'nın birçok binasının yıkılmasına ve hasar görmesine neden olan 1902'deki büyük depremden sonra başladı. Caminin tamamen yeniden inşası için hayırseverlerden bağış toplandı ve özel bir komite oluşturuldu. İlk olarak, caminin yeniden inşası, o zamanın önde gelen Azerbaycanlı mimarı Şamahı'nın yerlisi Ziver bey Ahmedbeyov'a teklif edildi. Mimarın koşullarından biri caminin dış görünüşünün korunmasıydı, ancak komite bu fikri desteklemedi, bunun sonucunda da mimar caminin yeniden inşasının sonraki çalışmalarından istifa etti. Camide çalışmanın devamı mimar Józef Plośko'ya teklif edildi. 1909 yılında Józef Plośko tarafından sunulan projenin çeşitliliği, cephede ve caminin dış görünüşünde önemli değişiklikler sağladı. Proje eski planın temeline ve tamamlanmamış inşaatın sonuçlarına dayanıyordu, ancak sonuçta düzenli bir yan minare, açık köşklü balkonlar, çift minareli camilerin simetrik eksenel kompozisyonu büyük bir merkezi kubbe ile tamamlanmıştı. Bu planlama 15. yüzyılda Tebriz mimarlık okulunun inşasında ilk kez kullanıldı ve Bakü'deki Şirvanşahlar Sarayı topluluğunun mimari özelliklerini benimsemekteydi. Józef Plośko'nun projesine dayanan caminin inşası D. Sadykhbeyov'a tahsil edildi, ancak finansal kaynakların eksikliği nedeniyle çalışma sırasında merkezi kubbe, yan minareler, galeri, kapı ve merkezi merdiven rampası gibi önemli unsurlar projeden çıkarıldı.
1918'de, tam olarak inşa edilmemiş olan Ulu Cami, Bakü'deki kanlı olaylarla neredeyse aynı anda başlayan Şamahı'ya Stepan Lalayan'ın önderliğinde Ermeni Partisi "Daşnaktsutiun" silahlı birimleri tarafından yapılan ateşten dolayı hasar aldı. Bakü'de yaşayan Şamahı halkının Birlik Ordusu Başkomutanı Thompson'a yazdığı dilekçeye göre "şehir tamamen yok edildi ve yakıldı, hiçbir cami yıkımdan kaçamadı". Yangının sonucu olarak, zorla camiye götürülen 1800 kadın, çocuk, yaşlı adam, taşnaklar tarafından canlı olarak yakıldı. Nadir yazıtlar ve kitaplar da yok edildi. Bugün caminin duvarlarında yangın izleri görülebilmektedir.
Aralık 2009'da, devlet tarihi-mimari anıtı olan Şamahı Ulu Camii'nin restorasyonu emri Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından yazıldı.
Tasarım ve planlama
Kompozisyon merkezini koruyan Ulu Cami Külliyesi, daha önceki İslam mimarisi anıtlarıyla olan ilişkisi nedeniyle, Azerbaycan'ın kült ve sivil anıtları arasında her zaman büyüklüğü ve silueti ile ayırt edilmiştir. Ulu Cami'nin tek kaybolmamış taslağı 1847'de, çizimlerinde Azerbaycan'ın mimari anıtlarını ve diğer şehirlerini tasvir eden Rus mimar G. Gagarin tarafından yapıldı. Sadece bu çizimler eski Ulu Cami'nin dış görünümü ve iç süslemesi hakkında bir fikir vermektedir. Caminin eski iç planlama şeması günümüze kadar, çoklu rekonstrüksiyonlara rağmen korunmuştur. G. Gagarin'in çizimlerinde caminin üç salonlu yapısı, üç bölümlü iç kısmı orta ve büyük yan kubbeler ile kaplanmıştır. Merkezi sivri kubbe, yan bölümlerin sütunları ve ana harim salonunun dikdörtgen iç kısmı Ulu Cami'yi Derbent Ulu Camii ile benzer hale getirir. Caminin planı dikdörtgendir, 46 metre uzunluğunda ve 28 metre genişliğindedir, caminin açık ve geniş açıklıklarla birbiriyle bağlantılı üç ayrı karesel bölüme ayrılmış büyük bir harim salonu vardır. Caminin her yerinde ayrı bir mihrap ve giriş için açıklık vardır. Böyle bir plan nedeniyle Ulu Cami'ye üç salonlu cami de denir. Bu tür bir planlama, Şam'da yer alan ve 708 yılında inşa edilmiş ünlü Büyük Emevi Camii'nin planlama şemasını anımsatmaktadır. 1918'de yangın sırasında tahrip olan 8. yüzyıl Ağsu Ulu Camii, analojik planlama ile farklılık göstermektedir. Sık yapılan inşaatlar, iç konstrüksiyonun ve dış cephenin bazı detaylarının kesin modifikasyonlar geçirmesine rağmen, caminin ilk iç hatlarının ve temelinin korunmasını sağladı. Arkeolojik araştırmalar, çoklu rekonstrüksiyonlara rağmen binanın planının değişmeden kaldığını gösterdi.
Caminin mimari yapısında en önemli değişiklikler Józef Plośko'nun projesi üzerinde yapıldı. Mimar, projesine o dönemin prensibi olarak İslam mimarisi geleneklerini alarak Doğu mimarisinin unsurlarını ekledi. Ulu Cami'nin planlama yapısı, Józef Plośko'nun yorumunda dinamik içerik ve özel görsellik ile desteklendi. Harimin yan payendelerini ortadan kaldıran mimar, en sağlam ve anıtsal iç mekanı oluşturmaya çalıştı. Caminin sanatsal-plastik görünüme sahip eş üç salonunu oluşturmak için mimar, kubbenin Şirvan bölgesi için Varşova'da üretilen metalik karkaslar tasarladı. Kompozisyonun önemini güçlendirmek için Plośko, merkezi kubbenin dayandığı yüksek çok pencereli yapı geliştirdi. Caminin etrafında dört dekoratif minare inşa etti. Projede süs dekorasyonları, shebeke (pırıltılı desenli pencere çerçeveleri) ve dekoratif sütunlara da yer buldu.
Kaynakça
- ^ Fatullayev.S.S.. Джума-мечеть в Шемахе. — Baku:National Academy of Sciences of the Azerbaijan SSR, 1973.
- ^ "Evliya Chelebi. Book of travels. «Seyahetname». Земли Закавказья и сопредельных областей Малой Азии и Ирана. Глава VII. — Moscow, Наука, 1983". 21 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- ^ . 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- ^ . 28 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- ^ . Trend.az. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Şamaxıdakı Cümə məscidi yenidən qurulur". 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından .
- ^ Fatullayev S.S.. Градостроительство и архитектура Азербайджана XIX - нач. XX веков. — Л:1986.
- ^ "Салимова А.Т, Аз.ГУСиА. Влияние христианства на архитектуру Азербайджана". 21 Eylül 2002 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Samahi Ulu Camii veya Samahi Cuma Camii Azerice Samaxi Cume Mescidi Azerbaycan in Samahi sehrinde bir yer alan bir camidir Samahi Ulu CamiiTemel bilgilerKonum Azerbaycan SamahiKoordinatlar40 37 37 K 48 38 38 D 40 62694 K 48 64389 D 40 62694 48 64389InancIslamMimariMimari turCamiMimari bicimIslam mimarisiTamamlanma743 744Kurulus tarihiCaminin yapim tarihi olan 743 744 Prens Sahkulu Kacar liderliginde Tiflis ten gelen bir jeoloji komisyonunun arastirmasina dayanmaktadir Bu tarih Cuma Camii nin cephesinde Islam takvimine gore 126 tarihini kurulus yili olarak belirten Arapca kitabe ile tanimlanmistir Bu donemde Azerbaycan topraklarinda yeni dini binalarin camilerin insasina baslandi Eski Islam mimari eserlerinin tarihsel gorunumu Araplarin Azerbaycan topraklarindaki kontrolu ve Islam in yayilmasi ile ilgiliydi Samahi Ulu Camii 734 yilinda insa edilen Derbent Ulu Camii nin ardindan Kafkasya daki ilk cami olarak kabul edilir Caminin yapim tarihi Halife nin Kafkasya ve Dagistan daki veziri Emevi halifesi Valil I in kardesi Arap komutani Maslam ibn Abd al Melik in Samahi yi ikametgahi olarak sectigi doneme tarihlenmektedir Bu yillarda zengin kulturel mirasla bu antik kentin kulelerini guclendiren Arap valiler topraklarinda yeni yapilarin insasina basladi Araplar Ulu Cami nin muhtesem mimari gorunumunden anlasilabilecegi uzere Samahi ya buyuk onem verdiler RekonstruksiyonlarPanoramik gece manzarasi Savaslar ve depremler sirasinda Ulu Cami nin aldigi onemli yikimlar ve zararlar cami binasinin restoratif rekonstruksiyonlarinin temel nedeniydi Selcuklu doneminin tarihcilerinden olan Imadeddin Isfahani nin aktardigina gore 1123 ten itibaren Sirvansah hukumdarlari Selcuklu padisahi Mahmud a 1118 1131 Gurculerin saldirilarindan korunmak icin basvurmaya basladi Tarihci Samahi da Saldirganlar camiyi yikti minareyi yikti sehri yagmaladi diyerek yasananlari aktarmaktadir Ulu Cami nin ilk insaati 12 yuzyilin sonunda basladi ve kismi baskinlardan etkilenen Ulu Cami nin aldigi onemli hasarlar yeni yapilar insa eden ve surlari guclendiren hukumdar Manuchehr III doneminde Sirvansahlarin guclenmesi ile yeniden yapilandirildi Tarihci arkeolog Jiddi tarihi kaynaklara ve insaatla ilgili kitaplara dayanarak Manuchehr II nin buyuk yararlari nedeniyle nasil cagrildigini Buyuk Kagan hakkinda bir sobriquet bildirdi O zamanlar Samahili Fars sair Hakani kentinin ihtisami Buhara nin yuceligini golgede birakti yazmistir 1970 yilinda cami topraklarinda yapilan arkeolojik kazilar bu doneme ait onemli yapisal ve mimari degisiklikleri dogrulamistir Arkeolojik kazilar sirasinda onemli miktarda medrese hucre kulubeleri ve mezar kalintilarina rastlanilmistir Caminin ikinci insaati 17 yuzyilda Safevi Hanedanligi doneminde yapildi 1656 yilinda Samahi yi ziyaret eden Turk bilim adami gezgin Evliya Celebi Ulu Cami nin kentin en buyuk dini yapisi oldugunu soyledi Evliya Celebi eserinde Safeviler doneminde Ulu Cami nin bazi yapisal degisiklikler gecirdigini bildirmistir Caminin ucuncu yeniden insasi 1860 yilinda il mimari Hajibababeyov tarafindan 1859 depreminin verdigi buyuk hasardan sonra yapilmistir Bu yeniden insa Rus sanatci Grigori Gagarin in taslak goruntuleri temelinde yapildi Dorduncu yeniden yapilanma Samahi nin bircok binasinin yikilmasina ve hasar gormesine neden olan 1902 deki buyuk depremden sonra basladi Caminin tamamen yeniden insasi icin hayirseverlerden bagis toplandi ve ozel bir komite olusturuldu Ilk olarak caminin yeniden insasi o zamanin onde gelen Azerbaycanli mimari Samahi nin yerlisi Ziver bey Ahmedbeyov a teklif edildi Mimarin kosullarindan biri caminin dis gorunusunun korunmasiydi ancak komite bu fikri desteklemedi bunun sonucunda da mimar caminin yeniden insasinin sonraki calismalarindan istifa etti Camide calismanin devami mimar Jozef Plosko ya teklif edildi 1909 yilinda Jozef Plosko tarafindan sunulan projenin cesitliligi cephede ve caminin dis gorunusunde onemli degisiklikler sagladi Proje eski planin temeline ve tamamlanmamis insaatin sonuclarina dayaniyordu ancak sonucta duzenli bir yan minare acik kosklu balkonlar cift minareli camilerin simetrik eksenel kompozisyonu buyuk bir merkezi kubbe ile tamamlanmisti Bu planlama 15 yuzyilda Tebriz mimarlik okulunun insasinda ilk kez kullanildi ve Baku deki Sirvansahlar Sarayi toplulugunun mimari ozelliklerini benimsemekteydi Jozef Plosko nun projesine dayanan caminin insasi D Sadykhbeyov a tahsil edildi ancak finansal kaynaklarin eksikligi nedeniyle calisma sirasinda merkezi kubbe yan minareler galeri kapi ve merkezi merdiven rampasi gibi onemli unsurlar projeden cikarildi 1918 de tam olarak insa edilmemis olan Ulu Cami Baku deki kanli olaylarla neredeyse ayni anda baslayan Samahi ya Stepan Lalayan in onderliginde Ermeni Partisi Dasnaktsutiun silahli birimleri tarafindan yapilan atesten dolayi hasar aldi Baku de yasayan Samahi halkinin Birlik Ordusu Baskomutani Thompson a yazdigi dilekceye gore sehir tamamen yok edildi ve yakildi hicbir cami yikimdan kacamadi Yanginin sonucu olarak zorla camiye goturulen 1800 kadin cocuk yasli adam tasnaklar tarafindan canli olarak yakildi Nadir yazitlar ve kitaplar da yok edildi Bugun caminin duvarlarinda yangin izleri gorulebilmektedir Aralik 2009 da devlet tarihi mimari aniti olan Samahi Ulu Camii nin restorasyonu emri Azerbaycan Cumhurbaskani Ilham Aliyev tarafindan yazildi Tasarim ve planlamaCaminin ana binasinin onden gorunumuYan gorunum Kompozisyon merkezini koruyan Ulu Cami Kulliyesi daha onceki Islam mimarisi anitlariyla olan iliskisi nedeniyle Azerbaycan in kult ve sivil anitlari arasinda her zaman buyuklugu ve silueti ile ayirt edilmistir Ulu Cami nin tek kaybolmamis taslagi 1847 de cizimlerinde Azerbaycan in mimari anitlarini ve diger sehirlerini tasvir eden Rus mimar G Gagarin tarafindan yapildi Sadece bu cizimler eski Ulu Cami nin dis gorunumu ve ic suslemesi hakkinda bir fikir vermektedir Caminin eski ic planlama semasi gunumuze kadar coklu rekonstruksiyonlara ragmen korunmustur G Gagarin in cizimlerinde caminin uc salonlu yapisi uc bolumlu ic kismi orta ve buyuk yan kubbeler ile kaplanmistir Merkezi sivri kubbe yan bolumlerin sutunlari ve ana harim salonunun dikdortgen ic kismi Ulu Cami yi Derbent Ulu Camii ile benzer hale getirir Caminin plani dikdortgendir 46 metre uzunlugunda ve 28 metre genisligindedir caminin acik ve genis acikliklarla birbiriyle baglantili uc ayri karesel bolume ayrilmis buyuk bir harim salonu vardir Caminin her yerinde ayri bir mihrap ve giris icin aciklik vardir Boyle bir plan nedeniyle Ulu Cami ye uc salonlu cami de denir Bu tur bir planlama Sam da yer alan ve 708 yilinda insa edilmis unlu Buyuk Emevi Camii nin planlama semasini animsatmaktadir 1918 de yangin sirasinda tahrip olan 8 yuzyil Agsu Ulu Camii analojik planlama ile farklilik gostermektedir Sik yapilan insaatlar ic konstruksiyonun ve dis cephenin bazi detaylarinin kesin modifikasyonlar gecirmesine ragmen caminin ilk ic hatlarinin ve temelinin korunmasini sagladi Arkeolojik arastirmalar coklu rekonstruksiyonlara ragmen binanin planinin degismeden kaldigini gosterdi Caminin mimari yapisinda en onemli degisiklikler Jozef Plosko nun projesi uzerinde yapildi Mimar projesine o donemin prensibi olarak Islam mimarisi geleneklerini alarak Dogu mimarisinin unsurlarini ekledi Ulu Cami nin planlama yapisi Jozef Plosko nun yorumunda dinamik icerik ve ozel gorsellik ile desteklendi Harimin yan payendelerini ortadan kaldiran mimar en saglam ve anitsal ic mekani olusturmaya calisti Caminin sanatsal plastik gorunume sahip es uc salonunu olusturmak icin mimar kubbenin Sirvan bolgesi icin Varsova da uretilen metalik karkaslar tasarladi Kompozisyonun onemini guclendirmek icin Plosko merkezi kubbenin dayandigi yuksek cok pencereli yapi gelistirdi Caminin etrafinda dort dekoratif minare insa etti Projede sus dekorasyonlari shebeke piriltili desenli pencere cerceveleri ve dekoratif sutunlara da yer buldu Kaynakca Fatullayev S S Dzhuma mechet v Shemahe Baku National Academy of Sciences of the Azerbaijan SSR 1973 Evliya Chelebi Book of travels Seyahetname Zemli Zakavkazya i sopredelnyh oblastej Maloj Azii i Irana Glava VII Moscow Nauka 1983 21 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2020 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Haziran 2020 28 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Haziran 2020 Trend az 30 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Samaxidaki Cume mescidi yeniden qurulur 13 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Fatullayev S S Gradostroitelstvo i arhitektura Azerbajdzhana XIX nach XX vekov L 1986 Salimova A T Az GUSiA Vliyanie hristianstva na arhitekturu Azerbajdzhana 21 Eylul 2002 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2020